Etyka, dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne. Jest to nauka, której celem jest dochodzić źródeł powstawania moralności, badać efekty jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukać podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych .
Znaczenie funkcjonalne etyki: aspekt uniwersalistyczny(normy,zasady), grupowy(system przekonan) indywidualistyczny(swoje wartości)
Formy społecznej kontroli: Moralność , to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Moralność jest jednym z systemów normatywnych. Zwykle jednocześnie istnieje kilka konkurencyjnych i po części zgodnych, po części różnych systemów normatywnych funkcjonujących w obrębie jednej kultury,
Działy etyki: Etyka normatywna, zajmuje się ustalaniem, co jest dobre moralnie a co złe oraz, na podstawie przyjętych ocen i związanych z nimi powinności, wytyczaniem zadań, dyrektyw - norm moralnie pozytywnego postępowania, prowadzących do osiągnięcia pożądanego z punktu widzenia religijnego, społecznego lub politycznego ideału moralnego.
Działy: Aksjologia W węższym znaczeniu — szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi...2. W szerokim znaczeniu — ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się z etycznych koncepcji dobra.
Felicytologia jest to teoria kształtowania życia szczęśliwego, zadająca pytanie: jak żyć, aby być szczęśliwym i nie popaść w stan przeciwny szczęśliwości.
Biotechnika obejmuje metody dostarczające praktyczne wskazówki jak osiągać szczęśście, odwlekać starość, przezwyciężać lęk..,
Perfekcjonistyka podejmuje problem doskonałości własnej człowieka, w tej mierze wzorców osobowych i ideałowych.
Prakseologia - inaczej teoria sprawnego działania. Jest dziedziną badań naukowych dotyczących wszelkiego celowego działania ludzkiego. Deontologia to nauka o powinnościach i obowiązkach. Jest to dział etyki, zajmujący się postępowaniem moralnym i klasyfikujący uczynki w kategoriach moralnych.
Etyka społeczna rozpatruje stosunek jednostki do grupy lub jej aspiracje, dążenia w określonym zespole w którym każdy realizuje swoje zadania. Zajmuje się różnorakimi aspektami stosunków międzyludzkich z wyróżnieniem relacji moralnych.
Normatywne dyscypliny kreujące osobowość człowieka:aksjologia(tło internalizacji i wychowania społecznego) dentologia( tło etyki zawodowej). Dobro moralne to co powszechnie i historycznie uznane za słuszne, godne naśladowania, polecenia. To co jest korzystne dla innych. Ma dwa znaczenia: szersze(jako określone czyny i ich motywacje) węższym( dobra moralne czynów i postępowania ludzkiego).
Dobra: Teocentryzm-Bóg i religia,Hedonizm dobro jako przyjemność, Eudajmonizm dobro jako szczęście, Rygoryzm przykład postępowania własnego jako źródła czynów odwzajemnionych przez innych, Perfekcjonizm,…,Ewolucjonizm przypisywanie genezy i rozwoju moralności prawom ewolucji, Utylitaryzm przez korzyśc własną do korzyści ogółu, przez przyjemnośc do…, Zło moralne przeciwstawienie wobec dobra, Sumienie zdolność reagowania na dobro i zło moralne, tez w odniesieniu do wrogich ludziom, czynow bliźnich. Wpływ na nie mają : zakazy i nakazy, uczucia odpowiedzialności za postepowanie, obawa przed konsekwencjami, wola spełnienia ważnego obowiązku.
Normy moralne: elementy tworzące kulturę przez stabilizację systemu społecznych interakcji, który został osiągnięty na drodze modyfikacji postaw i kategoryzacji.
Czyny moralne akty dobrej woli, pozbawione nacisku z zewnątrz, lub wynikające z chęci. SA krótkotrwałe i długotrwałe.
Postępowanie, oceny sankcje motywy.
Egoizm to nadmierna albo wyłączna miłość do samego siebie. Egoista kieruje się tylko własnym dobrem i interesem, nie zwracając uwagi na potrzeby innych. Rodzaje: grupowy, indywidualny.
