PRAWO TRANSPORTOWE
Pojęcie i istota umowy przewozu
Obowiązek przewozu, jego ograniczenia, wyłączenia
List przewozowy, jego charakter prawy, funkcje
Pojęcie, rodzaje konosamentów
Obowiązki nadawcy wynikające z umowy
Uprawnienia nadawcy wynikające z umowy przewozu
Obowiązki i uprawnienia przewoźnika wynikające z przewozu przesyłek wg prawa przewozowego
Sytuacja prawna odbiorcy przesyłki
Zasady odpowiedzialności przewoźnika za szkodę wynikłą z utraty ubytku lub uszkodzenia przesyłki oraz opóźnienia w jej przewozie
Zasady dotyczące ustalenia wysokości odszkodowania z tytułu utraty, ubytku lub uszkodzenia przesyłki oraz opóźnienia w jej przewozie
Protokół szkodowy i jego znaczenie
Tryb dochodzenia roszczeń z umowy przewozu - reklamacja, wezwanie do zapłaty
Przedawnienie roszczeń wynikające z umowy przewozu rzeczy
Zawarcie umowy o przewóz osób prawa i obowiązki stron umowy przewozu pasażerskiego
Odpowiedzialność przewoźnika za życie i zdrowie pasażera
Odpowiedzialność przewoźnika za dotrzymanie terminu przewozu (rozkładu jazdy)
Odpowiedzialność przewoźnika za bagaż
podręczny
nadany
Pojęcie i istota spedycji
Odpowiedzialność spedytora z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy spedycji
Umowa najmu (czarteru) pojazdu samochodowego z obsługą
Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy
Przedsiębiorstwo transportowe (przewoźnik) dokonuje przemieszczania osób lub ładunków na podstawie zawartej z klientem (usługobiorcą) umowy przewozu zwanej także umową o przewóz.
W treści czynności prawnych prawa cywilnego rozróżnić można trzy rodzaje postanowień:
Elementy istotne zwane także przedmiotowo istotnymi
Elementy uboczne zwane także nieistotnymi
Elementy podmiotowo istotne
ad 1)
są najważniejsze - zalicza się do nich postanowienia konieczne do zakwalifikowania danej umowy do określonego typu umów. Są to postanowienia, które wyróżniają ją spośród innych umów i określają jej cechy charakterystyczne.
Do elementów przedmiotowo istotnych należy:
oznaczenie przedmiotu przewozu,
oznaczenie wynagrodzenia przewoźnika, jako że umowa przewozu jest z mocy samej definicji umową odpłatną; wysokość tego wynagrodzenia wynika zazwyczaj z taryfy czy też z cennika opłat, ustalonych przez samego przewoźnika (chyba, że w konkretnym przypadku jest to tzw. cena urzędowa), a przyjmowana przez usługobiorcę w sposób milczący.
oznaczenie trasy przewozu; określenie to może być rozumiane w różny sposób np. przez oznaczenie punktu początkowego i końcowego, tylko punktu docelowego, ustalenie czasu przejazdu, jak też przez wytyczenie konkretnej drogi przewozu ze wskazaniem punktów pośrednich.
Postanowienia przedmiotowo istotne mają decydujące znaczenie, obejmują one nieodzowną, minimalną treść każdej umowy przewozu. Jeżeli konkretna umowa nie obejmuje któregokolwiek z wymienionych elementów, to nie może być zaliczona do kategorii umów przewozu.
Postanowienia istotne odnoszą się do treści danej czynności prawnej
ad 2)
zalicza się takie postanowienia, które się zazwyczaj wiążą z danym typem czynności prawnej, chociaż nie stanowią jej elementów charakterystycznych. Nie objęcie w treści umowy tego rodzaju postanowień powoduje tylko taki skutek, że w danym stosunku prawnym mieć będą zastosowanie odpowiednie przepisy prawne o charakterze względnie obowiązującym. W umowie o przewóz przesyłek do elementów ubocznych zaliczyć należy np. postanowienia dotyczące przygotowania przesyłki do przewozu (opakowanie, oznakowanie, zważenie itd.), czy też dokonania czynności ładunkowych, jeżeli oczywiście kwestie te nie są unormowane przepisami bezwzględnie obowiązującymi i mogą być objęte umową stron
ad 3)
do postanowień dodatkowych czyli podmiotowo istotnych zalicza się takie postanowienia umowne, które są istotne z punktu widzenia jednego lub też obydwu kontrahentów.
Do postanowień tego rodzaju zaliczyć można np.:
deklarowanie wartości przesyłki,
oznaczenie szczegółowe drogi przewozu,
oznaczenie terminu przewozu itd.
Przy umowie o przewóz osób do postanowień podmiotowo istotnych zaliczyć można np.
oznaczenie miejsca siedzącego,
oznaczenia kajuty,
oznaczenie klasy określającej komfort danego przejazdu itd.
Przedmiotem przewozu osób może być tylko osoba fizyczna tzn. człowiek.
Okoliczności uprawniające do taryfy ulgowej bądź bezpłatnych przejazdów: wiek, uczęszczanie do szkoły, miejsce pracy, piastowanie funkcji publicznych itp.
Z reguły przedmiotem przewozu jest ta sama osoba fizyczna, która zawarła z przewoźnikiem umowę przewozu - jest kontrahentem przewoźnika.
Przewozy grupowe - kto inny jest kontrahentem a kto inny jest przedmiotem przewozu.
Przedmiotem przewozu rzeczy mogą być tylko tzw. rzeczy ruchome (przedmioty materialne).
Przesyłka (w rozumieniu prawa przewozowego) - określenie konkretnego ładunku nadanego do przewozu.
Przewożona osoba wg. K. C i P. P - podróżny; wg. Kodeksu morskiego - pasażer.
Przesyłka może obejmować jedną rzecz, bądź większą ilość odrębnych rzeczy w znaczeniu fizycznym oraz prawnym.
Towary - w znaczeniu ekonomicznym - dobra materialne znajdujące się w obrocie gospodarczym.
Przesyłka - kategoria prawna wskazująca na powiązane z przewozem, z przemieszczaniem.
Bagaż - wiąże się z przewozem osób.
podręczny - pod opieką podróżnego,
nadany do przewozu - na podstawie tzw. kwitu bagażowego, umowa ma charakter uboczny w stosunku do umowy o przewozie osób. Może być zawarta tylko przez podróżnego (pasażera) posiadającego ważny bilet na przejazd na danej trasie
2.OBOWIĄZEK PRZEWOZU, JEGO OGRANICZENIA, WYŁĄCZENIA.
Reguła w stosunkach zobowiązaniowych jest zasadą swobody kontraktowej czyli wolności umów. Pojęcie swobody kontraktowej oznacza, że:
strony same decydują o tym, czy w ogóle mają zawrzeć określoną umowę,
strony mają możliwość wyboru kontrahenta,
treść umowy kształtują strony same, według swego uznania, oczywiście w ramach przepisów bezwzględnie obowiązujących.
Częstokroć zdarzają się ograniczenia tak szeroko zakreślonej swobody kontraktowej. W przypadku transportu, przepisy zazwyczaj traktują usługi przewozowe jako rodzaj służby publicznej i dlatego nakładają na przedsiębiorstwa transportowe obowiązek przewozu w określonych granicach.
Najdalej w kierunku wprowadzenia obowiązku przewozu idą przepisy odnoszące się do przewozów pocztowych. Poczta nie może nikomu odmówić wykonania usług o charakterze powszechnym.
W zakresie podanym do wiadomości publicznej przewoźnik jest obowiązany do przewozu osób i rzeczy. Obowiązany jest przy tym użyć środków transportowych odpowiednich do danego przewozu.
Prawo przewozowe przewiduje pewne odstępstwa od obowiązku przewozu. Przewoźnik jest zwolniony od obowiązku przewozu jeżeli:
zachodzą uniemożliwiające przewóz okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć ani zapobiec ich skutkom,
klient nie zastosował się do przepisów przewozowych,
ze względu na przedmiot przewozu nie ma możliwości jego wykonania przy użyciu posiadanych środków i urządzeń transportowych.
