Anna Bieniasz
Karolina Drozd
Ochrona Środowiska Gr.3
CHOROBY CYWILIZACYJNE A STAN ŚRODOWSKA
Czym są choroby cywilizacyjne ?
Mianem chorób cywilizacyjnych określa się te, które zostały spowodowane szybkim rozwojem cywilizacji ludzkości. Jednakże mianem tym nie należy określać wyłącznie chorób, jakie pojawiły się na skutek negatywnego oddziaływanie środowiska, ale również takie, które znane były w przeszłości, ale zachorowalność na nie znacznie się nasiliła w czasach obecnych. Wśród cywilizacyjnych czynników pogorszenia stanu zdrowia ludności wymienia się przede wszystkim te związane ze stylem życia : niewłaściwa dieta, palenie tytoniu , niska aktywność fizyczną, alkohol, stres.
A także przekształcenie środowiska naturalnego: nasilenie się procesów urbanizacyjnych, niekontrolowana, rabunkowa gospodarka, wykorzystująca bez ograniczeń zasoby natury, nie mogły pozostać bez wpływu na stan środowiska w którym żyje człowiek.
Wprowadzenie nadmiernej ilości zanieczyszczeń przerosło możliwości adaptacyjne człowieka, a niemożliwość przystosowania się organizmu ludzkiego do szybko zmieniających się warunków nie pozostaje bez znaczenia dla zdrowia i samopoczucia, często wywołując choroby.
W Polsce do najczęstszych chorób cywilizacyjnych, uwarunkowanych zmianami środowiska przyrodniczego, zalicza się :
choroby układu krążenia ,
choroby układu oddechowego,
choroby nowotworowe.
Główną przyczyną największej liczby zgonów w Polsce są choroby układu krążenia
Do najbardziej rozpowszechnionych chorób układu krążenia należą:
-nadciśnienie tętnicze
- niewydolność krążenia (dychawica sercowa)
- choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca)
- zawał serca
Poważnym problemem dla zdrowia organizmu jest wysokie stężenie dwutlenku siarki w atmosferze. Związek ten pochłaniany jest przez górne odcinki dróg oddechowych, a z nich dostaje się do krwioobiegu. Wysokie stężenie SO2 w powietrzu będące wynikiem procesu spalania może być przyczyną zaostrzenia chorób układu krążenia. Zachorowania mogą przebiegać gwałtownie szczególnie wśród ludzi starszych i dzieci.
Również tlenek węgla ma niekorzystny wpływ na nasze zdrowie. Jest on najczęstszą przyczyną zatruć śmiertelnych. Gaz ten łączy się z hemoglobiną, która traci w ten sposób zdolność do pobierania tlenu. Wdychanie przez co najmniej 1 godzinę powietrza, w którym stężenie tlenku węgla wynosi powyżej 0,1% może spowodować utratę przytomności a nawet zgon.
Brak magnezu może mieć bezpośredni wpływ na mięsień sercowy i naczynia krwionośne. Niezbędne jest odpowiednie stężenie tego pierwiastka do prawidłowej siły skurczu. Długotrwały jego niedobór może prowadzić do przyspieszenia akcji serca i arytmii oraz przyczynia się do odkładania cholesterolu w ścianach naczyń, tworzeniu wewnątrznaczyniowych zakrzepów , które mogą być przyczyna zatorów i zawałów mózgu lub mięśnia sercowego.
Poziom magnezu w komórkach człowieka jest uzależniony od zawartości tego pierwiastka w roślinach , które pobierają go bezpośrednio z gleby. Przyczyna obniżenia stężenia magnezu w glebie są m.in. tzw. kwaśne deszcze. Powstają one na skutek emisji do atmosfery SO2, który utleniając się przechodzi w SO3 - bezwodnik kw. siarkowego i wraz z deszczem przedostaje się do gleby. Tam mogą się tworzyć rozpuszczalne siarczany magnezu, które są wypłukiwane do wód powierzchniowych.
