Administracja (łac. Ministrare- służba, służyć, ad ministro- kierować, rządzić, administrator- kierownik, zarządca).

Administracja publiczna- spojrzenie:

Statystyczne, podmiotowe- utożsamianie administracji z podmiotem, bądź grupą podmiotów.

Jest pewnym systemem organów lub innych podmiotów powołanych do realizowania prawnie w określonych ramach.

Dynamiczne, podmiotowe-odnosi się do zakresu działania, czym administracja publiczna się zajmuje, jakie cele realizuje. Bezpośrednie, taktyczne działanie podejmowane do realizacji i zadań, wykonywane na zasadach określonych przepisami prawa i upoważniającymi do stosowania władztwa państwowego lub publicznego.

Działalność publiczna, która nie jest działalnością ustawodawczą ani sadowniczą

Artykułowanie:

-cech- swoistość form działania administracji wspartych posiadaniem władztwa publicznego w imieniu państwa (rządu lub sadu), możliwość podejmowania decyzji

-funkcji *jej inicjatywność-nie tylko bierne wykonanie, ale i inicjatywa

* wykonawczy charakter- jesteśmy podporządkowani prawodawstwu

-formy

-cele działania-interes ogólny, społeczny, dobro wspólne (powinna realizować cele ogólnospołeczne).

Administracja państwowa:

• działa w imieniu państwa i na jego rachunek,

• ma charakter polityczny,

• powinna działać w granicach prawa i na podstawie prawa,

• nie powinna działać w celu osiągnięcia zysku

• ma charakter monopolistyczny, bezosobowy i władczy,

• zorganizowana i działa z reguły na zasadzie kierownictwa i podporządkowania,

• działa w sposób ciągły i publiczny,

• działa nie tylko na wniosek zainteresowanych w uzyskaniu konkretnych rozstrzygnięć, ale i tez z własnej inicjatywy

Administracja publiczna a prywatna.

Nawiązuje do:

-rzymskiego podziału na prawo prywatne „ius privatum” i prawa publicznego „ius publicum”

-odrębność interesów (publiczna- dobro wspólne)

Administracja publiczna:

• ujęcie organizacyjne- podmioty, które realizują interesy administracyjne (organy rządowe, samorządowe)

• funkcjonalna-przedmiot działalności (typowe sprawy organizacyjne, bądź zadania)

• prawne, formalne- spojrzenie na całość administracji publicznej (podmioty, przedmioty, uregulowania prawne, działania administracji publicznej)

M.Kulesza- administracja publiczna to zespół działań, przedsięwzięć organizatorskich wykonywanych na rzecz realizowania interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie prawa w określonych formach.

Interes publiczny= dobro wspólne

L.Kieres- administracja publiczna jest to przejecie przez państwo i realizowanie przez jego organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikające ze współżycia ludzi w społeczności.

Peters- funkcje administracji publicznej- proces stosowania określonych reguł, proces przekształcania ogólnych przepisów w konkretne decyzje dotyczące indywidualnych spraw

Ustawodawca > organy administracji > obywatel

-przedmiot administracji publicznej- czym się zajmują struktury władzy politycznej, których podstawowym zadaniem jest realizacja funkcji (rząd, samorząd).

Funkcje administracji publicznej:

1. porządkowa-ma na celu ład, porządek, bezpieczeństwo (wszechogarniająca reglamentacja, np. cło czy kartki w latach 80, limit połowu dorsza, uchwalanie wszelkich ustaw, stosowanie nakazów i zakazów, zezwoleń administracyjnych, utrzymywanie odpowiednich służb- biur, straży).

2. świadcząca- państwo świadczy zadania (edukacyjne, ochrona zdrowia, opieka społeczna, emerytury, świadczenia społeczne, infrastruktura w gminach, miastach, wysypiska śmieci)

3. właścicielska- gmachy rządowe, ziemia, przedsiębiorstwa państwowe, kamienice, lokale organów samorządowych

4. zarządzanie rozwojem- państwowe, gminy, powiatu, województwa (ubieganie się o środki unijne, plany, programy)

Podsystemy administracji publicznej:

1. podsystem administracji rządowej

2. podsystem administracji samorządowej

3. podsystem pozarządowy- organizacje pozarządowe

4. podsystem administracji unijnej

Dobro wspólne- suma indywidualnych interesów czy celów.

Wg społecznej nauki Kościoła to suma warunków życia społecznego jakie bądź zrzeszeniom bądź poszczególnym członkom społeczeństwa pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość.

Odnosi się do życia wszystkich i opiera się 3 elementach:

• poszanowanie człowieka

• wymaga dobrobytu społecznego i rozwoju społeczności

• trwałość i bezpieczeństwo sprawiedliwego porządku (pokoju)

Dobro wspólne jest zbiorem konkretnych celów, które powinny zapewnić dobrobyt każdemu obywatelowi.

Te cele to:

• bezpieczeństwo, porządek, ład

• dobrobyt społeczeństwa

• sprawiedliwość

• ochrona środowiska

• solidarność narodowa, wspólnotowa

Polityka a administracja publiczna

W. Wilson-„administrację publiczna należy rozpatrywać w odróżnieniu od polityki”

Polityka

• w rozumieniu przedmiotowym (politycy) obszar zarządzania sprawami publicznymi, odnosi się bezpośrednio do działalności państwa i jego struktur organizacyjnych.

Zmieniający się do realizacji wytyczonych celów oraz do realizacji przypisanych państwu zadań i kompetencji (celem jest dobro wspólne, interes publiczny, a nie dobro partii).

• w odniesieniu do walki o zdobycie władzy (politics) walka o zdobycie i utrzymanie władzy. Stosunki międzyludzkie i międzyinstytucjonalne stanowią podstawę czy istotę.

Możliwość narzucenia przez jednostki i grupy w stosunku do innych pewnych rozwiązań, które później przechodzą do konfliktu (władza, interesy i potrzeby, świadomość społeczna).

„Policy-public” to próba pogodzenia obu pojęć: mamy wtedy do czynienia podmiotami władzy, ale także realizacja określonych celów. (politycy redystrybucyjni i regulacyjni).

T. Parsons- „celem polityki jest mobilizacja warunków koniecznych do osiągnięcia jego celów systemowych czyli kolektywnych.”

