3. 2. Metody i formy pracy
Zakres obowiązków pedagoga specjalnego wynika z potrzeb dzieci kształcących się w danej szkole. W klasach integracyjnych zapewnia się dzieciom specjalistyczną opiekę dostosowaną do ich potrzeb tj. pedagogiczną, psychologiczną czy logopedyczną. Dzieci niepełnosprawne korzystają również z zajęć rehabilitacyjnych i z gimnastyki korekcyjnej.
Placówki kształcenia integracyjnego w Toruniu zapewniają tego typu działania rewalidacyjne bez konieczności uciążliwych dojazdów, w miejscu pracy dydaktyczno- wychowawczej, w obecności znajomych nauczycieli i rehabilitantów. Jest to jeden z zasadniczych warunków pracy pedagogicznej uwzględniającej specyficzne problemy zdrowotne uczniów i wynikające stąd deficyty rozwojowe.
Dzieci otrzymują pomoc, zgodną z treściami indywidualnego programu wspierania i optymalnie harmonijnego rozwoju .Nauczyciel musi rozpoznać specjalne potrzeby ucznia i dostosować treści, czas i tempo pracy do jego możliwości. Źródeł niepowodzeń szkolnych dziecka szukamy poza dzieckiem poprawiając warunki funkcjonalne szkoły i tworzymy nowe rozwiązania metodyczne i formy pracy.( Ptak I. ,Integracja 2002, nr 3(54), s.48-49)
,,Jeżeli zmienimy metody nauczania to okaże się że w nauczanej grupie jest miejsce dla dzieci o różnych potrzebach edukacyjnych. Integracja stanie się czymś naturalnym'' (Florek A. , Edukacja i Dialog 1999, nr 2(105), s.22)
Wiele zaburzeń dotyczących zachowań emocjonalnych ma swoje przyczyny powstałe w wyniku uszkodzenia centralnego układu nerwowego lub opóźnień jego rozwoju co wpływa na zahamowania sfery uczuciowej. Zaburzenia te występują w różnych zakresach i w różnym stopniu nasilenia tworząc indywidualny dla każdego dziecka układ .
Wśród ogólnej populacji dzieci kształcących się w klasach integracyjnych wyróżniamy dzieci :
z obniżoną sprawnością sensoryczną
z obniżoną sprawnością intelektualną
z obniżoną sprawnością ruchową
osoby przewlekle chore z deficytami struktury psychofizycznej
osoby z potrzebą socjalizacji zaburzonej trudnościami adaptacyjnymi, niedostosowaniem społecznym i chorobami nerwicowymi
Wskazania lekarskie a także działania specjalistów określających sposób i metody procesu rehabilitacyjnego dziecka kwalifikują dzieci i młodzież do zajęć i form rewalidacyjnego wsparcia stymulującego rozwój w postaci:
zajęć dydaktyczno- wyrównawczych
ćwiczeń korekcyjno- kompensacyjnych
terapeutycznych zajęć logopedycznych
działań socjoterapeutycznych
reedukacji społecznej
gimnastyki korekcyjnej
Dzieci biorące udział w tego typu zajęciach mają stworzone takie warunki które pozwalają im czuć się bezpiecznie, chętnie wykonywać zalecone ćwiczenia i pracować we właściwym sobie tempie. Dla wzmocnienia motywacji dzieci zajęcia często organizowane są w postaci zabawy w czasie której realizowane są cele terapeutyczne. Przy pomocy różnych technik i metod oddziaływania koryguje się lub stymuluje zaburzone funkcje.
W programie zajęć lekcyjnych wykorzystywane są różne metody pracy z grupą.
ważną terapeutyczną funkcję pełnią czynności wyzwalające nieskrępowaną radość i odprężenie psychiczne w postaci zabaw i gier ruchowych. Ta aktywność nie wynika z konieczności i wymagań stawianych przez obowiązek szkolny, zatem stanowi znakomite studium relaksu i wzajemnej akceptacji przez rówieśników. Wartość terapeutyczna tego typu czynności obejmuje wiele zalet streszczających się w metodach tzw. pedagogiki zabawy. Główna wartość pedagogiki zabawy polega na harmonijnym i wszechstronnym rozwoju dziecka w ramach określonej grupy na bezpiecznym i zaakceptowanym przez wszystkich poziomie
bezpośredni kontakt wzrokowy i komunikacja psychiczna nawiązywana jest podczas seansu wyrównującego różnice i bariery , najlepiej gdy siedzimy w ,,kręgu''. Zanika wówczas dystans pomiędzy uczestnikami grupy szkolnej. Ma to zasadniczy walor integracyjny w procesie wychowawczym.
ważkie zalety posiada technika tzw. ,,burzy mózgów'' aktywizującej grupę i wyzwalającej ogromny potencjał twórczy wśród dzieci. Stawianie problemu, którego rozwiązanie leży w gestii dzieci z mnóstwem pomysłów i rozwiązań posiada silny aspekt rozbudzający i inspirujący uczniów z ich niewyrobioną wyobraźnią.
odgrywanie mini scenek teatralnych rozwija odczucia emocjonalne, tworzy wrażliwość empatyczną. Pozwala ćwiczyć nowe zachowania i utrwalać wykształcone wzory pozytywnych uczuć i nawyków obyczajowych. Ponownie rozkwita w scenariuszu zajęć wulkan nowych pomysłów i scenograficznych elementów ,,dramy''
ekspresyjna plastyka odzwierciedlająca wrażenia i odczucia emocjonalne do rzeczywistości jest ważną formą wypowiedzi dziecka mającego problemy z werbalizacją stosunku do świata zewnętrznego. Jest to pretekst do rzutowania własnych poglądów dotyczących określonych aspektów rzeczywistości. Wspólna praca nad plastycznym ,,arcydziełem'' ma walor terapeutyczny ukoronowany prezentacją będącą powodem do doznania satysfakcji.
niektóre ćwiczenia i zabawy są wykonywane w małych kilku - osobowych grupach dających możliwość do wykazania swoich umiejętności . Rywalizacja jest pretekstem do wzmożonego wysiłku rozwijającego procesy wolicjonalne i twórcze dziecka.
mały ,,Hyde Park'' wyzwala chęć wolnej i nieskrępowanej wypowiedzi na dowolne tematy. Ta forma demokratycznego wypowiadania się w środowisku rówieśników pozwala osiągnąć próg wyzwolenia od przemożnych kompleksów wspomaganych błędnymi stereotypami przenoszonymi nierzadko z domu rodzinnego. Jest to ,,szkoła'' wymowy na każdy temat co pozwala dziecku niepełnosprawnemu uwierzyć we własne siły i utrwalić swą autonomię psychiczną.
krótka lekcja inspirowana ciekawym problemem czy wydarzeniem jest najkorzystniejszą formą prezentacji materiału nauczania. Zainteresowanie dzieci jest warunkiem optymalnego przyswojenia wiedzy i zachowań. Forma ta wywodzi się bezpośrednio z metody ,,ośrodków zainteresowań''.
Liczną grupę dzieci niepełnosprawnych w klasach integracyjnych stanowią dzieci upośledzone umysłowo. W SP nr 18 rozkład materiału dla dzieci upośledzonych jest dobierany przez nauczyciela wspomagającego i nauczyciela przedmiotowego w oparciu o program nauczania przedmiotu i program szkoły specjalnej. Jest to jeden ze sposobów poszukiwania skutecznej formy włączenia dziecka w tok lekcji. Tamże, dzieci niepełnosprawne i zdrowe zostały włączone w grupy rozwiązujące zadania z dobranym stopniem trudności.
Jest to ważny wątek działań wychowawczych w klasie pozwalających odnieść sukces dziecku niepełnosprawnemu (Kołowska B. ,,Dzieci upośledzone umysłowo w klasie integracyjnej'' w:45 Minut- Toruński Przegląd Oświatowy 2000, nr 2(20), s.29)
Jedną ze stosowanych metod w pracy z uczniami z upośledzeniem umysłowym jest forma zajęć z udziałem naświetlania barwami ( np. SP nr 2). Dzieci mało zainteresowane otoczeniem pod wpływem barw stają się bardziej aktywne, ciekawe świata i łatwiej jest nawiązać z nimi kontakt. Chromoterapia znajduje coraz większe uznanie jako metoda terapeutyczna. Ma znaczenie pomocnicze przy przezwyciężaniu stereotypii i hamowaniu zachowań agresywnych.
Istnieje wiele form działań wywołujących zmianę postaw emocjonalnych i redukowania ujemnych uczuć . Dla uzyskania stanu odprężenia stosuje się metody i techniki relaksacyjne. Większość z nich pomaga dzieciom nadpobudliwym, o słabej kondycji psychicznej odzyskać orientację przestrzenną i koordynację wzrokowo- słuchową. Spokojna muzyka wspierająca ćwiczenia polegające na wolnych ruchach i obrotach kończyn pozwala obniżyć napięcie mięśniowe . Zabawy muzyczno- ruchowe podporządkowujące ruch muzyce wprowadzają nastrój odprężenia i zaspokajają potrzebę poruszania się. Realizacja metod relaksujących pozwala na intensyfikację procesów poznawczych, wyzwala zdolność koncentracji uwagi, szybkiej orientacji i pamięci. Muzyka towarzysząca ruchowi przebiegająca w radosnej atmosferze poprawia postawę fizyczną a także łagodzi kompleksy i nieśmiałość dziecięcą.
Naturalne zabawy ruchowe stoją u założeń metody ,,ruchu rozwijającego'' Weroniki Sherborne jako najbardziej popularnego w swej prostocie i naturalności systemu ćwiczeń mających zastosowanie w wspomaganiu i stymulacji rozwoju dziecka oraz w terapii zaburzeń emocjonalnych, umysłowych i fizycznych. Założenia programu działań rewalidacyjnych poprzez ,,ruch'' pozwalają zapoznać się dziecku z geografią własnego ciała , orientować w ,,przestrzeni'' i komunikować z innymi dziećmi. Ćwiczenia grupowe ośmielają dziecko do zgodnej współpracy z partnerami i wyzwalają w nim uczucia pozytywne w stosunku do środowiska jak i do własnego ciała. W ten sposób dziecko poznaje siebie i świat, zdobywa zaufanie do siebie i pozwala ujawnić własną siłę i bezpieczeństwo w kontakcie z innymi uczestnikami zajęć terapeutycznych. Można znaleźć przykłady skuteczności tej metody wobec dzieci z upośledzeniem umysłowym, nadpobudliwych, jąkających się, nerwicowych oraz dla młodzieży z problemami emocjonalnymi.
Powszechnie stosowana metoda Dobrego Startu bazuje na ćwiczeniach integracji wzrokowo- słuchowych i ruchowych. Organizacja zajęć, zespołowa lub indywidualna, przebiega według określonego schematu z udziałem zestawu ćwiczeń ruchowych z udziałem tła muzycznego. Rozwija ona sprawność aparatu mięśniowego, poprawia koordynację ruchów kończyn i kształtuje świadomość przestrzenną.
Działania rewalidacyjne wykorzystujące taniec w konfiguracji z ruchem służą ogólnemu rozwojowi pozwalającemu doskonalić wyrazistość ruchów ciała w połączeniu z gracją, płynnością i harmonią . Taniec jako forma działań wyzwalających inwencję dziecka korzystnie wpływa na psychikę i wyzwala większą motywację do wykonywania różnych ćwiczeń czy zadań. Zajęcia staja się atrakcyjne gdyż dziecko ma okazję urzeczywistnić swoje marzenia i pragnienia co korzystnie wpływa na jego samopoczucie i wyrównywanie deficytów. Umożliwia pozyskanie harmonii z sobą i własnym otoczeniem. Ważny jest śpiew i ruch rodzący się spontanicznie podczas zabawy.
Często wykorzystywane są tańce tradycyjne i współczesne, które stwarzają dziecku okazję do improwizacji. Niekiedy dzieci wykorzystują podczas zabawy najprostsze instrumenty np. perkusyjne.
Podobne zasady realizuje metoda Gimnastyki Rytmicznej A.M. Knissów. Eksponowane są tutaj naturalne formy ruchu z udziałem przyborów gimnastycznych tj. wstążki, grzechotki , dzwoneczki. Nauczyciel dobierając nowe formy przekazu inspiruje dzieci do swobodnych improwizacji ruchowych które przekraczają zwykłe formy zabaw i ćwiczeń gimnastycznych.
Do pracy z dziećmi u których obserwuje się zaburzenia spostrzeżeń wzrokowych, słuchowych czy zahamowania emocjonalne i psychoruchowe stosuje się metodę wykorzystującą wielostronne oddziaływanie na dziecko przez pobudzanie receptorów sensorycznych. Metoda ,,symboli dźwiękowych'' pozwala uaktywnić ekspresję ruchową poprzez wprowadzaną w trakcie zajęć stosowną muzykę. Zabawy słowno- muzyczne i ruchowe rozwijają aparat zmysłowy dziecka . Zajęcia kończą się ćwiczeniami plastycznymi będącymi ekspresyjnym wyrazem wrażeń i nastrojów dziecka.
W klasach integracyjnych z dziećmi niedowidzącymi stosowane są indywidualne zajęcia terapeutyczne polegające na treningu wzrokowym mającym polepszyć percepcję wzrokową. Zawierają one podstawowe ćwiczenia funkcji wzrokowych z wykorzystaniem światła i cienia a także metod koordynacji ruchowo- wzrokowej z udziałem zadań obejmujących różnicowanie kolorów i kształtów.
Ważnym elementem indywidualnej formy wypowiedzi jest ekspresja plastyczna . Stosowanie różnych technik plastycznych pomaga w tworzeniu ciekawych prac . Wspomaga również usprawnianie aparatu mięśniowo- ruchowego. Zespół technik plastycznych inspirowanych muzyką, tańcem czy rysunkiem stanowi rodzaj usprawniania przez sztukę - arteterapia. Sztuka określona jest jako środek w kompensacji braków związanych głównie z niepełnosprawnością. Spełnia on pomocnicza rolę w procesie samorealizacji i samoakceptacji.
Metoda ,,malowania dziesięcioma palcami'' traktowana jest jako technika projekcyjna. Wykorzystuje się tu naturalną skłonność dziecka do bawienia się substancjami o konsystencji błota nadając jego pracy atmosferę ekspresyjnej formy wypowiedzi . Obserwacje diagnostyczne stanowią materiał obserwacyjny nadający odpowiedni charakter dalszej pracy terapeutyczno- wychowawczej.
Spotkania dzieci i młodzieży z literaturą i poezją pomagają w rozwiązywaniu własnych ważnych problemów egzystencjalnych. Okres szkolny najbardziej sprzyja tworzeniu nawyku czytelnictwa i wielkim błędem byłoby nie w pełni go wykorzystać w terapii dzieci upośledzonych umysłowo. Rozbudzenie zainteresowania książką i czasopismami pozwala zapobiega powstawaniu zjawiska wtórnego analfabetyzmu. Sprawą naczelną w pracy terapeutycznej wychowawcy czy nauczyciela dziecka upośledzonego jest korygowanie za pomocą czytelnictwa nieprawidłowości i braków rozwojowych psychiki, utrwalanie prawidłowych wzorów zachowań i postaw społecznych. Wzruszenia estetyczne są ważnym elementem kształtowania poprawnych postaw emocjonalnych.
Prostym i logicznym systemem w skład którego wchodzą symbole obrazkowe służące powszechnej i zrozumiałej komunikacji międzyludzkiej stanowią treści terapii zwane metodą Blissa. Metodę stosuje się indywidualnie uwzględniając możliwości dziecka.
Stosuje się ją względem dzieci niesłyszących lub słabosłyszących ( Zespół Szkół nr 7).
Teksty i opowiadania fabularne są nieraz podstawą do tworzenia inscenizacji teatralnych i scenek nierozerwalnie związanych z metodą tzw. dramy czyli ekspresyjnej formy uzewnętrzniania swoich obaw, wahań czy psychologicznych deliberacji. Rozwijają one przeżycia emocjonalne dzieci kształtując teatralną wyobraźnię i uaktywniają działania wolicjonalne. ,,Drama'' cieszy się w szkołach dużym zainteresowaniem. Jej siła przebicia wynika z faktu, że metoda ta wykorzystuje autentyczną, spontaniczną potrzebę bycia dzieci w świecie fantazji, w wymarzonych odmiennych od swoich własnych rolach a także w wykorzystaniu społeczno- wychowawczych i poznawczych funkcji zabawy. Zabawa zaczyna się tam gdzie wkracza nauczyciel i spontaniczna gra zamienia się w ukierunkowaną pracę i świadome rozwiązywanie problemów przez dzieci niepełnosprawne. Drama pomaga w wychowywaniu dzieci wrażliwych , lękliwych czy niespełnionych emocjonalnie. Można korygować charaktery i postawy a także odblokować określone zachowania i likwidować waśnie i kompleksy.
Zajęcia rehabilitacyjno- wyrównawcze zarówno w formie zespołowej jak i indywidualnej mają za zadanie wspomaganie rozwoju intelektualnego, rozwijanie zainteresowania otoczeniem a głównie uzyskanie niezależności od innych osób w codziennym życiu. Działania w zakresie usprawniania czynności ruchowych pozwalają na wyrobienie orientacji w schemacie własnego ciała i orientacji przestrzennej. Gimnastyka korekcyjna prowadzona jest indywidualnie z dziećmi mającymi wady postawy czy defekty narządu ruchu. Ćwiczenia dobierane są indywidualnie i realizowane z udziałem rehabilitanta ruchu lub osoby przeszkolonej w tej dziedzinie. Zadania ruchowe oddziaływują na wzrost siły i napięcia mięśniowego. Stałe zestawy ćwiczeń rehabilitacyjnych pozwalają redukować dolegliwości zdrowotne dzieci względnie koordynować motorykę małą i dużą dziecka np. z mózgowym porażeniem dziecięcym.
W Toruniu wiele szkół dysponuje pływalniami krytymi gdzie kontynuacja ćwiczeń korekcyjnych uwzględnia ćwiczenia oddechowe w kontakcie z wodą. Zajęcia na pływalni wspomagane obecnością licznych wolontariuszy pozwalają dzieciom na naukę samodzielnego utrzymywania się na wodzie.
Ćwiczenia korekcyjno- kompensacyjne realizowane we wszystkich klasach integracyjnych pozwalają na bardziej samodzielne funkcjonowanie w społeczeństwie a w mikroskali w zespole klasowym, w rodzinie czy wśród rówieśników. Celem działań rewalidacyjnych jest wyrobienie umiejętności pracy zespołowej. Indywidualne usprawnianie poprzez kontakt z logopedą umożliwia dziecku poszerzenie możliwości komunikacyjnych z otoczeniem. Terapia logopedyczna dąży do prawidłowego kształtowania i rozwoju mowy. Same zajęcia zawierają różne i ciekawe dla dziecka czynniki relaksujące i mobilizujące dziecko do wzmożonego wysiłku. Całe postępowanie objęte jest integracyjną koncepcją rozwoju dziecka niepełnosprawnego w połączeniu z rehabilitacją funkcji łączących się z mową.
Logopedzi toruńskich szkół z oddziałami integracyjnymi w swej pracy wykorzystują metody kinezjologii edukacyjnej i metodę behawioralną w terapii dzieci autystycznych.( np. Zespół Szkół nr 16).
Praca rewalidacyjna z uczniem niewidomym czy słabowidzącym opiera się na nabyciu umiejętności sprawnego posługiwania się pismem Braill'a.
Jest to zasadniczy warunek kształcenia dydaktycznego dziecka niepełnosprawnego w szkole masowej. W dziedzinie procesu rehabilitacji na czoło wysuwa się współpraca ze specjalistami wzmacniającymi u dziecka przekonanie o możliwości przystosowania się do życia społecznego
W Zespole Szkół nr 16 dzieci i młodzież ta objęta jest stałą opieką okulistyczną, psychologiczną i pedagogiczną.
Dla dzieci głuchych i słabosłyszących kształcących się głównie w Zespole Szkół nr 7 najważniejszą rzeczą jest opanowanie znaków języka migowego i systematycznego ich przekładania na język polski z fonogestami. Pobudzanie mówienia i jego podtrzymywanie jest fundamentem kształcenia językowego. Sprawą zasadniczą jest praca nad wykształceniem u uczniów niepełnosprawnych umiejętności komunikowania się ze środowiskiem za pośrednictwem mowy oralnej wspomaganej fonogestami i znakami ideograficznymi języka migowego.
,,Zastosowanie tej metody daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa, ponieważ mogą komunikować się w sposób dla siebie dogodny dzięki znajomości języka migowego. Jednocześnie pozwala im uzyskać najważniejsze korzyści płynące z używania fonogestów, a mianowicie zdobycie umiejętności czytania i pisania w języku polskim''(Z. Sękowska, Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Wyd. APS, 1998, W-wa, s.211)
Zespoły Szkół z klasami integracyjnymi umożliwiają wszystkim dzieciom w tym i niepełnosprawnym, na miarę swoich indywidualnych możliwości, naukę języków obcych już od pierwszej klasy szkoły podstawowej.
Zajęcia z psychologiem pozwalają na realizację różnorodnych celów związanych z nadziejami i oczekiwaniami wychowawców i rodziców względem swojego dziecka . Wiążą się one z zaburzeniami emocjonalnymi rzutującymi na opanowanie treści programu nauczania Zadania psychologa wspierają rozwój uczniów z trudnościami dydaktycznymi. Jednym z istotnych zadań specjalisty jest poradnictwo dla rodziców w zakresie niepowodzeń szkolnych dzieci oraz trudności i kłopotów wychowawczych. Naturalna funkcja psychologa polega na metodycznym wspieraniu nauczycieli w diagnozowaniu i rozwiązywaniu problemów rozwojowych uczniów.