Drugą przyczyna niedoboru może być coraz większe nagromadzenie się fluoru w środowisku, co powoduje że rozpuszczalne fluorki sodu lub potasu przechodzą w nierozpuszczalne fluorki magnezu. Jon magnezu z tych soli nie może być przyswajany. Źródłem zanieczyszczenia gleby fluorkami są zakłady przemysłowe, a także nawozy fosforowe.
Kolejna grupą chorób cywilizacyjnych uwarunkowanych stanem naszego środowiska są choroby układu oddechowego, na które wpływają przede wszystkim stany atmosfery, w których wzrasta stopień zanieczyszczenia powietrza.
Główną przyczyna zanieczyszczenia są pyły zawieszone, których antropogenicznym źródłem są: produkty spalania paliw, produkty przetwarzania substratów stosowanych w przemyśle, energetyce oraz rolnictwie, a także spaliny samochodowe. Czynnikiem sprzyjającym szkodliwemu oddziaływaniu pyłu na zdrowie jest przede wszystkim wielkość cząstek
oraz obecność substancji drażniących (kwasy i metale ciężkie), które działa drażniąco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i spojówek oczu. Długotrwała ekspozycja na pył powoduje zmiany w czynnościach i budowie błon śluzowych, co upośledza ich naturalne funkcje: oczyszczanie i nawilżanie. Drobne pyły zatrzymywane w płucach mogą blokować czynności oddechowe oraz sprzyjać rozwojowi procesów zapalnych, a także alergicznych schorzeń dróg oddechowych. Szczególnie na szkodliwe działanie pyłów narażone są małe dzieci, osoby starsze oraz chore.
Do chorób cywilizacyjnych szczególnie związanych z zanieczyszczeniami środowiska zalicza się;
- przewlekły nieżyt oskrzeli,
- astma oskrzelowa,
- pylica płuc,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc - POChP ( nowa nazwa dla dwóch chorób: przewlekłe zapalenie oskrzeli (lub przewlekły bronchit) ,rozedma płuc. )
Do chorób cywilizacyjnych obejmujących każdy układ naszego organizmu zalicza się nowotwory.
Pojęciem tym określa się nieprawidłowy i nadmierny rozrost tkanki organizmu, nie skoordynowany z pozostałymi tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika, który go wywołał i nie reagujący na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu. Do jego powstania przyczyniają się kancerogeny czyli czynniki chemiczne, fizyczne lub biologiczne zdolne do zwiększania częstości występowania nowotworów złośliwych.
Główną droga przedostawania się czynników kancerogennych do organizmu ludzkiego jest układ oddechowy a zatem najpoważniejszym zagrożeniem ze strony środowiska są wszystkie substancje emitowane do atmosfery. Zwłaszcza pył zawieszony, który jest nośnikiem szczególnie szkodliwych związków metali ciężkich, pierwiastków promieniotwórczych, włókien azbestu, mikrobów i innych czynników chemicznych. Pył przenika bezpośrednio do płuc człowieka i osadza się w wątrobie, rozchodzi się po całym organizmie, kumulując się w niektórych jego sektorach bądź wchodząc w reakcję z tkankami, enzymami.
Również drogą glebową szkodliwe związki i substancje mogą przenikać do naszych organizmów. Zanieczyszczona gleba jest źródłem: metali ciężkich, fluoru, związków siarki i fosforu, które przenikają do roślin, gdzie się kumulują organach, a następnie jako pokarm w łańcuch pokarmowym dostają się do naszych organizmów.
Drugą drogą zagrożenia i przenoszenia substancji szkodliwych, przedostających się do gleby, jest droga wodna. Metale ciężkie, fluor, związki fosforu (nierozpuszczalne w wodzie), związki siarki, benzen, węglowodory aromatyczne (WWA) są wypłukiwane z gleby do wód gruntowych i podziemnych oraz do wód powierzchniowych i tą drogą również trafiają do organizmu człowieka.