Polityka nie tylko kreuje ogólne kierunki działań, ale także zawiera instrumenty, które mają być użyte, abyśmy skutecznie realizowali założenia programowe.

Systemy polityczne a administracja publiczna.

Systemy polityczne (dopiero w połowie XIX I XX w.)- uporządkowany wewnętrznie układ elementów mających określoną strukturę czy całość, ale także zespół zasad organizacyjnych nom i reguł obowiązujących w danej dziedzinie. Ujęcie:

• Politologiczne-odnosi się do problemu władzy i obejmuje całokształt mechanizmów funkcjonujących na jej obszarze.

• Funkcjonalne- eksponowanie procesów i procedur (w tym procedur decyzyjnych)

• Systemowe- zwraca uwagę na interakcje między systemami politycznymi, a jego krajowymi i międzynarodowymi instytucjami

System polityczny- całokształt instytucji politycznych oraz relacji zachodzących między nimi, a także zasad działania systemów normatywnych na podstawie których one działają.

Obejmuje dzisiaj

• ogół grup i organizacji w ich wzajemnych powiązaniach i współdziałaniu,

• ogół podmiotów posiadających dominujący wpływ na wypracowanie, ale także wprowadzanie w życie i interpretowanie norm regulujących życie w społeczeństwie.

• Zachowanie jednostek ludzkich, które są elementami pierwotnymi o określonej, nieograniczonej mocy kreacyjnej (jednostka-element pierwotny), ale obejmuje element wtórny (grupy interesów, organy władzy, partie polityczne).

Rola partii politycznej to rola pośrednicząca w relacjach miedzy społeczeństwem i formułowanymi przez nich żądaniami i wyrazami poparcia, a władzą.

Władza: organy ustawodawcze, sadownicze, wykonawcze na szczeblu samorządowym.

Struktury: centralne, regionalne, terenowe, lokalne.

Normy prawne i pozaprawne w systemie politycznym:

• Od konstytucji poprzez uchwały

• Regulacje odnoszące się bezpośrednio do partii (regulaminy, statuty)

• Mają tez wpływ normy moralne, religijne

Administracja publiczna stanowi podsystem systemu politycznego i odgrywa w nim bardzo ważną rolę.

Całokształt stosunków miedzy administracją i jej otoczeniem określamy jako ekologię (oczyszczenie) stosunków społecznych.

Polityzacja (upolitycznienie)- wynika z występowania struktur w administracji publicznej (tworzą ja politycy tworzący rząd, premierzy, ministrowie, rząd).

W administracji publicznej tworzy się podsystem z partiami, które wygrały wybory i tworzą rząd. Wejście w skład rządu stwarza okazję do realizacji własnego programu partii.

Administracja publiczna jest najtrwalszym mechanizmem sprawowania władzy.

Polityzacja = realizowanie programu partii.

Może prowadzić do patologii, np.:

System łupów- całkowita wymiana ekipy w Białym Domu wraz ze zmianą prezydenta ( w USA w XIX w.)

Wg M.Webera- może dojść do tego, że urzędnicy podpowiadają politykom, manipulują nimi (poprzez np. informację, które im przedstawiają)

Rola między polityką a administracja publiczną (w jaki sposób podmioty polityczne wpływają na decyzje w administracji publicznej)

• Wartości, zasady, normy

• Poprzez rozwiązania instytucjonalne (zmiana struktury organizacji)

• Rozwiązania finansowe (sposób finansowania administracji, mechanizmy podejmowane przez polityków)

• Rozwiązania proceduralne (stopień szczegółowości reglamentacji politycznej)

• Rozwiązania kadrowe (na ile politycy wpływają na zatrudnienia kadrowe, na awanse i dymisje)

• Nasycenie kadry politykami

Wpływa administracji publicznej na politykę

• Może wpływać na politykę dlatego, ze ma charakter profesjonalny, zawodowy (podpowiedzi, opinie brane pod uwagę)

• Ciągłość działania struktur organizacji administracji publicznej (politycy zmieniają się, a urzędnicy pozostają)

• Administracja publiczna pozyskuje informacje i można nią zarządzać, odpowiednio ją przedstawiać,

prezentować

• Administracja może wpływać na zdolność modyfikacji programów publicznych kształtowanych przez podmioty polityczne

• Mobilizuje opinię publiczną w celu pozyskiwania sojuszników dla swych preferencji i prezentowanych ocen (wpływ na opinię publiczną, na ich zmianę opinii)

Tradycja administracji publicznej na przykładzie Polski.

966-1320- patrymonialna monarchia

1320-1764- administracja państwa publiczno-prawnego

1764-1795- państwo reform

II RP

Monarchia patrymonialna. (okres wczesnośredniowieczny)

Książę, król- władza dziedziczna

Państwo traktowane jako własność panującego- patrymonium.

Uprawnienia monarchy były bardzo szerokie.

Władza absolutna:

• Prawodawstwo

• Najwyższe sadownictwo

• Kierowanie polityką zagraniczna

• Naczelne dowództwo wojskowe

• Zarządzanie

• Zasięgał opinii Rady Monarszej- nieoficjalna, zgromadzenie biskupów i dostojników monarszych

Autorytet monarszy umacniała koronacja na króla. (trzech monarchów koronowanych- Mieszko, Bolesław Chrobry, Bolesław Śmiały)

Tendencja:

Centralistyczna- w rekach monarchy wszystko

Decentralizacja- przejaw działań możnowładców.

Pojawiła się instytucja pryncypatu- kraj był dzielony między dzielnice synów monarchy, a najstarszy z nich miał najważniejszą rolę „princeps” (naczelne dowództwo w razie wojny, polityka zagraniczna). Prowadziła do rozbicia państwa!

Aparat urzędniczy:

1. monarchy/monarszy

Komes pałacowy- stał najwyżej, wojewoda.

Kanclerz- był najczęściej duchownym, kierował pracą kancelarii monarszej.

Skarbnik, stolnik, łowczy, koniuszy.

2. lokalni

Podział na prowincje (poznańska, mazowiecka, kujawska, gnieźnieńska, krakowska), na ich czele stali namiestnicy.

