Spór o naukowość prawoznawstwa - definicje prawa.

Ontologia - dział filozofii zajmujący się bytem rzeczywistym - pytanie ontologicznie brzmi „co to jest”.

Epistemologia - nauka o poznawaniu jak się bada.

Deskrypcja - opis niezawierający oceny.

Aksjologia - pytanie o wartość. UWAGA! Z zakresu moralności wartości. Wartość to „dobry lub zły”.

Płaszczyzny badania prawa.

1. Płaszczyzna Logiczno językowa - w niej przyjmujemy iż prawo jest to tylko wypowiedź w danym języku i badamy je przy pomocy nauk o jerzyku oraz logiki. UWAGA! Wyróżniamy logiki: - formalne logiki (kategoria prawdy i fałszu). - logiki nieformalne (gdzie prawda nie ma zaznaczenia o istotę jest przekazywanie adwersarza niezależnie od tego czy sami wierzymy w to czy nie.

2. Płaszczyzny aksjologiczna - tu prawo oceniamy - wartościujemy w sposób: - pierwotny (gdy odnosimy do niezmiennego i jedynie słusznego systemu moralnego). - wartościowanie wtórne (gdy odnosimy do jakiegoś założonego systemu który wcale nie uznajemy za niejedyny.

3. płaszczyzna psychologiczna - tu badamy prawo jako fakt psychiczny zachodzący w człowieku.

4. socjologiczna płaszczyzna - prawo jako zjawisko funkcjonuje w społeczeństwie - głównie kraje COMONLAW.

Historycznie najstarsze poglądy wiążą się z płaszczyzną aksjologiczną. Najwcześniej w starożytnym Egipcie uznano i prawo może pochodzić tylko od boga lub bogów dlatego uznano iż sam faraon jest bogiem to umożliwiało zmiany w prawie. Również Mojżesz uzyskuje prawo od boga. Podobnie jest w chinach i Indiach. Jedynie w Grecji nie uzasadniono istnienia prawa siłami boskimi. Grecy uważali iż wystarczy otaczająca nas natura i jej reguły dla uzasadnienia istnienia prawa. Wskazują na racjonalność i celowość natury a prawo ludzkie musi być z nimi zgodne.

1. Płaszczyzna aksjologiczna.

Wraz z pojawieniem się chrześcijaństwa prawo zaczyna być ujmowane jako wyraz jednego boga. Chrystus nie wypowiada się na ten temat. Dopiero św Augustyn opisuje ludzi i prawa uznaje iż jesteśmy tylko kiepskim odbiciem boga i „państwa bożego”. Według Augustina wszelka władza pochodzi od boga niewolno się jej przeciwstawiać.

Dopiero w 12 w. św. Tomasz zalikowski modyfikuje koncepcję i uznaje iż rozum ludzki ma pierwiastek boski (na wzór i podobieństwo boga) i to rozum pozwala nam stwierdzić czy coś jest dobre czy coś jest złe. W ten sposób uzasadnia on zmiany w prawie ale też i akceptuje królobójstwo w 16 w. Deiści (bóg istnieje ale nie ma wpływu na bieżące wydarzenia) uznali iż wszelkie reguły pochodzące od boga powstały w momencie stworzenia świata.

Grocjusz uważa iż są to 4 podstawowe reguły- Nienaruszalność własności - obowiązek wynagradzania szkody - gotowość poddanie asie każe - (pcta sud sewant) umów trzeba przestrzegać.

Rewolucja techniczna wymusza zmiany w prawie najwięcej nacisku jest w najbardziej rozwiniętych krajach w początku w 19. była to Anglia. Tam też pojawia się nurty filozoficzne uzasadniające konieczność zmiany pawia.

Uznaje się iż w tym momencie szkoły natury wyżej wymienionych przechodzą do defensywy, prym wiodą koncepcie pozytywistyczne. Szkoły natury pojawią się dopiero po 2 wojnie św.

Płaszczyzna logiczno językowa - początki pozytywizmu prawniczego I. Austin.

Za twórcę tzw pozytywizmu uznaje się J. Austina. On na początku 19 wieku sformułował tzw imperatywną teorię prawa. Według niego prawo to rozkaz suwenera (króla paramentu władcy). To ujęcie powoduje iż badania prawne należy ograniczyć tylko do badania rzeczywistości a jest nią tekst prawny. Aby tego dokonać stosuje on tzw metodę formalno dogmatyczną (dagmater - tekst badany przy pomocy formalnych zasad myślenia - logika i język). W ten sposób moralność wogóle nie donosi się do prawa. Koncepcja Austina nie znalazła uznania w Anglii natomiast po jego śmierci 1859r entuzjastycznie została przyjęta w Niemczech które potrzebowały uzasadnienia dla jedno0licenia systemu prawa. Szczytowym osiągnięciem pozytywizmu niemieckiego jest normatywizm H. Kelsona.

Normatywizm P. Kelsena - odróżnia no 2 światy Sein - bytu - rzeczywisty oraz świat Sollen - powinność- norm. Według niego nie można wyprowadzać wniosków ze świata Sein do Sollen dlatego badając prawo nie możemy stosować dotychczasowej logiki. Zatem aby budować prawo musimy skupić się tylko na normach prawnych.

