Ekonomia jako dyscyplina naukowa
1.Geneza ekonomii jako nauki.
Nazwą „ekonomia” posługiwał się już grecki filozof Arystoteles. Ekonomia oznaczała wówczas wiedzę o prawach rządzących gospodarstwem domowym. Poczynając od XVII w. Upowszechnił się termin „ekonomia polityczna”, przy czym przymiotnik „polityczna” oznaczał mniej więcej to samo co „społeczna” . Termin ten wprowadził A .Montchretien. W 1767 r. W. Petty wprowadził nazwę „ ekonomia publiczna” . W 1776 r. Adam Smith autor „ Badania nad przyczynami i naturą bogactwa narodów” określił ekonomię jako „ naukę teoretyczną”. Oikos - dom, Nomos - prawo.
2.Definicje ekonomii.
D.Begg- „ Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać.”
M. Nasiłowski- „ Ekonomia jest nauką zajmującą się badaniem zachowań podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków , które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.”
M. Nasiłowski- „ Mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, podczas gdy makroekonomia w analizie gospodarki posługuje się w swych badaniach wielkimi agregatami.”
D.Begg- „Analiza mikroekonomiczna zajmuje się szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych towarów.”
D.Begg- „Makroekonomia kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości. W swojej metodzie celowo upraszcza ona analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki.”
Mikroekonomia bada racjonalność postępowania i reakcje indywidualnych uczestników rynku (podmiotów gospodarczych- np. gospodarstwo domowe, producent ). Bada funkcjonowanie pojedynczych rynków ( np. rynek cukru czy samochodów ).
Mikroekonomia zajmuje się szczegółowym badaniem decyzji dotyczących pojedynczych podmiotów.
Makroekonomia bada duże segmenty gospodarki np. gałęzie gospodarki, sektory gospodarki (gospodarka narodowa, światowa).
Makroekonomia kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości ( inflacja, bezrobocie, dochód narodowy).
3.Ekonomia jako nauka społeczna. System nauk ekonomicznych . Nauki współpracujące z ekonomią.
NAUKI:
formalne (matematyka, logika)
empiryczne -oparte na doświadczeniach (biologia, chemia, fizyka), -społeczne (filozofia, socjologia, psychologia, ekonomia)
Ekonomia jest więc nauką empiryczną o charakterze społecznym (zachowanie ludzi).
Ekonomia współpracuje z innymi naukami ( ma charakter interdyscyplinarny) empirycznymi, a nawet formalnymi takimi jak matematyka, ekonometria, analiza rynku, statystyka, ekonomia matematyczna.
4.Ekonomia pozytywna i normatywna
M.Nasiłowski- Ekonomia pozytywna koncentrowała się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólniania procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych. Ekonomia normatywna koncentrowała się na tworzeniu określonego systemu poglądów wartościujących , na opracowaniu określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych.
D.Begg- Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji na subiektywnych sądach wartościujących.
Wiedza o charakterze pozytywnym koncentruje się na wypracowaniu uniwersalnych tez i teorii. Stwierdza fakty np. „Bezrobocie jest cechą gospodarki kapitalistycznej”
Wiedza o charakterze normatywnym tworzy system poglądów wartościujących opracowanie ideologii interpretujących zjawiska i procesy ekonomiczne ( wartościuje ) . Ocenia i wprowadza sądy.
5.Funkcje ekonomii.
Funkcja teorio-poznawcza - bada, określa, opisuje, przewiduje występowanie, przebieg i konsekwencje zjawisk ekonomicznych w procesie gospodarczym. Proces gospodarczy to proces powstawania dorobku nauki ekonomicznej. Proces gospodarowania ma swój przedmiot badawczy, ma swoje metody badawcze i w konsekwencji powstaje wynik tych badań ( kategoria prawa, teoria ekonomiczna ).
Funkcja aplikacyjna - formułuje wskazówki dla rzeczywistości gospodarczej, dla budowania polityki gospodarczej ( do strategii gospodarczej ).
Funkcja społeczna (wychowawcza, edukacyjna ) - uczy ludzi pewnych zachowań, tworzy nawyki.
