Filtracja

Niewidoczny pomocnik - filtr

Niektórzy spytają - dlaczego niewidoczny? Przecież filtry mają określoną wielkość i wiemy, jak wyglądają. To prawda, ale są to tylko plastykowe obudowy właściwych filtrów. To, co rzeczywiście działa jak filtr, jest gołym okiem niewidoczne. Ale o tym za chwilę. Jaką funkcję ma spełniać filtr?

Filtr powinien filtrować, oczywiście wodę w akwarium, w celu zachowania jej czystości. Z filtra wypływa oczyszczona woda, zwykle mniej lub bardziej wartkim strumieniem, który wprowadza całą wodę w akwarium w ruch. Spełnia to kilka dodatkowych korzystnych funkcji: powoduje wyrównanie temperatury wody w całym zbiorniku, dostarcza roślinom stale świeżych porcji substancji odżywczych, odprowadza od roślin produkowane przez nie inhibitory wzrostu i inne produkty przemiany materii. W skąpo obsadzonych roślinami akwariach filtry także napowietrzają wodę co ma mniejsze znaczenie w obficie zarośniętych zbiornikach. Intensywność przepływu wody przez filtr powinna być dostosowana do wymagań utrzymywanych ryb i roślin. Dla ryb lubiących spokojniejsze wody wystarczy przepływ pół do jednej objętości akwarium w ciągu godziny. Warto jednak pamiętać, że wydajność filtra jest wystarczająca, gdy jest w nim świeży wkład filtrujący. Przepływ wody przez zanieczyszczony filtr zmniejsza się nawet o połowę.

Filtrowanie mechaniczne czy biologiczne?

Niewiele jest w akwarystyce bardziej kontrowersyjnych tematów, niż dyskusja na temat sposobu filtrowania wody. Przeciwnicy stosowania samych filtrów mechanicznych uważają, że jeżeli się je zbyt rzadko czyści, to powodują one jedynie przemieszczanie się nieczystości, które, pozostając w obrębie akwarium, nadal działają w szkodliwy sposób na jego środowisko. Inni uważają, że czyszczenie fi1tra jest podobne do zabicia świętej krowy w Indiach i są zwolennikami biologicznego oczyszczania wody. Cenne bakterie denitryfikacyjne powinny, ich zdaniem, móc działać bez ingerencji akwarysty, a nie czyszczony filtr jest właśnie dla nich idealnym siedliskiem. Czyszczenie filtra jest więc czynnością zbędną lub wręcz szkodliwą. Tak naprawdę trzeba postarać się znaleźć kompromis między tymi dwoma poglądami na filtrowanie wody. Wiele rozwiązań technicznych pozwala zbliżyć się do "złotego środka". Każdy filtr po krótszym lub dłuższym czasie zostanie zasiedlony przez bakterie denitryfikacyjne i będzie oczyszczał wodę także biologicznie, i to bez pomocy akwarysty. Ważne jest jednak, aby w miejscu osiedlania się bakterii panowały optymalne dla nich warunki. Jednym ze sposobów 1ch uzyskania jest traktowanie filtra jak "świętej krowy" i czyszczenie go tylko w ostateczności. Pomoże przy tym wstępne filtrowanie wody przez warstwę zatrzymującą większość osadów. Należy tu podkreślić, że dla prawidłowego biologicznego oczyszczania wody w filtrze ważne jest zabezpieczenie wkładu przed osadzaniem się w nim wszelkich nieczystości. Powinny one zatrzymywać się na warstwie wstępnie filtrującej, którą można dość często i regularnie czyścić. Główna część filtra, spełniająca funkcję oczyszczalni biologicznej, powinna być czyszczona jak najrzadziej i mieć jak największą powierzchnię, aby bakterie denitryfikacyjne znalazły w niej dobre warunki do rozwoju. Niestety wiele filtrów spotykanych w handlu nie spełnia tych wymagań. Niezliczone pytania, jakie zadają akwaryści w sklepach zoologicznych, dotyczą prawie zawsze tego samego problemu. Osoby, które co tydzień czyszczą i dezynfekują filtry w akwariach, mają kłopoty ze zbyt wysoką zawartością azotynów i amoniaku w wodzie, gdyż proces denitryfikacji w ich filtrach nie może przebiegać prawidłowo. Z kolei akwaryści nie czyszczący filtrów w akwariach kłopoczą się zbyt dużą zawartością azotanów, które przez długi czas gromadzą się w ich akwariach wskutek wydajnej pracy bakterii denitryfikacyjnych, rozkładających duże ilości produktów przemiany materii ryb.

Rodzaje filtrów

Wybór filtrów do akwariów zależy od przyjętego przez nas poglądu na kwestię oczyszczania wody, od ilości miejsca w sąsiedztwie akwarium, wielkości zbiornika i od tego, jak głośne bulgotanie wody wypływającej z filtra jesteśmy w stanie tolerować w mieszkaniu. Ogólnie rozróżnia się filtry wewnętrzne i zewnętrzne.