Okoliczności uwalniające przewoźnika od obowiązku przewozu nie muszą występować łącznie.
Obowiązek przewozu może być ograniczony. Decyzja w tym względzie należy do RT i GM; a w odniesieniu do lokalnego transportu zbiorowego - do wojewody. Podstawę do podjęcia takiej decyzji stanowi wzgląd na potrzeby obronności kraju lub bezpieczeństwa, bądź na wypadek klęski żywiołowej.
Decyzję może podjąć przewoźnik:
w razie klęski żywiołowej,
przerwy w eksploatacji,
szczególnych trudności spowodowanych przez klienta,
z przyczyn ekonomicznych, których przewoźnik nie mógł wcześniej przewidzieć,
z uwagi na bezpieczeństwo ruchu.
Decyzję taką może podjąć przewoźnik tylko za zgodą i na warunkach ustalonych przez:
MT i GM (wojewodę) - w odniesieniach do przewoźników, dla których jest organem założycielskim,
zarząd gminy - w odniesieniu do lokalnego transportu zbiorowego.
Ograniczenie obowiązku przewozu może polegać na całkowitym lub częściowym zawieszeniu przewozu, wyłączeniu z przewozu określonych kategorii przesyłek, relacji przewozowych lub punktów odprawy, zwieszaniu przewozu we wskazanych dniach albo uzależnieniu przewozu od spełnienia określonych warunków.
Ograniczenie przewozu przewidziane w powołanym postanowieniu powinny być podane do wiadomości publicznej w sposób zwyczajowo przyjęty.
3. List przewozowy, jego charakter prawy, funkcje
List przewozowy - podstawowy dokument przewozowy, występujący we wszystkich gałęziach transportu (poza pocztą) i uregulowany w kodeksie cywilnym i w ustawach - prawo przewozowe.
W międzynarodowym transporcie morskim:
Czarter partia - dowód zawarcia umowy czarterowej o przewóz ładunków masowych,
Nota bukowania - dowód zawarcia umowy bukingowej o przewóz ładunków drobnicowych,
Konosament - ma charakter papieru wartościowego, może być wystawiony przez przewoźnika na żądanie załadowcy,
Bilet promowy - na przejazd promem wraz z załadowanym samochodem ciężarowym, nawet z przyczepą
W transporcie kolejowym:
List ekspresowy - w przewozie przesyłek ekspresowych,
Kwit bagażowy - w przewozie przesyłek bagażowych,
Adres pomocniczy - przy przewozie paczek pocztowych.
Według P.P. list przewozowy ma charakter obligatoryjny. Może być również fakultatywny - wystawiony przez wysyłającego na żądanie przewoźnika (tego listy występują w transporcie konnym i morskim - kabotażowym).
Według P.P. dane jakie nadawca powinien umieści w liście przewozowym to:
nazwę i adres nadawcy, jego podpis oraz określenie placówki przewoźnika zawierającej umowę,
miejsce przeznaczenia przesyłki oraz nazwę i adres odbiorcy.
określenie rzeczy, masy, liczby sztuk przesyłki, sposobu opakowania i oznaczenia
inne wskazania i oświadczenia, wymagane albo dopuszczane zgodnie z przepisami, ze względu na warunki danej umowy lub sposobu rozliczeń.
Według P.P. dowodem zawarci umowy przewozu może być także przekaż elektroniczny, wydruk komputerowy lubi inny dokument zawierający powyższe dane.
Podpisany przez przewoźnika stanowi dowód nadania przesyłki.
W transporcie kolejowym list przewozowy składa się z czterech egzemplarzy:
oryginał - dla dostawcy
ceduła - dla stacji przeznaczenia
grzbiet- pozostaje na stacji nadania
wtórnik - pozostaje u wysyłającego
Funkcje listu przewozowego:
dowodowa - dowód zawarcia umowy przewozu (potwierdzenia przez przewoźnika) treść umowy, wykonanie umowy (odbiorca potwierdza wykonanie przewozu), przyjęcie przesyłki w stanie opisanym w liście.
legitymacyjna - 2-ci egzemplarza może dawać podstawy do zmiany umowy przewozu np. miejsce przeznaczenia, zmiana odbiorcy, upoważnia do występowania z roszczeniami wobec przewoźnika.
instrukcyjna - co do wykonania przewozu, postępowania w razie przeszkód w przewozie, co do wydania odbiorcy (tylko odbiorca jest uprawniony do odbioru przesyłki, jeżeli skorzysta z tego prawa to ponosi wszelkie obowiązki związane z przesyłką).
informacyjna - pozwala zamieścić w liście przewozowym informacje skierowane do odbiorcy ale nie dotyczące przewoźnika.
4. POJĘCIE, RODZAJE KONSAMEMENTÓW
Konosament - dokument wystawiany przez przewoźnika na żądanie załadowcy, po przyjęciu ładunku na statek.
Stanowi dowód przyjęcia ładunku w nim oznaczonego na statek.
Jest dokumentem legitymującym do rozporządzania ładunkiem i do jego odbioru.
Stanowi stosunek prawny pomiędzy przewoźnikiem a odbiorcą.
Wiąże odbiorcę tylko wtedy gdy do niego odsyła.
Ma charakter fakultatywny.
Jego wystawienie jest niezależne od rodzaju umowy przewozu (czarterowa czy bukingowa), jest dodatkowym dokumentem przewozu.
Rodzaje konosamentów:
konosament do załadowania:
wydaje przewoźnik załadowcy, na jego żądanie jeszcze przed przyjęciem ładunku na statek,
stanowi rodzaj tymczasowego poświadczenia przewoźnika o przyjęciu ładunku do przewozu,
po załadunku na statek załadowca może żądać wystawienia
prawidłowego konosamentu,
jeżeli „konosament do załadowania” spełnia formalne wymogi odnoszące się do treści konosamentów to załadowca może żądać zamieszczenia na dokumencie wzmianki o załadowaniu towaru z podaniem nazwy statku oraz daty załadowania.
Konosament załadowania
wystawiany jest w momencie załadowania,
musi być podana nazwa statku,
data załadowania,
stwarza domniemanie przyjęcia na statek w stanie wskazanym w konosamencie,
konosament „czysty” to taki, w którym przewoźnik nie dokonał zastrzeżeń dotyczących stanu przyjmowanego do przewozu ładunku lub jego opakowania,
konosament „nieczysty” to taki, który zawiera tego rodzaju zastrzeżenia.
Konosament może być wystawiony:
na określonego odbiorcę (konosament imienny)
na zlecenie załadowcy lub osoby przez niego wskazanej (konosament „na zlecenie”)
„na okaziciela”
Przeniesienie uprawnień z konosamentu na inna osobę:
w drodze cesji - przelew praw na zasadach określonych w kodeksie cywilnym
przez indos - czyli odpowiednie oświadczenie na odwrocie dokumentu
poprzez proste wydanie dokumentu
Konosament jest papierem wartościowym należącym do kategorii tzw. papierów towarowych; reprezentuje własność towaru i może go zastępować w obrocie gospodarczym
5. OBOWIĄZKI NADACY WYNIKAJĄCE Z UMOWY PRZEWOZU
Na wysyłającym ciąży obowiązek:
przygotowania przesyłki do przewozu tj. powinna być dostarczana przewoźnikowi w należytym stanie zewnętrznym oraz we właściwym dla niej opakowaniu,
oddania przewoźnikowi przesyłki w stanie umożliwiającym prawidłowy jej przez oraz wydanie odbiorcy bez ubytku lub uszkodzeń,
przewoźnik może uzależnić przyjęcie do przewozu rzeczy których opakowanie nie odpowiada ustalonym warunkom bądź też wskazuje ślady uszkodzeni, od zamieszczenia przez nadawcę w liście przewozowym, odpowiedniego oświadczenia o stanie przesyłki,
oznakowania przesyłki oraz jej poszczególnych sztuk,
ustalenie i wpisanie w dokumencie przewozowym wagi (ciężaru przesyłki jak również liczby sztuk),
opłacić należności przewozowe przy nadaniu przesyłki chyba że nadawca przekaże za pisemną zgodą przewoźnika opłacenie należności na odbiorcę lub inną osobę,
opłacenie kosztów wynikłych wskutek zmiany umowy przewozu (np. co do nadania przesyłki innej osobie niż wskazana w liście przewozowym)
6.UPRAWNIENIA NADAWCY WYNIKAJĄCE Z UMOWY PRZEWOZOWEJ.
