STRATEGICZNE PROBLEMY ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA W XXI WIEKU
Jest rzeczą pewną, że organizacje XXI wieku będą różnić się od tych, które istnieją obecnie i które były w przeszłości. Współczesny świat i przyszłość przyniesie nam bardzo wiele problemów i możliwości ich rozwiązywania. „Jutro tworzy się dzisiaj, w większości przypadków nieodwracalnie.”.
Także zarządzanie organizacjami w przyszłości, będzie napotykało na wiele problemów. Między innymi będą to problemy takie jak:
Szybkie tempo zachodzących zmian spowoduje opór wobec nich członków organizacji,
Wystąpi niepewność a otoczenie stanie się nieprzewidywalne, nic nie będzie trwałe
Nastąpi przeinformowanie współczesnego świata, różnorodność i wielość informacji
Charakterystyka wybranych problemów organizacji i zarządzania w XXI wieku.
„Szybkie tempo zachodzących zmian spowoduje opór wobec nich członków organizacji,”
Zmiany są elementem stale obecnym i nabierają coraz większego przyspieszenia. Obecnie tempo zmian jest tak wielkie że organizacje maja do czynienia ciągle ze zmianą. Również każdy z nas ich doświadcza i obserwuje w życiu codziennym. Widzimy je na każdym kroku otaczającego nas świata. Do tego tempa trudno jest się przyzwyczaić, ale z drugiej strony „ten kto stoi w miejscu, cofa się”, ten kto tego tempa nie wytrzyma - poniesie klęskę. Przed różnego rodzaju problemami organizacje stają coraz częściej na skutek nieprawdopodobnego wręcz tempa zmian jakie zachodzą w ich otoczeniu.
Zasadnicze zmiany w organizacjach często wywołują wśród załogi opór. Spowodowane jest to brakiem pełnej informacji o czekających zmianach, potrzebach nowych umiejętności zawodowych. Trudno jest się temu dziwić, bo przecież każdy z człowiek przynajmniej trochę boi się czegoś nieznanego. Lęk przed niemożnością dostosowania się do nowych warunków jest jak najbardziej zrozumiały może w skrajnym przypadku doprowadzić do strajku załogi, co będzie poważnym problemem w momencie, gdy zmiany będą musiały zostać wprowadzone bardzo szybko. Jeżeli zmiany mają być trwałe, bardzo ryzykowne jest ignorowanie oporu wobec nich. Opór wobec nowych inicjatyw jest rzeczą całkiem naturalną z uwagi na fakt , iż je żeli dostaniemy już coś , to czego potrzebujemy, to po co to zmieniać. Wyzwaniem dla organizacji będzie dokonanie zmian myślenia , zmian stereotypów myślenia. Opór wywodzi się z obawy przed nieznanym, brakiem informacji, zagrożeniem statusu zagrożeniem posiadanych umiejętności, obawą przed porażką, niechęcią rozstania się z przeszłością, brakiem postrzegania korzyści, stres i wiele innych.
Postulaty rozwiązywania problemów
Przyszłość stanowi siłę napędową i pozwala osiągnąć rozmach niezbędny do realizowania zmian.
Równie ważnym problemem organizacji w XXI wieku jest zwiększająca się niepewność i nieprzewidywalność otoczenia.
Jeden z podstawowych elementów zarządzania to planowanie. Jest ono w dzisiejszych czasach koniecznością już od momentu podjęcia decyzji o powołaniu do życia jakiejś organizacji. Nie możemy bowiem zakładać przedsiębiorstwa myśląc, że jakoś to będzie, że wszystko się ułoży i damy sobie radę. Tak więc planować trzeba, ale jak to robić skutecznie w momencie, gdy otoczenie jest nieprzewidywalne i to nie tylko w dłuższym okresie czasu, ale także, coraz częściej, w krótkiej perspektywie?
Trzeci z poważnych problemów to przeinformowanie współczesnego świata. Informacje, wiedza, to obecnie jeden z najlepiej sprzedających się towarów. Wszelkiego rodzaju firmy, które mają dostęp do informacji, potrafią je przechować i sprzedać na pewno będą bardzo dobrze prosperować w przyszłości. Tylko co z tego wynika dla przeciętnego człowieka? Już teraz nie jesteśmy w stanie przyswoić sobie takiej ilości wiedzy jaka jest dostępna. Internet - najbogatsze w tej chwili źródło informacji, tak naprawdę nie wiadomo czy będzie dla nas dobrodziejstwem, czy być może okaże się zagrożeniem? Codziennie setki milionów ludzi na całym świecie korzystają z informacji w nim zawartych. Coraz częściej można jednak spotkać artykuły w prasie, czy programy w telewizji opowiadające o wykorzystywaniu możliwości internetu w celu, bynajmniej, nie pogłębienia swej wiedzy (mam tu na myśli pornografię, pedofilię czy różnego rodzaju oszustwa dokonywane przy pomocy internetu).