Pod terminem norma prawna według Kelsena nie ma jednego pojęcia a są wiele pojęć: zarys znaczeniowy zachowania ludzkiego np. X warunkach Y = Z (prawo cywilne).

Indyferentna - obojętna skala porównawcza czyli norma porównuje „czyn” a nie podmioty ludzi.

Wyraz woli państwa - wola państwa jest to abstrakcyjny punkt w którym zbierają się uprawnienia podmiotów działających w imieniu państwa. Z tego punktu płyną uprawnienia dla urzędników sędziów do działania. Oni działając wypełniają normy prawne zatem w istocie te normy są skierowane do nich a wcale nie do obywateli. Kelsen uznając iż każda norma ma swojego poprzednika (nie działa w próżni) wynika z tego iż cały system prawny może być oparty o jedną pierwszą normę prawną nazwał je „Grand normę” norma podstawowa. Pod koniec życia uznał iż ta norma życia podstawowa „jest pierwszą ą konstytucją i zarazem ostatnim postulatem moralnym”.

Jak widać brak jest jednoznacznej definicji prawa. Kelsen jedynie opisuje prawo a nie definiuje. W związku z tym prawo uznaje pewną inżynierię społeczną godzącą konflikty.

Hart - uznał iż współcześnie konieczne jest istnienie nie tylko reguł prawnych wywodzących się z systemu prawa - tak jak to czynił Austin ale potrzebne są jeszcze i inne reguły niekoniecznie prawne. Nazwał je regułami drogiego rzędu są to: - reguły zmiany - określają ściśle jak można dokonać zmiany norm pierwszego rzędu. - reguły orzekania - wskazanie iż prawo zaczyna funkcjonować gdy sądy i urzędy je stosują wcześniej pusty zapis. - reguły uznania - gdy do świadomości społecznej dociera fakt istnienia danych norm.

W trakcie dyskusji z Fullerem Hart jeszcze bardziej zmodyfikował koncepcję i nazwał ją miękkim pozytywizmem w odróżnieniu od twardego Austina.

Zmiękczył poprzez dodanie minimum treści prawa natury a jest to: - ograniczony altruizm ludzki. - ograniczoność ciała ludzkiego. - ograniczoność dóbr którymi dysponuje człowiek. - ograniczona wrażliwość ludzka. - ograniczoność sił i rozumienia dalekosiężnych skutków prawa.

To już jest pozytywizm w tej wersji zbliża się on do szkół prawa natury.

I. Eunomia - proceduralna koncepcja praw - Fuller - wyszedł on z założenia iż można zdefiniować prawo ale w sposób negatywny czyli wskazać zjawiska które nie są prawem choć pozornie na nie wyglądają. Nie są prawem zjawiska te gdyż procedury tworzenia ich nie mają standardów które są potrzebne przy tworzeniu prawa:

- ogólność prawa - prawo nie może być kazoistyczne. - zrozumiałość - musi być napisane językiem zrozumiałym nie tylko dla prawników. - musi być jawne - obowiązek promulgacji. - realność - prawo nie może nakładać zbyt ciężkich obowiązków. - les retron gai - prawo nie działa w wstecz. - prawo musi stanowić kompletny organ. Prawo nie może być zbyt ogólne. Prawo musi być stosowane przez kompetentne organy (sądy , urzędy).

Fuller wychodzi z założenia iż punkty te to tzw wewnętrzna moralność prawa. I jeśli prawodawca - władza, będzie ich przestrzegała to „zbuduje” prawo. W przeciwnym wypadku to nie będzie nawet złe prawo, a tylko coś co prawem nie jest.

Z pośród wielu koncepcji prawo natury psychologiczna wersja przedstawia Chan opiera ją o tezę iż człowiek z natury rzeczy z łatwością rozpoznaje niesprawiedliwość natomiast nie potrafi wskazać co jest sprawiedliwe.

III. Psychologiczna płaszczyzna - Leon Petrażycki. - Uważał on iż prawo jest przeżyciem psychicznym - imperatywna (nakazowa) to oznacza iż musi być to zjawisko dwustronne jednej podmiot przeżywa obowiązek np. musi oddać dług a drugi uprawnienia ma prawo oczekiwać oddania długu. Takie ujęcie powoduje iż prawem jest nietylko to co stanowi państwo, ale także inne relacje osoby które nieprzeżywaną uczuć imperatywno alternatywnych to "idioci prawni".

IV. Płaszczyzna Socjologiczna - w niej dokonujemy, oceny prawa z punktu widzenia społeczeństwa jako jeden z pierwszych sędzia Halne dokonał podziału na prawo w książkach i prawo działania. sformułował pogląd iż ludzi nie interesują teksty prawne a jedynie końcowy werdykt. jego następcy Lewellyn oraz Pound rozwinęli badania w kierunku:

1. Lewellyn próby znalezienia odpowiedzi czy można przewidzieć wyrok sądu - dał 17 wskazówek jak to zrobić - realiom prawnym.

