Zbigniew Jacoszek I rok NSDS 22.03.2010 r.

Opracowanie na seminarium nt:

Naturalne odnawianie gatunków drzew leśnych:

podstawy biologiczne, ekologiczne oraz metody odnawiania.

Brzoza brodawkowata.

1. Właściwości biologiczne

- Wzrost: Brzoza brodawkowata należy do gatunków krótkowiecznych. Żyje do 90-100 lat, rzadko przekraczając 120 lat. Dojrzałość generatywną osiąga na przestrzeniach otwartych w wieku 10-15 lat, w drzewostanie w wieku 20-25 lat.

- Kwiaty: Kotki męskie wykształcają się na wierzchołku pędów w jesieni i zimują. Kotki żeńskie powstają na wiosnę z pąków pędów skróconych. Kwiaty pręcikowe (męskie) zebrane w wierzchotki. W każdym kwiecie dwa pręciki, głęboko rozdzielone na dwie części, z jednym pylnikiem. Kwiaty słupkowe (żeńskie), bez okwiatu. Słupek jeden, z dwukomorową zalążnią i jednym zalążkiem w każdej zalążni.Kotki męskie początkowo skierowane ku górze. Brzoza kwitnie w kwietniu razem z rozwojem liści. Po kwitnieniu kwiatostany męskie opadają, a kwiatostany żeńskie rozrastają się w walcowate owocostany kształtem przypominające szyszeczkę. Czynnikiem negatywnie wpływającym na urodzaj nasion jest niedobór wilgoci.

- Owocowanie: Brzoza brodawkowata owocuje w zasadzie corocznie, jednak obfite lata nasienne zdarzają się co 2-3 lata. Nasiona dojrzewają w lipcu-sierpniu. Owocem jest orzeszek długości ok. 2 mm, z trójklapowym skrzydełkiem szerszym 2-3 razy od orzeszka, umożliwiającym daleki transport. Liczba szyszeczek w 1 kg - 5500 szt. Liczba orzeszków w 1 kg szyszeczek- 2,7 mln. Liczba orzeszków w 1 kg czystych orzeszków- 6,7 mln.

- Liście: Liście trójkątne lub romboidalne, podwójnie piłkowane, długości 3-7 cm, na długich do 3 cm ogonkach, z góry ciemnozielone, od spodu jaśniejsze. Opad ścioły niewielki, około 5 krotnie mniejszy niż sosny, z szybkim tempem rozkładu. Brzoza przepuszcza do dna lasu około 37% światła pełnego. Taka ilość światła powoduje szybkie zadarnianie i degradację gleby, co z kolei uniemożliwia powstanie młodego pokolenia.

2. Wymagania ekologiczne

- Wymagania mikroklimatyczne

• Termiczne: Brzoza brodawkowata jest gatunkiem dostosowanym do klimatu kontynentalnego. Dobrze znosi niskie temperatury i letnie upały. Dobrze znosi przymrozki do -9⁰C, a rozwijające się pączki brzozy wytrzymują spadki temperatury do -4⁰C. Dzięki dobrej gospodarce wodą brzoza znosi letnie susze, mimo dużej transpiracji, większej niż u modrzewia najsilniej transpirującego spośród drzew iglastych.

• Świetlne: Brzoza jest gatunkiem wybitnie światłożądnym. Do rozwoju młodego pokolenia potrzebuje minimum 11-15 % światła. Dla porównania do życia młodego pokolenia buka i jodły wystarcza tylko 4% światła pełnego. Wraz z wiekiem wymagania świetlne brzozy silnie wzrastają, i najlepiej rośnie mając dostęp do światła pełnego.

• Wilgotnościowe: Brzoza akceptuje dość szeroki zakres warunków wilgotnościowych. Unika gleb bardzo mokrych i bardzo suchych. Ma podobne wymagania wilgotnościowe jak sosna. Nie znosi wysokiego poziomu wody gruntowej i okresowych zalewów. Najlepiej rośnie na glebach umiarkowanie wilgotnych, świeżych. Należy do gatunków najsilniej transpirujących. Transpiracja dobowa z 1 g świeżych liści wynosi 9,5 g H₂O, co odpowiada opadom na poziomie 4,7 mm. Mimo tak dużej transpiracji, brzoza gospodaruje wodą bardzo oszczędnie. Dobrze znosi dłuższe okresy suszy. Znaczny wpływ na transpirację ma wilgotność powietrza. Występuje zależność im - wyższa wilgotność powietrza, tym niższa transpiracja. Dlatego dużo transpirująca brzoza chętniej rośnie na terenach o niższej wilgotności powietrza. Transpiracja zimowa w stosunku do modrzewia (którego transpirację zimową przyjęto jako 1) wynosi 2,41, i kształtuje się na przeciętnym poziomie w porównaniu do innych gatunków drzew.

