PROGRAM NAUCZANIA FIZJOLOGII CZŁOWIEKA
Wydział Lekarsko-Dentystyczny
Studia dzienne i wieczorowe
w roku akademickim 2010/2011
REGULAMIN
dla studentów II roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego
w roku akademickim 2010/2011
Ubranie wierzchnie, obuwie wyjściowe i torebki studenci pozostawiają na czas ćwiczeń w szafkach ubraniowych lub w szatni. Klucze do szafek wydawane są w portierni po zostawieniu legitymacji studenckiej. Po zakończeniu zajęć klucze należy oddać i odebrać legitymację. Każda szafka jest przeznaczona na odzież i torebki dla 1 studenta.
Studenci mogą wejść do pracowni ćwiczeniowych w białych, czystych fartuchach i zmienionym obuwiu lub ochraniaczach na buty. W przeciwnym razie studenci nie będą przyjmowani na zajęcia. Zalecane jest posiadanie identyfikatora przy fartuchu.
UWAGA! Ochraniacze na buty są dostępne w automacie przy drzwiach wejściowych.
W ramach zajęć z fizjologii, studenci odbywają ćwiczenia w czterech pracowniach dydaktycznych w systemie rotacyjnym: I - krew; II - układ krążenia; III -układ oddechowy i pokarmowy;
IV -układ nerwowy.
Na każdych zajęciach dwie osoby z grupy są dyżurnymi. Do ich obowiązków należy:
pomoc przy wykonywaniu ćwiczeń demonstrowanych,
dbanie o porządek na sali w trakcie ćwiczeń;
sprawdzanie stanu i opieka nad sprzętem używanym do wykonywania ćwiczeń;
po zakończeniu ćwiczeń zdają uporządkowaną pracownię obsłudze technicznej lub nauczycielowi akademickiemu. O dostrzeżonych brakach lub uszkodzeniach sprzętu powinni natychmiast informować prowadzącego ćwiczenia. W przypadku zaginięcia, zniszczenia lub uszkodzenia narzędzi lub innych przedmiotów, zainteresowani studenci, dyżurni lub cała grupa obowiązani są dostarczyć zamienne narzędzia lub przedmioty.
W czasie wykonywania ćwiczeń obowiązują studentów ogólne zasady porządku i higieny oraz dyscypliny pracy w zakresie przepisów BHP. Szczególne zasady pracy obowiązują na ćwiczeniach z fizjologii krwi, które opisane są w oddzielnej instrukcji wyłożonej na pracowni. Przy pracy z krwią obowiązuje używanie rękawiczek ochronnych, które studenci przynoszą na zajęcia.
Każdy student musi wydrukować na zajęcia aktualny „Zeszyt do ćwiczeń z fizjologii, Wyd. III 2010, który zawiera opis wykonywanych ćwiczeń, miejsce do zapisania uzyskanych wyników oraz pytania kontrolne (www.bg.umed.lodz.pl zakładka SKRYPTY UCZELNIANE). Na każdych zajęciach laboratoryjnych należy wykonać objęte harmonogramem tematy ćwiczeniowe i przedstawić nauczycielowi do zaliczenia tematy ćwiczeniowe. Zaliczenie poszczególnych tematów zapisywane jest także w indywidualnej karcie ćwiczeniowej, która pozostaje w Katedrze.
Na seminariach zgodnie z ustalonym harmonogramem omawiane są tematy podane w programie poniżej wraz ze źródłami i zakresem materiału. Studenci są zobowiązani przeczytać wybrany materiał teoretyczny i uczestniczyć w dyskusji przewidzianego tematu.
Po drugim seminarium, w tym samym dniu, przewidziane jest kolokwium obejmujące tematykę dwóch seminariów i materiał teoretyczny dwóch bloków ćwiczeniowych Do ćwiczeń należy przygotowywać się z polecanych podręczników oraz Zeszytu do ćwiczeń z fizjologii.
Zasady punktacji i ocen w trakcie semestru.
4 kolokwia pisemne złożone z 20 krótkich pytań - każda odpowiedź może być punktowana w następujący sposób:
0 - 2,5 - 5 pkt./ 10. Maksymalna ilość punktów z wszystkich kolokwiów - 40 pkt.
Ocena znajomości zagadnień teoretycznych dotycząca ćwiczeń, która będzie uzyskiwana przed przystąpieniem do ćwiczeń lub przy ich zaliczaniu (w skali 2 - 3 - 3,5 - 4 - 4,5 - 5).