Prowincje dzieliły się na kręgi grodowe- kasztele, zarządca był kasztelan (uprawnienia administracyjne i sądowe, odpowiadał za pobieranie danin, dowódca załogi grodu, przewodził rycerstwu grodowemu)

Urzędnicy kasztelana:

Chorąży, wojski- do spraw wojskowych

Włodarz- do spraw gospodarki

Sędzia grodowy

Państwo publiczno-prawne

1. Monarchia stanowa 1320-1354

2. Rzeczpospolita szlachecka 1454-1652

3. Oligarchia magnacka 1652-1764

1569- Unie realna z Litwa w Lublinie (wspólny monarcha, Sejm, system walutowy, polityka zagraniczna)

1320- konstrukcja Korony Królestwa Polskiego (wiodącą rolę odgrywa czynnik publiczno-prawny, a nie prywatno-prawny)

1493- dwuizbowy Sejm: izba poselska i Senat, który powstał z Rady Królewskiej. (przejmuje wiele uprawnień monarchy)

1652-liberum veto (paraliżowało prace parlamentu i prowadziło do rozpadu państwa)

Urzędy:

1. centralne

2. lokalne

3. ziemskie

1. centralne- były skupione w Krakowie. Dygnitarze, którzy obejmowali cały kraj w imieniu monarchy (kanclerz, podkanclerzy, podskarbnik, koronny i nadworny marszałka wielkiego i koronnego)

Zadania kanclerza:

• doprowadzanie korespondencji zagranicznej

• pisma z przywilejami królewskimi i inne wszystkie pisma

Metryka koronna- księga kancelarii

Metryka litewska-księga na Litwie

Podskarbni

• wydatki ogólnopaństwowe dworu

• finanse, skarb państwa

Skarbnik koronny - zarządzał skarbem i biciem monety

Skarbnik nadworny - zaspokajanie potrzeb materialnych dworu królewskiego

Dworem zarządzał marszałek wielki koronny (bezpieczeństwo króla, obrad parlamentu, mistrz ceremonii królewskich) Jego zastępca to marszałek nadworny.

Dowódcami wojskowymi był Hetman wielki koronny, zastępowali ich hetmani polni. (poza dowodzeniem wydawali akta prawne w zakresie wojskowości, polityka w części płd.- wsch.)

2. lokalne- ziemie nazywano województwami

Kasztelanie-powiaty

Urzędem kierował wojewoda.

Urzędnikiem królewskim w terenie był Starosta (podlegał ochronie, ponad prawem)

Urzędy starostów grodzkich- odpowiadały za bezpieczeństwo, budowali zamki, posiadali jurysdykcję w sprawach szlachty.

Starostwa niegrodowe

Rady miejskie-rajcy (funkcje sądowe i administracyjne)

Burmistrz- przewodniczyli Radzie.

Okres reform.

(głównie dzięki Konstytucji 3 Maja)

Dwie komisje skarbowe (rozwój przemysły, handlu, komunikacji, rozwój gospodarczy, zarządzanie finansami)

Dwie komisje wojskowe (modernizacja armii, właściwe zaopatrzenie, poprawa zbrojenia)

Ujednolicenie systemu miar i wag

Jednolite cła

Uchwalenie budżetu państwa-1768

Sejm rozbiorowy powołał Komisje Edukacji Narodowej (pierwsze ministerstwo oświaty na świecie)- fundusze po dobrach Zakonu Jezuitów. Powstał nowoczesny system oświaty, Uniwersytet w Krakowie i Wilnie. Ok. 100 szkół średnich wydziałowych i podwydziałowych, szkoły parafialne, miejskie i wiejskie. Obejmowała cały system edukacyjny w Polsce.

Kolegialne urzędy: pierwszym była Rada Nieustająca (36 konsyliarzy- 18 z senatu i 18 z izby poselskiej) Podział na 5 departamentów/ministerstw:

1. interesów cudzoziemskich- kierował nim sam król

2. policji- dobrego porządku

3. wojskowy

4. skarbu

5. sprawiedliwości

Decyzje w Radzie podejmowała większością głosów. Decyzje podpisywał król, marszałek i dany minister.

Straż Praw- rząd centralny, gabinet ministrów z królem na czele

• Prymas Polski- edukacja narodowa

• 5 ministrów powoływanych przez króla

• Minister interesów zagranicznych

• Minister skarbu

• Minister wojny

• Marszałek sejmu - nie mieli prawa głosu

• Następca tronu- nie mieli prawa głosu

Król przewodniczył obradom.

Ministrowie ponosili odpowiedzialność parlamentarna.

Komisje rządowe obojga narodów: wojska, policji, skarbu, edukacji narodowej (kierowali nimi ministrowie nie należący do Straży Praw, wyjątek Prymas).

T. Kościuszko jako najwyższy naczelnik sił zbrojnych narodowych.

Rada zastępcza tymczasowa- najw. narod.

Urzędy lokalne:

Od 1765r.- komisje dobrego porządku

2.12.1767r.- Czarna procesja przyczyniła się do przyjęcia ustawy o miastach wolnych- zrównywała mieszczan ze szlachta.

Miasta wolne posiadały zgromadzenia uchwalające (składały się z posesjonatów miejskich- właścicieli nieruchomości, dokonywały wyboru magistratów z prezydentami na czele)

24 wydziały grupujące miasta królewskie

Komisje wojskowe (na okres 2 lat)- rekrutowanie ludzi do wojska, wpływ na rozwój ziem, handlu, usług, komunikacji, sprawy podatkowe, opieka społeczna.

Dozorcy- pierwsze w dziejach Polski ogniwa administracji na wsi. Mieli zajmować się realizacja uniwersału połanieckiego, stan rolnictwa i edukacji na wsi.

II Rzeczpospolita.

1. Mała Konstytucja 19.02.1919

2. Konstytucja marcowa 12.03.1921

3. Konstytucja kwietniowa 23.04.1935

Mała Konstytucja

Powierzała władze wykonawcza naczelnikowi państwa ( najwyższa wykonawcza uchwał cywilnych, powoływał rząd, odpowiadał przed Sejmem), był też naczelnym wodzem.

Rada Ochrony Państwa- przewodniczył naczelnik państwa, zastąpił rząd.

Konstytucja marcowa.

Zasada państwa liberalnego, interes jednostki przeważał nad interesem państwa.