- Wymagania glebowe

• Wodne: Brzoza nie znosi wysokiego poziomu wód gruntowych. Dość dobrze radzi sobie z wahaniami poziomu wody dzięki racjonalnej gospodarce wodą.

• Pokarmowe: Brzoza jest gatunkiem mało wymagającym w stosunku do żyzności gleby. Rośnie zarówno na glebach ubogich, suchych, piaszczystych, jak również   na glebach zasobnych i wilgotnych. Preferuje gleby mineralne, lekkie, umiarkowanie wilgotne z domieszką gliny. Unika rędzin. Optymalna kwasowość to 4-5 pH. Brzoza
  w pierwszych latach życia jest gatunkiem mało odpornym na konkurencję roślinności zielnej. W późniejszym okresie życia odporność ta wzrasta. Z uwagi na niekorzystny wpływ drzewostanu macierzystego (allelopatia ujemna), i znaczne przesuszenie gleby spowodowane silną transpiracją, rzadko można spotkać odnowienie naturalne brzozy pod okapem drzewostanu macierzystego. Brzoza rośnie na siedliskach
  Bs, Bśw, Bw, BMśw, BMw, Lł. Na terenach wyżynnych rośnie na siedliskach BMwyż, LMwyż i Lwyż, a na terenach górskich na siedliskach BMG, LMG, LG i LŁG.

3. Metody odnawiania naturalnego.

Brzoza w hodowli lasu powinna być traktowana jako gatunek domieszkowy. W litych drzewostanach na skutek światłożądności występuje duża konkurencja wewnątrzgatunkowa, co w szybkim tempie doprowadza do przerzedzenia drzewostanu. Negatywnie postrzegany jest wpływ brzozy na siedlisko, z uwagi na niewielki opad ścioły (około 5 krotnie mniejszy niż u sosny), oraz słabe ocienienie gleby. Przez korony brzóz dociera do dna lasu około 37% światła pełnego, co pozwala na występowanie w dnie lasu jedynie traw, nie dopuszczających do tworzenia się nalotów pożądanych gatunków lasotwórczych. Dlatego nie powinno się prowadzić litych drzewostanów brzozowych. Drzewostany brzozowe można jednak spotkać w rejonach o dużych zanieczyszczeniach powietrza, rosnących tam, gdzie sosna rosnąć już nie może, lub w optymalnych dla siebie warunkach, zwłaszcza w I Krainie Bałtyckiej
i II Mazursko-Podlaskiej, tworząc zasobne drzewostany z bardzo dobrej jakości surowcem drzewnym.

Biorąc pod uwagę łatwość naturalnego odnawiania, silną światłożądność brzozy oraz niski wiek rębności, drzewostany prowadzić należy rębniami:

- rębnią zupełną pasową Ib o szerokości pasa 30-60m i powierzchni do 4 ha,

Można również prowadzić cięcia rębniami częściowymi :

- rębnią częściową wielkopowierzchniową IIa o szerokości strefy do 150m i powierzchni
do 6 ha,

- rębnią częściową pasową IIb o szerokości pasa 40-60m i powierzchni do 3-4 ha,

Rębnia zupełna smugowa Ic, rębnia częściowa smugowa IIc i rębnia częściowa gniazdowa IId wydają się być mniej przydatne z uwagi na niewielką szerokość pasa, lub prowadzenie cięć przerębowych na gniazdach, które to cięcia nie zapewnią brzozie dostatecznej ilości światła. Powinien obowiązywać krótki okres odnowienia (do 10 lat). Z uwagi na łatwość
i obfitość naturalnego odnawiania się, brzoza nie wymaga szczególnego przygotowania gleby. Wystarczy przygotowanie gleby jak dla innych gatunków.

---