W komunikacji międzynarodowej nadawca może, za zgodą przewoźnika, przekazać opłacenie należności przewozowych na podmiot, za którego pośrednictwem realizuje eksport lub import albo na tzw. operatora przewoźników
Strony zawierające umowy przewozu mogą zawierać porozumienie określające inne sposoby opłacania należności przewozowych, w tym również rozliczeń za ustalone okresy rozliczeniowe.
Jeżeli należności przewozowe zostały ustalone i pobrane w wysokości niezgodnej z obowiązującą taryfą lub umową międzynarodową, wówczas różnice podlegają zwrotowi lub dopłacie.
Nadawca może odstąpić od umowy przewozu lub też wprowadzić do umowy zmiany żądając, aby przewoźnik: zwrócił mu przesyłkę w miejscu nadania; wydał przesyłkę w innym miejscu przeznaczenia niż wskazane w liście przewozowym;.
Nadawca może rozporządzać przesyłką w czasie transportu w formie złożenie w odpowiedniej placówce przewoźnika stosownego oświadczenia na piśmie za okazaniem wtórnika listu przewozowego.
Uprawnienia nadawcy do rozporządzania przesyłką wygasają w chwili, gdy odbiorca już wprowadzi zmianę umowy przewozu, przyjął list przewozowy, a także gdy odebrał przesyłkę.
Nadawca może zamieścić w liście przewozowym wskazówki co do sposobu postępowania z przesyłką na wypadek:
przeszkody w przewozie - powodującej niemożność wykonania umowy zgodnie z warunkami określonymi w liście przewozowym.
przeszkody w wydaniu - powodującej niemożność wydania przesyłki w miejscu przeznaczenia odbiorcy wskazanemu w liście przewozowym.
7.OBOWIĄZKI I UPRAWNIENIA PRZEWOŹNIKA WYNIKAJĄCE Z PRZEWOZU PRZESYŁEK WG. PRZWA PRZEWOZOWEGO
OBOWIĄZKI:
przemieszczanie przesyłki do miejsca przeznaczenia oraz wydanie jej osobie wskazanej w liście przewozowym jako odbiorca:
w całości
w stanie nie pogorszonym
we właściwym terminie
przygotowani środka transportowego do wykonania określonej usługi przewozowej
niezwłocznie zawiadomić adresata (awizowanie) o nadejściu przesyłki do miejsca przeznaczenia, chyba że przesyłkę dostarcza do lokalu odbiorcy lub na jego bocznicę kolejową
awizo powinno zawierać datę oraz godzinę w której przesyłka będzie przygotowana do wydania
Przewoźnik jest obowiązany do wykonania poleceń nadawcy lub odbiorcy w przedmiocie zawartej umowy, chyba że:
polecenie jest niewykonalne
wykonanie polecenia spowodowałoby zakłócenia w eksploatacji
wykonanie plecenia naruszałoby obowiązujące przepisy
nie zachowano szczególnych warunków obowiązujących w tym zakresie
Na przewoźniku ciąży obowiązek wykonania świadczenia tzn. przemieszczenia przesyłki jeśli wynika to wyraźnie z umowy, w przeciwnym przypadku przewoźnik przy wykonaniu swojego świadczenia może posłużyć się innymi osobami na całą lub część drogi przejazdu
Na przewoźniku ciąży obowiązek pieczy czyli obowiązek czuwania nad przesyłką na cały czas przewozu.
Jeżeli zachodzą przeszkody w wydaniu przesyłki adresatowi, a wysyłający nie nadeśle w stosownym czasie wskazówek, przewoźnik powinien:
oddać przesyłkę: na przechowanie, lub w inny sposób zabezpieczyć, zawiadamiając o tym nadawcę i odbiorcę.
w przypadku towarów łatwopsujących się lub takich, których przechowywanie wymaga kosztów, na które nie ma pokrycia, przewoźnik może je sprzedać, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o skutkach zwłoki kupującego z odebraniem rzeczy sprzedanej
UPRAWNIENIA
prawo do wynagrodzenia za wykonanie usługi przewozowej, jak też za wykonanie usług ubocznych związanych z przewozem. (przewoźne opłaty dodatkowe)
prawo do zwrotu wydatków poniesionych w związku z przewozem przesyłki, a nie objętych stawką taryfową wynagrodzenia:
wydatki związane z samym przewozem
wydatki powstałe na skutek dodatkowych zleceń usługodawców
Przewoźnikowi służy ustawowe prawo zastawu na przesyłce w celu zabezpieczenia należności przewozu, jak również należności przysługujących poprzednim przewoźnikom i spedytorom.
Przewoźnik może przystąpić do likwidacji przesyłki:
jeżeli zachodzą przeszkody w przewozie albo w wydaniu przesyłki, a przewoźnik nie może uzyskać od nadawcy wykonalnych wskazówek
w przypadku zaginięcia dokumentów przewozowych , przy braku możliwości ustalenia osoby odbiorcy
Likwidacja może nastąpić w drodze:
sprzedaży z „wolnej ręki”
nieodpłatnego przekazania właściwej jednostce organizacyjnej
zniszczenia
Przewoźnik przystępuje do likwidacji przesyłki:
niezwłocznie po upływie terminu odbioru żywych zwierząt, rzeczy niebezpiecznych lub łatwopsujących się
w pozostałych przypadkach po upływie 30 dni od terminu odbioru przesyłki nie wcześniej niż po upływie 10 dni od daty zawiadomienia osoby uprawnionej o zamierzonej likwidacji przesyłki
sposób likwidacji jak też wartośc przesyłki ustala komisja powoływana przez przewoźnika, w skład której wchodzi przedstawiciel samorządu terytorialnego
Sytuacja prawna odbiorcy przesyłki:
Do nadawcy przesyłki należy wskazanie osoby odbiorcy. Wskazanie osoby odbiorcy w umowie przewozu stanowi wystarczające upoważnienie do odebrania przesyłki jak również rozporządzania przesyłką w czasie transportu w przypadkach przewodzianych w przepisach przewozowych
W początkowej fazie procesu transportowego uprawbnienie polrga jedynie na możności przystąpienia do umowy przewozu, wstąpienia w umowę
Odbiorca ma w ograniczonym zakresie prawo zmiany umowy przewozu, tzn co do zmiany miwjsca przeznaczenia przesyłki pod warunkiem, że uprzednio otrzyma od wysyłającego wtórnik listu przewozowego.
Możliwość wstąpienia w umowę przewozu a w szczególności możliwośc odebrania przesyłki od przewoźnika stanowi uprawnienie odbiorcy, a nie jego obowiązek, bowiem odbiorca może odmówić przyjęcia przesyłki. Po przybyciu przesyłki na miejsce przeznaczenia odbiotca moze we własnym imienniu zarządać wydania mu przesyłki i listu przewozowego, jeżeli jednocześnie wykona zobowiązanie wynikające z umowy, a w szczególności jeżeli opłaci należności przewozowe ciążące na przesyłce, a ewentualnie także zapłaci kwotę tzw zaliczenia o ile przesyłka została nadana do przewozu zxa zaliczeniem
Umowa przewozu zawarta między wysyłającym a przewoźnikiem nie może nakładać obowiązków na odbiorcę, który jest osobą trzecią w tym stosunku prawnym. Dopiero przez przejęcie przesyłki oraz liostu przewozowego odbiorca wstępuje w umowę przewozu i tym sam,ym zobowiązuje się do zapłaty należności ciążących na przesyłce 9.ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI PRZEWOŹNIKA ZA SZKODĘ WYNIKŁĄ Z UTRATY, UBYTKU LUB USZKODZENIA PRZESYŁKI ORAZ OPÓŹNIENIA W JEJ PRZEWOZIE.