Zasada jednolitości państwa (wyjątek: autonomia śląska)

Wykonawcza- prezydent RP i rząd, (prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7lat, mianował i odwoływał Rade Ministrów i Prezesa Rady Ministrów, obsadzał na wniosek Rady Ministrów wyższe urzędy cywilne i wojskowe, jako zwierzchnik sił zbrojnych- mianował w czasie wojny naczelnego wodza, miał prawo wydawać nakazy i zakazy i rozporządzenia).

Rada Ministrów- ministrowie pod wodzą prezesa Rady Ministrów. (kierowanie rozwojem państwa i polityka zagraniczną)

Prezydium rady ministrów

Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów- ministerstwo resortu gospodarki.

Ministrowie kierowali resortami departamenty (dyrektorzy) wydziały (naczelnicy wydziałów)

Terenowe: wojewoda

starosta

Okres międzywojenny.

W drodze ustawodawczej podzielono Polske na województwa, powiaty i gminy (jednostki samorządu terytorialnego), ale w praktyce nie było województw (tylko dwa istniały- poznańskie, pomorskie + śląskie)

23.03.1933r.- ustawa o zmianie samorządu terytorialnego (po Ra pierwszy uregulowano status samorządu terytorialnego)

1933r.- 16 województw + miasto stołeczne Warszawa

- 264 powiaty

- 611 gmin miejskich

- 3195 gmin wiejskich

Gminy

• Gromady- własne organy uchwałodawcze i zarządzania (Rada Gromadzka- 30 radnych)

- organ wykonawczy- sołtys i podsołtys

• Rada Gminy- 5letnia kadencja, składała się z 12-20 radnych, wybory pośrednie, organ uchwałodawczy i kontrolny

• Zarząd Gminy- wójt, podwójci, ławnicy na 5lat, organ wykonawczy (wójt zawodowy na 10lat)

• Samorząd miejski (gmina miejska)- gmina jednostkowa (miasto pow. 3 tys. mieszkańców)

- miasta wydzielone (pow. 25 tys.)

• Rada miejska- przewodził prezydent lub burmistrz, konstytucyjna i uchwałodawcza, 12-84 radnych na 5 lat

• Zarządy miejskie - wykonawcza, burmistrz i vice burmistrz i ławnicy (pow.3 tys.),

- prezydent i vice prezydent i ławnicy (pow. 25 tys.)

W Warszawie:

• Rada miasta- 5lat, 100 osób wykonawczy to Zarząd Miasta Warszawa (prezydent na 10lat- akceptowany przez premiera, vice prezydent na 10lat- przez ministra spraw wewnętrznych)

• Rady dzielnicowe

Powiat

• Starosta- zatwierdzany przez wojewodę, odgrywał bardzo dużą rolę, zespalał administrację rządowa z samorządem.

• Sejmiki powiatowe- po 1933r. Rady powiatowe. Gminy delegowały swoich przedstawicieli- wybory pośrednie

• Zarząd powiatu

• Wydział powiatowy- starosty i 6 osób, pomagał staroście w wykonywaniu posiadanych funkcji i zadań

Województwo

• Sejmik wojewódzki (pomorskie, poznańskie i śląskie) w pozostałych Rady Województwa, które były namiastka samorządu terytorialnego.

Decentralizacja

Decentralizacja

1. proces podziału terytorialnego kraju

2. aspekt polityczny- przekazanie sprawowania władzy na stopień niższy

3. aspekt zadaniowy- przekazanie zadań na stopień niższy

4. aspekt finansowy- za zadaniem powinny iść finanse

5. aspekt konkurencyjny- decentralizacja prowadzi do określonej rywalizacji

Zasada pomocniczości (łac. Subsydium- zasada subsydiarności)- podstawą funkcjonowania obecnych społeczeństw. Mocno eksponowana w doktrynie liberalnej i Nauce Kościoła.

• Nieingerencja wyższego szczebla władzy z wyjątkiem określonych przypadków (uregulowane ustawowo)

• Obowiązek pośpieszenia jednostce słabszej, podrzędnej (gdy niższa nie może spełnić zadać to odwołuje się do pomocy wyższej jednostki)

Nauczanie Kościoła katolickiego- encyklika Piusa XXI „Quatra qesino Anno 1931” Są określone prawa i obowiązki jednostki i one są podstawa wszelkich praw i obowiązków społeczeństwa.

Odnosi się do relacji pomiędzy jednostka, społeczeństwem, państwem, organizacjami międzynarodowymi (ponadnarodowymi):

• Tyle wolności, ile można- tyle uspołecznienia, ile trzeba.

• Tyle społeczeństwa, ile można- tyle państwa, ile koniecznie trzeba

• Tyle państwa, ile można- tyle organizacji międzynarodowych, ile koniecznie trzeba

Zasada subsydiarności:

Powinna obowiązywać państwa i samorząd terytorialny (europejska karta samorządu terytorialnego)

• Eksponowanie społeczeństwa terytorialnego za podstawę w ustroju demokratycznym

• Uznanie prawa obywatelskiego do uczestnictwa w zarządzaniu sprawami publicznymi

• Na szczeblu lokalnym realizowanie bezpośrednio (aby był jak największy wpływ obywateli)

Traktat z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej (gdzie podstawa była zasada subsydiarności)

Traktat UE art.5 (dawniej 3B): „w zakresie, który nie podlega jej wewnętrznym kompetencjom, UE działa na zasadzie subsydiarności, tylko wówczas gdy cele nie mogą być realizowane przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skutek lub skale działania mogą być zrealizowane przez wspólnotę”.

Przy stosowaniu zasady subsydiarności należy również brać pod uwagę: Zasadę celowości i skuteczności.

Centralizacja

Centralizacja wg Bigo- oznacza taki układ podmiotów, w którym istnieje tylko jeden ośrodek władzy jako źródło siły wiążące podmioty, należące do tego układu, w jedną całość.

Centralizacja polega na hierarchizacji zależności elementów administracji, podlega jednemu ośrodkowi władzy.

Dekoncentracja- dochodzi do formalnego lub nieformalnego podziału kompetencji władczych między kilka instytucji i ośrodków decyzyjnych funkcjonujących na różnych szczeblach administracji. Delegacja władzy z jednego szczebla administracji na drugi niższy szczebel administracji publicznej oddalonej od centrum.

