Anna Bieniasz
Karolina Drozd
Ochrona Środowiska Gr.3
CHOROBY CYWILIZACYJNE A STAN ŚRODOWSKA
Czym są choroby cywilizacyjne ?
Mianem chorób cywilizacyjnych określa się te, które zostały spowodowane szybkim rozwojem cywilizacji ludzkości. Jednakże mianem tym nie należy określać wyłącznie chorób, jakie pojawiły się na skutek negatywnego oddziaływanie środowiska, ale również takie, które znane były w przeszłości, ale zachorowalność na nie znacznie się nasiliła w czasach obecnych. Wśród cywilizacyjnych czynników pogorszenia stanu zdrowia ludności wymienia się przede wszystkim te związane ze stylem życia : niewłaściwa dieta, palenie tytoniu , niska aktywność fizyczną, alkohol, stres.
A także przekształcenie środowiska naturalnego: nasilenie się procesów urbanizacyjnych, niekontrolowana, rabunkowa gospodarka, wykorzystująca bez ograniczeń zasoby natury, nie mogły pozostać bez wpływu na stan środowiska w którym żyje człowiek.
Wprowadzenie nadmiernej ilości zanieczyszczeń przerosło możliwości adaptacyjne człowieka, a niemożliwość przystosowania się organizmu ludzkiego do szybko zmieniających się warunków nie pozostaje bez znaczenia dla zdrowia i samopoczucia, często wywołując choroby.
W Polsce do najczęstszych chorób cywilizacyjnych, uwarunkowanych zmianami środowiska przyrodniczego, zalicza się :
choroby układu krążenia ,
choroby układu oddechowego,
choroby nowotworowe.
Główną przyczyną największej liczby zgonów w Polsce są choroby układu krążenia
Do najbardziej rozpowszechnionych chorób układu krążenia należą:
-nadciśnienie tętnicze
- niewydolność krążenia (dychawica sercowa)
- choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca)
- zawał serca
Poważnym problemem dla zdrowia organizmu jest wysokie stężenie dwutlenku siarki w atmosferze. Związek ten pochłaniany jest przez górne odcinki dróg oddechowych, a z nich dostaje się do krwioobiegu. Wysokie stężenie SO2 w powietrzu będące wynikiem procesu spalania może być przyczyną zaostrzenia chorób układu krążenia. Zachorowania mogą przebiegać gwałtownie szczególnie wśród ludzi starszych i dzieci.
Również tlenek węgla ma niekorzystny wpływ na nasze zdrowie. Jest on najczęstszą przyczyną zatruć śmiertelnych. Gaz ten łączy się z hemoglobiną, która traci w ten sposób zdolność do pobierania tlenu. Wdychanie przez co najmniej 1 godzinę powietrza, w którym stężenie tlenku węgla wynosi powyżej 0,1% może spowodować utratę przytomności a nawet zgon.
Brak magnezu może mieć bezpośredni wpływ na mięsień sercowy i naczynia krwionośne. Niezbędne jest odpowiednie stężenie tego pierwiastka do prawidłowej siły skurczu. Długotrwały jego niedobór może prowadzić do przyspieszenia akcji serca i arytmii oraz przyczynia się do odkładania cholesterolu w ścianach naczyń, tworzeniu wewnątrznaczyniowych zakrzepów , które mogą być przyczyna zatorów i zawałów mózgu lub mięśnia sercowego.
Poziom magnezu w komórkach człowieka jest uzależniony od zawartości tego pierwiastka w roślinach , które pobierają go bezpośrednio z gleby. Przyczyna obniżenia stężenia magnezu w glebie są m.in. tzw. kwaśne deszcze. Powstają one na skutek emisji do atmosfery SO2, który utleniając się przechodzi w SO3 - bezwodnik kw. siarkowego i wraz z deszczem przedostaje się do gleby. Tam mogą się tworzyć rozpuszczalne siarczany magnezu, które są wypłukiwane do wód powierzchniowych.
Drugą przyczyna niedoboru może być coraz większe nagromadzenie się fluoru w środowisku, co powoduje że rozpuszczalne fluorki sodu lub potasu przechodzą w nierozpuszczalne fluorki magnezu. Jon magnezu z tych soli nie może być przyswajany. Źródłem zanieczyszczenia gleby fluorkami są zakłady przemysłowe, a także nawozy fosforowe.
Kolejna grupą chorób cywilizacyjnych uwarunkowanych stanem naszego środowiska są choroby układu oddechowego, na które wpływają przede wszystkim stany atmosfery, w których wzrasta stopień zanieczyszczenia powietrza.