Filtry wewnętrzne mają tę zaletę, że mocuje się je wewnątrz akwarium, więc nie zajmują miejsca w jego sąsiedztwie oraz nie trzeba do nich doprowadzać przewodów z wodą. Ich wadą jest zwykle mała wydajność i to, że są ciałem obcym wewnątrz akwarium, w związku z czym wymagają maskowania lub szpecą wnętrze zbiornika. Poza tym trudno jest wyjąć brudny filtr ze zbiornika nie zanieczyszczając wody, nie mocząc się i nic niepokojąc ryb. Małe filtry wewnętrzne napędzane pompką akwarystyczną są bardzo cenione przez posiadaczy niewielkich akwariów . W takich filtrach nie można jednak oddzielić warstwy filtrującej wstępnie od warstwy oczyszczającej biologicznie. Jedynym sposobem znalezienia kompromisu między filtrowaniem mechanicznym i biologicznym jest więc regulowanie częstotliwości czyszczenia takiego filtra. Filtry wewnętrzne podściułkowe (gruntowe). Są to systemy najprostsze i najłatwiejsze do zainstalowania. Bespośrednio na dnie akwarium kładziemy perforowaną płytę, a na niej umieszczamy materiał używany jako podłoże. Woda jest albo zasysana dołem i po przejściu przezpodłoże zwracana do akwarium przez pionowo ustawioną rurkę, albo, pompowana w dół rurki, wraca do akwarium poprzez podłoże. Ta druga metoda nosi nazwę filtracji podściułkowej (gruntowej) o odwrotnym kierunku przepływu. Obie metody są skuteczne, gdyż przepływ wody przez warstwę filtrującą (czyli podłoże) pozwala bakterią tlenowym spełniać ich rolę eliminowania amoniaku i azotynów.

W filtrze podściółkowym (gruntowym) o odwrotnym kierunku przepływu woda zasysana jest przez pompkę i tłoczona z powrotem do akwarium od dołu przez warstwę żwiru.

Filtr podściółkowy (gruntowy) stanowi prosty system. Warstwa żwiru lub piasku na dnie akwarium działa jak filtr. przenikająca w głąb podłoża woda niesie tlen, umożliwiający rozwój bakterii rozkładających substancje wydalane przez ryby.

Filtry zewnętrzne mogą by zamknięte lub otwarte. Zamknięte są bardzo wygodne w użyciu i mogą być ukryte pod, obok lub za akwarium. Podłącza się do nich przewody doprowadzające i odprowadzające wodę. Większość producentów zdaje sobie sprawę ze związanych z tym niebezpieczeństw i zaopatruje filtry w przyłącza umożliwiające szczelne połączenie przewodów. Bardzo wygodne jest zamontowanie na przewodach z wodą zacisków, które pozwolą odłączać filtr bez zbędnych strat wody. W większości filtrów tego typu woda przepływa od dołu do góry, a więc oczyszczenie wkładów wstępnie filtrujących wodę wymaga wyjęcia i oczyszczenia całej powierzchni filtra. Jest to żmudna praca, toteż produkuje się także filtry z osobnym naczyniem na wkład do wstępnego filtrowania, przyłączonym do przewodu doprowadzającego wodę do filtra. Jest to tylko częściowe ułatwienie, bo i tak filtr jest zwykle ukryty, któż bowiem chciałby patrząc na akwarium mieć przed nosem filtr. Należy więc tak umieścić filtr, aby był łatwo dostępny do czyszczenia.

Otwarte filtry zewnętrzne są, jak sama nazwa wskazuje, otwarte od góry i zamocowane na lub przy bocznej ścianie akwarium. Rury doprowadzające wodę do takich filtrów mają zwykle stosunkowo dużą średnicę. Przepływ wody jest grawitacyjny, a z filtra woda wraca do akwarium dzięki pracy wydajnej pompy. Wadą takich filtrów są ich spore rozmiary i związana z tym trudność ukrycia ich przed wzrokiem obserwatora, ale ich zaletą jest łatwość czyszczenia.

Filtry zraszane. Podłoże dla bakterii znajduje się w nich na kilku tacach, umieszczonych jedna nad drugą. pomopowana z akwarium wodakierowana jest na górną tace, skąd przesiąka na niższe poziomy, aż wreszcie trafia ponownie do akwarium. Środkiem filtrującym może być cienka warstwa bibuły filtracyjnej, granulat ceramiczny lub inny podobny materiał, wystawiony częściowo na działanie powietrza. W ten sposób tworzy się dla bakteri środowisko bogate w tlen. Ten system filtracji jest bardzo skuteczny ale jego rozmiary praktycznie dyskwalifikują go jako system filtracyjny w  zwykłym domowym akwarium dekoracyjnym.

Filtry zraszane często łączone są z innymi systemami jako urządzenia wspomagające filtrację. Odsłonięte tace filtracyjne zapewniają lepszy dostęp tlenu, co pozwala na rozwój większych kultur bakterii.

Systemy biologiczne. Ten sposób filtrowania wymaga osobnego zbiornika o specjalnej konstrukcji. warto jednak ponieść dodatkowe wydatki z tym związane. Zasada działania jest podobna jak w pozostałych systemach, tylko że w tym wypadku woda przechodzi przez szereg pojemników, z których każdy zawiera inną substancje filtrującą, a następnie pompowana jest z powrotem do akwarium. Tego rodzaju systemy używane są zęsto w połączeniu z filtrem zraszanym i podobnie jak w jego przypadku zastosowanie go w warunkach domowych jest raczej trudne ze względu na rozmiary.

Korzyści płynące z zastosowania biologicznego systemu filtracji warte są dodatkowych wydatków. Woda przepływa przez ciąg pojemników; w każdym z nich znajduje się inny środek filtrujący (od lewej: wełna filtracyjna, piasek gruboziarnisty, piasek zwykły, piasek drobnoziarnisty). Woda spływająca do pojemników filtracyjnych jest następnie z powrotem pompowana do akwarium. Korzyści płynące z zastosowania biologicznego systemu filtracji warte są dodatkowych wydatków. Woda przepływa przez ciąg pojemników; w każdym z nich znajduje się inny środek filtrujący (od lewej: wełna filtracyjna, piasek gruboziarnisty, piasek zwykły, piasek drobnoziarnisty). Woda spływająca do pojemników filtracyjnych jest następnie z powrotem pompowana do akwarium.

---