1. rzeczowa (pozioma)- przyjmują jedne jednostki kompetencje innych jednostek, ale na tym samym poziomie.

2. terytorialna (pionowa)- przesuniecie kompetencji ze szczebla wyższego na niższy

3. skośna- przesunięcie kompetencji z jednych jednostek kompetencyjnych z wyższego szczebla na niższy, ale w innym resorcie.

Ustawowe przeniesienie odpowiedzialności publicznoprawnej na samodzielnie prawne podmioty, władze, instytucje nie należące do scentralizowanej administracji rządowej.

Decentralizacja w płaszczyźnie:

• administracyjnej- podziały terytorialne i regionalne, organy lokalne

• politycznej- ustawowe określenie i przekazanie zadań na szczebel lokalny i regionalny

• fiskalnej (finansowej)- określenie wysokości podatków, na co są przeznaczane wydatki w wspólnocie terytorialnej

• ekonomiczna- umożliwia użytkownikowi administracji publicznej jak najszerszy zakres usług (np. działanie firm komunalnych czy ich prywatyzacja)

Zalety procesu centralizacji:

• zbliżenie podmiotu decyzyjnego do załatwianej sprawy

• lepsza możliwość kierowania procesem decyzyjnym

• większa przejrzystość wykonywania działań administracji publicznej

• niższe obciążenie w pionowym przepływie informacji

• zwiększenie poczucia odpowiedzialności za podejmowane decyzje

• prowadzi do zwiększenia potencjału wprowadzania innowacyjności

Dewolucja- dotyczy Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Chca swej niezależności, ale dewolucja zawiera w sobie różne formy przekazywania władzy ze szczebla rzadowego na samorządowy, lokalny (powstaje parlament szkocki itp., ale też istnieja organy rządowe zajmujące się Szkotami)

Emergencja- (emergo- wynurzanie) dotyczy tworzenia dię czegoś nowego. Ruch tworzenia od dołu i przenoszenia do góry pewnych zachowań samoorganizacji społeczeństwa (oddolnie, spontanicznie)

System sieci WWW

infrastruktura rozwiązywania problemów (np. zbieranie się ekologów i wpływanie na opinie publiczną)

Unia Europejska

Administracja publiczna a prawo.

Administracja:

• sprawna

• skuteczna

• przejrzysta dla ludzi

• dobra ( w prawie) administracja:

• Praworządna- rządzenie za pomocą i na podstawie prawa. Zakaz podejmowania przez administracje publiczna jakichkolwiek czynności bez uprawnienia prawnego, ustawowego. Działanie bez upoważnienia są zakazane i stanowią przekroczenie prawa.

• Szybka- organy administracji publicznej są zobowiązane do działania możliwie szybkimi środkami. Działanie do realizowania określonych zadań- załatwianie niezwłocznie, od ręki.

• Obiektywna- każdy organ powinien działać jednolicie, zgodnie z dobra i sensowna praktyką administracyjną. Łączy się z zasada sprawiedliwości społecznej.

Prawo administracyjne- normy prawne regulujące organizacje i zachowania się organizacji publicznej jako części aparatu organizacji rządowej i samorządowej, ale także zachowania się osób fizycznych i prawnych, i innych podmiotów nie uregulowane przez żadne przepisy należące do innych gałęzi prawa.

• Realizacja procesów administrowania w państwie

• System instytucji, które te procesy realizują

• Władcze elementy realizowania tych procesów

Prawo administracyjne składa się z:

1. p. ustrojowe- reguluje organizacje i zasady funkcjonowania organów administracji publicznej (przepisy prawne dotyczące podmiotów, ich zakresu działania i struktury, uregulowania, podejmowania konkretnych decyzji, nadzór nad funkcją administracji, podziały administracji w kraju)

2. materialne- normy prawne dotyczące konkretnych działów administracji (prawo administracji szczegółowe- wodne, budowlane, ochrony środowiska itp.)

3. proceduralne- zawiera normy, które wyznaczają postępowanie mające na celu wykonanie zadania administracyjnego

Prawo proceduralne:

1. o tzw. ogólnym postępowaniu cywilnym i szczegółowym

2. o postępowaniu egzekucyjnym

3. dotyczące trybu przestrzegania przepisów przez podmioty i organizacje społeczne

4. o postępowaniu legislacyjnym

5. o postępowaniu karno-administracyjnym

6. o postępowaniu porządkowym i dyscyplinarnym

7. o postępowaniu skarg i wniosków

Normy prawno-administracyjne dotyczące sfery:

• Zewnętrznej- normy, które regulują stosunki w samych organach administracji

• Wewnętrznej- normy dotyczące stosunków między sferą publiczną, a obywatelami (źródła prawa- akty administracji, ugody administracyjne)

Stosunek administracyjno- prawny- relacja zachodząca między oznaczonymi podmiotami, są objęte normami prawa administracyjnego i wchodzą w stosunki prawa administracyjnego.

Cechy stosunku:

• Przedmiot tego stosunku mieści się w ramach prawa administracyjnego

• Przynajmniej jednym uczestnikiem tego stosunku jest organ administracji publicznej lub podmiot wykonujący zadanie w imieniu administracji publicznej

• Stosunek charakteryzuje się nie równorzędnością jego uczestników (rozstrzyga daną sprawę w sposób władczy)

Źródła prawa administracyjnego: (rozbudowane, często stanowione przez organy administrujące)

1. Akt normatywny zawierający normy prawa - ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia (ścisłe w związku z ustawą), akty prawa miejscowego, rozporządzenia z moca ustawy, konstytucja, ustawy zwykłe, zbiorowe układy pracy, zasady prawa międzynarodowego.

2. hierarchiczna budowa- akt niższej rangi nie może być sprzeczny z aktem rangi wyższej

3. ujęciu podmiotowym: Źródła prawa stanowionego przez:

• naczelne organy państwa (parlament)

• Naczelne centralne organy administracji (rząd, ministerstwa)

• Organy administracji rządu terytorialnego (gmina, powiat)

• Prawo miejscowe

4. Zakres obowiązywania:

• Źródła prawa powszechnie obowiązujące

• Źródła o charakterze wewnętrznym

NOTATKA Z POPRZEDNIEGO WYKŁADU (kserówka)

Wydatki inwestycyjne i bieżące.

