kategorie: tych, którzy mówią Bogu „bądź wola Two­ja" i tych, do których Bóg powie na końcu: „bądź wola twoja". Ci, którzy są w Piekle, są tam z wybo­ru. Bez ich osobistego wyboru nie byłoby Piekła. Nie ma duszy, która jeśli pragnie radości poważnie i stale, miałaby jej nie osiągnąć. Ci, którzy szukają, znajdują, a tym, którzy kołaczą, jest otworzone.

W tej właśnie chwili przerwała nam jakaś Zjawa; mówiła coś bardzo szybko i z przejęciem. Obejrzaw­szy się, zobaczyliśmy, że zwraca się do jednego z Po­tężnych — była tak zajęta rozmową, że wcale nas nie zauważyła. Co jakiś czas towarzyszący jej Potężny Duch próbował wtrącić choćby jedno słowo, ale nie mógł. Monolog Zjawy brzmiał mniej więcej tak:

— Och, nie wyobrażasz sobie nawet, co przeży­łam, dziwię się, że w ogóle się tu znalazłam, miałam przyjechać z Elinor Stone, umówiłyśmy się na rogu Sink Street; powiedziałam jej zupełnie jasno, bo wiem, jaka jest Elinor i na pewno powiedziałam jej ze sto razy, że nie spotkam się z nią przed domem tej głu­piej Marjoribanks, po tym jak mnie potraktowała... nigdy nie przeżyłam czegoś okropniejszego; po pro­stu umieram z niecierpliwości, żeby ci o tym powie­dzieć, jestem pewna, że przyznasz mi słuszność; nie, poczekaj, aż wszystko ci opowiem; próbowałam z nią mieszkać zaraz po przyjeździe, tak jak było umówio­ne, ona miała gotować, a ja miałam zajmować się do­mem i już myślałam, że w końcu trochę odetchnę po tym wszystkim, co przeżyłam, ale ona tak się zmieni­ła, zrobiła się kompletnie samolubna, ani krzty współ­czucia dla innych; powiedziałam jej raz: „Uważam, że mam prawo do odrobiny wyrozumiałości, bo ty przy­najmniej dożyłaś swoich lat, a ja jeszcze długo nie po­winnam się tu znaleźć"; ale oczywiście zapomniałam, że ty o niczym nie wiesz, zamordowali mnie, po pro-

66

_stu zamordowali; ten lekarz nie powinien mnie opero­wać, powinnam jeszcze żyć, a w tym okropnym szpi­talu po prostu mnie z a g ł o d z i l i, i nikt nawet do mnie nie podszedł, i..."

Piskliwe, monotonne biadolenie ucichło, kiedy Zjawa wraz z towarzyszącym mu jaśniejącym uosobie­niem cierpliwości znalazła się poza zasięgiem głosu.

• Co cię martwi, mój synu? — zapytał mnie Na­
  uczyciel.

• Martwi mnie to, że to biedne stworzenie nie wy­
  gląda na kogoś, kto zasłużył sobie choćby w najmniej­
  szym stopniu na potępienie. Ona nie jest zła, jest po
  prostu starą, głupią, zrzędliwą kobietą, która przyzwy­
  czaiła się do narzekania. Zdaje mi się, że nieco do­
  brego traktowania, odpoczynku i zmiana warunków
  szybko zmieniłoby ją na lepsze.

• Kiedyś rzeczywiście tak było, może nawet jest
  tak nadal. Jeżeli masz rację, na pewno zostanie uzdro­
  wiona. Podstawową kwestią jest jednak to, że nie wia­
  domo, czy ta kobieta naprawdę jest zrzędą.

• Myślałem, że co do tego nie ma żadnych wąt­
  pliwości!

• Tak, ale nie o to mi chodziło. Problem polega na
  tym, czy jest ona jeszcze zrzędą, czy już tylko samym
  zrzędzeniem. Jeżeli jest jeszcze prawdziwą kobietą, je­
  żeli został w niej choćby najmniejszy ślad osoby pod
  całą tą zrzędliwością, można ją będzie przywrócić do
  życia. Jeżeli pod popiołem zachowała się choć jedna
  maleńka iskierka, będzie można ją rozdmuchać tak,
  że cały stos rozżarzy się na nowo. Ale jeżeli nie zo­
  stanie już nic oprócz popiołu, nie można bez końca
  dmuchać nim sobie w oczy. Trzeba go zmieść.

—- Ale jak może istnieć samo zrzędzenie bez tego, kto zrzędzi?

— Cała trudność w rozumieniu Piekła polega na

67

---