Wszystkie te czynniki przyczyniają się do powstania nowotworu w wielu organach naszego organizmu np. :
Czynnik rakotwórczy |
Drogi wchłaniania |
Umiejscowienie nowotworu |
Arsen i jego związki |
układ oddechowy, przewód pokarmowy |
skóra, płuco, wątroba, nerka, jelita, pęcherz moczowy, tkanka limfatyczna, tkanka krwiotwórcza |
Chlorek winylu |
układ oddechowy |
wątroba, mózg, płuca, tkanka limfatyczna i krwiotwórcza |
Formaldehyd |
układ oddechowy, przewód pokarmowy |
jama ustna, gardło, płuco, pęcherz moczowy, okrężnica, skóra, nerki |
ołów |
skóra i układ oddechowy |
żołądek, jajniki, nerki, układ krwionośny (białaczek) |
Kadm |
Układ oddechowy i pokarmowy |
Zwłaszcza gruczoł krokowego i nerki, |
Jak wynika z przytoczonych powyżej przekładów, głównym celem polityki ekologicznej powinna być ochrona zdrowia, realizowana poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju. Na tej podstawie należy stwierdzić, że badania nad stanem środowiska przyrodniczego w aspekcie zdrowia człowieka są konieczne i powinny być uwzględniane szczególnie w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.
Bibiografia
Poniży L., Wpływ jakości środowiska przyrodniczego miasta na nasze zdrowie : analiza przestrzenna na przykładzie Poznania, Sorus, Poznań, 2008
Kozłowska-Szczęsna T., Krawczyk B., Kuchcik M., Wpływ środowiska atmosferycznego na zdrowie i samopoczucie człowieka, PAN IGiPZ, Warszawa, 2004.
CHOROBY CYWILIZACYJNE A STAN ŚRODOWISKA
Choroby cywilizacyjne (zwane także społecznymi lub XXI wieku) - globalnie szerzące się, powszechnie znane choroby, spowodowane rozwojem cywilizacji.
Na świecie wskutek stałego rozwoju cywilizacyjnego oraz postępującego uprzemysłowienia i urbanizacji gwałtownie wzrasta liczba czynników powodujących bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego.
Choroby cywilizacyjne to:
• nowotwory
• cukrzyca
• nadciśnienie tętnicze
• choroba wieńcowa
• alkoholizm
• anoreksja
• gruźlica
• astma oskrzelowa
Nowotwór jako choroba cywilizacyjna
Nowotworem nazywamy nieprawidłową tkankę, która rozrasta się nadmiernie i w sposób nieskoordynowany z sąsiadującymi tkankami. Nadmierny rozrost spowodowany jest niepohamowaną proliferacją komórek, nieustającą nawet po wyeliminowaniu czynnika, który ją wywołał. Nowotwór nie jest więc tworem obcym organizmowi, a tkanką własną ustroju. Rozwija się wraz z nim, bez niego nie istnieje. Może powstać w każdym okresie życia człowieka, nawet w łonie matki.
Czynniki kancerogenne (rakotwórcze) są to czynniki mogące indukować powstawanie nowotworów. Cechuje je zdolność do specyficznego oddziaływania i modyfikowania materiału genetycznego komórki. Rozwój cywilizacyjny znacząco wpływa na wzrost liczby czynników kancerogennych z którymi stykamy się na co dzień.
Czynniki można podzielić na pewne grupy w zależności od ich typu lub miejsca występowania :
1) biologiczne (np.wirusy)
2) chemiczne (np. azbest)
3) fizyczne (np. promieniowanie rentgenowskie)
4) szeroko rozumiany „styl życia” (np. palenie tytoniu)
1) Spośród czynników biologicznych na szczególną uwagę zasługują mykotoksyny. Posiadają one silną aktywność biologiczną i są szkodliwe nawet w niewielkich stężeniach. Przykładem mykotoksyn, czyli toksyn pochodzenia grzybiczego, są aflatoksyny produkowane przez niektóre szczepy grzyba Aspergillus flavus. Rosną one na wielu nieprawidłowo przechowywanych produktach żywnościowych oraz paszach i zbożach. Aflatoksyny, które zanieczyszczają paszę dla zwierząt, mogą przedostawać się do mięsa i mleka, a następnie wraz z tym pokarmem do organizmu człowieka. Są jednymi z najsilniejszych karcynogenów wywołujących raka wątroby. Zawsze dużo niepokoju budzi możliwość wywołania nowotworu przez wirusy. Tymczasem znamy zaledwie kilka nowotworów, których powstawanie wiąże się z infekcją wirusową. Należą do nich: rak pierwotny wątroby - związany z zakażeniem wirusami zapalenia wątroby typu B i C, chłoniak Burkitta i rak jamy nosowo-gardłowej - związane z wirusem Epsteina-Barra, rak szyjki macicy - związany z wirusami Papilloma i Herpes typu II
2 i 4) Do najlepiej poznanych, szkodliwych dla zdrowia, czynników chemicznych należy bez wątpienia dym papierosowy. Zostało naukowo potwierdzone, że powoduje on nie tylko nowotwory złośliwe płuc, ale także krtani, jamy ustnej, przełyku, pęcherza moczowego, nerki i trzustki. Dym papierosowy poddano szczegółowym badaniom i wyodrębniono ponad 40 karcynogenów. Dużo substancji rakotwórczych znajduje się także w spalinach samochodowych oraz wyziewach z kominów fabrycznych. Do innych uznanych karcynogenów chemicznych należą: azbest (związany z powstawaniem międzybłoniaka płuc), etionina, uretan, czterochlorek węgla oraz niektóre metale ciężkie, takie jak kobalt, nikiel czy kadm.
3) Do najbardziej niebezpiecznych czynników fizycznych zalicza się promieniowanie jonizujące (Roentgena, izotopów promieniotwórczych, np. radu czy uranu) i nadfioletowe (słoneczne, lampy kwarcowej). Tragiczne skutki promieniowania jonizującego do dzisiaj możemy obserwować w Japonii, gdzie na nowotwory chorują ludzie, którzy w dzieciństwie znaleźli się w zasięgu wybuchów atomowych w Hiroszimie i Nagasaki. Ten rodzaj promieniowania najczęściej powoduje nowotwór szpiku kostnego i układu limfatycznego.
Dodatkowo :
Praca zawodowa - w zależności od rodzaju pracy, ryzyko zachorowalności na raka jest różne. Największą szkodliwość niosą prace związane z substancjami rakotwórczymi, promieniotwórczymi lub w ich obecności, a także w środowisku pylistym (poprzez pylicę płuc), co może prowadzić do chorób nowotworowych.
Stres - coraz częściej zauważanym przez lekarzy czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju choroby nowotworowej jest stresogenny styl życia
Alkohol - picie alkoholu, szczególnie przez nałogowych palaczy, zwiększa ryzyko chorób nowotworowych gardła, krtani, przełyku i wątroby.
Alkoholizm - Alkohol staje się coraz modniejszy wśród młodzieży europejskiej. Długotrwałe spożywanie napojów alkoholowych w dużych ilościach prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Wśród nich ważne miejsce zajmują zaburzenia i choroby dotyczące układu pokarmowego. Alkohol może uszkodzić wątrobę, powodować ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, spowodować zapalenie błony śluzowej przełyku i żołądka, uszkadzać błonę śluzową jelit a ponadto zwiększać ryzyko raka gardła i przełyku oraz raka wątroby.