2. Pound socjologiczna jurysprudencja koncentruje się na analizie interesów polega to na uznaniu iż kierujemy się pewną hierarchią interesów np. pomożemy rodzinie sąsiadom, a obcej osobie nie. Pound w sumie nie wie czym jest prawo ale wie jak ono działa. Pod koniec życia przedstawia t.zw. postulaty cywilizowanego społeczeństwa. Podstawy to każdy powinien mieć godne warunki do życia i zapewnić mu to ma całe społeczeństwo.

xxx(uzupełnić)... nie spełnił oczekiwań zatem w prawie musi występować pierwiastek moralności poszukiwania innych rozwiązań do próby socjologicznego ujęcia prawa jako komunikacji społecznych również sięga się do innych nauk np. z matematyki i psychologi próbując zastosować autopolezię do sytemu prawnego i koncepcja ta nakłada iż dowolny system "sama odważa się" tu powoduje iż jest wieczny ale potrzebuje on energii - impulsu z zewnątrz. Taki system jest w stanie sam korygować własne błędy i eliminować w ten sposób praw przy pomocy prawnych działań eliminuje złe ustawy (wyroki trybunału konstytucyjnego). Koncepcja autoplezię obecnie uznana została za niewystarczająca do badań nad prawem. Współcześnie rozumowana definicja prawa koncentruje się na społeczeństwie i działaniu prawa w nim. Jednakże brak jest obecnie jednej konkretnej koncepcji.

Moralność - jest to zespół nakazów i zakazów najczęściej wynikających z jakiejś religii. Moralność nie operuje karą jest tylko "sankcja rozsiana" - inaczej dezaprobata społeczeństwa. Moralność może także wynikać z cech danego środowiska np. moralność przestępców.

Prawo - przy braku zadowalającej definicji konieczne jest sformułowanie t.zw. definicji doskonałej o której z góry wiadomo iż jest niedoskonała "prawo to zespół norm sankcjonowanych przez władzę państwową".

Różnice pomiędzy prawem i moralnością.

Prawo: Prawo operuje karą - sankcja - jest przymusowe. Normy prawne są skodyfikowane - można je odnaleźć w tekście prawnym. Prawo na terenie danego państwa jest jednorodne - takie same - "jedno".

Moralność: Bezsankcyjne - nie ma przymusu. Nie operuje ścisłym katalogiem zakazów i nakazów bardzo rzadko w formie spisanej. Może być na terenie państwa wiele systemów moralnych - granice państw nie odgrywają ważnej roli.

Relacje pomiędzy prawem a moralnością.

P - zespół norm prawnych .

P₁ - normy prawne indyferentne (obojętne) moralne są to takie normy gdzie moralność nie wypowiada się gdyż nie ma to dla niej znaczenia np. normy techniczne, instrukcyjne np. akt oskarżenia nierozstrzygnięty w 14 dni.

P₂ - normy prawne które są sprzeczne z moralnością - prawo np. zezwala na rozwód a moralność odrzuca je.

M - zespół norm moralnych.

M₁ - normy moralne indyferentne prawne, moralność czegoś zabrania a prawo się nie wypowiada.

M₂ - normy moralne przeciwne regulacji prawnej której brak np. cudzołóstwo.

P₁ M₁

P M

P₂ M₂

System Prawny.

Poziom systematyka prawa.

1. Tradycyjnie uznaje się iż najważniejsza gałęzią jest prawo państwowe - konstytucyjne w nim są określone relacje pomiędzy organami władzy.

2. Prawo cywilne - zajmuje się relacjami majątkowymi pomiędzy podmiotami w celu relacji tych przepisów konieczne jest istnienie procedury nazywanej kodeksem postępowania cywilnego.

3. Prawo karne - opisuje relacje podmiot a organy państwowe gdzie państwo "działa" gdy podmiot łamie określony zakaz. Przepisy karne mogą być umieszczane w rożnych aktach prawnych jednakże największa ich ilość zgromadzona jest w kodeksie wykroczeń (drobniejsze przestępstwa). Kodeks postępowania karnego i kodeks w prawie wykroczeń. W celu realizacji kary jest jeszcze kodeks wykonawczy - opisuje sposób wykonywania kary.

4. Prawo administracyjne - reguluje relacje podmiot a kompetentne organy państwowe. Kodeks postępowania administracyjnego z tej gałęzi wyrosło najwięcej innych rodzajów praw np. prawo transportowe, budowlane itp.

Pionowa charakterystyka systemu prawa.

1. Najwyższym aktem w danym państwie jest konstytucja jednakże z uwagi na wejście do U.E. także i konstytucja musi być zgodna z prawem unijnym. W konstytucji zawarte są podstawowe prawa obowiązki obywateli. Jednakże niemożna wywodzić z zapisów konstytucyjnego np. prawa do konkretnego mieszkania bądź pracy. Konstytucja zawiera regulacje prawne pomiędzy najwyższymi organami władzy.

2. Ranga konstytucji wynika także z trybu jej uchwalenia i od ostrzenia zmian - możliwe tylko przy t.zw. kwalifikowanej większości.

3. Obecna konstytucja podaje następujące źródła prawa w Polsce:

A) Ustawa - akt prawny wydający tylko przez władzę ustawodawczą (sejm senat prezydent) ustawy regulują podstawowe materie życia społecznego i tylko ustaw może nałożyć na obywatela obowiązki. Aby ustawa obowiązywała obywateli musi być opublikowana. Ustawa musi być zgodną z konstytucją prawo do badania jej zgodności ma w Polsce trybunał konstytucyjny a np. w USA sąd najwyższy.

A.1.) dekrety - akt prawny o mocy i randze równy ustawie jednakże wykonywany jest przez organy władzy wykonawczej np. prezydenta, radę ministrów, radę państwa - w PRL. Zasadniczo Dekret może regulować tą samą materię co ustawa, jednakże czasem konstytucja ogranicza zakres takich aktów.