Odpowiedzialność kontraktowa przewoźnika oparta jest na zasadzie obiektywnej, za skutek czyli na zasadzie ryzyka.
Przewoźnik ponosi odpowiedzialność w przypadku winy własnej lub osób, którymi się posługuje albo też którym wykonanie świadczenia przewozowego powierza, lecz także za szkody wynikłe bez czyjejkolwiek winy , na skutek zwykłego przypadku.
Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za wszelkie szkody powstałe w czasie przewozu , kiedy przesyłka zajdowała się w jego pieczy.
Egzonercja - zwolnienie z odpowiedzialności przewoźnika, które może nastąpić, jeżeli utrata, ubytek lub uszkodzenia albo opóźnienie w przewozie przesyłki powstały:
z przyczyn występójących po stronie nadawcy lub odbiorcy nie wywołanych winą przewoźnika,
z właściwości przewożonego towaru,
wskutek tzw. siły wyższej.
Są to tzw. ogólne przyczyny zwalniające przewoźnika od odpowiedzialności za szkody transportowe. Ciężar udowodnienia wymienionych okoliczności zwalniających spoczywa na przewoźniku.
Szczególne przyczyny zwalniające przewoźnika od odpowiedzialności, jednakże tylko od szkód w substancji przesyłki (utrata, uszkodzenie lub ubytek):
nadania pod nazwą niezgodną z rzeczywistością, nieścisłą lub niedostateczną rzeczy wyłączonych z przewozu, lub przyjmowanych do przewozu na warunkach szczególnych albo niezachowania przez nadawcę tych warunków;
braku, niedostateczności lub wadliwości opakowania rzeczy wrażliwych w tych warunkach na szkodę, wskutek ich naturalnych właściwości;
naturalnej podatności rzeczy na szkodę, wskutek wad lub naturalnych właścwości;
ładowania, rozmieszczania lub wyładowania rzeczy przez nadawcę lub odbiorcę;
przewozu przesyłek, które zgodnie z przepisami lub umową powinny być dozorowane (konwojowane), jeżeli szkoda wynikła z przyczyn którym mógł zapobiec dozorca.
Wystarczy tylko uprawdopodobnienie że szkoda mogła wyniknąć z powyższych przyczyn. Jeżeli przewoźnik przeprowadzi takie uprawdopodobnienie, wówczas korzysta z domniemania prawnego; co zwalnia go od odpowiedzialności za szkody powstałe z tych przyczyn.
Przewoźnik nie odpowiada za:
- ubytek przesyłki której ciężaru (wagi, masy) nie sprawdził przy nadaniu jeśli, dostarczył ją bez śladów naruszenia, a w razie przewozu w zamkniętym środku transportowym z nienaruszonymi plombami.
10.ZASADY DOTYCZĄCE USTALENIA WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA Z TYTUŁU UTRATY UBYTKU LUB USZKODZENIA PRZESYŁKI ORAZ OPÓŹNIENIA W JEJ PRZEWOZIE.
Odszkodowanie oznacza wyrównanie szkód, i to zarówno tych poniesionych efektywnie, jak też utraconych korzyści, tzn. tych korzyści, jakie poszkodowany spodziewał się osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Kodeks cywilny jak i przepisy przewozowe ustalają górną granicę świadczenia odszkodowawczego z tytułu utraty, ubytku lub uszkodzenia przesyłki w czasie przewozu. Tą granicą jest zwykła wartość przewożonych rzeczy.
ZWYKŁA WARTOŚĆ - zazwyczaj wartość rzeczywista, a więc przeciętna obliczona wg. Ustalonych cenników albo też wartość rynkowa.
Nie bierze się pod uwagę wartości szczególnej, jaką dana rzecz może przedstawiać dla osoby uprawnionej.
Wartość zadeklarowana przez wysyłającego i wpisana w dokumencie przewozowym nie stanowi absolutnego dowodu wartości przesyłki, lecz stwarza jedynie domniemane faktyczne w tym przedmiocie, które może być obalone dowodem przeciwnym.
Ograniczenie wysokości świadczenia odszkodowawczego nie wchodzi jednak w grę, gdy szkoda w przesyłce wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa po stronie przewoźnika.
Wg. P. P. wysokość odszkodowania z tytułu utraty, lub ubytku przesyłki nie może przewyższać jej wartości, którą ustala się na podstawie i w następującej kolejności:
Ceny wskazanej w rachunku sprzedawcy lub dostawcy.
Ceny wynikającej z cennika obowiązującego w dniu nadania przesyłki do przewozu,
Bądź wartości tego samego rodzaju i gatunku w miejscu i w czasie ich nadania do przewozu.
W razie niemożliwości ustalenia wysokości odszkodowania w sposób wskazany powyżej- wysokość tę ustala rzeczoznawca.
Utrata przesyłki z deklarowaną wartością- należy się odszkodowanie w wysokości kwoty deklarowanej.
Ubytek - w odpowiedniej części.
Uszkodzenie przesyłki- odszkodowanie ustala się w wysokości odpowiadającej procentowemu zmniejszeniu się jej wartości.
Wysokość odszkodowania w takich przypadkach nie może jednak przewyższać kwoty, jaka by przysługiwała z tytułu:
Utraty całej przesyłki, jeżeli doznała ono obniżenia wartości wskutek uszkodzenia,
Ubytku tej części przesyłki, która doznała obniżenia wartości wskutek uszkodzenia
Niezależnie od odszkodowania z tytułu szkód w substancji przesyłki- przewoźnik obowiązany jest do zwrotu przewoźnego jak również innych kosztów związanych z przewozem przesyłki:
W razie utraty przesyłki- w pełnej wysokości
W razie ubytku- w odpowiedniej części
W razie uszkodzenia- w wysokości odpowiadającej procentowemu obniżeniu wartości przesyłki wskutek uszkodzenia
Odszkodowanie z tytułu strat spowodowanych niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia zmiany umowy przewozu nie może przewyższać odszkodowania z tytułu utraconej przesyłki.
Odszkodowanie z tytułu szkód, spowodowanych utratą, niewykorzystaniem lub nienalażytym wykorzystaniem przez przewoźnika dokumentów powierzonych mu przez nadawcą- nie może przewyższać poniesionych strat.
Z tytułu zwłoki, w przewozie, przewoźnik jest obowiązany do zapłacenia odszkodowania do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego. Gdy jednak w razie zwłoki w przewozie powstała również szkoda w samej przesyłce, odszkodowanie do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego, przysługuje niezależnie od odszkodowania za szkody w substancji przesyłki.
11. PROTOKÓŁ SZKODOWY I JEGO ZNACZENIE.
Wg. P. P. przyjęcie przez odbiorcę przesyłki bez zastrzeżeń powoduje wygaśnięcie roszczeń odszkodowawczych wobec przewoźnika z tytułu szkód częściowych w przesyłce, chyba że:
Szkodę stwierdzono w formie protokoralnej przed przyjęciem przesyłki od przewoźnika,
Zaniechano takiego stwierdzenia z winy przewoźnika,
Ubytek lub uszkodzenie przesyłki wynikło z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika
Szkodę nie dającą się z zewnątrz zauważyć uprawniony stwierdził dopiero po przyjęciu przesyłki w terminie 7 dni zażądał ustalenia jej stanu, a przy tym udowodnił, że szkoda ta powstała w czasie gdy, przesyłka znajdowała się we władaniu przewoźnika.