Dochody i wydatki ujmowane są:

• W działach (odpowiadają podstawowym dziedzinom działalności państwa, np. służba zdrowia, edukacja)

• Rozdziałach (odnoszą się do określonych jednostek organizacji lub zadania działów (np. instytucje)

• Paragrafach (odnoszą się do odpowiednich źródeł dochodów)

Wskaźnik redystrybucji budżetowej- pozwala określić orientacje prosysutową i jego rzeczywistą zdolność do samoograniczenia się. (decentralizacja, społeczeństwo obywatelskie)

dochody budżetu państwa

_________________________ = WRB

PKB

(produkt krajowy brutto)

dochody budżetu państwa

_________________________ = WRB

PKB

Deficyt budżetowy:

1. powiększa nam dług publiczny

2. nadmierny wzrost deficytu staje się podłożem dla rosnącej inflacji

3. zgodnie z traktatem w Maastricht deficyt poniżej 3%, a dług publiczny do 60% PKB

Modele funkcjonowania administracji publicznej.

Modele ulegają stałym przekształceniom:

• ze względu na realizacje działań

• swoboda działań- decentralizacja, centralizacja

• problem granic i ich ochrona

• rozwiązania ustrojowe

• partia sprawująca władzę

Ewolucja modeli:

Modle państwa policyjnego model konstytucyjnego państwa demokratycznego

Wymieszane funkcje rozwiązania porządkujące

Model ściśle terytorialny model administracji publicznej

Model współczesnej demokracji:

• model współczesnej administracji związanej prawem (wynika z prawa i na podstawie prawa)

• administracja publiczna zajmuje się sfera wykonawczą

• administracja publiczna podlega kontroli zewnętrznej

• administracja publiczna coraz większa odpowiedzialność prawna za podejmowanie decyzje, działania, szkody wyrządzone obywatelom

• dostosowanie struktur administracji do potrzeb i realizowanych zadań

• konstytucyjne podstawy działalności publicznej

Stany Zjednoczone

• Konstytucja (tylko 7 artykułów)

• Uwarunkowania administracji publicznej:

• ekspansja terytorialna (podbój lub kupno)

• wielki napływ ludności (różne narodowości) skupiają się wobec kultury amerykańskiej

• Ustrój prezydencji (władza wykonawcza):

• Głównodowodzący armii i policji

• Może zastosować prawo łaski

• Zawiera traktaty międzynarodowe za zgodą Senatu

• Powołuje na stanowiska ambasadora i sędziów za zgoda Senatu

• Kieruje do kongresu orędzia

• Zapewnia wykonywanie ustaw podejmowanych przez kongres

• Może zwoływać nadzwyczajne posiedzenie kongresu

• Nie ma typowego rządu!

• Prezydent zasięga opinii szefów departamentów (14 -> stanu, skarbu, obrony, sprawiedliwości, pracy i handlu, rolnictwa, transportu, budownictwa i rozwoju miast, edukacji, zdrowia i opieki społecznej)

• Urząd wykonawczy prezydenta- koordynuje pracę prezydenta z różnymi agencjami (np. NASA) i departamentami.

• Duża rola sądów arbiter w sprawach administracji publicznej, w konfliktach między władza ustawodawczą a wykonawczą.

• Ustawodawstwo stanowe reguluje administrację, politykę lokalną.

• Małe miasteczka lub wielomilionowe metropolie

• Dystrykty powołują mieszkańcy dla rozwiązania konkretnego problemu (klęska żywiołowa, problemy w edukacji itp.) Ich wielkość uzależniona jest od zasięgu problemu.

• Mocno akcentowana zasada apolityczności urzędników!

• Hrabstwa (odpowiednik polskich gmin):

• Wybierane rady

• Wybierany prezydent, skarbnik, szeryf, burmistrz (wybierani przez mieszkańców)

Modele:

1. burmistrz, gabinet- rada

Rada- organ wykonawczy (zróżnicowane pod względem liczby członków)

Burmistrz- organ uchwałodawczy, tworzy gabinet (odpowiedzialny za sprawy wykonawcze)

Oddzielenie władzy ustawodawczej od wykonawczej.

2. rada, burmistrz

Rada- uchwałodawczy

Burmistrz- wykonawczy, przedstawianie radzie projektu uchwał, sprawy budżetowe

3. rada, menager

Menager- profesjonalny urzędnik, by realizować konkretne zadania, powołany przez radę.

Burmistrz- kieruje radą, wybierany przez mieszkańców (tak jak rada)

4. komisja- rada spotyka się rzadko, komisja pracuje w imieniu rady.

Szwecja.

• Nominalnie monarchia (całkowicie odsunięto go od rządzenia)

• W praktyce demokracja parlamentarna

• Władza publiczna wykonywana jest w ramach określonych ustawami

• Trójpodział władzy:

Parlament- 349 mandatów, cieszy się poparciem społeczeństwa (nie ma drugiej izby), Instytucja Zastępców Deputowanych.

Przewodniczący parlamentu desygnuje premiera.

• Na czele rządu stoi:

Premier- podlegają mu ministrowie- szefowie resortu (premier decyduje ile jest ministerstw)

Wicepremier

Stali przedstawiciele reprezentacji Szwecji w UE

• Dualizm administracyjny- ministerstwa wytyczają główne kierunki polityki, a jej realizacją zajmuje się urzędy centralne (apolityczne)

• 21 województw- zarząd województwa administracji państwowej (na czele gubernator- 6lat)

Federacja regionalna dla wspólnego rozwoju województw.

• 1862r.- reforma, z każdego miasta utworzono miny (2498 gmin)

1952- reforma scalająca (1207 gmin)

1962/74- 200gmin

Obecnie- 290gmin

• Organy uchwałodawcze: Rady- wybierane w wyborach powszechnych.

Władza wykonawcza: Komitety wykonawcze

Komisje- np. wyborcza, ds. ruchu i wypoczynku, budownictwa.

Komitety- ds. kultury, szkolnictwa, ds. usług, ds. środowiska naturalnego.

Rozbudowany system komisji i komitetów.