Nie przewiduje się odrabiania ćwiczeń, poprawiania wyników z kolokwiów i ocen z ćwiczeń. Wyjątkowe przypadki losowe będą rozpatrywane indywidualnie.
Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do I terminu egzaminu jest:
Obecność na wszystkich ćwiczeniach. W ciągu semestru można mieć tylko
1 usprawiedliwioną nieobecność (łącznie z kolokwiami). Za każdą nieobecność poza limitem
będą odejmowane punkty:
5 pkt. za nieobecność na ćwiczeniach
10 pkt. za nieobecność na kolokwium
Zaliczenie wszystkich tematów ćwiczeniowych. Dopuszcza się nie zaliczenie tematów
wynikające z nieobecności na jednych ćwiczeniach. Za każde niezaliczone ćwiczenie będzie
odejmowany 1 pkt.
Uzyskanie minimum 24 punktów z kolokwiów.
Uzyskanie minimum oceny dostatecznej (3) z ćwiczeń.
Uwaga !!
Niespełnienie jednego z kryteriów B, C lub D skutkuje uzyskaniem oceny niedostatecznej w
I-szym terminie egzaminu i umożliwia przystąpienie do egzaminu w II-gim terminie.
Uzyskanie mniej niż 18 pkt z kolokwiów lub oceny niedostatecznej z ćwiczeń skutkuje nie zaliczeniem przedmiotu Fizjologia człowieka.
E g z a m i n:
Termin „O” - dla studentów, którzy uzyskają min. 35 pkt. i minimum ocenę dobrą z ćwiczeń.
Jeśli wynik tego egzaminu nie jest zadowalający, student może przystąpić do egzaminu w sesji.
I termin - egzamin pisemny testowy (90 pytań z wykładów, seminariów i materiału teoretycznego
do ćwiczeń).
II i III termin - egzamin pisemny (10 pytań opisowych z tego samego zakresu materiału).
Podręczniki
(1) Fizjologia. Podstawy fizjologii lekarskiej. W.F. Ganong, PZWL, 2007
(2) Fizjologia człowieka w zarysie. W.Z. Traczyk, PZWL, Od Wyd. VIII/2005, 2008
(3) Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Red. W.Z. Traczyk i A. Trzebski,. PZWL, Od Wyd. III/2001
(4) Zeszyt do ćwiczeń z fizjologii. Red. A. Walczewska, Wydanie III, 2010 (wersja pdf www.bg.umed.lodz.pl zakładka SKRYPTY UCZELNIANE)
Sprawy związane z organizacją ćwiczeń
dr Maria Łuczyńska (pok. 31A)
Kierownik Przedmiotu
dr hab. Anna Walczewska (pok. 32)
Pracownia fizjologii układu nerwowego i narządów zmysłów
Seminaria (sala nr 15)
Czynność bioelektryczna komórek nerwowych i miocytów mięśni szkieletowych.
Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego w komórkach pobudliwych. Rola pompy sodowo-potasowej. Postsynaptyczny potencjał pobudzający i hamujący. Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych, pomiędzy neuronami oraz w synapsie nerwowo-mięśniowej. Pobudzające i hamujące przekaźniki synaptyczne w układzie nerwowym, ze szczególnym uwzględnieniem mediatorów aminokwasowych. Plastyczność synaptyczna.
(1) Rozdz. 2 (s. 55 - 64), 3 (s. 67 - 68), 4
Czucie.
Rodzaje czucia i podział narządów czucia. Czucie skórne, głębokie i trzewne. Fizjologia zmysłów: wzrok, słuch, równowaga.
(1) Rozdz. 5, 7 (s.139 - 143), 8, 9
Ćwiczenia (sala nr 17)
Zestaw I. (Zespół Praktycznego Nauczania Medycyny Klinicznej, ul. Kopcińskiego 20)
(materiał do seminarium I + (1) Rozdz. 3 (s. 65 - 76)
Temat 1: Czynność bioelektryczna mięśnia szkieletowego (symulacja komputerowa)
Temat 4: Czynność mechaniczna mięśnia szkieletowego (symulacja komputerowa)
Temat 2: Czynność bioelektryczna mięśnia szkieletowego - potencjał dwufazowy (film).
Temat 3: Oznaczanie prędkości przewodzenia impulsów w nerwie (film).
Temat 6: Obserwowanie zachowania żaby pod wpływem strychniny (film).
Zestaw II. (materiał do seminarium II)
Temat 9: Badanie ostrości wzroku.
Temat 12: Badanie zdolności widzenia barw.
Temat 13: Badanie szybkości adaptacji siatkówki do ciemności po olśnieniu.