A.2.) rozporządzenia z mocą ustawy - jest to nomenklatura aktualnej konstytucji. Jest to odpowiednik dekretu jednakże prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy nie wynika automatycznie z konstytucji. Jednakże może być przyczyna w określonych sytuacjach i możną nimi regulować tylko niektóre kwestie.

B) Ratyfikowane umowy międzynarodowe.

B.1.) w przypadku gdy są ratyfikowane przez sejm uzyskują rangę równą ustawom i stają się częścią systemu prawa (inkorporacja) są publikowane w dziennikach ustaw.

B.2.) w przypadku ratyfikowania przez organy władzy wykonawczej wiążą jako podmiot państwa.

B.3.) prawo Unijne jest to forma umów międzynarodowych z tym że państwa członkowskie muszą dostosować prawa wewnętrzne do prawa europejskiego.

C) Rozporządzenia - akt prawny wydawany przez władzę wykonawczą (wskazanego w ustawie ministra) w celu wykonania ustawy. Rozporządzenie może obejmować "tylko" zakres wskazany w ustawie nie może nakładać ciężarów na obywateli. Obowiązuje wszystkich w państwie po opublikowaniu.

D) Zarządzenia - akt prawny wydawany przez dany organ w celu organizacji jego pracy i sposobu wykonywania ustaw i rozporządzeń.

E) Akty władzy terenowej - wydawane są i wiążą tylko na określonym terytorium przez organ władzy państwowej.

Tworzenie Prawa.

Tryb ustawowy - sejm. (www.sejm.gov.pl)

Tryb przed legislacyjny - inicjatywa rząd, mini 15 posłów, mini 100.000 obywateli.

Prace w sejmie - 3 czytania (pierwsze może być w komisji) komisja składa projekt z wniosków mniejszości, posłowie, składają poprawki. Po 3 czytaniu głosuje się poprawki i wnioski mniejszości od najdalej idących.

Senat - mrze ale nie musi w ciągu określonego czasu (30 dni zwykłe, 7 dni pilne ustawy) wnieść poprawki lub odrzucić całość ustaw.

Sejm - kwalifikowana większość przyjmuje lub odrzuca poprawki senatu.

Prezydent - veto u podpis.

Trybunał konstytucyjny - nazywany negatywnym legislatorem może uchylić całość lub cześć aktu prawnego niezgodnego z konstytucją.

Język Prawny i jeżyki Prawnicze.

1. Język prawny - jest to język tekstów prawnych.

2. Języki prawnicze - języki używane przez prawników zajmujących się daną gałęzią prawa. Poszczególne zwroty często są odmienne od tekstu pisanego (języka prawnego) oraz języka potocznego np. skarga Paulijańska - nie ma takiego pojęcia w tekście prawnym uzywaja go prawnicy i język potoczny też nie zna.

Zupełności i Niezupełności systemu prawa.

1. Zupełność - teoretycznie prawo powinno obejmować całość działań ludzkich. Gdy tak się nie dzieje mówimy że w prawie jest luka. Wyróżniamy dwa typy luk w prawie.

a) luki swoiste - polega ona na niedokończeniu toku legislacyjnego np. niewydaniu aktów wykonawczych.

b) luka aksjologiczna - często nazywana pozorna gdyż tak naprawdę ustawodawca świadomie nie reguluje danej materii np. ze względów moralnych - prostytucja. Istnienie luki aksjologicznej najczęściej wynika z niechęci ustawodawcy do ingerowania w sprawy które winna regulować tylko moralność.

Usuwanie Luk - usuwanie luki swoistej najprościej dobywa się po przez wydanie właściwego aktu, gdy jest to niemożliwe to wówczas możemy wypełnić lukę przy pomocy analogii. Dwa typy analogii - analogi lewis - z tego samego altu prawnego; i juris z całego systemu prawa.

Usuwanie luki aksjologiczne - odbywa to się najczęściej w drodze debaty społecznej po przez wydanie nowych przepisów.

Sprzeczności prawa - wyróżniamy dwie konfiguracje.

1. Sprzeczność logiczna - mamy z nimi odczynienia gdy treść danych norm wchodzi z sobą w kolizję istnieją 3 możliwości.

a) gdy jedna norma nakazuje określone postępowanie, a inna zakazuje.

b)gdy jedna norma nakazuje adresatowi dane postępowanie a inna dozwala na odmienne.

c) gdy norma zakazuje danego postępowania ale inna dozwala także postępowania.

Powyższych przypadków w konflikt popadają same normy (ich treść).

2. Sprzeczności prakseologiczne (prakseologia - nauka o sprawnym działaniu) w tym wypadku sprzeczności popadają skutki zastosowania się do danej normy.

Usuwanie sprzeczności - gdy normy kolidują z sobą musimy rozstrzygnąć którą z nich obowiązuje robimy to przy pomocy t.zw. reguł kolizyjnych są 3 typy reguł.

1. Reguła chronologiczna oznacza iż akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy pod dwoma warunkami.

a) akt późniejszy jest hierarchicznie co najmniej równy wcześniejszemu.

b) akty te nie zostały ustanowione jednocześnie.