• Zadania:

1. gminy

• obligatoryjne (przedszkola, szkoły podstawowe, planowanie przestrzenne, budownictwo, służba zdrowia, ochrona środowiska, ochrona cywilna, biblioteki, świadczenia społeczne)

• nieobowiązkowe (wypoczynek i kultura, dostawca energii elektrycznej, opieka nad drogami)

2. województwa- opieka zdrowotna i medyczna na wyższym poziomie, opieka dentystyczna dzieci i młodzieży, kultura, edukacja na poziomie szkół wyższych, turystyka, sądownictwo.

• Istnieje Rzecznik Praw Obywatelskich (z XVIII.)

Wielka Brytania.

• Administracja ma służyć mieszkańcom. Obywatel ma być obsłużony w jednym miejscu.

• Państwo demokracji parlamentarnej. Głowa jest królowa. Rządy premierowskie- dominująca osoba to premier. Nieistnieje pisana konstytucja. Determinowany przez praktykę konstytucyjną.

• Dwupartyjny system- liderzy obu partii są kandydatami na premiera (mianowany przez monarchę, akceptowany przez parlament, wybierany w wyborach). Silna pozycja premiera legitymizowana społecznie (ma stabilne zaplecze swojej partii)

• Premier steruje legislatywa (parlament). Decyduje o tym, czym parlament będzie się zajmował- narzuca styl pracy.

• Rola monarchy ograniczona-reprezentacyjna. Mowę tronową przygotowuje premier.

• Ministrowie odwoływani i powoływani przez premiera.

Ministrowie seniorzy- najbardziej doświadczeni, stanowią skład Gabinetu.

Mogą być powoływane komisje.

• Urząd szefa rządu- koordynuje współprace z ministerstwami.

• Margaret Thuter zapoczątkowała reformy.

Ograniczenie roli państwa (w gospodarce-prywatyzacja usług)

Monitorowanie finansów państwa.

Ograniczanie zatrudnienia w administracji państwa.

Modernizacja systemu kontroli.

Rywalizacja pracowników o stanowiska urzędnicze.

• Tony Blair- uwspółcześnienie administracji publicznej.

Mieszkańcy będą współrządzili.

Decentralizacja.

Fachowość urzędników.

• 1986r.- Likwidacja hrabstw metropolitarnych.

34 hrabstwa niemetropolitarne

238 dystryktów

36 dystrykty metropolitarne

9 regionów

• 2000r.- ustawa Local Government Act. Na każdym szczeblu Rada (hrabstwa, dystrykty itp.) od 30- 100 radnych, wybierani w wyborach powszechnych. Kieruje przewodniczący wybierany przez Radę.

• Komisje decydujące- zastępują Radę. Decyzje wiążące.

• 1997r.- ratyfikacja karty o samorządach terytorialnych.

• Wykonanie zadań:

1. zasada kompetencji obligatoryjnych- ponosimy za nie pełna odpowiedzialność

2. ultra Aires- zabrania władzom lokalnym podejmowania zadań i usług przekraczających zadania i kompetencje prawnie im przykazane. Samorządy nie mogą konkurować z przedsiębiorstwami i nie mogą prowadzić działalności zyskowej.

• Zadania władzy lokalnej:

1. dostarczanie usług- zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych.

2. regulowanie pewnych form działalności prowadzonych przez podmioty na terenie lokalnym- wydawanie licencji, pozwoleń

3. planowanie strategiczne

4. promowanie instytucji, które podejmują korzystne działanie dla regionu

• hrabstwa niemetropolitarne- plany strukturalne, wspólne plany rozwoju ( z dystryktem): edukacja, biblioteki, zatrudnianie młodzieży, sztuka, gospodarka mieszkaniowa, usługi socjalne, transport, komunikacja, drogi, ochrona konsumenta, lotniska lokalne, dbałość o porządek i bezpieczeństwo publiczne, stworzenie warunków dla sportu i rekreacji, rejestracja urodzeń, ślubów, zgonów.

• Dystrykty niemetropolitarne- planowanie lokalne, gospodarka mieszkaniowa, gospodarka przestrzenna (parki, nieużytki, teren pod przemysł), budowa dróg, chodniki, parkingi, dbanie o porządek, wodociągi, kanalizacja, ekologia, gospodarka komunalna, wysypiska śmieci, cmentarze, ogródki działkowe, targowiska, rynki.

• Londyn łączy zadania hrabstwa i dystryktu.

• Parafie (ponad 10 tysięcy)- jak polskie sołectwa, osiedla

z Radami, bez Rad (Zebrania mieszkańców)

ogródki działkowe, zegary brytyjskie, parki.

Mają własny budżet.

• Model:

1. burmistrz-gabinet wybór burmistrza (zarówno będzie liderem partii oraz organem wykonawczym jednostki- będzie proponował kierunki polityki lokalnej, przewodniczy obradom rady), burmistrz decyduje o wszystkim!

2. burmistrz- menager rady burmistrz wybierany w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim, a rada wybiera menagera rady. Burmistrz będzie współpracował z menagerem. W tym modelu rada ma większy wpływ.

3. model gabinetowy rada powołuje lidera i członków gabinetu. Gabinet będzie organem wykonawczym ukierunkowanym przez lidera.

Francja.

• 1958r.- powstała V republika. W IV republice słaba pozycja prezydenta, wiodąca rola premiera, wydarzenia w Algierii. Charles de Gaulle obejmuje wołdze i wprowadza zmiany.

1958r.- konstytucja określiła specjalne uprawnienia dla rządu.

Wzrost znaczenia prezydenta Francji- nie tylko szef państwa, ale i faktyczny szef władzy wykonawczej (powołuje rząd i oddziałuje na prace tego rządu- udzielić wotum zaufania i nieufności przez parlament, ale prezydent może niezaakceptować decyzji parlamentu)

Od 1962r.- wybór powszechny i bezpośredni Zgromadzenia narodowego i prezydenta.

• Senat nie jest ciałem przedstawicielskim, nie wybierany w wyborze bezpośrednim.

• Prezydent- realny szef władzy wykonawczej.

• Powołuje rząd bez konstytucji.

• Faktyczny szef egzekutywy, przewodniczy posiedzeniom rady Ministrów

• Podpisuje ordynanse i dekrety wydawane przez rząd

• Zwierzchnik sił zbrojnych

• Obsadza wiodące stanowiska

• Nie wymagają jego podpisu kontrasygnaty

• Nominuje premiera, 3 członków Rady Konstytucyjnej

• Wydaje referenda, orędzia do narodu

• Rozwiązuje Zgromadzenie narodowe

• Ma nieograniczone uprawnienia

Rola rządu w odniesieniu do IV republiki zmalała. Prezydent ma pełną pieczę nad rządem.