A wszelkiego rodzaju badania związane z manipulacją genami? Ci którzy je przeprowadzają mówią oczywiście, że to wszystko ma służyć dobru ludzkości ale gdy oglądam filmy science-fiction poruszające tą problematykę zawsze zastanawia mnie fakt, co by się stało gdyby rzeczywiście jakiemuś zmutowanemu stworzeniu udało się opuścić pomieszczenia badawcze?
Ostatnim z problemów, który uważam za ważny jest coraz bardziej postępująca degradacja środowiska naturalnego. Fakt, że pracuję w Banku Ochrony Środowiska sprawia, że jestem, być może bardziej niż inni, wyczulona na ten problem. Polska jako kraj ma bowiem bardzo dużo do zrobienia w tej dziedzinie. Także polskie przedsiębiorstwa muszą jeszcze wiele zainwestować w ochronę środowiska. Co prawda w ciągu kilku ostatnich lat sytuacja troszkę się u nas poprawiła jeżeli chodzi o ilość emitowanych zanieczyszczeń, ale w głównej mierze nie był to efekt inwestycji w tej dziedzinie a zamykania nierentownych kopalń, hut bądź fabryk.
warunki, opcje i postulaty rozwiązywania wybranych problemów organizacji i zarządzania w XXI wieku
W jaki sposób organizacje mogą radzić sobie z przytłaczającym wprost tempem zmian w otoczeniu? Jest to pytanie, na które bardzo trudno znaleźć odpowiedź. Myślę, że nie ma jednej cudownej recepty dla wszystkich przedsiębiorstw. Każde z nich będzie musiało sobie radzić indywidualnie w zależności od tego na poniesienie jakich kosztów będzie je stać. Chcąc przetrwać na rynku w dłuższym okresie nie da się zmian uniknąć, wręcz przeciwnie, muszą one być procesem ciągłym. Dlatego pomocne firmie powinno być zatrudnianie dobrych menedżerów, którzy nie będą bali się podejmowania nowych wyzwań narzucanych przez otoczenie. W chwili obecnej nie da się już produkować i z powodzeniem sprzedawać jednej rzeczy przez wiele lat, trzeba ciągle swą ofertę zmieniać, wzbogacać, urozmaicać, wytwarzać krótkie serie towarów, na które będzie popyt. Tak więc bardzo pożądana będzie w przedsiębiorstwach elastyczność oraz umiejętne planowanie, umożliwiające im dostosowanie się do zmieniających się gustów i potrzeb klientów.
Tylko jak skutecznie wprowadzać zmiany, jeżeli załoga jest im przeciwna? To także trudne zadanie, ale spróbuję znaleźć dla niego jakieś rozwiązanie. Przede wszystkim, aby być skutecznym menedżerem i z powodzeniem wprowadzać zmiany, trzeba zacząć od siebie tzn. samemu potrafić się zmieniać, potrafić zmieniać swój własny sposób myślenia. Później potrzebę zmian należy stopniowo przedstawiać pracownikom tzn. poinformować ich o przyczynie zmian, zorganizować szkolenia pozwalające dostosować obecne umiejętności do przyszłych wymagań, uświadomić im, że zmiana jest koniecznością, bez której firmie ciężko będzie przetrwać na rynku. Wszystkie te działania zmierzają właśnie do tego, aby pracownicy zmienili także swój sposób myślenia, aby przestali się zmian bać a zaczęli w nich odnajdywać szansę na lepszą przyszłość. Jeżeli cały czas w trakcie tego procesu nie utracimy kontaktu z załogą, będziemy potrafili z nią po prostu rozmawiać, rozwiewać jej różnorodne wątpliwości, mamy duże szanse na to, że wprowadzane zmiany zakończą się powodzeniem, bo pracownicy będą je akceptować i się z nimi utożsamiać.
Tak więc jak najwcześniejsze poinformowanie o planowanych zmianach i mówienie o nich w sposób maksymalnie otwarty jest kluczem do ich zrozumienia i zaakceptowania przez wszystkich członków organizacji.
Niepewność i nieprzewidywalność otoczenia to kolejny z problemów stojących przed organizacjami XXI wieku. Z tym problemem bardzo trudno jest sobie poradzić. Ja także nie potrafię znaleźć jakichś dobrych rozwiązań w tej kwestii. Tak naprawdę chyba nikt z nas nie jest w stanie przewidzieć co wydarzy się jutro. Nikt z nas nie ma możliwości poznania przyszłości. Robimy jakieś plany, ale czy będziemy je mogli w pełni zrealizować? Przecież zawsze jakieś zdarzenie może je pokrzyżować. Jednak myślenie takimi kategoriami nie doprowadziłoby świata do obecnego stanu. Wiedząc, że kiedyś i tak umrzemy, nie możemy położyć się i czekać na śmierć. Musimy działać, by nasze życie sensownie przeżyć i czegoś w nim dokonać a nie je zmarnować.