6. Syntetyczna charakterystyka podstawowych kierunków myśli ekonomicznej. Wiodące współczesne szkoły ekonomii.
Merkantylizm - XVII w. A. Montchretien - pierwsza nowożytna formacja badaczy gospodarki (Francuzi, Anglicy, Włosi, Hiszpanie ).
Fizjokratyzm - 1758r. - F. Quensay - podstawową rolę w gospodarce spełnia przyroda i rolnictwo, badanie praw ekonomicznych na podobieństwo nauk przyrodniczych, działalność państwa nie powinna naruszać naturalnego porządku systemu gospodarczego- LESEFERYZM- laissez- faire, laissez- passer ( dajcie nam swobodę działania i ruchu ).
Ekonomia klasyczna - II połowa XVIII w. - A. Smith, D. Riccardo ,J. Say, Simonde de Sismondi. Liberalizm ekonomiczny ( wolno konkurencyjna gospodarka samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji dąży do równowagi ). Rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze - „ niewidzialna ręka rynku „- homoeconomicus. Przyjęcie założeń prawa rynku Say'a - podaż tworzy sobie popyt. Interesuje ich makroekonomia
Ekonomia neoklasyczna -kierunek subiektywno - marginalistyczny - A. Marshall, W.S. Jevons, J.B. Clark, A.C. Pigou.
szkoła austriacka - Gossen
szkoła lozańska - matematyczna - Walras - Podjęła pierwszą próbę przedstawienia w formie układu równań statystycznego obrazu całego systemu gospodarczego
szkoła neoklasyczna
Rozbudowują w szczególności mikroekonomiczne podstawy teorii ekonomicznej, zastosowanie rachunku marginalnego, nawiązują do dorobku ekonomii klasycznej, indywidualizm metodologiczny
Keynesizm - ekonomia dobrobytu . Twórcą tego kierunku jest A.C. Pigou. Teoria Johna Maynarda Keynesa - „ Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Analiza makroekonomiczna, analiza popytowa - negacja praw rynku Say'a. Funkcję stymulatora popytu może i powinno spełniać państwo. Keynesizm dzieli się na :- Neokeynesizm - J. R. Hicks, P.A. Samuelson - kontynuacja tzw. Syntezy neoklasycznej. Polegała na próbie skonstruowania teorii łączącej makroekonomiczne tezy Keynsa z podstawami neoklasycznej mikroekonomii.
- Postkeynesizm - J.V.Robinson, R.Harrod - Wskazują na niemożność tworzenia syntezy
Monetaryzm - M.Friedman- Przyjmują tezę o neutralności pieniądza, inflacja jest zjawiskiem wyłącznie pieniężnym.
Współczesne szkoły ekonomiczne
Nowa ekonomia klasyczna - R.E.Lucas, T.Sargent, N.Wallace i R.Barro. Pełna elastyczność rynków, teorii racjonalnych oczekiwań oraz monetarystycznej koncepcji inflacji. Teoria racjonalnych oczekiwań. Działanie państwa w gospodarce jest bezsensowne.
Szkoła neoaustriacka - F.Hayek - Państwo nie jest w stanie zastąpić rynku jako mechanizmu alokacji zasobów, ponieważ nie dysponuje i nie może dysponować niezbędnym zasobem informacji.
Ekonomia podaży - Zyskała sławę, gdy jej postulaty zostały uwzględnione w programie ekonomicznym R.Regana. Przedstawiciele - A.Laffer, G.Gilder, J.Wannisky, I.Kristol.Wszelkie trudności w funkcjonowaniu gospodarki wynikają stąd, że zewnętrzne czynniki, jak np. ingerencja państwa zakłócają działaniemechanizmów rynkowych.
Instytucjonalizm - nawiązuje do historycznej szkoły niemieckiej. Przedstawiciele - K.Knies, G.Schmoller, M.Weber, , W.Sombart.
Marksizm - K.Marks stworzył teorię wartości dodatkowej i opartą na niej koncepcję wyzysku pracy przez kapitał .Społeczeństwo bezklasowe .
Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych.