Wirusowe infekcje górnych dróg oddechowych
Ostre zakażenia układu oddechowego dotyczą struktur występujących w górnych drogach oddechowych, a więc nosa, gardła, migdałków i krtani. Z górnymi drogami oddechowymi anatomicznie i czynnościowo nierozerwalnie są związane tez zatoki przynosowe, ucho środkowe i dolne drogi oddechowe.
Ta grupa schorzeń stanowi najczęstszą przyczynę zgłaszania się dzieci do lekarzy, a w okresach jesienno - zimowych także dorosłych pacjentów.
Etiopatogeneza
Drogi oddechowe są najbardziej narażone na kontakt z drobnoustrojami i innymi czynnikami toksycznymi świata zewnętrznego. Zakażenie układu oddechowego powstaje w wyniku zaburzenia równowagi między zjadliwością drobnoustrojów a mechanizmami obronnymi organizmu. Może być wywołane przez wszystkie grupy drobnoustrojów- wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki. Najczęstszą przyczyną zakażeń są wirusy, które powodują często łagodne, nawracające infekcje:
nieżytowe zapalenie śluzówki nosa;
ostre przeziębienia;
ostre zapalenia gardła i migdałków podniebiennych;
zapalenia krtani i tchawicy;
grypę.
Wirusy są tez częstą przyczyną nadkażeń bakteryjnych i występowania nadreaktywności oskrzeli. Okresy nasilenia infekcji to jesień, początek zimy oraz wczesna wiosna.
Drogi zakażenia
Zakażone wirusem cząsteczki wydzieliny dróg oddechowych wydalane są podczas kaszlu, kichania, nawet rozmowy. Biorąc pod uwagę fakt, że przez nos filtrujemy do 10 litrów powietrza w ciągu minuty, wystarcza małe stężenie wirusa w powietrzu, aby doszło do zakażenia.
Znaczącym sposobem szerzenia się zakażenia jest przenoszenie wydzieliny z nosa przez zabrudzone ręce i przedmioty. Możemy zatem zarazić się już przy powitalnym uścisku dłoni chorego. Jego ręce są największym skupiskiem wirusów jeśli przed chwilą zakrywał usta, kichając, lub trzymał chusteczkę do nosa. Mimo licznych kontrowersji bierze się pod uwagę możliwość, że ochłodzenie ciała lub mokre stopy powodują reakcję naczynioruchową ze strony błony śluzowej górnych dróg oddechowych, prowadzącą do obniżenia jej temperatury, co ułatwia inwazję wirusów.
Patomechanizm
Okres inkubacji, czyli czas, który upływa między wniknięciem wirusa do organizmu a momentem wystąpienia objawów wynosi średnio 1 - 3 dni. W okresie inkubacji można zarażać już inne osoby. Kiedy pojawiają się objawy infekcji, wirusy rozsiewane są jeszcze przez 5 - 7 dni. Wirusa wdychamy przez nos i usta.
Błona śluzowa dróg oddechowych stanowi swoistego rodzaju zaporę, którą muszą pokonać drobnoustroje zanim dostaną się do naczyń krwionośnych. Prawidłowo funkcjonujące rzęski, produkowany w odpowiednich ilościach śluz, efektywny odruch kaszlowy i kichanie to elementy sprawnej ochrony organizmu przed intruzami.
Uszkodzenie śluzówki dróg oddechowych spowodowane najczęściej jej wysuszeniem (klimatyzacja, centralne ogrzewanie) i uszkodzeniem funkcji rzęsek przez palenie papierosów, sprzyjają przenikaniu wirusów. Pod śluzówką dróg oddechowych znajduje się kolejna bariera - gęsta siatka kolagenu. Niedobór witaminy C i rutyny niezbędnych do budowy kolagenu, jest przyczyną nieszczelności tej bariery. Wpływa też na zwiększoną przepuszczalność naczyń krwionośnych i czyni je nieodpornymi na działanie wirusów. Objawy są typowe i nie przedstawiają problemu diagnostycznego. Należą do nich:
utrudnione oddychanie przez nos;
katar;
kichanie;
ból gardła;
bóle mięśniowe;
gorączka;
suchy, napadowy kaszel;
złe samopoczucie.
Przebieg i powikłania
Infekcje górnych dróg oddechowych trwają z reguły kilka dni i mijają bez szkód dla organizmu. Niektóre objawy, jak na przykład kaszel mogą występować jeszcze przez następnych kilka dni po ostrej fazie choroby.
Człowiek rozsądny pozostaje z infekcją dróg oddechowych w domu, w łóżku i czyni wszystko, aby choroba trwała jak najkrócej. Musi pamiętać o rozlicznych, poważnych powikłaniach infekcji wirusowej. Należy także pamiętać, że nie izolując się i nie lecząc swojej choroby, stanowi źródło zakażenia dla innych ludzi.
Powikłania ostrych wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych to jest zapalenie zatok przynosowych, ropne zapalenie migdałków, zapalenia ucha środkowego, zapalenia oskrzeli i płuc, wymagają zwykle antybiotykoterapii, o której zadecydować powinien lekarz.
Leczenie
Leczenie infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych jest leczeniem objawowym. Do wyboru mamy sporo leków i sposobów, których dobór powinien być uzależniony od nasilenia poszczególnych objawów.
1. Obniżanie gorączki
metodami fizycznymi (ochładzanie organizmu poprzez okłady, kąpiele w letniej wodzie);
lekami przeciwgorączkowymi (Paracetamol, Ibuprofen, Pyralgina, Aspiryna)
2. Opanowanie kaszlu
stosowanie leków wytłumiających odruch kaszlowy w początkowej fazie przeziębienia, kiedy występuje suchy, męczący kaszel;
podawanie leków wykrztuśnych w fazie kaszlu produktywnego, co ułatwia wydzielanie, rozrzedzanie i usuwanie śluzu (leki mukolityczne: ambroksol, acetylocysteina, bromheksydyna, karbocysteina);
oklepywanie klatki piersiowej 1 godzinę po podaniu mukolityków;
inhalacje z pary wodnej najlepiej z dodatkiem soli kuchennej (1/2 - 1 łyżeczki do herbaty na 3 szklanki wody), a u pacjentów nie obciążonych alergią z dodatkiem olejków eterycznych;
podanie wziewnie leków rozszerzających oskrzela u pacjentów z alergią, u których kaszel może wyprzedzać skurcz oskrzeli.
3. Nawilżanie powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywa chory i utrzymanie odpowiedniej temperatury otoczenia nie przekraczającej 20oC.
4. Udrażnianie nosa
Niedrożność przewodów nosowych jest spowodowana obrzękiem błony śluzowej i zaleganiem wydzieliny. Blokadę nosa znoszą leki anemizujące błonę śluzową nosa: ksylometazolina, oksymetazolina, nafazolina, efetonina. Należy pamiętać, że można je stosować maksymalnie 7 dni. Płukanie nosa letnim roztworem soli kuchennej (1 łyżeczka do herbaty na 3 szklanki wody) ułatwia ewakuację wydzieliny z przewodów nosowych. W przypadku pojawienia się ropnej wydzieliny w nosie skuteczna jest miejscowa donosowa antybiotykoterapia za pomocą fusafunginy (Bioparox).
(WP)