UKŁAD RUCHU

1. Układ ruchu dzieli się na:

1. układ szkieletowy

2. układ mięśniowy

2. Funkcje układu ruchu

• zmienia położenie ciała

• zmienia ułożenie części ciała względem siebie

• utrzymuje pionową postawę ciała

• osłabia skutki działania przeciążeń

3. Typy kości

1. długie np. kość piszczelowa, paliczki

2. krótkie np. kości nadgarstka, kości stępu

3. płaskie np. łopatka

4. różnokształtne np. żuchwa, kości podniebienne, kręgi

4. Połączenia elementów szkieletu

1. ścisłe (szwy)

2. ruchome (stawy)

• stawy jednoosiowe

• zawiasowy np. ramienno-łokciowy

• obrotowy np. między pierwszym i drugim kręgiem szyjnym

• stawy dwuosiowe

• siodełkowy: nadgarstkowo-śródręczny kciuka

• stawy wieloosiowe

• kulisty np. barkowy, biodrowy

5. Budowa stawu

Ochrona stawu przed tarciem:

• powierzchnie stawowe pokryte bardzo odporną na ścieranie tkanką chrzęstną szklistą

• przestrzeń między kośćmi (tzw. jama stawowa) wypełniona jest zmniejszająca tarcie mazią stawową produkowaną przez wewnętrzną błonę torebki stawowej, która ponadto chroni przed wydostawaniem się mazi stawowej na zewnątrz, wnikaniem zanieczyszczeń oraz nadmiernym rozsuwaniem kości

6. Budowa szkieletu

1. osiowy

• czaszka

• mózgoczaszka

• kość czołowa

• dwie kości ciemieniowe

• dwie kości skroniowe

• kość potyliczna

• trzewioczaszka

• dwie kości nosowe

• dwie kości jarzmowe

• kość łzowa

• szczęka

• żuchwa

• kręgosłup

• budowa:

• kręgosłup początkowo ma kształt łukowy, z czasem nabiera kształtu esowatego (dzięki temu kształtowi możemy utrzymywać postawę pionową): odcinki wygięte do przodu to lordoza, a wygięte do tyłu to kifoza

• składa się z 33-34 kręgów podzielonych na pięć odcinków:

• szyjny (7 kręgów, pierwsze dwa to dźwigacz i obrotnik, lordoza)

• piersiowy (12 kręgów, kifoza)

• lędźwiowy (5 kręgów, lordoza)

• krzyżowy (5 kręgów, kifoza)

• guziczny (4-5 kręgów, kifoza)

• pomiędzy trzonami kolejnych kręgów występują krążki międzykręgowe, które amortyzują wstrząsy; wysunięcie się krążka to dyskopatia

• przestrzeń pomiędzy trzonami a łukami kręgowymi tworzy kanał kręgowy, który chroni rdzeń kręgowy

• funkcje

• podpiera ciało

• pełni funkcję przyczepów dla kończyn

• klatka piersiowa

• budowa:

• kręgi piersiowe kręgosłupa

• żebra (12 par)

• żebra prawdziwe

• żebra rzekome

• żebra wolne

• mostek

• funkcje:

• ochrania płuca i serce

• umożliwia wdech i wydech

2. szkielet kończyn górnych i dolnych wraz z ich obręczami: barkową i biodrową

• obręcz barkowa

• obojczyk

• łopatka

• kończyna górna wolna

• kość ramienna

• kości przedramienia: łokciowa i promieniowa

• kości ręki: nadgarstka, śródręcza i paliczki

• obręcz miedniczna

• parzyste kości biodrowe, kulszowe i łonowe zrośnięte w kość miedniczną

• kończyna dolna wolna

• kość udowa

• kości podudzia: piszczelowa i strzałkowa

• kości stopy: stępu (m.in. kość skokowa i piętowa), śródstopia i paliczki

W kończynie dolnej wyróżnić można dwa ważne stawy: kolanowy (współtworzony także przez rzepkę, która ogranicza ruchy tego stawu) i skokowy (łączy podudzie ze stopą).

7. Kończyna górna w przeciwieństwie do dolnej nabyła pewnych cech, które powodują że jest ona kończyną chwytno-manipulacyjną: przeciwstawny kciuk i skrzyżowanie kości przedramienia.