Nowe formy rehabilitacyjno- terapeutyczne to metody wykorzystując zwierzęta w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Należą do nich zajęcia z hipoterapii i kynoterapii. Są to stosunkowo jeszcze mało spopularyzowane metody pozwalające wyzbyć się emocji lękowych i barier psychicznych u dzieci. Działanie tego typu terapii polega na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem. Praca terapeutyczna z udziałem zwierząt znajduje się w programie ćwiczeń wspomagających przełamywanie barier socjalnych u dzieci niepełnosprawnych większości klas integracyjnych i szkół specjalnych w Toruniu
Niektóre szkoły realizują projekt polegający na zaznajomieniu dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z technikami informatycznymi . Komputery wykorzystuje się do oceny rozwoju określonych funkcji percepcyjno- motorycznych przy pomocy wersji testów psychologicznych i sprawdzianów.(np. w stosunku do dzieci niesłyszących i niedowidzących szkół toruńskich z klasami integracyjnymi). Zajęcia terapeutyczno- wyrównawcze wsparte techniką komputerową dają wychowawcy dziecka niepełnosprawnego dobre warunki do budowania autorskich programów usprawniających ,dostosowanych indywidualnie do każdego ucznia.
Przy wykorzystaniu programów edukacyjno- rozwojowych z udziałem komputerów dzieci poprzez ćwiczenia w posługiwaniu się myszką komputerową oraz pisaniu na klawiaturze nabywają koordynacji ruchowej i rozwijają swoje predyspozycje manualne. Dzięki sieci internetowej dzieci mogą nabywać umiejętności w opanowaniu języka obcego. Dla dzieci z porażeniem mózgowym jest to jedna z najbardziej optymalnych form nauki pisania. Każdy uczestnik zajęć z różnym stopniem niepełnosprawności fizycznej i umysłowej otoczony jest indywidualną opieką i wspomaganiem.
Szkoły toruńskie organizują ciekawe zajęcia pozalekcyjne które stanowią znaczące uzupełnienie oferty edukacyjnej.
Są one otwarte dla tej grupy dzieci i młodzieży której zainteresowania inspirowane procesem dydaktyczno- wychowawczym znajdują uzupełnienie w działalności pozaszkolnej w kręgach miłośników kultury, nauki i sportu. Działają koła zainteresowań informatycznych, matematycznych , teatralnych, sportowych, turystycznych, plastycznych, przyrodniczych, ortograficzno- gramatycznych, fotograficznych, szaradziarskich, językowych, psycho-edukacyjnych, artystycznych z elementami terapii, tanecznych, instrumentalnych i wokalnych.
Wszystkie działania terapeutyczne realizowane na zasadzie wskazań poradni i indywidualnych programów dydaktyczno- wychowawczych mają na celu wielokierunkowość oddziaływań tak aby miała miejsce ogólna rewalidacja dziecka a nie tylko redukcja czy wyuczenie określonych zachowań. Warunkiem powodzenia czynności wspierających rozwój dziecka jest systematyczność działań i dobra diagnoza obszaru wyjściowego określająca strukturę upośledzenia. Pobudzanie aktywności dziecka wiąże się z intensywnością oddziaływań otoczenia.
Celem zasadniczym programu dydaktyczno- wychowawczego jest wychodzenie z izolacji, otwieranie się do ludzi i zdobywanie nowych przyjaciół. Integracja w środowisku szkoły ogólnodostępnej ma w zamyśle wychowawców wyzwolić chęć poznawania nowych doświadczeń, zdobywanie wiedzy na miarę swoich możliwości, poszerzenie swoich zdolności plastycznych czy muzycznych a zwłaszcza nauczyć wzajemnej współpracy pomiędzy niepełnosprawnymi a zdrowymi przez wymianę wspólnych doświadczeń.
,,Klasy integracyjne są cząstką nowoczesnej szkoły, twórczej i przyjaznej jako miejsca naturalnej nauki tolerancji, wrażliwości, otwartości oraz akceptacji. Kształtują wiarę we własne siły, odwagę twórczego działania, umiejętności poszanowania własnej i cudzej godności''(Borawska I. ,Edukacja i Dialog 1999,
nr 2(105), s.19)