"Studenci 2000"
Zbadano 9372 studentów pierwszych i trzecich lat studiów. Ta druga grupa była już badana 5 lat temu. Wówczas jej przedstawiciele uczęszczali do szkół średnich. Są to ci sami ludzie. Wzięło w nich udział 52 proc. kobiet i 48 proc. mężczyzn. Są już pierwsze, wstępne wyniki. Nie wyglądają dobrze. Dla porównania. Wśród dorosłych Polaków abstynentów jest 19 proc. Natomiast wśród studentów zaledwie 5,38 proc. Badający interesowali się szkodliwymi zjawiskami towarzyszącymi piciu. Ponad 63 proc. mężczyzn przynajmniej raz w życiu miało kaca, kobiet - 41 proc. Z powodu picia zajęcia opuściło 14 proc. mężczyzn i prawie 18 proc. kobiet. Z tego powodu gorsze wyniki w nauce uzyskało 17,5 proc. studentów i ponad 7 proc. studentek. Z zestawienia wynika, że studenci częściej doświadczają negatywnych skutków picia niż ich koleżanki. Fakt ten nie zaskakuje. Mężczyźni piją w większych ilościach. Wyniki wieloletnich obserwacji oraz tysięcy badań przeprowadzonych na całym świecie wskazują, że najlepiej w ogóle nie pić alkoholu. On naprawdę szkodzi zdrowiu! Jeżeli pijesz alkohol, to staraj się nie przekraczać dawki 2 standardowych drinków dziennie.
Nadciśnienie tętnicze krwi
Choroba nadciśnieniowa, podobnie jak miażdżyca, stanowi poważny problem zdrowotny populacji krajów rozwiniętych. Ryzyko choroby wieńcowej i udaru mózgu wzrasta progresywnie wraz ze wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Z czynników etiopatogenetycznych choroby nadciśnieniowej wynika, że istotną rolę pełni tu rodzaj diety, a zwłaszcza nadmierne spożycie soli kuchennej, tłuszczów nasyconych i alkoholu oraz niedobór potasu, magnezu i wapnia. Nadciśnieniu sprzyja także otyłość.
Migrena
Pierwsza wzmianka o migrenie pochodzi od Hipokratesa, który opisał ją w 460 r. p.n.e. Szacuje się, że około 580 milionów ludzi na całym świecie doświadczyło charakterystycznych dla migreny nawracających, silnych bólów głowy z zaburzeniami widzenia i dolegliwościami gastrycznymi.
W Polsce problem ten dotyczy około 5 milionów ludzi. Stanowi to około 12% populacji. U około 1 miliona chorych migrena ma bardzo ciężki przebieg.
Miażdżyca
Jako ogólnoustrojowa choroba metaboliczna wykazuje związek z otyłością i cukrzycą, których to obecność nasila rozwój ognisk miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. W związku z silnymi powiązaniami zachodzącymi między tymi trzema schorzeniami, określa się je mianem metabolicznych chorób cywilizacyjnych. Spośród czynników środowiskowych wpływających na rozwój miażdżycy szczególne znaczenie ma nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych oraz ograniczenie codziennego wysiłku fizycznego spowodowane rozwojem mechanizacji i motoryzacji. Dodatkowo stres środowiskowy wywiera niekorzystny wpływ na organizm przez podnoszenie poziomu pewnych hormonów we krwi, co z kolei doprowadza do podwyższenia ciśnienia tętniczego.
Obejmując we władanie ziemię pierwszy człowiek otrzymał polecenie „uczynienia jej sobie poddanej”, jak podaje Biblia. Gdy patrzy się na to, co pozostało z dawnych lasów otaczających dzisiejsze tereny przemysłowe, gdy spogląda się na brudne wody naszych rzek, a choćby tylko przechodzi pełną porozrzucanych śmieci ulicą - nie sposób oprzeć się wrażeniu, że dane nam kompetencje przekroczyliśmy wielokrotnie.
W dodatku ten stan rzeczy obraca się teraz przeciw człowiekowi. Okazuje się, że zanieczyszczonym powietrzem nie można oddychać, że z zanieczyszczonych wód nie można korzystać, że naruszenie delikatnej równowagi świata przyrody prowadzi do katastrofalnych skutków. A to właśnie człowiek jest tego jedynym i wyłącznym sprawcą. Do kogo mieć więc pretensje?
Konieczne jest dokładne uświadomienie sobie, co można zrobić dla zahamowania degradacji środowiska, i podjęcie tych działań. Dopóki nie jest jeszcze za późno.