Rozdział III

Programy kształcenia integracyjnego w Toruniu

3. 1. Programy nauczania

W szkołach z klasami integracyjnymi prowadzone jest nauczanie wielopoziomowe w ramach wspólnego programu nauczania. Treści programowe dostosowane są do potrzeb uczniów. Dotyczą one zakresu zadań, tempa i stopnia trudności programu nauczania. Aktywne metody działań dydaktyczno- rewalidacyjnych są oparte na współpracy nauczycieli i rehabilitantów w zakresie tworzenia i praktycznego działania na rzecz dziecka niepełnosprawnego. Jakość pracy pedagogicznej w poszczególnych placówkach uzależniona w dużym stopniu jest od przygotowania kadry, jej gotowości do zmian polegających na tym, iż w centrum zainteresowania jest dziecko i jego potrzeby a nie sam program.

Programy nauczania dla klas integracyjnych zawierają zarówno plan zajęć zintegrowanych dla dzieci z I etapu edukacyjnego jak i program nauczania poszczególnych przedmiotów w starszych klasach szkoły podstawowej.

We wszystkich klasach przemyślano sposoby, metody jaki formy nauczania dzieci. Klasy pracują w oparciu o obowiązujący powszechnie program szkoły masowej na bazie obowiązujących podręczników. W odniesieniu do dzieci niepełnosprawnych program modyfikowany jest w zależności tempa rozwoju dziecka i jego postępów. Niektóre programy indywidualnego wspierania ucznia niepełnosprawnego zawierają elementy programu szkoły specjalnej. W klasach pracuje dwóch pedagogów: nauczyciel nauczania początkowego w klasach I - III, nauczyciel przedmiotu w klasach IV - VI i w klasach gimnazjalnych oraz nauczyciel wspomagający. Dzięki pracy dwóch nauczycieli występuje podczas lekcji indywidualizacja procesu nauczania każdego dziecka.

Praca uczniów jest korygowana wg indywidualnych planów nauczania. Plany te sporządzane są przez nauczycieli dla każdego dziecka niepełnosprawnego. Zawierają one zestaw ćwiczeń i zadań z zakresu większości przedmiotów nauczania.

Połączenie w jednej klasie zróżnicowanej grupy dzieci wymaga poszukiwania nowych rozwiązań zaspokajających potrzeby edukacyjne i oczekiwania wszystkich uczniów. W klasie integracyjnej z, z uwagi na małą liczebność dzieci stosowane są działania które sprzyjają procesowi indywidualizacji procesu nauczania. Systematyczna praca z dziećmi sprzyja wypracowaniu własnych zasad, form i stylu procesu dydaktyczno- wychowawczego skierowanego przede wszystkim na potrzeby i możliwości poszczególnych dzieci.

Istotną sprawą w organizacji procesu dydaktycznego jest dobra współpraca nauczyciela prowadzącego z pedagogiem specjalnym. Długotrwała współpraca pozwala na stworzenie spójnego i systematycznego procesu nauczania zaspokajającego potrzeby wszystkich wychowanków.

Doświadczenia wielu lat integracyjnego wspomagania dzieci w oddziałach integracyjnych toruńskich Zespołów Szkół nr 5, 7 i 16 pozwoliły na wytworzenie klimatu otwartości i przyjaznego nastawienia do każdego ucznia, dającą każdemu szansę rozwoju i nauki. Nauczyciele klas integracyjnych współpracują bez sztywnego formalistycznego podziału zadań lecz starają się traktować swoje kompetencje wymiennie. Relacje między nauczycielami nie pozostają bez wpływu na uczniów i ich rodziców.

W klasach realizowane są różne programy nauczania. Zdecydowana większość dzieci pracuje w oparciu o obowiązujący program zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej i przedmiotowej dla starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum, przeznaczony dla szkół masowych. Dzieci niepełnosprawne posiadają ten program zmodyfikowany i dostosowany do aktualnych możliwości i postępów każdego ucznia.

Szczegółowe zasady oceniania wewnątrz szkolnego określają statuty szkół. Obejmują one cele oceniania i klasyfikowania uczniów.

,,Uczniowie z dysfunkcjami mają prawo przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach i formie dostosowanych do ich dysfunkcji, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno- pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej.

Opinia powinna być wydana przez poradnię nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym odbywa się sprawdzian lub egzamin gimnazjalny''( MEN o kształceniu integracyjnym i specjalnym, Biblioteczka Reformy nr 35,W-wa, 2001,s.47)

Integralną część procesu dydaktyczno- wychowawczego szkoły stanowi rewalidacja dzieci niepełnosprawnych. Celem zajęć rewalidacyjnych jest wyrównanie braków w zakresie intelektualnym i psychomotorycznym dzieci spowodowanych zaburzeniami somatycznymi, psychicznymi bądź niesprzyjającymi warunkami rodzinnymi. Ćwiczenia i formy zajęć indywidualnych dobiera się w zależności od rodzaju i złożoności zaburzeń oraz wieku dziecka.