Główną przyczyna zanieczyszczenia są pyły zawieszone, których antropogenicznym źródłem są: produkty spalania paliw, produkty przetwarzania substratów stosowanych w przemyśle, energetyce oraz rolnictwie, a także spaliny samochodowe. Czynnikiem sprzyjającym szkodliwemu oddziaływaniu pyłu na zdrowie jest przede wszystkim wielkość cząstek
oraz obecność substancji drażniących (kwasy i metale ciężkie), które działa drażniąco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i spojówek oczu. Długotrwała ekspozycja na pył powoduje zmiany w czynnościach i budowie błon śluzowych, co upośledza ich naturalne funkcje: oczyszczanie i nawilżanie. Drobne pyły zatrzymywane w płucach mogą blokować czynności oddechowe oraz sprzyjać rozwojowi procesów zapalnych, a także alergicznych schorzeń dróg oddechowych. Szczególnie na szkodliwe działanie pyłów narażone są małe dzieci, osoby starsze oraz chore.
Do chorób cywilizacyjnych szczególnie związanych z zanieczyszczeniami środowiska zalicza się;
- przewlekły nieżyt oskrzeli,
- astma oskrzelowa,
- pylica płuc,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc - POChP ( nowa nazwa dla dwóch chorób: przewlekłe zapalenie oskrzeli (lub przewlekły bronchit) ,rozedma płuc. )
Do chorób cywilizacyjnych obejmujących każdy układ naszego organizmu zalicza się nowotwory.
Pojęciem tym określa się nieprawidłowy i nadmierny rozrost tkanki organizmu, nie skoordynowany z pozostałymi tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika, który go wywołał i nie reagujący na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu. Do jego powstania przyczyniają się kancerogeny czyli czynniki chemiczne, fizyczne lub biologiczne zdolne do zwiększania częstości występowania nowotworów złośliwych.
Główną droga przedostawania się czynników kancerogennych do organizmu ludzkiego jest układ oddechowy a zatem najpoważniejszym zagrożeniem ze strony środowiska są wszystkie substancje emitowane do atmosfery. Zwłaszcza pył zawieszony, który jest nośnikiem szczególnie szkodliwych związków metali ciężkich, pierwiastków promieniotwórczych, włókien azbestu, mikrobów i innych czynników chemicznych. Pył przenika bezpośrednio do płuc człowieka i osadza się w wątrobie, rozchodzi się po całym organizmie, kumulując się w niektórych jego sektorach bądź wchodząc w reakcję z tkankami, enzymami.
Również drogą glebową szkodliwe związki i substancje mogą przenikać do naszych organizmów. Zanieczyszczona gleba jest źródłem: metali ciężkich, fluoru, związków siarki i fosforu, które przenikają do roślin, gdzie się kumulują organach, a następnie jako pokarm w łańcuch pokarmowym dostają się do naszych organizmów.
Drugą drogą zagrożenia i przenoszenia substancji szkodliwych, przedostających się do gleby, jest droga wodna. Metale ciężkie, fluor, związki fosforu (nierozpuszczalne w wodzie), związki siarki, benzen, węglowodory aromatyczne (WWA) są wypłukiwane z gleby do wód gruntowych i podziemnych oraz do wód powierzchniowych i tą drogą również trafiają do organizmu człowieka.
Wszystkie te czynniki przyczyniają się do powstania nowotworu w wielu organach naszego organizmu np. :
Czynnik rakotwórczy |
Drogi wchłaniania |
Umiejscowienie nowotworu |
Arsen i jego związki |
układ oddechowy, przewód pokarmowy |
skóra, płuco, wątroba, nerka, jelita, pęcherz moczowy, tkanka limfatyczna, tkanka krwiotwórcza |
Chlorek winylu |
układ oddechowy |
wątroba, mózg, płuca, tkanka limfatyczna i krwiotwórcza |
Formaldehyd |
układ oddechowy, przewód pokarmowy |
jama ustna, gardło, płuco, pęcherz moczowy, okrężnica, skóra, nerki |
ołów |
skóra i układ oddechowy |
żołądek, jajniki, nerki, układ krwionośny (białaczek) |
Kadm |
Układ oddechowy i pokarmowy |
Zwłaszcza gruczoł krokowego i nerki, |
Jak wynika z przytoczonych powyżej przekładów, głównym celem polityki ekologicznej powinna być ochrona zdrowia, realizowana poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju. Na tej podstawie należy stwierdzić, że badania nad stanem środowiska przyrodniczego w aspekcie zdrowia człowieka są konieczne i powinny być uwzględniane szczególnie w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.
Bibiografia
Poniży L., Wpływ jakości środowiska przyrodniczego miasta na nasze zdrowie : analiza przestrzenna na przykładzie Poznania, Sorus, Poznań, 2008
Kozłowska-Szczęsna T., Krawczyk B., Kuchcik M., Wpływ środowiska atmosferycznego na zdrowie i samopoczucie człowieka, PAN IGiPZ, Warszawa, 2004.