2. Reguła merytoryczna akt specjalny szczególny wypiera normę ogólną pod 3 warunkami.

a) akt specjalny jest aktem wydanym równocześnie lub później niż akt ogólny.

b)akt specjalny jest hierarchicznie co najmniej równy ogólnemu.

c)pomiędzy aktem ogólnym a specjalnym zachodzi zbieżność merytoryczna.

3. Reguły hierarchiczne - mówią o tym iż akt wyższy uchyla akt niższy - brak zastrzeżeń.

Sposoby powstawania prawa.

Historycznie prawo powstało w rożnych trybach najstarsza to:

1. Prawo zwyczajowe - w przeszłości obyczaj, moralność wywierały wpływ tylko pozytywnie na obywateli nie sięgały po sankcję czasem okazało się iż jest ona nieodzowna i normy zwyczajowe przekształciły się w normy prawne. Współcześnie istnieją równolegle 3 typy powstawania prawa.

2. Prawo precedensowe - inaczej comonlav obowiązuje w krajach anglosaskich - istota jego jest iż brak przepisów a odwołują się sędziowie do wcześniejszych wyroków współcześnie i w USA i w Anglii pojawia się coraz więcej aktów prawnych które zastępują precedens.

3. Umowy - w sytuacji gdy dwa równorzędne podmioty zawierają umowę mogą nałożyć na siebie prawa i obowiązki wówczas te normy staja się prawem np. prawo między narodowe, umowy o pracę itp.

4. Stanowienie prawa - podstawowa i obecnie powszechna metoda tworzenia prawa. Za prawo uznaje się wydane rzez uprawniony do tego organ przepisy które muszą spełnić określone procedury i standardy.

Budowa tekstu Prawnego.

I. Techniczna struktura tekstu prawnego to podział danego aktu dokonywany ze względów ułatwiających jego percepcję.

Niniejszą jednostką redakcyjna teksu prawnego jest "przepis". najczęściej jest to zdanie pojedyncze - wypowiedzi której nie da się podzielić. W zależności od aktu prawnego jest to podpunkt (tiret) lub cały paragram czy artykuł. Podział danego aktu dokonywany jest w taki sposób by czytelnik łatwiej odszukał dany merytorycznie fragment. Jednakże niektóre akty prawne są tak duże iż zachodzi potrzeba dzielenia ich na większe jednostki i tak np. Polski Kodeks Cywilny to zbiór ponad 4.000 zdań. Aby uszeregować je w jednorodną treść podzielono na ok. 1100 artykułów które dzielą się średnio na 3-4 punkty czy też zwane czasem ustępami. *Uwaga! kodeks karny dzieli artykuły na paragrafy).

Kodeks cywilny dzieli się na: księgi, tytuły, działy, rozdziały, podrozdziały, te dzielą się na wyróżnione liczba i nawiasem a te jeszcze (np. pi) litery.

II. Merytoryczny podział aktu prawnego.

1. Część nieartykułowana jest to początek aktu prawnego w nim zawarte są informacje o randze dacie uchwalenia i przedmiocie regulacji z tąd podział na 3 lub czasem 4 części.

a)nazwa aktu prawnego np. ustawa rozporządzenie.

b) data wydania - Uwaga! w przypadku ustaw jest to aktualnie data ostatniego uchwalenia rzez sejm.

c) krótki jednozdaniowy opis regulacji np. ustawa o ochranie środowiska.

d) czasem bardzo rzadko jest jeszcze preambuła - jest to ustęp do danego aktu prawnego a celu wydaniu danego aktu. Preambułę maja tylko wyjątkowo ważne akty prawne np. konstytucja, kodeks pracy.

2. Cześć artykułowana.

a) przepisy wstępne nazywane czasem ogólnymi lub wprowadzającymi. W każdym większym akcie prawnym na początku są przepisy które omawiają ogólne zasady oraz zwierają t.zw. słowniczek. Jest to wyjaśnienie i zdefiniowanie terminów zwrotów językowych które będą używane w tekście także w tych przepisach jest nawiązanie do innych aktów prawnych które są powiązane merytorycznie.

b) przepisy szczegółowe - najszersza część aktu zawiera konkretne uregulowania to cześć może być dzielona ze względów merytorycznych wówczas przepisy są grupowane według tego podziału np. pit, dochód, koszty, obliczenia podatku itp.

c) przepisy przejściowe w nich zawarte są uregulowania mówiące o sposobie rozstrzygania spraw które już się toczą a nie zostały zakończone. Zasada jest stosowanie t.zw. zasady korzyści, czyli stosuje się przepisy względniejsze w danej sprawie.

d) przepisy końcowe te dzielą się w zależności od potrzeby na:

- przepisy karne (nie zawsze są w akcie prawny,).

- przepisy temporalne są to przepisy które regulują okresowo pewną kwestię dlatego nie ma ich w części ogólnej.

- przepisy derogacyjne w nich jest mowa które katy prawne lub ich części uchyla niniejszy akt prawny, wyróżniamy: derogacje szczegółowe - wskazania konkretnych przepisów lub aktów prawnych, i derogacje domyślna - gdzie uchyla się wszystkie wcześniejsze merytorycznie powiązane akty prawne.

e) każdy akt prawny kończy się zapisem z którego znika kiedy wchodzi w życie. Wyróżniamy 4 formy tego przepisu - w dniu opublikowania - obecnie bardzo rzadko stosowane gdyż akt taki można uznać za niekonstytucyjny z braku wacatiolegis.

