Psychologia
- w sposób naukowy bada zachowania organizmów,
- pozwala ustalić co „porusza” ludźmi i jak funkcjonuje ich psychika,
- to sposób myślenia, o tym jak żywe stworzenia radzą sobie ze swoim środowiskiem i jak zachowują się względem siebie,
- zajmuje się tym, co odróżnia ludzi od maszyn,
- jest rodzajem wiedzy i sposobem ujmowania zjawisk, który można wykorzystać do podniesienia jakości ludzkiego życia.
Termin psychologia pochodzi z języka greckiego: psyche - znaczy dusza, logos - słowo, nauka.
Psychologia oznaczała w starożytności naukę o duszy rozumianej jako siedlisko życia psychicznego, duchowego.
Do końca XIX wieku psychologia rozwijała się jako jedna z gałęzi filozofii. W 1897r. Wilhelm Wundt otworzył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologiczne. Od tej pory psychologia stała się samodzielną nauką.
Cele psychologii:
- opisywanie tego, co dzieje się naprawdę,
- wyjaśnianie tego, co się dzieje,
- przewidywanie tego, co się zdarzy,
- sterowanie tym, co się dzieje,
- podnoszenie jakości życia, przez zmienianie tego co się dzieje.
Dobry psycholog:
- dokładnie obserwuje rzeczywistość,
- wie jak sprawdzać swoje przypuszczenia,
- obiektywnie ocenia dowody i wyciąga uzasadnione wnioski.
Przykłady pytań na jakie odpowiada psychologia:
- jaki jest związek między procesami psychicznymi i fizycznymi (exp. R. Spitz, K. Wolf, L. Gardner),
- w jakim stopniu przyczyną zachowania są wrodzone cechy danej osoby, w jakim - warunki środowiska (exp. S. Milgrama).
Kierunki współczesnej psychologii:
W ciągu prawie 50 lat swojego istnienia psychologia podzieliła się na odrębne szkoły, w każdej z nich dominował inny pogląd na temat tego czym psychologia powinna się zajmować i jak to ma być badane.
1. Podejście fizjologiczne: zachowanie człowieka, jego myśli i uczucia zdeterminowane są przez jego stany fizjologiczne.
Zakres zainteresowań:
- wzajemne oddziaływanie układu nerwowego, hormonalnego i ich wpływ na czynności umysłowe,
- rola dziedziczności w zachowaniu.
2. Podejście psychoanalityczne:
- świadomość i nieświadomość stanowią główne warstwy psychiki człowieka,
- ludzie rodzą się z pewną liczbą instynktownych popędów, które sterują ich zachowaniem i motywacjami.
- najważniejszy wpływ na rozwój osobowości mają przeżycia z wczesnego dzieciństwa,
- struktura osobowości zawiera stany:
id: obejmuje pierwotne popędy biologiczne, których człowiek sobie nie uświadamia (np. libido - popęd seksualny),
ego: obejmuje czynności świadome; dba o to, aby popędy zaspokajane były w realistyczny i akceptowany społecznie sposób,
superego: sumienie, obraz siebie.
3. Podejście behawiorystyczne (teoria uczenia się):
- człowiek kształtowany jest przez swe interakcje z otoczeniem (uczenie i doświadczenie determinują to, jakimi ludźmi się stajemy),
- celem badań jest zachowanie, które może być opisywane, przewidywane, wyjaśniane i kontrolowane.
4. Podejście poznawcze:
- człowiek przyjmuje postawę poznawczą, badawczą; której celem jest obserwacja świata, stawianie hipotez, eksperymentowanie, wnioskowanie, nadawanie światu sensu,
- przedmiotem badań są: percepcja, myślenie, strategie rozwiązywania problemów, procesy językowe, pamięć.
5. Podejście humanistyczne:
- człowiek jest jednostką wolną, bogatą w możliwości rozwoju i samorealizacji,
- cel: pomoc człowiekowi w wykorzystywaniu potencjału jego psychicznego rozwoju,
- samoświadomość i zdolność do samoakceptacji są niezbędnymi składnikami dobrego funkcjonowania.
Wybrane zagadnienia i definicje z zakresu podstaw psychologii:
Wrażenie: powstaje w wyniku odzwierciedlania pojedynczej właściwości danego przedmiotu
(rodzaje: wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe, dotykowe, termiczne, równowagi, mięśniowo - ruchowe).
Spostrzeżenie: odzwierciedlenie wielu własności przedmiotu, odnosi się do całego układu cech.
Myślenie: operowanie symbolami reprezentującymi elementy środowiska.
Pamięć: zdolność do nabywania, przechowywania i odtwarzania informacji.
- długotrwała: system pamięciowy (o teoretycznie nieograniczonej pojemności) przechowujący informacje, w sposób względnie trwały; informacje w nim zawarte nie zawsze są łatwo dostępne.
- krótkotrwała: informacja przechowywana tylko przez krótki czas i jest łatwo dostępna.
Motywacja: proces psychologiczny związany z pewnymi względnie stałymi dyspozycjami człowieka do
zachowań ukierunkowanych na realizację wybranych wcześniej celów poprzez aktywność
zorientowaną na cenione przez człowieka wartości i zaspokajanie jego potrzeb i aspiracji.
Najważniejsze elementy motywacji dotyczą: celów, wartości, potrzeb i aspiracji (na przykładzie motywowania pracowników).
Potrzeba: czynnik (biologiczny lub psychiczny), który ukierunkowuje zachowanie jednostki na pewien cel, stan braku, niespełnienia.
Hierarchia potrzeb wg. Maslowa:
- potrzeby niższe (podstawowe): organiczne, bezpieczeństwa, miłości i przynależności, uznania i szacunku,
- potrzeby wyższe (metapotrzeby): poznawcze, estetyczne, samorealizacji.
Emocja: złożony proces psychiczny, na który składają się:
- zmiany fizyczne,
- subiektywne doznania siły (emocje mogą mieć różne nasilenie) oraz przyjemności bądź przykrości,
- aspekty poznawcze - świadomość lub ocena sytuacji jako korzystnej lub niekorzystnej,
- ekspresja emocji w zachowaniu (zmiany postawy, gesty i mimika),
- konsekwencja w zewnętrznym działaniu - reakcja na źródło emocji.
Wartość:
Postawa: trwała ocena - pozytywna lub negatywna - ludzi, obiektów i pojęć
BIBLIOGRAFIA:
1. P. Zimbardo, F. Ruch: Psychologia i życie; Wyd. Nauk. PWN, W-wa 1997r.
2. T. Malim, A. Birch, A. Wadeley: Wprowadzenie do psychologii; PWN, W-wa 1995r.
3. M. Przetacznik-Gierowska, G. Makiełło-Jarża: Podstawy psychologii ogólnej, WSiP, 1989r
4. L. Mellibruda: Psychologiczne aspekty zarządzania zespołami ludzkimi - motywacja,
ocena, edukacja; Remedium nr 11/98
5. H. Grzybek, L. Węgorzewicz: Spójrz inaczej; Charaktery nr 11/97
6. H. Grzybek, L. Węgrzynowicz: Motywacja do sukcesu; Charaktery nr 4/98