Normalną drogą stwierdzenia szkody częściowej w substancji przesyłki - jest sporządzenie protokołu o stanie przed jej wydaniem odbiorcy.(Protokół taki bywa nazywany potocznie „protokołem handlowym” ). Tylko taki protokół stanowi miarodajny dowód na okoliczność stanu przesyłki w momencie wydawania jej odbiorcy. Sporządzenie takiego protokołu jest obowiązkiem przewoźnika. Przewoźnik może przystąpić do sporządzania protokołu handlowego:
Z własnej inicjatywy,
Na żądanie osoby uprawnionej, z reguły odbiorcy przesyłki.
Roszczenia z tytułu szkód w przesyłce nie wygasają, zaniechano protokoralnego stwierdzenia szkody z winy przewoźnika.
Protokół o stanie przesyłki sporządzony przed wydaniem przesyłki odbiorcy stwarza domniemanie faktyczne, że przesyłka doznała szkody w czasie przewozu.
Natomiast protokół sporządzony po wydaniu przesyłki (zwany potocznie „domowym” ) stwarza domniemanie faktyczne, że szkoda powstała po wydaniu przesyłki odbiorcy. Stąd też dla uznania roszczeń odszkodowawczych wobec przewoźnika, osoba uprawniona powinna udowodnić, że stwierdzona w takim protokole szkoda powstała w czasie przewozu.
SZKODY NIEJAWNE- szkody, których się nie da zauważyć w chwili odbioru przesyłki od przewoźnika, mimo dołożenia należytej staranności.
Protokoralne stwierdzenie szkody jest konieczne tylko przy tzw szkodach częściowych ( ubytek lub uszkodzenie przesyłki). Protokołu nie sporządza się także na okoliczność szkód wynikających z innych tytułów, np. w razie opóźnienia w przewozie, czy zagubieniu dokumentów, jak też w razie ubytku w przesyłce nie przewyższającego norm ubytków ustalonych w obowiązujących przepisach lub zwyczajowo przyjętych.
Przewoźnik ma obowiązek sporządzenia protokołu o stanie przesyłki w każdym stadium procesu transportowego.
W przypadku szkód jawnych z chwilą odebrania przesyłki od przewoźnika bez zastrzeżeń roszczenia odszkodowawcze od przewoźnika wygasają. Ewentualne późniejsze sporządzenie protokołu nie przywraca roszczeń wobec przewoźnika.
W przypadku szkód niejawnych odbiorca winien wystąpić o sporządzenie protokołu o stanie przesyłki w ciągu 7 dni od daty odebrania przesyłki.
Protokół o stanie przesyłki po jej wydaniu odbiorcy przewoźnik sporządza w miejscu, w którym przesyłka się znajduje. W protokole należy ustalić datę i godzinę zgłoszenia żądania ustalenia tego stanu przez osobę uprawnioną, miejsce i warunki, w jakich znajdowała się przesyłka po odbiorze, okoliczności ujawnienia szkody, a w razie potrzeby - stanu pogody w czasie wyładowania i dowozu przesyłki do odbiorcy.
12. TRYB DOCHODZENIA ROSZCZEŃ Z UMOWY PRZEWOZU - REKLAMACJA, WEZWANIE DO ZAPŁATY.
REKLAMACJĄ- w transporcie nazywa się bezpośredni, pozasądowy, tryb dochodzenia roszczeń wobec przewoźnika.
WEZWANIE DO ZAPŁATY - roszczenie przewoźnika wobec usługobiorcy.
REKLAMACJA FAKULTATYWNA oznacza, że skorzystanie z tego trybu dochodzenia roszczeń wobec przewoźnika zależy tylko osoby uprawnionej. Może dochodzić swych roszczeń bezpośrednio na drodze sądowej.
W systemie polskiego P. P. reklamacja ma zawsze charakter OBBLIGATORYJNY, tzn dochodzenie roszczeń wobec przewoźnika w trybie sądowym jest skuteczne dopiero po wyczerpaniu drogi postępowania reklamacyjnego.
Wyczerpanie drogi postępowania reklamacyjnego oznacza, że:
Reklamacja została w ogóle złożona i to w przewidzianym terminie,
Reklamacja została przez przewoźnika załatwiona negatywnie w formie odmowy spełnienia żądanego świadczenia- w całości lub w części,
W przypadku braku odpowiedzi przewoźnika na złożoną reklamację, jeżeli osoba uprawniona odczekała 3 miesiące, w ciągu których przewoźnik jest obowiązany rozpatrzyć reklamację,
Zachodzi tożsamość roszczenia dochodzonego w trybie reklamacyjnym oraz w trybie sądowym.
Dochodzenie w drodze sądowej roszczeń przysługuje usługobiorcy dopiero po wyczerpaniu trybu reklamacyjnego, a przewoźnikowi wobec usługobiorcy dopiero po wyczerpaniu trybu „wezwania do zapłaty”.
Obowiązek wyczerpaniu trybu reklamacyjnego jak taż wezwania do zapłaty odnosi się tylko do roszczeń powstających z umowy.
Reklamację lub wezwanie do zapłaty uważa się za bezskuteczne jeżeli dłużnik nie zapłacił dochodzonych należności w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia reklamacji lub wezwania do zapłaty.
Reklamacją w transporcie nazywa się swoisty wstępny tryb wysuwania roszczeń wobec przewoźnika, ujęty w formy zinstytucjonalizowane.
Obowiązek uprzedniego wyczerpania trybu reklamacyjnego przy dochodzeniu roszczeń wobec przewoźnika nie oznacza pogorszenia sytuacji prawnej usługobiorcy, a to z wielu względów:
Tryb reklamacyjny jest bezpłatny,
Tryb reklamacyjny prowadzi z reguły do szybkiego zaspokojenia roszczeń,
W razie odmowy spełnienia dochodzonego świadczenia przez przewoźnika - reklamującemu pozostaje możliwość skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego
W odniesieniu do zasięgu obowiązywania ustawy - PP obowiązek uprzedniego wyczerpania drogi postępowania reklamacyjnego odpowiada obowiązek wyczerpania przez przewoźnika wobec usługobiorcy - wezwania do zapłaty
Reklamacja powinna zawierać:
1. Imię i nazwisko (nazwa) oraz miejsce zamieszkania (siedziba) i adres przewoźnika
2. Imię i nazwisko (nazwę i numer identyfikacyjny w systemie REGON) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres reklamującego
3. Tytuł reklamacji z odpowiednim uzasadnieniem
4. Kwotę roszczenia oddzielnie dla każdego dokumentu przewozowego i pokwitowania
5. Określenie załączonych dokumentów
6. Nazwę banku i numer konta bankowego albo adres, na który przewoźnik powinien przekazać kwotę roszczenia
7. Podpis reklamującego
Do reklamacji powinny być dołączone oryginały następujących dokumentów:
1. Do reklamacji z tytułu umowy przewozu przesyłek towarowych - list przewozowych
2. Do reklamacji o zwrot kwot, na które przewoźnik wydał oddzielne pokwitowanie - dołącza się to pokwitowanie
3. Do reklamacji z tytułu ubytków lub uszkodzenia przesyłki dołącza się ponadto kopię protokołu o stanie przesyłki jeżeli został sporządzony, a kopia wydana osobie uprawnionej (oryginał zachowuje przewoźnik dla siebie)
4. Do reklamacji z tytułu wyrządzenia szkody - dołącza się ponadto dokument uzasadniający wysokość roszczenia odszkodowawczego
5. Do reklamacji z innych tytułów - odpowiednie dokumenty
Przewoźnik obowiązany jest do załatwienia reklamacji w terminie 3 miesięcy od daty jej wniesienia, choćby do jednostki niewłaściwej do jej załatwienia. O wyniku reklamacji przewoźnik powinien zawiadomić reklamującego i podać:
1. W razie uznania roszczenia - uznaną kwotę, termin i sposób przekazania należności.
2. W razie całkowitego lub częściowego nieuznani9a roszczenia - podstawę prawną decyzji oraz jej uzasadnienia.
Przewoźnik po załatwieniu reklamacji powinien zwrócić reklamującemu dokumenty przewozowe, zatrzymując kopię dokumentów, na podstawie których uznał roszczenie.