8. Budowa mięśnia

1. brzusiec

2. ścięgno

9. Podział mięśni

1. ze względu na ilość brzuśców

• jednogłowy np. mięsień pośladkowy

• dwugłowy np. mięsień ramienia

• trójgłowy np. mięsień ramienia

• czterogłowy np. mięsień uda

2. ze względu na mechanizm działania

• antagonistyczne, które działają przeciwstawnie

• zginacz i prostownik (np. biceps - przyczep na kości promieniowej, triceps - przyczep na kości łokciowej)

• przywodziciel i odwodziciel (przywodzą i odwodzą część ciała od głównej osi)

• dźwigacz i obniżacz (podnoszą i obniżają część ciała)

• nawracacz i odwracacz (skręcają część ciała)

• zwieracz i rozwieracz (zmieniają wielkość otworu)

Ruch np. ręki powodowany jest skurczem obu mięśni, jeden jednak kurczy się mocniej (dzięki temu ruchy są płynne).

• synergistyczne, które działają wspólnie np. mięśnie międzyżebrowe, mięśnie brzucha, mięśnie tułowia

10. Mięśnie a szkielet hydrostatyczny

1. skurcz mięśni okrężnych - zmniejszenie średnicy i zwiększenie długości ciała

2. skurcz mięśni podłużnych - zwiększenie średnicy i zmniejszenie długości ciała

11. Podział skurczów mięśni

1. ze względu na zmiany długości mięśnia i napięcia mięśnia

• izotoniczny

• izometryczny

• auksotoniczny

2. ze względu na częstotliwość docierających do mięśnia impulsów nerwowych

• pojedynczy

• tężcowy

• tężcowy zupełny

• tężcowy niezupełny

12. Przegląd mięśni

NAZWA MIĘŚNIA	WYKONYWANY RUCH
żwacz, skroniowy	żucie
okrężny oka (mięsień mimiczny)	ruchy powiek
okrężny ust (mięsień mimiczny)	ruchy warg
mostkowo-obojczykowo-sutkowy	ruchy głowy
piersiowy większy	ruchy ramienia na boki
międzyżebrowe	unoszą żebra podczas wdechu
prosty brzucha	zginanie tułowia do przodu, ruchy podczas oddychania, kaszlu, kichania
najszerszy grzbietu	ruchy tułowia
przepona	mięsień wdechowy
naramienny	odwodzi ramię do góry do poziomu stawu ramiennego
dwugłowy ramienia (biceps)	zginanie w stawie łokciowym (antagonista trójgłowego ramienia)
trójgłowy ramienia (triceps)	prostowanie w stawie łokciowym (antagonista dwugłowego ramienia)
krawiecki	wykonywanie tzw. „nożyc”
pośladkowy wielki	prostowanie uda w stawie biodrowym
czworogłowy uda	zginanie uda w stawie biodrowym i prostowanie w stawie kolanowym (antagonista dwugłowego uda)
dwugłowy uda	prostowanie uda w stawie biodrowym (wraz z pośladkowym wielkim) i zginanie w stawie kolanowym (antagonista czworogłowego uda)
brzuchaty łydki	zginanie kolana i stopy




13. 
    
    Skurcz mięśnia

Podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną miofibryli jest sarkomer. Między miofilamenty cienkie (zbudowane z aktyny) częściowo wsunięte są miofilamenty grube (zbudowane z miozyny). Podczas skurczu miofilamenty cienkie wsuwają się między miofilamenty grube ruchem ślizgowym (główki cząsteczek miozyny mogą przyłączać się do aktyny i „odpychając się” zmieniają położenie miofilamentów cienkich), stąd nazwa „białka kurczliwe” określająca aktynę i miozynę jest błędna (białka te nie kurczą się, kurczą się prążki). Skrócenie długości tych elementów powoduje skurcz całego włókna mięśniowego.

Przebieg procesu:

• pod wpływem impulsu nerwowego, który dochodzi do synapsy nerwowo-mięśniowej, przekazywany jest przez acetylocholinę i dalej we wnętrzu włókna mięśniowego transportowany przez kanaliki T do siateczki śródplazmatycznej, gdzie pod wpływem impulsu otwierają się kanały jonowe powodując gwałtowne zwiększenie stężenia jonów Ca²⁺ w cytoplazmie

• jony Ca²⁺ łączą się z białkami blokującymi miozynę powodując usunięcie blokady

• główki miozyny przyłączają się do aktyny z miofilamentów cienkich pod wpływem ADP




• odgięcie główki i wsunięcie miofilamentu grubego pod wpływem odłączenia ADP




• główki miozyny odłączają się od aktyny z miofilamentów cienkich pod wpływem ATP (relaksacja)




• wygięcie główki miozyny i wysunięcie miofilamentu grubego pod wpływem hydrolizy ATP do ADP i reszty fosforowej




• doczepienie główki miozyny do aktyny z miofilamentów cienkich pod wpływem odłączenia reszty fosforanowej




Gdy włókno mięśniowe nie pracuje jony Ca²⁺ są przepompowywane do siateczki śródplazmatycznej pod wpływem pompy wapniowej Ca/ATP-azy, która wykorzystuje energię z hydrolizy ATP, a niskie stężenie jonów powoduje uruchomienie białek blokujących miozynę.