Podobnie jest w przypadku organizacji, które także nie mogą stać w miejscu, chociaż do końca nie wiedzą co przyniesie im jutro. Jednym ze sposobów ograniczania niepewności może być posiadanie w zanadrzu kilku planów awaryjnych na wypadek nieprzewidzianych sytuacji. Jest to także zadanie dla menedżerów a istotne znaczenie będzie miała tu zdolność organizacji do szybkiego reagowania na zmiany otoczenia. Cóż może być pomocne w tym przypadku? Na pewno umiejętność szybkiego, analitycznego myślenia, pozwalająca prognozować przyszłość oraz fakt, aby się tej przyszłości nie bać, bo strach to jedno z uczuć najbardziej paraliżujących wszelkie działania.
Przeinformowanie współczesnego świata stanowi dla nas problem tego rodzaju, że człowiek nie jest już w stanie od dawna przyswoić sobie całości dostępnej wiedzy, której będzie jeszcze więcej. Jedynym chyba rozwiązaniem tego problemu może być ciągle postępująca specjalizacja. Czasami jednak zdarza się tak, że człowiek dokonuje jakiegoś odkrycia i sam nie potrafi znaleźć jego praktycznego zastosowania. W związku z tym, aby jak największa ilość wiedzy mogła być wykorzystana, konieczna jest ścisła współpraca specjalistów z wielu dziedzin. Oznacza to, że zespół pracujący w przedsiębiorstwie nad opracowaniem i sprzedażą nowego produktu np. samochodu, musi składać się nie tylko z inżynierów, ale także specjalistów z dziedziny zarządzania, marketingu itp.
Ostatnim problemem, którego rozwiązanie będę usiłowała znaleźć jest coraz bardziej postępująca degradacja środowiska naturalnego. Problem ten dotyczy wszystkich ludzi, wszystkich organizacji, całego świata. Chcąc bowiem nie doprowadzić do samozagłady, musimy zacząć tą degradację powstrzymywać.
Są na świecie kraje, gdzie przywiązuje się bardzo dużą wagę do tego problemu, dzięki czemu prowadzi się skuteczne działania w dziedzinie jego ograniczania. W Europie należą do nich np. Austria, Szwajcaria, kraje skandynawskie. W krajach tych prowadzona jest na szeroką skalę edukacja ekologiczna co oznacza, że dzieci już od najmłodszych lat uczone są np. sortowania odpadów.
W Polsce, mimo usilnych starań, jak na razie tylko niewielki procent odpadów trafia do ponownego wykorzystania. Ciągle jeszcze zbyt duża ilość ścieków spływa do wód nie oczyszczona, zaś do atmosfery trafiają pyły i szkodliwe związki chemiczne w ilościach, które trudno sobie wyobrazić.
Rozwiązanie tego problemu wydaje się, w porównaniu z pozostałymi problemami, bardzo proste. Tutaj dokładnie wiemy, co można robić, aby było lepiej: trzeba pobudzać w społeczeństwach świadomość ekologiczną, trzeba budować więcej oczyszczalni ścieków, instalować więcej urządzeń odpylających i wychwytujących szkodliwe związki zanim przedostaną się one do atmosfery, trzeba zastępować przestarzałe, nieodnawialne źródła energii energią pochodzącą z siły wód, prądów morskich, słońca, wnętrza ziemi.
Rozwiązań jest tu więc bardzo dużo, tylko skąd wziąć na nie pieniądze? Polski jeszcze przez jakiś czas po prostu nie będzie stać na gruntowne uporanie się z tym problemem. Chociaż w tej dziedzinie pomaga nam już Unia Europejska, to przecież nie da nam pieniędzy na wszystko. Także część naszych długów umorzono nam pod warunkiem wydatkowania ich równowartości na ochronę środowiska (tzw. ekokonwersja).
Jednakże Polska to jeszcze nie cały świat. Trzeba by pomóc wszystkim krajom słabo rozwiniętym, bo to na ich terenie znajdują się „zielone płuca Ziemi”, które są systematycznie niszczone w celu zdobycia chociażby kawałka gruntu pod uprawę, pozwalającego na przeżycie. Są to niestety smutne realia dzisiejszego świata.
LITERATURA
Budnikowski A. „Ochrona środowiska jako problem globalny”, PWE, Warszawa, 1998.
Clark L. „Zarządzanie zmianą”, Wydawnictwo Gebethner i S-ka, Warszawa, 1997.
Drucker P. „Zarządzanie w czasach burzliwych”, Wydawnictwo Nowoczesność, Warszawa, 1995.
Haber L. H. „Management, zarys zarządzania małą firmą”, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków, 1998.
Hesselbein F. i in. „Organizacja przyszłości”, Wydawnictwo Business Press, Warszawa, 1998.
Koźmiński K., Piotrowski W. „Zarządzanie - teoria i praktyka”, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, 2000.
Toffler A. „Szok przyszłości”, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań, 1998.
Peter F. Drucker, Zarządzanie w czasach burzliwych, Czytelnik 1995 str. 47
1