- po określonej ilości czasu np. po 30 dniach, po 1 roku.

- od momentu opublikowania.

- z datą konkretną podania.

- w powiązaniu z wejściem w życie innego aktu prawnego wówczas gdy sam jeden akt nie rozwiązywał by kwestii merytorycznej.

Vaciatiolegis - czas pomiędzy opublikowaniem akty a wejściem życie konieczny dla edukacji społeczeństwa i wydaniu aktów wykonawczych.

Jest kilka koncepcji budowy normy prawa. Jedna skrajna odrzuca wogóle jej istnienie "Nowacki". W literaturze chociaż uznawana za ułomną rozpowszechniania jest koncepcja trój członowa. Według niej norma prawna to wyabstrahowany wirtualny konstrukt który powstaje czasem z wielu przepisów. Wynika z tego iż w rzeczywistości nie ma przepisach czegoś takiego jak norma prawna. To prawnicy muszą w drodze rozumowania taka normę wyabstrahować konstruować i faktycznie jedynie w prawie karnym istnieje coś takiego ja zwrota konstrukcji normy prawnej gdzie występują następujące elementy:

1. Hipoteza - w niej mówi się o warunkach jakie muszą być spełnione by komuś przepisać uprawnienie bądź obowiązek. W przepisach karnych jest to poprosi zwrot "kto".

2. Dyspozycja - najbardziej rozbudowany człon jest w nim mowa o warunkach jakie mamy obowiązek zachować albo jakie zachowanie jest niedozwolone. Z dyspozycji możemy wywnioskować czego oczekuje od nas ustawodawca.

3. Sankcja - jest to reakcja władz państwa na zachowanie niezgodnego z dyspozycji, wyróżnia się 3 rodzaje sankcji w zależności od gałęzi prawa:

a) sankcja administracyjna - nazywana też przywracająca stan zgodny z prawem np. eksmisje, stąd nazwa egzekucyjna.

b) sankcja nieważności - dotyka danej czynności prawnej i czyni je bez skuteczną np. Bigaria, czyli drugi związek jest z mocy prawa jest nieważny.

c) sankcja karna - można ja ująć na trzy sposoby:

- kara jako odpłata najstarsza koncepcja kara ma być zadość uczynieniem i zaspokoić poczucie sprawiedliwości.

- kara jako środek resocjalizacji - dowcip.

- kara jako prewencja - zapobieganie przestępczości dwa typy:

* prewencja szczególna - kara ma odstraszyć danego konkretnego sprawcę od popełnienia danego czynu (klucz dolegliwości kary).

* prewencja generalna - ogólna - kara ma odstraszyć innych potencjalnych sprawców.

Schemat Karny: Kto (hipoteza) zabija człowieka (dyspozycja) podlega każe (sankcja) nie mniej niż 8 lat.

Koncepcja dwuczłonowa.

1. klasyczna - w niej wskazuje się iż norma skonstruowana jest w zależności od gałęzi prawa i tak w prawie cywilnym składa się z hipotezy i dyspozycji (bo nie ma sankcji) natomiast w prawie karnym w rzeczywistości jest tylko dyspozycja i sankcja.

Uwaga! - Termin dyspozycja nie jest tu taj tożsamy gdyż w prawie karnym jest to odwrotność zapisanego zachowania czyli kto kradnie dyspozycję właściwa nie kardanie.

2. Normy spisane - istota je polega na tym iż jedna norma opisuje stan oczekiwany przez ustawodawcę (nie kradnij...) a inna wprowadza karę. Stąd podział na normy sankcjonowane (te pierwsze) i sankcjonujące (te drugie).

Rodzaje Przepisów - istnieje spór co do terminów jednakże dla celów dydaktycznych najprościej jest przyjąć iż są to wszelkie sankcjonowane przez państwo akty prawne (ustawy, rozporządzenia...) w nich występują rozmaite typy przepisów i tak:

I. Podział ze względu na specjalizację wyróżniamy: Lex Specjalis - przepisy szczególnie ma pierwszeństwo przed Lex Generalis - przepis ogólny- działa wówczas gdy nie ma innego przepisu szczególnego.

II. Podział błędnie nazwany na uznanie obowiązywania błędnie gdyż wszystkie przepisy bezwzględnie obowiązują ale nie wszystkie muszą być stosowane zawsze.

1. Ius Cogens - przepisy których obowiązywania strony nie maga uchylić. Jest to przepis który nakłada określony obowiązek pod rygorem nieważności danej czynności np. sprzedaż nieruchomości musi być przed notariuszem strony nie mogą postępować inaczej.

2. Ius Dispositivun - przepisy względna - polega to na tym iż strony mogą ustalić coś "same" ale gdy tego nie uczynią to wówczas ma zastosowania dany przepis np. o ile strony nie ustaliły inaczej czynsz jest płatny 10-tego.

III. Przepisy nakazu zakazu i uprawniające.

1. Nakazu - strona nie pozostawia się prawa wyboru np. pita składamy do końca kwietnia.

2. Zakazujące - możemy zachowywać się dowoli z wyłączeniem zachowania opisanego np. zakazu wjazdu.

3. Uprawniające - podmiot może skorzystać z przysługującego mu prawa ale nie musi dlatego w literaturze nazywa się je przepisami zezwalającymi np. prawo właściciela do władania rzeczy, może korzystać z niej jak chce ale nie musi.

