Wykład VI
KONSERWATYZM
PRAWICA CENTRUM LEWICA
REAKCJA KONSERWATYZMPOGLĄDY CENTROWEPOGLĄDY LEWICOWE
Cechy zachowawcze = cechy konserwatywne
Brytyjska koncepcja konserwatyzmu
Konserwatyzm brytyjski pojawił się w odpowiedzi na postmodernizm i skupiał się na atakowaniu dwóch instytucji: monarchii i kościoła.
Powstały dwie koncepcje:
Koncepcje reakcyjne (ultramontańskie), które postulowały powrót monarchii (głównym przedstawicielem był Demastraite)
Koncepcje konserwatywne (głównym ich przedstawicielem jest Burke), które wysuwały twierdzenie, że nie można wrócić do tego co było wcześniej i co zostało zburzone. Procesy społeczne nie mogą zachodzić szybko a więc ład, który został zburzony również nie może być odbudowany szybko - może być odbudowany powoli i tylko przy zachowaniu tradycji. Wszelkie zmiany mogą być wprowadzone, ale tylko wtedy gdy są potrzebne i gdy społeczeństwo się ich domaga (wszelkie zmiany są ostatecznością). Burke był wielkim krytykiem rewolucji francuskiej - uważał, że zburzyła ona nie tylko dotychczasowy ład ale i tradycje. Do czasu rewolucji francuskiej stagnacja była obowiązująca - ważne było utrzymanie instytucji oraz status quo. Po rewolucji odrzucono stagnację i zaczęto uważać, że to zmiany społeczne są właściwym stanem rzeczy. Odrzucono dotychczasowy ład a razem z nim tradycję. Burke natomiast uważał, że nie można odrzucić tradycji bo jest ona najważniejsza, jest drogowskazem życia, łączącym pokolenia przeszłe, przyszłe i teraźniejsze. Tradycja oparta jest o pewne normy regulujące nasze zachowanie. Tradycja jest nieświadoma (nie wiemy dlaczego postępujemy w ten a nie inny sposób ale tak jest, tak zostaliśmy nauczeni, to uznajemy podświadomie za właściwe). Tradycje odgrywa rolę normatywną - utrzymuje ład społeczny, dostarcza tożsamości dla poszczególnych społeczeństw. Gdy zburzona zostanie tradycja to powstanie anarchia. Rewolucje są zabronione bo niszczą tradycje a tym samym prowadzą do katastrofy (do zniszczenia tożsamości narodowej). Tradycja nie jest stabilna - podlega zmianom w zależności od potrzeb. Jest więc elastyczna. Niszczenie instytucji burzy tradycję.
Koncepcja narodu wg Burke była oparta na twierdzeniu, że naród posiada tożsamość. Tożsamość ta wynika z tradycji i istnieje wtedy, gdy zostanie zachowana ciągłość pokoleń i instytucji (wynika to z faktu, że zachowanie ciągłości pokoleń jest możliwe tylko przez zachowanie ciągłości instytucji)
Kontynuatorem koncepcji Burke był Michael Oakeshot. Założeniami jego teorii były:
-nie można wprowadzić w życie faktu racjonalności politycznej (polityka nie jest racjonalna)
-przeciwstawienie rozumu teoretycznego i praktycznego (gdzie rozum praktyczny rozumiemy jako konkretną działalność w sferze politycznej) był przeciwnikiem rozumu teoretycznego
-polityka jest sztuką komunikacji (każdy formułuje własne poglądy, które ścierają się w sferze publicznej, a wynikiem ścierania się poglądów jest dochodzenie do kompromisu)
-był przeciwnikiem państwa dobrobytu
-nie ma w jego teorii tak absolutystycznych wolności człowieka jak u Hayeka
Niemieckie teorie konserwatywne
Liberalizm niemiecki był bardzo słabo, natomiast konserwatyzm niemiecki jest głęboko zakorzeniony i dobrze rozwinięty. Głównym przedstawicielem konserwatyzmu niemieckiego był:
Karl Schmidt - główny prawnopolityczny teoretyk faszyzmu III Rzeszy. Stworzył teorię zwaną decyzjonizmem, uważał, że polityka to tworzenie podziału na naszych i obcych. W swoich rozważaniach wrócił do pojęć podstawowych, np.: pojęcia suwerena. Według Schmidta suwerenność to cecha przypisywana obecnie państwu. Jest to niepodzielna, nieograniczona władza suwerena na terytorium państwa. Suwerenność ta nie może być ograniczona żadnymi czynnikami zewnętrznymi. Suwerenem jest natomiast ten, kto potrafi podejmować decyzje w warunkach wyjątkowych. Krytykował demokrację i parlamentaryzm, bo jest oparty na rządach prawa, czyli na odgórnych, rutynowych procedurach i działaniach, które nie sprawdzają się w sytuacjach wyjątkowych. Suweren ma prawo do podejmowania decyzji (decyzjonizm). Krytyka parlamentaryzmu Schmidta wynikała z jego rozczarowania parlamentaryzmem Republiki Weimarskiej. W liberalizmie krytykował najbardziej pluralizm wartości. Uważał on, że pluralizm ten prowadzi do gry pozorów, natomiast gra pozorów prowadzi do chaosu. Aby chaos ten uporządkować potrzebna jest silna władza - dyktatura, która wyrażałaby wolę powszechną narodu. Wola powszechna unifikuje naród. W jego teorii występował silny akcent populistyczny - lud ma zdanie i zdanie to wyraża dyktator a nie przedstawiciele narodu wybierani do parlamentu (wiadome jest, że w takiej sytuacji przez prowadzenie propagandy łatwiej jest wpływać na zdanie ludu lub je zmieniać). Władza powinna być silna. Karl Schmidt wysunął koncepcję prawa europejskiego, sytuującego się między prawem krajowym a prawem międzynarodowym. Wyobrażał sobie Rzeszę jako państwo grupujące narody europejskie pod berłem Berlina.
Schmidt stworzył podstawę dla rządów Hitlera, który obalił poprzednie, demokratyczne procedury postępowania przekonując ludzi, że sytuacja jest wyjątkowa i potrzebna jest im silna władza, która będzie umiała podejmować decyzje. Dało mu to podstawy aby mianować się dyktatorem.
Neopopulizm - koncepcja nowych ruchów społecznych, które jednoczą ludzi różnych opcji politycznych w imię wspólnego celu, np. ochrona środowiska. Neopopuliści chcą z tych ruchów stworzyć system instytucjonalny
Konserwatyzm w USA
Duży wpływ na myśl konserwatywną USA mieli niemieccy emigranci (głównie Żydzi), którzy uciekali z Niemiec przed holocaustem. Głównymi przedstawicieli tej myśli byli:
Leo Strauss - niemiecki emigrant, profesor University of Chicago. Jego poglądy charakteryzują się powrotem do myśli starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu oraz do myśli wczesnochrześcijańskiej. Głównym założeniem jego teorii było wskazanie błędu, polegającego na odrzuceniu niezależnej od nas, obiektywnej (transcendentnej) prawdy. Polityka powinna być oparta właśnie na takiej transcendentnej prawdzie a liberalizm się na niej nie opierał, dlatego został przez Straussa skrytykowany. Strauss postulował zatem utworzenie ustroju państwowego opartego na założeniach ideologicznych św. Tomasza z Akwinu lub ustroju, który byłby oparty na takich samych zasadach co ustroje starożytnej Grecji czy starożytnego Rzymu. Jego zdaniem celem polityki jest propagowanie cnót obywatelskich a nie wolności. Celem jest doskonalenie człowieka w życiu społecznym. Życie polityczne charakteryzuje obecność praw naturalnych, które są obiektywne (transcendentne). Konserwatyści postulują wprowadzenie tych paw naturalnych w życie, w rzeczywistość polityczną. Do praw naturalnych należą między innymi prawa człowieka. Strauss przeprowadził krytykę nie tylko liberalizmu, ale także nihilizmu, który mówi o tym, że nie istnieją żadne obiektywne wartości.
Eric Woegli - również niemiecki emigrant do Stanów Zjednoczonych. Zajmował się krytyką współczesnych teorii politycznych z perspektywy obiektywizmu. Zakładał istnienie obiektywnej, transcendentnej rzeczywistości (koncepcja nowej gnozy - od gnostyków)
GNOSTYCY - ??
Alan Bloom - uczeń Straussa. Zajmował się głównie krytyką współczesnych teorii politycznych , a w szczególności liberalizmu amerykańskiego. Podkreślał wyższość obowiązków nad uprawnieniami. Stworzył hierarchię wartości transcendentnych. Twierdził, że indywidualizm powinien być usunięty z życia społecznego.
1