W wezwaniu do zapłaty przewoźnik powinien podać kwotę z tytułu roszczenia wraz z uzasadnieniem, terminem i sposobem zapłaty, dołączając odpowiednie dokumenty.
Legitymację czynną do wystąpienia z reklamacją mają te same osoby, którym przysługuje prawo do skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Są to:
1. Z roszczeniami z tytułu przewozu osób - podróżnych, a przy przewozach grupowych organizator oraz uczestnicy przewozu
2. Z roszczeniami z tytułu umowy przewozu przesyłek towarowych:
o zwrot należności lub jej części - nadawca lub odbiorca, zależnie od tego który z nich dokonał zapłaty
o inne roszczenia z tytułu przewozu - nadawca lub odbiorca, zależnie od tego, któremu z nich przysługuje prawo rozporządzania przesyłką
z tytułu innych stosunków prawnych określonych w ustawie lub przepisach wydanych jej w wykonaniu - podmiotowi takiego stosunku
Jeśli reklamację wnosi inna osoba, aniżeli do tego uprawniona powinna dołączyć dokument przelewu praw (cesii) albo pełnomocnictwo. Nie dotyczy to zakładu ubezpieczeń który występuje z roszczeniem zwrotnym (regresyjnym).
Roszczenia z tytułu reklamacji przedawniają się po upływie jednego roku.
Roszczenia z tytułu opóźnienia w przewozie, który nie spowodował szkód w przesyłce, przedawniają się z upływem 2 miesięcy od daty wydania przesyłki odbiorcy.
Roszczenia regresowe między przewoźnikami ulegają przedawnieniu po upływie 6 miesięcy.
Bieg przedawnienia zawiesza się na okres od dnia wniesienia reklamacji lub wezwania do zapłaty do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację lub wezwanie do zapłaty oraz zwrócenia załączonych dokumentów najwyżej jednak na okres przewidziany do załatwienia reklamacji lub wezwania do zapłaty, tj. na okres 3 miesięcy.
Zawieszenia biegu przedawnienia na czas załatwiania reklamacji następuje jedynie w przypadku reklamacji obligatoryjnej. Nie ma natomiast zawieszenia przedawnienia w przypadku gdy reklamacja ma jedynie charakter fakultatywny.
13. PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ WYNIKAJĄCE Z UMOWY PRZEWOZU RZECZY.
ROSZCZENIE - konkretne uprawnienie, na podstawie, którego dana osoba może domagać się od innej osoby określonego zachowania się.
W transporcie najczęściej mają miejsce roszczenia:
Klientów wobec przewoźnika z tytułu odpowiedzialności za stan przesyłki, z tytułu niedotrzymania terminu przewozu czy też z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania innych usług związanych z przewozem,
przewoźnika wobec usługobiorców odnoszą się głównie do kwestii zapłacenia przewoźnego, zwrotu sum wyłożonych w interesie klienta itd.
Wg. Kodeksu cywilnego:
termin przedawnienia wynosi 10 lat
dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej 3 lata
Przepisy określające termin przedawnienia roszczeń mają charakter bezwzględnie obowiązujący tzn. nie mogą być skracane ani wydłużane przez czynność prawną, a w szczególności w drodze umowy między zainteresowanymi stronami.
Zasadniczo bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Roszczenia dochodzone na drodze ustawy -„Prawo przewozowe” lub przepisów wydanych w jej wykonaniu ulegają przedawnieniu z upływem jednego roku. Chodzi tu o roszczenia wynikające z odpowiednich umów.
Od zasady rocznego terminu przedawnienia - ustawa przewiduje dwa wyjątki:
roszczenia z tytułu opóźnienia w przewozie przesyłek, które nie spowodowało szkód w substancji przesyłki, ulegają przedawnieniu z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki odbiorcy.
roszczenia regresowe między przewoźnikami- termin przedawnienia wynosi wówczas tylko 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, jaką poniósł usługobiorca, albo od dnia, w którym wytyczono przeciwko niemu powództwo.
Roszczenia z umowy przewozu morskiego ulegają przedawnieniu z upływem 2 lat od dnia wymagalności. Roszczenia wobec przewoźnika związane z ładunkiem, na który został wystawiony konosament, przedawniają się z upływem jednego roku od dnia, w którym wydanie ładunku nastąpiło lub miało nastąpić. Termin ten może być wydłużony w drodze porozumienia stron, zawartego po zdarzeniu będącym podstawą roszczenia.
Wg. Konwencji CIM w międzynarodowym przewozie towarów koleją roszczenia wynikające z umowy przewozu przedawniają się z upływem jednego roku. Jednakże termin przedawnienia wynosi 2 lata w odniesieniu do roszczeń:
o wypłatę zaliczenia pobranego przez kolej od odbiorcy,
o wypłatę kwoty uzyskanej ze sprzedaży dokonanej przez kolej, z tytułu szkody powstałej z winy umyślnej,
w przypadku oszustwa,
z tytułu jednej z umów przewozu poprzedzających ponowne nadanie.
Wg. Konwencji CMP- roszczenia z tytułu przewozu towarów transportem drogowym ulegają przedawnieniu po upływie jednego roku. Jednakże, w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa przewoźnika- termin przedawnienia wynosi 3 lata.
14. ZAWARCIE UMOWY O PRZEWÓZ OSÓB. PRAWA I OBOWIĄZKI STRON UMOWY O PRZEWÓZ PASAŻERA
Umowa przewozu osób:
należy do grupy umów o świadczenie usług,
ma charakter umowy zobowiązującej, odpłatnej i wzajemnej,
jej wykonanie zależy jednak od współdziałania osoby, która ma być przewieziona,
wymaga osiągnięcia konkretnego rezultatu,
jest to umowa konsensualna- dochodzi do skutku na podstawie oświadczenia woli stron, co do jej istotnych składników
Umowa przewozu osób wykonywana jest przez osoby zawodowo trudniące się przewozem, posiadające status prawny przewoźnika, dlatego umowa ta należy do grupy umów o charakterze kwalifikowanym.
Celem umowy przewozu osób jest przewiezienie tzn. przemieszczenie określonych osób z jednego miejsca w drugie.
Stronami umowy przewozu osób są: przewoźnik oraz kontrahent przewoźnika.
Do elementów przedmiotowo istotnych umowy przewozu osób należy zaliczyć:
określenie przedmiotu przewozu,
określenie trasy przewozu,
określenie środka transportu,
określenie wynagrodzenia przewoźnika.
Przedmiotem przewozu osób mogą być tylko osoby fizyczne.
Zawarcie umowy przewozu osób następuje zazwyczaj w drodze oferty i jej przyjęcia. Z ofertą zawarcia umowy występuje najczęściej sam podróżny. Składa on przewoźnikowi oświadczenie wyrażające wolę nabycia oznaczonego biletu na przejazd. Przyjęcie takiej umowy przez przewoźnika następuje przez wydanie żądanego biletu.
Wg. P.P. umowę przewozu zawiera się przez nabycie biletu na przejazd lub spełnienie innych określonych przez przewoźnika warunków dostępu do środka transportowego, a w razie ich nieustalenia - przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym.
Obowiązki przewoźnika:
dokonanie przemieszczenia podróżnego do określonego miejsca lub określoną trasą,
zapewnienie podróżnym odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny oraz wygody i należytej obsługi,
podejmować działania ułatwiające korzystanie ze środków transportowych, punktów odprawy, przystanków i peronów osobom niepełnosprawnym w tym również poruszającym się na wózkach inwalidzkich.