System prezydencki.

Rozdzielność funkcji rządowej i parlamentarnej.

Ministrowie głównie są wybierani z wyższych urzędów oraz absolwenci Wyższej Szkoły Administracji.

Rząd:

Premier,

ministrowie stanu,

resortowi, delegowani,

sekretarze stanu (powoływani przez prezydenta na wniosek premiera, pomagają ministrom)

Posiedzenie rządu- pod przewodnictwem prezydenta (premier może zastąpić, gdy ma upoważnienia). Rząd musi mieć poparcie większości parlamentu, ale też prezydenta.

Kompetencje rządu: (na podstawie konstytucji)

Określa politykę narodu i kieruje nią

Zatwierdza lub odrzuca- nie ma inicjatywy ustawodawczej!

Parlament:

- ograniczona funkcja ustawodawcza (wzrasta rola rządu w stanowieniu prawa)

- nie decyduje swobodnie o trybie własnych obrad

Osłabła rola Zgromadzenia Narodowego.

Rada Konstytucyjna:

- składa się z osób powoływanych po 3 z Senatu i Zgromadzenia Narodowego i 3 powołuje prezydent ( w sumie 9 osób)

-bada prawidłowość wyborów i referendów oraz zgodność ustaw z Konstytucją

Podział administracyjny:

1. gmina (ponad 36 tysięcy)

2. departament

3. regiony

Gmina

• Rada gminy- organ uchwałodawczy, wybierany na 6 lat, powszechni bezpośredni poprzez wybory, poniżej 100 osób-9, do 500- 15.

• Mer- organ wykonawczy, wybiera go Rada Gminy, przewodniczy obradom rady, określa zadania jako przedstawiciel rządu w terenie, rada nie może odwołać mera.

Kompetencje gminy:

Drogi, wodociągi, kanalizacja, usuwanie nieczystości, wysypiska, energia elektryczna, cieplna, transport zbiorowy, żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, biblioteki gminne.

Do realizacji działań mogą tworzyć się wspólnoty:

Syndykaty- związki gmin

Wspólnoty miast, aglomeracji.

Departamenty (polskie powiaty)- 96 kontynentalnych i 4 niekontynentalne (zamorskie)

• Rada generalna (departamentu)- 60, 70 osób.

• Przewodniczący rady- organ wykonawczy

• Prefekt- przedstawiciel rządu w terenie, władza wykonawcza

Kompetencje departamentu:

Transport, komunikacja, budownictwo socjalne, szkolnictwo średnie i wyższe zawodowe, sprawy socjalne mieszkańców.

Region

( w 1982r. przyjęto ustawę, w której regiony maja swoja osobowość prawną i wybierane organy)

• Rada regionu- wybory powszechne i bezpośrednie, organ uchwałodawczy, wybiera przewodniczącego rady- kieruje zarządem (organem wykonawczym)

• Prefekt regionu- w imieniu państwa nie tylko informuje o stanowisku państwa, ale tez czuwa nad zgodnością kompetencji rady z prawem.

• Komitety społeczno- gospodarcze- organ doradczy.

Przy przygotowaniu planu regionalnego jego opinia jest wiążąca. Wyraża swoją akceptacje dla projektu budżetu państwa.

Niemcy

3.10.1993- zjednoczenie RFN I NRD

8.05.1949- konstytucja (1991-jej nowelizacja)

Zasada:

• Państwa socjalnego

Potrzeba interwencji państwa

Niemiecka odmiana państwa dobrobytu

Doktryna katolicka i neoliberalna

• Federalizmu przy budowaniu administracji publicznej

Podzielono administracje między federacje i kraje- rząd wydaje przepisy dla całego państwa, a rząd federalny tylko za zgoda federacji może uregulować sprawy np. wykształcenia wszystkich urzędników (obecnie 16 krajów-landów tworzy federację)

• Demokracji

• Podziału władz

• Praworządności

Władza wykonawcza:

• Władze landów (kraju)- wybór premiera rządu regionalnego, premier określa politykę landu, tworzone są dystrykty- na ich czele stoją komisarze odpowiedzialni przed ministrem spraw wewnętrznych landu. Mogą występować wyspecjalizowane urzędy- urząd drogowy itp.

• Parlament dwuizbowy- izba związku Bundestag, rada związkowa Bundesrat (reprezentant krajów)

Bundestag- sprawy zagraniczne, ochrona i obrona ludności cywilnej, emigracja i imigracja, swoboda osiedlania się, waluta, miary, wagi, obszar celny, poczta telekomunikacja, kolej związkowa, sprawy policji

Bundesrat- związani instrukcjami własnego rządu, głosują wg gabinetu, a nie własnego uznania.

Władza ustawodawcza:

• Prezydent- słaba pozycja, wybór przez zgromadzenie związkowe. Reprezentuje związek, zawiera umowy z innymi państwami, jego decyzje wymagają kontrasygnaty kancelarii.

• Zgromadzenie związku- kanclerz związku i ministrowie

Kanclerz- parlament na wniosek prezydenta wybiera kompetencje i ponosi odpowiedzialność za politykę rządu, ma do pomocy urząd kanclerski. Ministrowie resortowi kierują resortami, ale z wola kanclerza.

Rząd federalny może utworzyć komitety gabinetu.

Kwestie sporne rozstrzygane przez sądy administracyjne.

Związkowy Trybunał Konstytucyjny.

Podział terytorialny:

1. Gmina

2. powiat

3. okręgi

Powiat

Dodatkowy szczebel samorządu (323 powiaty)

Kompetencje: Budowa i utrzymanie dróg, opieka społeczna, szpital, szkoły średnie i zawodowe, kultura, szkolnictwo dla dorosłych.

• Rada powiatu- wybory powszechne i bezpośrednie, na czele stoja przewodniczący

• Starosta- organ wykonawczy, wybierany w wyborach powszechnych lub przez radę krajową

Gmina (12,5 tys. gmin)

Kompetencje: infrastruktura techniczna, drogi, przedszkola, żłobki, planowanie przestrzenne

1

---