Temat 14: Ocena widzenia stereoskopowego.
Temat 15: Badanie słuchu za pomocą stroików (próba Rinnego i Webera).
Temat 17: Badanie pobudliwości błędników.
Kolokwium pisemne
Zestaw III. (1) Rozdz. 6 + 16 (s. 263 - 268)
Temat 5: Zmęczenie mięśnia szkieletowego przy drażnieniu pośrednim i bezpośrednim (film)
Temat 7: Badanie odruchu na rozciąganie mięśnia.
Temat 8: Badanie odruchu źrenicznego na światło.
Temat 20: Badanie czasu reakcji prostej i alternatywnej.
Temat 21: Pomiar precyzji ruchów dowolnych.
Temat 23: Badanie zdolności zapamiętywania.
Pracownia fizjologii układu krążenia
Seminaria (sala nr 15)
1. Czynność bioelektryczna, mechaniczna i akustyczna serca.
Budowa i rola układu przewodzącego serca. Potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórek rozrusznika i kardiomiocytów przedsionków i komór (jonowy mechanizm powstania potencjału czynnościowego, zmiany pobudliwości komórek w czasie jego trwania). Rodzaje zapisu czynności bioelektrycznej serca. Elementy krzywej EKG, a czynność bioelektryczna serca.
Charakterystyka faz czynności mechanicznej serca z uwzględnieniem roli zastawek i zmian ciśnienia w jamach serca. Czynniki regulujące wielkość pojemności minutowej serca (powrót żylny, objętość wyrzutowa, prawo Starlinga, efekty tropowe serca, opór naczyniowy). Czynność akustyczna serca (tony i szmery).
(2) s.104 - 108 + s. 316 - 336
2. Autonomiczny układ nerwowy. Hormony regulujące ciśnienie tętnicze krwi .Odruch z
baroreceptorów tętniczych
Podział autonomicznego układu nerwowego (organizacja anatomiczna, transmitery, receptory i ich blokery). Transmisja synaptyczna w zwojach. Wegetatywne unerwienie serca i naczyń. Wpływ układu autonomicznego i hormonów rdzenia nadnerczy na czynność serca i naczyń krwionośnych. Odruch z baroreceptorów: charakterystyka baroreceptorów, komponenta sercowa i naczyniowa, efekty pobudzenia i odbarczenia baroreceptorów, fizjologiczna rola.
(1) s. 351 + (2) s.201 - 208 + (3) rozdz. 17.5.1 + 18.10.1-3 + 18.10.3.4-5
Ćwiczenia (sala 18)
Zestaw I. (materiał do seminarium I)
Temat 1: Badanie układu przewodzącego serca żaby (film).
Temat 8: Badanie echokardiograficzne przezklatkowe serca (film).
Temat 10: Rejestracja potencjałów czynnościowych serca i analiza wykresu EKG (Zadanie1 i 2)
Temat 9: Osłuchiwanie serca i badanie uderzenia koniuszkowego.
Zestaw II. Zespół Praktycznego Nauczania Medycyny Klinicznej, ul. Kopcińskiego 20)
Symulacje komputerowe (materiał do seminarium II)
Temat 5: Wpływ układu autonomicznego na układ krążenia.
Temat 6: Wpływ hormonów rdzenia nadnerczy i wybranych leków na układ krążenia.
Temat 7: Wpływ acetylocholiny, jej agonistów i antagonistów na ciśnienie tętnicze krwi.
Kolokwium pisemne
Zestaw III. (materiał do seminarium I i II)
Temat 11: Określenie cech obwodowego tętna.
Temat 12: Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą Korotkowa.*
Temat 13: Próba ortostatyczna.
Temat 3: Wpływ drażnienia nerwu błędnego na czynność serca żaby (film).
Temat 4: Wpływ adrenaliny i acetylocholiny na czynność mechaniczną serca żaby (film).
Pracownia fizjologii układu oddechowego
Seminaria (sala nr 15)
Oddychanie zewnętrzne
Mechanika oddychania. Wentylacja płuc, spirometria: pojemności i objętości powietrza w płucach. Anatomiczna i fizjologiczna przestrzeń martwa. Wentylacja pęcherzyków. Rola czynnika powierzchniowego płuc. Czynniki kurczące i rozkurczające oskrzela. Konsekwencje miejscowych różnic w wentylacji płuc i przepływie krwi przez płuca. Przeciek płucny. Kontrola czynności oddechowej. Ośrodek oddechowy. Chemoreceptory kłębków szyjnych, aortalnych, pnia mózgu. Mechanoreceptory płuc.