Jeżeli przewoźnik wydaje regulamin korzystania z usług transportowych to powinien w nim określić:
zasady rezerwowania miejsc oraz warunki korzystania z nich,
zasady zwrotu należności za niewykorzystane bilety lub za niewykorzystaną część świadczenia,
W razie zaistnienia okoliczności uniemożliwiających dokonanie przewozu zgodnie z treścią umowy, przewoźnik obowiązany jest zapewnić podróżnym przewóz do miejsca przeznaczenia przy użyciu własnych lub obcych środków transportowych bez dodatkowej opłaty. Jest to tzw. Uprawnienie do przewozu zastępczego.
Rozporządzenie w sprawie przewozu osób i bagażu określa sposób nadpłaconej i zwracanej należności.
Przewoźnik potrąca 10% odstępnego, w każdym przypadku z wyjątkiem, gdy niewykorzystanie biletu nastąpiło z przyczyn występujących po jego stronie.
Do obliczenia zwracanej należności przyjmuje się:
za bilety na przejazd jednorazowy:
zapłaconą należność- w razie całkowitego niewykorzystania biletu,
różnicę, między zapłaconą należnością, a należnością przypadającą za wykonane świadczenie.
za bilety na przejazd wielokrotny,
zapłaconą należność- w razie zwrócenia biletu przed pierwszym dniem terminu jego ważności,
należność proporcjonalną do liczby niewykorzystanych przejazdów lub okresu, w jakim bilet nie mógł być wykorzystywany w przypadku zwrotu biletu w terminie jego ważności.
Przewoźnikowi należy się wynagrodzenie za świadczone usługi.
Podróżny.
Podstawowym obowiązkiem podróżnego jest zapłacenie opłaty za przejazd w wysokości ustalonej w umowie lub taryfie, o ile nie przysługuje mu z mocy przepisów szczególnych prawo do przejazdu bezpłatnego.
Podróżny ma prawo do zmiany umowy przewozu poprzez jednostronną czynność prawną. Zmiana ta może dotyczyć:
terminu odjazdu,
miejscowości przeznaczenia,
klasy środka transportowego.
Zmiana umowy przewozu nie może naruszać uprawnień innych podróżnych, jakie wynikają z zawartych przez nich umów oraz możliwości eksploatacyjnych przewoźnika.
Zmiany te mogą być dokonywane przed rozpoczęciem podróży albo w miejscu zatrzymania środka transportowego na drodze przewozu.
Przepisy e nie dotyczą komunikacji komunalnej.
W razie rozpoczęcia przejazdu zmienić umowę może podróżny tylko w transporcie kolejowym i samochodowym po uregulowaniu należności z tytułu dopłaty, pracownikowi obsługującemu dany środek transportowy.
Ustawa P.P. przyznaje podróżnemu prawo odstąpienia od umowy przewozu przed rozpoczęciem podróży, a także w każdym miejscu zatrzymania środka transportowego na drodze przewozu.
15. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZEWOŻNIKA ZA ŻYCIE I ZDROWIE PASAŻERA
Do kwestii odpowiedzialności przewoźnika wynikłej wskutek śmierci, uszkodzenia ciała lub roztroju zdrowia podróżnego stosować należy, przepisy kodeksu cywilnego odnoszące się do wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym. Generalną zasadą odpowiedzialności jest zasada winy. Naprawienie szkody polega zazwyczaj na zapłaceniu stosownego odszkodowania.
Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są;
fakt powstania szkody,
wina sprawcy,
związek przyczynowy między zachowaniem się sprawcy a powstaniem szkody.
Ciężar udowodnienia tych przesłanek spoczywa na osobie poszkodowanej.
W transporcie ma zastosowanie z reguły zasada ryzyka zwana też zasadą odpowiedzialności obiektywnej, za skutek, a więc bez względu na winę lub brak winy po stronie osoby odpowiedzialnej.
Osoba poszkodowana nie potrzebuje w tym wypadku udowadniać winy posiadacza mechanicznego środka komunikacji czy też jego podwładnych.
Odpowiedzialność posiadacza mechanicznego środka komunikacji jest odpowiedzialnością obostrzoną. Odpowiada on bez względu na winę czy też jej brak, zarówno własną jak i innych osób, którymi się posługuje.
Posiadacz nie może się od tej odpowiedzialności zwolnić wskazując, że szkoda powstała z jednej z następujących przyczyn:
wyłączenie z winy poszkodowanego,
wyłączenie z winy osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności,
wskutek tzw. siły wyższej
Posiadacz samoistny jest zwolniony od odpowiedzialności ciążącej nad nim, jeśli odda mechaniczny środek komunikacji w posiadanie zależne innej osobie. Warunkiem przejścia odpowiedzialności na posiadacza zależnego jest jednak, aby ten uzyskał faktyczną możliwość nie tylko dysponowania danym środkiem komunikacji, lecz także bezpośredniego kierowania nim.
W dwóch przypadkach odpowiedzialność posiadaczy mechanicznego środka kształtuje się na zasadzie winy:
jeżeli chodzi o roszczenia między sobą posiadaczy mechanicznych środków komunikacji- w przypadku ich zderzenia,
w stosunku do osób przewożonych z grzeczności.
Jeżeli wobec poszkodowanego odpowiedzialność ponoszą dwie osoby: posiadacz mechanicznego środka komunikacji oraz sprawca szkody, wtedy ich odpowiedzialność kształtuje się na zasadach solidarności.
Odpowiedzialność przewoźnika morskiego wobec pasażerów kształtuje się również na podstawie deliktowej z tym, że oparta jest na zasadzie winy przewoźnika, jego przedstawicieli lub osób zatrudnionych, a wypadek nastąpi w czasie przewozu.
Odpowiedzialność cywilna posiadaczy pojazdów mechanicznych polega na obowiązkowym ubezpieczeniu.
16.ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZEWOŹNIKA ZA DOTRZYMANIE TERMINU PRZEWOZU
( ROZKŁADU JAZDY).
Przewoźnik obowiązany jest w komunikacji regularnej do dokonywania przewozów zgodnie a ustalonym przez siebie i podanym do wiadomości publicznej rozkładem jazdy.
Do odpowiedzialności przewoźnika z tytułu opóźnienia przewozu zastosowanie mają przepisy ogólne kodeksu cywilnego odnoszące się do zobowiązań umownych.
Odpowiedzialność przewoźnika oparta jest na zasadzie winy domniemanej, a jej przesłankami są:
fakt opóźnienia przejazdu,
szkoda poniesiona przez podróżnego,
związek przyczynowy między opóźnieniem przewozu, a powstaniem szkody.
Osoba poszkodowana nie musi udowadniać winy. Przewoźnik, jeśli chce się uwolnić od odpowiedzialności musi udowodnić, że dołożył należytej staranności, a niewykonanie przewozu w terminie jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi.
Wcześniejszy odjazd środka komunikacji, tzn. przed terminem ustalonym w rozkładzie jazdy, może stanowić podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym opartym na odpowiedzialności deliktowej.
Przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką podróżny poniósł wskutek opóźnionego przejazdu lub odwołania regularnie kursującego środka transportowego, jeżeli szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika.
17. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZEWOŹNIKA ZA BAGAŻ PODRĘCZNY, NADANY.
Podróżny ma prawo do zabrania ze sobą do środka transportowego bagażu podręcznego, lub nadania bagażu jako przesyłki bagażowej. W związku z tym można rozróżnić dwie kategorie bagażu:
bagaż, który podróżny przewozi ze sobą, zwany bagażem ręcznym albo podręcznym, oraz
rzeczy, które podróżny powierza przewoźnikowi zwane przesyłką bagażową.
Bagaż podręczny przewożony jest nieodpłatni. Natomiast rzeczy przewyższające masą lub rozmiarami normy określone w taryfie lub regulaminie przewożone są odpłatnie jako przesyłka bagażowa, pod opieką samego podróżnego, a więc w sposób umożliwiający jego nadzór nad rzeczą.