Altruizm - zachowanie w obrębie danego gatunku, w wyniku którego osobnik tak się zachowujący ponosi pewne koszty wobec innego, który z kolei zyskuje.
Egzystencjalizm -kierunek, według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej cztery motywy egzystencjalizmu:Motyw humanizmu - człowiek jako motyw istnienia; infinityzmu - człowiek skończony styka się w życiu z nieskończonością;tragizmu - istnienie człowieka jest wypełnione grozą i troską; pesymizmu - człowieka otacza nicość
Lawrence Kohlberg stworzył klasyfikację poziomów ludzkiego rozwoju moralnego.[4] Wyróżnia on około sześciu kolejno następujących stadiów. Człowiek zaczyna swój rozwój od pierwszego stadium. Na ogół zatrzymuje się w rozwoju w okolicach trzeciego lub czwartego.
Posłuszeństwo i kara - w tym stadium ludzie postępują moralnie, wyłącznie z powodu strachu przed karą.Instrumentalizm - człowiek postępuje moralnie, gdyż widzi, że leży to w jego interesie.
Szukanie aprobaty - człowiek postępuje moralnie, gdyż jest za to nagradzany przez innych ("dobry chłopczyk").
Zgodność z prawem - człowiek postępuje moralnie, gdyż popiera istnienie prawa, które nakłada odpowiednie normy.
Kontrakt społeczny - człowiek postępuje moralnie, gdyż widzi, iż dane normy są korzystne dla społeczeństwa.
Uniwersalne sumienie - człowiek ma świadomość uniwersalnych zasad moralnych, w których istnienie wierzył Kohlberg.
Relatywizm moralny - pogląd że istnieje wiele systemów wartości i żaden z nich nie jest systemem absolutnie najlepszym, więc różne kultury są uprawnione do stosowania różnych systemów. Przeciwieństwem relatywizmu moralnego jest absolutyzm moralny, który dopuszcza istnienie tylko jednej moralności.
Absolutyzm moralny to pogląd z dziedziny etyki, że istnieją normy moralne obowiązujące niezależnie od konsekwencji uczynków. Absolutyzm moralny jest przeciwieństwem konsekwencjonalizmu, poglądu, że wartość moralna uczynków zależy wyłącznie od ich konsekwencji. W związku z tym absolutyzm moralny wydaje się implikować moralny uniwersalizm: normy moralne nie są wytworem własnym społeczności ludzkich ani jednostek, ale wynikają bezpośrednio z przyjętych prawd religijnych, filozoficznych lub naukowych i obowiązują zawsze i wszędzie. Absolutyzm moralny jest ściśle moralnych.
Współczesny podział teorii etycznych zaproponowany przez R. Carnapa:Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych: teorie obiektywistyczne - zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.
teorie subiektywistyczne - zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:
naturalizm - systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.
antynaturalizm - systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych
emotywizm - systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych
.Ze względu na ocenę zachowań ludzi:
motywizm - systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny lub niesłuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.
efektywizm - systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.
nominalizm - systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.Wyróżnić można cztery sposoby zachowania w zależności od przyjętych zasad
:a) nadrzędność norm moralnych nad politycznymi - zakłada, iż jednostka (polityk) powinna być wierna uznawanym zasadom moralnym
;b) nadrzędność polityki nad moralnością - oznacza, że interes polit. jest ważniejszy niż obowiązujące zasady moralne; makiawelizm
;c) polityka i moralność są niezależne (autonomiczne) - działanie polityczne tylko do pewnego stopnia poddane jest ocenie moralnej, a akceptowanie przez jednostkę autonomiczności polityki i moralności jest równoznaczne z jej odcinaniem się od spraw bieżącego życia społecznego i politycznego; klerkizm
;d) między celami polityki a zasadami moralnymi istnieje wzajemna więź - formy aktywności politycznej jednostki powinny być oceniane z punktu widzenia moralnego, ale zarazem normy moralne nie mogą hamować osiągnięcia celu politycznego.