W gimnazjum nauka przebiega na takich samych zasadach jak w dwu pierwszych etapach edukacyjnych jednak nacisk jest położony na ukierunkowanie młodzieży do samodzielnego funkcjonowania w środowisku społecznym. Praca nauczycieli w tych klasach wymaga umiejętności utrzymywania kontaktów z innymi pedagogami prowadzącymi zajęcia przedmiotowe z dziećmi. Nierzadko wychowawca musi rozładowywać napięcia w sytuacjach konfliktowych zdarzające się w kontaktach interpersonalnych pomiędzy uczestnikami procesu kształcenia i wychowywania. Wymaga to odpowiednich cech charakteru i stosowania umiejętnych technik manipulacyjnych. Tylko partnerskie współdziałanie prowadzi do najwszechstronniejszego poznania dziecka i umożliwić mu realizację specyficznych potrzeb.

,,Integracja musi zaczynać się między nauczycielami, dlatego nadrzędną normą tej współpracy wydaje się takie organizowanie działań dydaktycznych i wychowawczych, aby w pełni byli zaangażowani obydwaj nauczyciele. Pedagog specjalny wspomaga szczególnie dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, dla których zwyczajny tok lekcji okazuje się niewystarczający. Jednak gdy pedagog specjalny- nauczyciel wspomagający krąży tylko wokół dzieci o specjalnych potrzebach, natomiast nauczyciel przedmiotu czuwa tylko nad pracą pozostałych, pełnosprawnych uczniów mamy do czynienia raczej z segregacją''. (Grygier U. , Nowa Szkoła 2002, nr 1(599), s.12)

Zadania edukacyjne w klasach integracyjnych polegają na opracowaniu przez nauczycieli: prowadzącego i specjalnego strategii lekcji tak aby praca dydaktyczna została uwieńczona sukcesem . Zajęcia lekcyjne aby były owocne muszą być uatrakcyjniane w celu skutecznego nadania sensu wspólnej nauce dzieci zdrowych i niepełnosprawnych.

Nauczyciele realizują kolejne elementy i zadania programu edukacyjnego i terapeutycznego. Udzielanie pomocy uczniom niepełnosprawnym nie prowadzi do zaniżania wymagań edukacyjnych wobec nich. Program zadań dydaktycznych jest podstawą rozkładu materiału w którym tematy są obowiązujące dla wszystkich uczniów, na miarę ich możliwości. Właściwa organizacja pracy jest zagospodarowana z wykorzystaniem czasu i pracy w małych grupach zadaniowych z udziałem zdrowych rówieśników.

Warto wiedzieć, że w amerykańskim systemie szkolnictwa wyróżnia się cztery poziomy wspomagania ucznia niepełnosprawnego.

1. Normalny program nauczania połączony z niezbędną pomocą ( np. uczniom niedosłyszącym w klasie pomagają uczniowie, którzy robią notatki)

2. Normalne programy nauczania połączone z programami edukacyjnymi opartymi na specjalnym wyposażeniu ( np. przesunięcie do programu opartego na specjalnym wyposażeniu, połączone z pomocą naukową w normalnych zajęciach; w razie potrzeby dodatkowa pomoc związana z nauką)

3. Specjalna edukacja połączona z integracją w normalnych programach nauczania wraz z odpowiednią pomocą; zajęcia niezwiązane z nauką wraz z odpowiednią pomocą; zajęcia ponadprogramowe z odpowiednią pomocą ( np. przez pół dnia uczeń będzie nauczany przez nauczyciela specjalnego)

4. Specjalna edukacja z odpowiednią pomocą; zajęcia nie związane z nauką z odpowiednią pomocą ( np. uczniowie będą prowadzeni wyłącznie przez nauczyciela specjalnego ponieważ ich upośledzenie nie pozwala na udział w normalnych zajęciach. Uczniowie tacy korzystają ze wspólnej infrastruktury, stołówki i wspólnych pokoi)

( Bogucka J., Kościelska M., Wychowanie i nauczanie integracyjne. Nowe doświadczenia. Wybór tekstów i opracowanie, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 1996, s.98)

Programy pracy w klasach integracyjnych zawierają zadania rozwiązujące zagadnienie budowania integracji pomiędzy dziećmi z jednej klasy ale także całej szkoły. Dotyczy to wszystkich form zajęć międzylekcyjnych i pozalekcyjnych.

Lekcje,, otwarte'' a także wspólne wycieczki dzieci wraz z rodzicami organizowane w postaci ciekawych i starannie zorganizowanych spotkań i festynów służą budowaniu integracji realnej nie tylko pomiędzy dziećmi lecz także rodzicami uczniów pełnosprawnych i niepełnosprawnych. Zadania i strategia wychowawcza nauczycieli specjalnych uwzględniają działalność mającą na celu wspieranie rodziców dzieci niepełnosprawnych poprzez kształtowanie właściwej postawy rodzicielskiej wobec własnego dziecka. Udzielanie porad i wsparcia jest częścią działalności każdego nauczyciela i wychowawcy grupy, który korzystając z pomocy innych specjalistów czy instytucji społecznych realizuje zadania wychowawcze związane z pomocnicza funkcją względem rodziców dzieci niepełnosprawnych. Skuteczna i owocna współpraca z rodzicami jest miarą sukcesu dydaktycznego i wychowawczego dającego poczucie własnej realizacji i satysfakcji zawodowej.

1

106

---