Dopuszczalne jest przewożenie przez podróżnych małych zwierząt pokojowych z zastrzeżeniem, iż nie są one z powodu hałasu czy zapachu uciążliwe dla innych podróżnych.
Przewóz psów jest możliwy, gdy spełnione są następujące warunki:
podróżny posiada ważny bilet na psa,
podróżny posiada aktualne świadectwo szczepienia psa,
pies trzymany jest na smyczy i ma założony kaganiec.
Podróżny może bezpłatnie przewozić broń palną i amunicję pod warunkiem, gdy chodzi o broń palną krótką myśliwską i sportową, podróżny winien posiadać zezwolenie i w takim przypadku może przewozić także amunicję.
Rzeczy zabierane przez podróżnych do środków transportowych nie mogą zagrażać bezpieczeństwu i porządkowi w transporcie, stwarzać możliwości wyrządzenia szkody podróżnym i narażać ich na niewygody.
Umowę przewozu przesyłki bagażowej uważa się za zawartą z chwilą przekazania przesyłki przewoźnikowi i przyjęcia kwitu bagażowego.
Umowa ta ma charakter uboczny w stosunku do umowy o przewóz podróżnego.
Umowa na przewóz przesyłki bagażowej ma charakter realny i formalny.
Termin przewozu przesyłki bagażowej określa się wg. rozkładu jazdy środka transportowego, którym przesyłka ma być przewieziona, a dla przesyłek wydawanych w punktach odprawy- z doliczeniem czasu niezbędnego na przygotowanie przesyłki do wydania, nie więcej jednak niż 1 godziny. Przesyłkę bagażową, która nie nadeszła w ciągu 14 dni po upływie terminu przewozu uważa się za utraconą.
Kwit bagażowy jest dokumentem przewozowym, który warunkuje skuteczne zawarcie umowy przewozu przesyłki bagażowej. Jest on dokumentem bezimiennym. Przewoźnik może wydać przesyłkę tylko posiadaczowi tego dokumentu, którym najczęściej jest sam podróżny.
Gdy żądający wydania przesyłki nie może okazać kwitu bagażowego, lub też odpowiedniego odcinka nalepki lub zawieszki to musi być spełnione łącznie trzy warunki, aby przesyłka została mu wydana:
uprawdopodobnić swoje uprawnienia do odbioru przesyłki,
wylegitymować się, ważnym dokumentem tożsamości,
złożyć pisemne oświadczenie.
Przewoźnik, może zażądać do podróżnego pisemnego stwierdzenia zawartości i komisyjnie ową przesyłkę sprawdzić. W wypadku wątpliwych może zażądać zabezpieczenia w wysokości odpowiadającej wartości wydanej przesyłki.
18.POJĘCIE I ISTOTA UMOWY SPEDYCJI.
Usługi spedycyjne są spełnione przez spedytora na podstawie zawartej ze zleceniodawcą, wysyłającym lub odbiorcą przesyłki umowy spedycji.
Do wszystkich umów spedycyjnych bezpośrednie zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego. Do umowy spedycji, unormowany. W sposób ramowy, zastosowanie mają przepisy reulujące umowę zlecenie. Przepisy regulujące umowę spedycji mają zasadniczo charakter względnie obowiązujący, dyspozytywny.
W odniesieniu do spedycji zagranicznej znaczną rolę odgrywają „Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne”, które przewidują pewne odchylenia od wzorcowej umowy spedycji unormowanej w kodeksie cywilnym.
Stronami umowy spedycji są: spedytor oraz dający zlecenie spedycyjne( zleceniodawca).
Dającym zlecenie spedycyjne może być dowolna osoba fizyczna lub prawna, korzystająca z usług przewoźnika.
Drugą strona umowy jest spedytor, tzn. przedsiębiorstwo zajmujące się wykonywaniem usług spedycyjnych w sposób zawodowy i zarobkowy.
Umowa spedycji należy do kategorii umów kwalifikowanych.
DEFINICJA
Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysłania lub odbioru przesyłki, albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.
Zakwalifikowanie usług do kategorii usług spedycyjnych jest możliwe, jeżeli spełnione są łącznie dwie przesłanki:
przesłanka obiektywna- dana usługa musi być związana z przewozem przesyłek,
przesłanka subiektywna- wykonania wskazanych usług związanych z przewozem przesyłek musi się podjąć spedytor tzn. przedsiębiorstwo uprawnione do rozwijania tego typu działalności w sposób zawodowy (profesjonalny).
Przepisy kodeksu cywilnego regulujące umowę spedycji nie przewidują dla niej konieczności zachowania kwalifikowanej normy prawnej. Treść takiej umowy jest określona w sposób jak najbardziej ogólny.
Umowa spedycji należy do umów konsensualnych.
19.ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPEDYTORA Z TYTUŁU NAIWYKONANIA LUB NIENALEŻYTEGO WYKONANIA UMOWY SPEDYCJI.
Odpowiedzialność spedytora kształtuje się na podstawie ogólnych zasad odnoszących się do odpowiedzialności kontraktowej- na zasadach winy domniemanej.
Spedytor jest obowiązany do naprawienia szkody wynikłej wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przyjętego zlecenia, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które spedytor odpowiedzialności nie ponosi. Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na spedytorze.
Spedytor ponosi odpowiedzialność nie tylko za swoje własne działania i zaniechania, lecz także za zachowanie się osób, z których pomocą usługi wykonuje, jak również osób, którym wykonanie usługi powierza.
W stosunkach wewnętrznych spedytorowi może przysługiwać roszczenie zwrotne(regresowe) wobec swoich pracowników czy też innych sprawców szkody, jeżeli szkoda wynikła z ich winy.
Spedytor ponosi także odpowiedzialność za przewoźników oraz za dalszych spedytorów, którymi się posługuje przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze.
Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie, gdy pozostaje ona we władaniu spedytora- nie może przekraczać zwykłej wartości przesyłki.
Ograniczenia wysokości odszkodowania nie stosuje się, jeżeli szkoda wynika z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa po stronie spedytora.
Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za szkody w substancji przesyłki wynikające z tzw. ubytków naturalnych.
Za utratę, ubytek lub uszkodzenie pieniędzy, kosztowności, papierów wartościowych lub rzeczy szczególnie cennych spedytor ponosi odpowiedzialność jedynie wówczas, gdy właściwości przesyłki były mu podane przy zawarciu umowy, chyba, że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.
Spedytor ponosi także odpowiedzialność z tytułu niedotrzymania terminu wykonania usługi spedycyjnej- na ogólnych zasadach odnoszących się do zwłoki dłużnika.
20.UMOWA NAJMU (CZARTERU) POJAZDU SAMOCHODOWEGO Z OBSŁUGĄ.
W transporcie zarobkowym regułą jest najem środka transportowego wraz z obsługą.
Podobny w swej istocie stosunek prawny w żegludze morskiej, śródlądowej czy powietrznej- nazywany jest czarterem (na czas).
Umowa najmu (czarteru) środka transportowego wraz z obsługą celem dokonania przewozu- stanowi w istocie umowę odrębną wykazującą cechy pośrednie między umową najmu a umową przewozu.
Dla dokonania przewozu- osób lub rzeczy- najmuje się (czarteruje) środek transportowy wraz z obsługą wówczas, gdy najemca pragnie zapewnić sobie wyłączność dysponowania danym środkiem transportowym on też sam staje się organizatorem przewozu i przyjmuje tym samym ryzyko ewentualnych szkód w czasie dokonywania przewozu.
Wynajmujący ponosi odpowiedzialność jedynie za szkody powstałe na skutek działania lub zaniechania obsługi danego środka transportowego, jak też wskutek wadliwego stanu technicznego środka transportowego.
Przedsiębiorstwo transportowe wynajmujące środek transportowy wraz z obsługą odpowiada nie jako przewoźnik lecz jako wynajmujący.