Rozdz 34, 36
2. Czynność ruchowa i wydzielnicza układu pokarmowego
Skład i wydzielanie śliny, soku żołądkowego, jelitowego, trzustkowego i żółci. Regulacja nerwowa i humoralna czynności motorycznej i wydzielniczej poszczególnych części przewodu pokarmowego. Czynność zewnątrzwydzielnicza wątroby i trzustki. Hormony żołądkowo jelitowe.
(2) Rozdz 26
Ćwiczenia (sala nr 15)
Zestaw I (materiał do seminarium I + (2) s. 381 - 385)
Temat 1: Pomiar czasu trwania wdechu i wydechu
Temat 2: Oznaczanie minutowej wentylacji płuc w spoczynku.
Temat 3: Oznaczanie minutowej wentylacji płuc w warunkach zwiększonej przestrzeni martwej.
Temat 13: Wyznaczenie należnej masy ciała i wskaźnika masy ciała (BMI)
Temat 14: Wymiana tlenu i dwutlenku węgla w płucach i tkankach (program komputerowy)
Zestaw II (materiał do seminarium I i II + (1) 287 - 288; 662 - 664 + (2) s.306)
Temat 4: Wpływ wysiłku fizycznego na wentylację płuc i układ krążenia.
Temat 5: Pomiar dowolnej maksymalnej wentylacji płuc (MVV).
Temat 11: Test tolerancji glukozy.
Temat 12: Pomiar lipidów we krwi
Temat 15: Czynność zewnątrzwydzielnicza wątroby i trzustki (program komputerowy)
Temat 9: Osłuchiwanie płuc.
Kolokwium pisemne
Zestaw III (materiał do seminarium I + (2) s.283 - 385)
Temat 6: Pomiar objętości i pojemności płuc. Spirometria.
Temat 7: Analiza krzywej przepływ - objętość. Spirometria dynamiczna.
Temat 8: Pomiar szczytowego przepływu powietrza wydechowego.
Temat 10: Pomiar wysycenia hemoglobiny tlenem w naczyniach włosowatych i częstości skurczów
serca. Pulsoksymetria.
Pracownia fizjologii krwi i nerek
Seminaria (sala nr 15)
Funkcje krwi
Białka, lipidy i składniki nieorganiczne osocza. Krwinki: prawidłowa ilość poszczególnych krwinek, ich funkcje, powstawanie (hematopoeza) i czas życia. Transport tlenu i dwutlenku węgla. Wewnątrz- i zewnątrzpochodny mechanizm krzepnięcia krwi. Fibrynoliza i czynniki przeciwkrzepliwe. Grupy krwi układu ABO i Rh.
(1) Rozdz. 27 + (2) s. 261 - 285; 300 - 306; 381 - 385.
Układ hormonalny
Hormony podwzgórza, przysadki, gruczołu tarczowego, kory nadnerczy i gonad. Funkcje tych hormonów i regulacja ich uwalniania.
(1) s. 238 - 246; 311 - 325; 348 - 349; 353 - 372; 386 - 399; 415 - 420; 425 - 429
Ćwiczenia (sala nr 46)
Przy pracy z krwią obowiązuje używanie rękawiczek jednorazowych, które studenci przynoszą na zajęcia.
Zestaw I . (materiał do seminarium I + (2) s.301 - 305)
(indywidualnie z krwi włośniczkowej)
Temat 10: Oznaczenie czasu krzepnięcia.
Temat 11: Oznaczenie czasu krwawienia.
(z krwi żylnej dawcy)
Temat 7: Oznaczenie oporności osmotycznej erytrocytów
Temat 9: Oznaczenie czasu protrombinowego.
Temat 14: Obliczenie składu procentowego i stężenia poszczególnych frakcji białek
osocza oraz film pt. Białka osocza.
Zestaw II (materiał do seminarium I)
(z krwi żylnej dawcy)
Temat 1: Podstawowe parametry morfologii krwi
Temat 3: Oznaczenie hematokrytu.
Temat 8: Oznaczenie szybkości opadania erytrocytów (OB).
Temat 12: Oznaczenie grup krwi układu ABO i Rh (w 4-ch grupach).
Kolokwium pisemne
Zestaw III (materiał do seminarium I)
Temat 4: Hematopoeza (film).
Temat 5: Porównanie proporcji białych i czerwonych krwinek w krwi obwodowej oraz linii
białokrwinkowej i czerwonokrwinkowej w szpiku kostnym.
Temat 6: Oznaczenie składu procentowego leukocytów w krwi.
5