IV. Przepisy wynikające z techniki legislacyjnej - najczęściej dzieli się ja na odsyłające i blankietowe. Właściwszym było by zamiast odsyłających mówić odsyłające sesu strice i odsyłając blankietowe.

Przepisy odsyłające służą zmniejszeniu tekstu prawnego mogą odsyłać do danego tekstu (wewnątrz ustawowe) lub do innego aktu przybierają postać np. "podmioty o których można ... w art. 502".

Przepisy blankietowe - one zapowiadają uzupełnienie danych przepisów danego prawa przepisu po przez wydanie np. aktów wykonawczych.

Stosunek prawny - jest to stosunek społeczny odbywający się pod nadzorem normy prawnej. Na stosunek składają się 3 elementy:

1. Podmiot - podmiotem stosunku prawnego sa osoby mogą być to osoby fizyczne i niefizyczne (np. prawne ale niekonieczne) aby sobota mogła uchodzić z stosunek prawny musi mieć:

a) zdolność prawną - jest to możliwość bycia podmiotem stosunku prawnego. Nabywają je człowiek w momencie urodzenia kończy się w momencie śmierci nie można jej odesłać ograniczyć z jakich kolwiek powodów. Są wyjątki:

* nastitulius (dziecko poczęte ale nie urodzone) ma prawo do dziedziczenia po ojcu oraz możliwości przyznania renty po śmierci ojca.

* pełnomocnictwo w prawdzie wygasa wraz z śmiercią ale tylko wówczas gdy pełnomocnik o tym wie, jak nie wie czynność jest ważna.

b) zdolność do czynności prawnej - jest to możliwość samodzielnego wchodzenia w stosunek prawny. Zdolność prawna może być ograniczona ze względu na wiek i stan umysłu. Pełna zdolność do czynności prawnych ma osoba fizyczna mająca co najmniej 18 lat i zdrowa psychicznie. Istnieją dwa rodzaje ograniczeń zdolności do czynności prawnej.

* ograniczona zdolność do czynności prawnych maja ja osoby od 13-18 roku życia oraz osoby psychiczne chore. Osoby takie mogą dokonywać czynności nieprzekraczających normalnego zarządu. Czyli płaci z prąd, pobierać czynsz, ale nie mogą sprzedać mieszkania samochodu., przyjąć zobowiązań które prowadzą do straty.

* ubezwłasnowolnienie - czyli całkowite ograniczenie zdolności do czynności prawnych. Dziecka 0-13 roku i osoby ubezwłasnowolnione z uwagi na charakterystykę psychiczną mogą tylko dokonywać czynności dnia codziennego na wszystko muszą mieć zgodę opiekuna lub kuratora.

I. Tryby powstawania osób niefizycznych.

1. Tryb erekcyjny - osoba niefizyczna powołana na mocy prawa.

2. Tryb koncesyjny - grupa inicjatywna zwraca się z wnioskiem do upoważnionego organu ale wydanie zgody nie jest przesądzony. Organ może ale nie musi wydać zgody na podstawie przepisów.

3. Tryb rejestracyjno meldunkowy - organ musi wydać zgodę o ile są spełnione warunki.

II. Przedmiot stosunku prawnego - przedmiot stosunku prawnego mogą być rzeczy lub zachowania.

III. Treść stosunku prawnego - treścią są uprawnienia i obowiązki wynikające z prawa lub umów. Najczęściej obowiązkowi towarzyszy uprawnienie innego podmiotu dlatego wystarczy omówić same uprawnienia.

1. Uprawnienia do własnych zachowań.

a) uprawnienia określające wolność w sposób pozytywny t.zn. wyraźnie sformułowany w przepisie.

- uprawnienia preferencyjne do zachowań własnych podmiot jest preferowany przed innymi z jakoś przyczyn np. właściciel przed nie właścicielem.

- nie preferencyjny podmiot może korzystać ale nie może rządzić by inni nie korzystali np. ławka w parku.

b) wolność rozumiana negatywnie - jest to następstwo milczenia prawa - wolno nam robić to co nie jest zabronione.

2. Uprawnienia do zachowań cudzych.

a)obowiązki innego podmiotu do zachowań - możemy rządzić by inni czegoś nie robili.

b) obowiązki do działania np. relacja dłużnik wierzyciel.

Wykładnia prawa - polega na wyjaśnieniu sensu przepisów prawnych, ustaleniu właściwego ich rozumienia, przypisaniu im odpowiedniego znaczenia, bądź wyznaczeniu ich zakresu.

I. Teoria wykładni.

1. Teoria statyczna - w niej uznaje się iż każdy przepis jest wydawany w celu rozumienia określonych problemów i tylko ich. Zetem nie można stosować prawa do innych problemów.

2. Dynamiczna - interpretujemy prawo zgodnie z zmianami społeczno politycznymi. Przepis prawny możne zatem być inaczej interpretowany.

3. Wykładnia mieszana - wychodzi się tu z założenia że ustawodawca gdyby chciał to zmienił by (uchylił) dany przepis. Nierobiąc tego uznaje go jako by za własny. Dlatego interpretując go czynimy go zgodnie z wolą i intencjami aktualnego ustawodawcy.