14. Przemiany biochemiczne

	REAKCJA	CZAS TRWANIA	MIEJSCE
źródła bezpośrednie	ATP → ADP + Pi + energia	ułamek sekundy	cytoplazma
	fosfokreatyna + ADP → kreatyna + ATP	do 2-4 s	cytoplazma
	glukoza + ADP + Pi → pirogronian + ATP	do 2-3 min	mitochondrium
	pirogronian + ADP + Pi + O2 → CO2 + H2O + ATP	do kilkunastu minut	mitochondrium
rezerwy	glikogen + H2O → glukoza	do 25-40 min	mięśnie
	tłuszcze + H2O → glicerol + kwasy tłuszczowe	teoretycznie do kilkudziesięciu godzin	tkanka tłuszczowa
praca awaryjna	glukoza + ADP + Pi → kwas mlekowy + ATP

U osób słabych kondycyjnie w czasie wysiłku szybko narasta tzw. dług tlenowy - mięśnie nie mogą spalać glukozy lub kwasów tłuszczowych w mitochondriach, więc przeprowadzają jej rozkład do pirogronianu i dalej do kwasu mlekowego. Ten ostatni w większym stężeniu zakłóca pracę mięśni - stają się one słabsze, sztywne, a ich ruch sprawia ból.

część bierna

część czynna

długość znacznie większa od szerokości i grubości; w nich występuje chrząstka nasadowa (między trzonem a nasadami), która powoduje intensywny wzrost, po zakończeniu wzrostu chrząstki nasadowe kostnieją

długość, szerokość i grubość zbliżone do siebie

długość i szerokość znacznie większe od grubości

umożliwiają ruch w jednej płaszczyźnie

umożliwiają ruch w dwóch płaszczyznach

umożliwiają ruch we wszystkich płaszczyznach

ochrania mózgowie

w niej otwór potyliczny wielki, łączący jamę mózgoczaszki z kanałem kręgowym kręgosłupa

inaczej twarzoczaszka; ochrania elementy twarzy

inaczej atlas; umożliwia twierdzące ruchy głowy, pozbawiony trzonu

umożliwia przeczące ruchy głowy

inaczej dyski

połączone z mostkiem, 7 par

połączone z żebrami położonymi wyżej, 3 pary

niepołączone z niczym, 2 pary

łączy kończyny górne z mostkiem

ma płytkie zagłębienie - panewkę stawu barkowego, w którą wchodzi głowa kości ramiennej

każdy palec oprócz kciuka (w dłoni) i palucha (w stopie) ma trzy paliczki, kciuk i paluch po dwa

ma płytkie zagłębienie - panewkę stawu biodrowego, w którą wchodzi głowa kości udowej; miednica u kobiet jest szersza, co umożliwia przechodzenie główki dziecka podczas porodu

zbudowany z tkanki mięśniowej, jest skupiskiem włókien mięśniowych

zmienia się długość mięśnia przy stałym poziomie napięcia mięśniowego (wynikiem skurczu jest ruch)

inaczej skurcz izotermiczny (nazwa pochodzi od utrzymywania ciepłoty ciała dzięki temu skurczowi przez dreszcze); zmienia się napięcie mięśniowe przy stałej długości mięśnia (wynikiem skurczu jest trzymanie części ciała w stałym położeniu, trzymanie przedmiotów bez poruszania nimi, stanie)

zmienia się długość mięśnia i napięcie mięśniowe (np. chodzenie, bieganie)

stanowi odpowiedź na pojedynczy bodziec; po skurczu następuje rozkurcz mięśnia (kolejny impuls dociera po zakończeniu rozkurczu mięśnia)

stanowi odpowiedź na serię bodźców, które się sumują (kolejny impuls dociera przed zakończeniem rozkurczu mięśnia)

kolejny impuls dociera w chwili skurczu mięśnia (mięsień pozostaje cały czas w skurczu)

kolejny impuls dociera w chwili rozkurczu mięśnia

odcinek zawarty między liniami Z (inaczej dyski D)

1

11



































































---