II. Moc obowiązująca wykładni.

1. Wykładnia autentyczna - dokonuje jej podmiot który jest ustawodawcą (tłumaczy innymi słowami treść przepisów). Ma to sens przy jednoosobowych organów np. Minister wydający rozporządzenie i dokonujący jego wykładni. Nie ma sensu przy kolegialnych.

2. Wykładnia doktrynalna - dokonują ją prawnicy nie ma mocy wiążącej.

3. Wykładnia legalna - dokonują ją w danym kraju uprawnione podmioty. W Polsce kiedyś PRL.

była to rada państwa na początku luty 90 trybunał konstytucyjny obecnie jedynie uprawniony jest sąd najwyższy. Czyni to w dwóch formach:

a) odpowiedzi prawne - sąd niższej instancji mając wątpliwość może zwrócić się do sądu najwyższego, który udziela odpowiedzi wiążącej sąd pytający ale tylko w tej jednej sprawie. Gdy pytanie jest skomplikowane rozpatruje go większa ilość sędziów.

b) zasady prawne - gdy rozpatrują pytanie w skład co najmniej 7 osobowy to może nakazać wpisanie odpowiedzi do księgi sądów prawnych. Odtąd zasada ta wiąże tylko Sąd najwyższy.

Obydwie te metody maja ogromny wpływ na orzecznictwo gdyż są publikowane i sądy stosują się do tej wykładni z uwagi na rangę sądy najwyższego.

III. Rodzaje wykładni - wykładnia - jest to ogół metod prowadzących do właściwego zrozumienia tekstu prawnego.

Wyróżniamy 3 rodzaje wykładni i stosujemy je właśnie w poniższej kolejności:

1. Wykładnia językowa - posługujemy się w niej naukami o języku i logikom. Wypracowano t.zw. dyrektywy wykładni językowej.

a) dyrektywa interpretacyjna - zwrot użytym w tekście nie możemy przypisać swoistego znaczenia prawnego czyli tego które jest odmienne od znaczenia potocznego.

b) dyrektywa interpretacyjna zwrotów - jeżeli w tekście prawnym danemu zwrotowi na dane oznaczenie nie wolno go zmieniać.

c) nie wolno rozszerzać, zwężać znaczeń użytych w tekście.

Niewolno traktować żadnego zwrotu ani fragmentu prawnego jako zbędnego. Każdy fragment musi być traktowany jako konieczny.

2. Wykładnia systemowa - polega na ustaleniu znaczenia danego przepisu ale w kontekście do całego sytemu prawa.

Podstawowe dyrektywy to:

a)znaczenie danego przepisu nie może być sprzeczne z znaczeniami w całym systemie prawa.

b) znaczenie musi być zgodne z regułami przynajmniej danej gałęzi prawa.

c) interpretacja musi uwzględnić systematykę budowy aktu prawnego.

3. Wykładnia funkcjonalna (celowościowa) - gdy inne rodzaje nie dają odpowiedzi to sięgamy do tej wykładni i kierujemy się celem dla którego wydano dany akt prawny.

Stosowanie Prawa.

Subsumcja - jest to proces prowadzący do zakwalifikowania danego stanu faktycznego do danych przepisów prawa. Proces ten nazywa się sylogizmem prawniczym przebiega w 3 etapach:

1. Ustalenie stanu faktycznego przy pomocy środków dowodowych.

2. Ustalenia przepisów mających tu zastosowania.

3. Ustalenie konsekwencji prawnych.

Najistotniejszym elementem jest ustalenie stanu faktycznego. Dzieje się to na podstawie dowodów mogą być nimi: zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty, oględziny, oraz dowody rzeczowe, także w postaci fragmentów filmów itp.

Historycznie znane się dwie teorie dowodowe:

1. Legalne - każdy dowód ma swą wartość sędzia musi ją przyjąć.

2. Swobodna - sąd sam ocenia wartość dowodu.

Czasem są sytuacje niewymagające dowodzenia. Prawo wyróżnia dwa takie typy:

1. Domniemania prawne - jest to uznanie danego stanu zaistnjejący na podstawie przepisów chociaż prawda może być inna. Wyróżniamy domniemania o dużym prawdopodobieństwie zaistnienia np. domniemanie ojcostwa. Uznaje się iż ojcem dziecka jest mąż matki. Można przeprowadzić dowód i wykazać że tak nie jest ale można to zrobić tylko w określonym czasie później domniemanie staje się niewzruszone dla dobra dziecka. Zawsze wzruszalne pozostaje dla prokuratora o ile będzie widział on w ty, interes dziecka.

2. Domniemanie o nikłym prawdopodobieństwie np. osoby zaginione w czasie II w.św. według prawa zmarły jednocześnie 9 maja.

W prawie Polskim jest jedno domniemanie całkowicie niewzruszalne - rękojmi, wiary ksiąg publicznych *księgi wieczyste). Można zmienić wpis ale nie można kwestionować.

3. Notoryjność - jest to fakt powszechnie znany niewymagający dowodzenia.

a) notoryjność powszechna - fakty znane wszystkim np. Bydgoszcz leży na wartą.

b) notoryjność urzędowa - sędzia, urzędnik, z mocy urzędu zna prawne fakty np. akta wcześniejszych spraw, plany zagospodarowania przestrzennego.

---