1.

Uważana za niebezpieczną dla integracji formę współpracy, ponieważ polega na wyborze przez dany kraj członkowski tylko tych regulacji, które mu odpowiadają. Po raz pierwszy koncepcja została sformułowana przez niemieckiego socjologa i polityka R. Dahrendorfa w czasie wykładu na Europejskim Uniwersytecie we Florencji w 1979 roku.

2.

Możliwość szybszej integracji tych krajów, które są bardziej zaawansowane w przyjmowaniu prawa wspólnotowego na swoim terytorium. Procesy te muszą się jednak odbywać przy zachowaniu zasad integracji, czyli przede wszystkim solidarności. Zainicjowana przez belgijskiego premiera L. Tindemansa w połowie lat 70. XX wieku miało zaowocować w przyszłości utworzeniem unii politycznej, obecnie model ten jest realizowany dla Unii Gospodarczej i Walutowej oraz układu z Schengen.

3.

Koncepcja przedstawiona przez J. Delorsa w związku z wyselekcjonowaniem, na podstawie kryteriów konwergencji z Maastricht, państw do Unii Gospodarczej i Walutowej. Centralnym elementem staje się Unia Europejska, w tym Unia Gospodarcza i Walutowa, natomiast w dalszej kolejności znajdują się kraje EFTA i OBWE. Przed rozszerzeniem UE o dziesięć państw Europy Środkowej i Wschodniej, mówiło się o trzecim obszarze, między EFTA a OBWE - dla państw stowarzyszonych. Obecnie ten trzeci obszar mogą tworzyć Chorwacja i Turcja. Pojęcie zastąpiono nową nazwą - Europa różnych prędkości, które jako mniej kontrowersyjne, zawiera w sobie możliwość integracji dla państw spoza danego kręgu.

4.

Przeciwstawiona koncepcji Europy ojczyzn, ponieważ opierała się na stworzeniu struktur ponadnarodowych, a ostatecznym celem miała być unia polityczna. W koncepcji tej podkreśla się zachowanie prawa narodów do odrębności, ale z jednocześnie ukształtowanym poczuciem tożsamości europejskiej.

5.

Państwa członkowskie, które pragną ustanowić między sobą współpracę w ramach kompetencji niewyłącznych Unii, mogą korzystać w tym celu z jej instytucji i wykonywać te kompetencje, stosując odpowiednie postanowienia Traktatów, z zastrzeżeniem ograniczeń oraz zgodnie z określoną procedurą. Celem współpracy jest sprzyjanie realizacji celów Unii, ochrona jej interesów oraz wzmocnienie procesu jej integracji.

Klauzulę elastyczności uważa się za jedno z najważniejszych nowych uregulowań wprowadzonych przez Traktat Amsterdamski. Ten model integracji obwarowany jest kilkoma warunkami:

• grupa musi liczyć przynajmniej dziewięć państw, które zgłaszają swoją propozycję instytucjom unijnym w celu akceptacji tej inicjatywy,

• współpraca ta nie może naruszać rynku wewnętrznego ani spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Nie może ona stanowić przeszkody ani dyskryminacji w handlu między państwami członkowskimi, ani prowadzić do zakłócenia konkurencji między nimi,

• współpraca nie narusza kompetencji, praw i obowiązków państw członkowskich, które w niej nie uczestniczą. Państwa te nie utrudniają wprowadzania jej w życie przez uczestniczące państwa członkowskie,

• współpraca dotyczy dziedzin z zakresu polityki wspólnotowej,

• współpraca nie może obejmować spraw należących do wyłącznej kompetencji UE,

• dalsza integracja nie może wywoływać skutków negatywnych dla krajów pozostających poza grupą współpracującą,

• każdy z krajów pozostających poza grupą współpracującą może w każdej chwili zgłosić chęć przystąpienia.

Upoważnienie do podjęcia współpracy jest udzielane przez Radę na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

Wydatki wynikające z realizacji współpracy, inne niż koszty administracyjne ponoszone przez instytucje, obciążają uczestniczące we współpracy państwa członkowskie, chyba że Rada, stanowiąc jednomyślnie głosami wszystkich swoich członków, po konsultacji z Parlamentem Europejskim, zadecyduje inaczej.

6.

Koncepcja, popierana przez prezydenta Ch. de Gaulle'a, wynika z niechęci do zrzeczenia się państw członkowskich swoich uprawnień politycznych i przekazania ich organom wspólnotowym. Akceptuje się jedynie współpracę w formie konfederacyjnej, na podstawie spotkań przedstawicieli najwyższych organów władzy państwowej i uzgadnianie wspólnych stanowisk. Organy wspólnotowe spełniałyby jedynie funkcje pomocnicze i doradcze dla rządów narodowych. Ponadto Ch. de Gaulle był przeciwny idei anglo-amerykańskiej dotyczącej silnego sojuszu państw europejskich ze Stanami Zjednoczonymi. Koncepcji „Europy atlantyckiej” przeciwstawiał koncepcję „Europy europejskiej” uniezależnionej od wpływów amerykańskich.

7.

Koncepcja ta posiada wielu przeciwników ze względu na to, że preferuje niewielką grupę krajów, które odgrywałyby dominującą rolę w postępującej integracji. Wśród państw będących trzonem tego modelu wymienia się najczęściej Francję i Niemcy. Koncepcja znalazła się w dokumencie na temat polityki europejskiej przygotowanym w pierwszej połowie lat 90. ubiegłego wieku przez polityków koalicji CDU-CSU w Niemczech - K. Lamersa, W. Schaüble, M. Glosa, G. Rinsche, K. H. Hornhuesa i Ch. Schmidta. Na początku 2006 roku, w związku z kryzysem wywołanym odrzuceniem Traktatu Konstytucyjnego przez Francję i Holandię, do tej idei powrócił belgijski premier G. Verhofstadt. Jego propozycja zakładała utworzenie z ówczesnych dwunastu państw będących pełnoprawnymi członkami Unii Gospodarczej i Walutowej, wspólnoty podobnej do federacyjnej. Wyodrębniona grupa krajów realizowałaby wspólne interesy, natomiast pozostali członkowie UE mogliby się do nich dołączyć poprzez akceptację zaproponowanych działań.

8.

Kraje członkowskie mogą nawiązywać silniejszą współpracę miedzy sobą w zakresie konkretnego działania lub polityki, przy czym nawiązanie głębszej współpracy może dotyczyć różnych państw w zależności od przyjętego celu, współpraca ta może wykraczać poza przyjęty proces integracji Wspólnot (przykłady w postaci realizacji projektu Airbus, Ariane).

9.

Podkreśla się znaczenie regionów w mechanizmie integracyjnym. Zwolennicy tej teorii zwracają uwagę na konieczność podtrzymywania i pogłębiania samodzielności niższych szczebli administracyjnych ze względu na ich wagę w życiu społeczno-gospodarczym. Podział państwa na mniejsze jednostki samorządowe pozwala na zbliżenie do obywateli procesów decyzyjnych, a także umożliwia nawiązanie dialogu ze społeczeństwem i lepsze zrozumienie jego potrzeb. Zwraca się również uwagę na rolę polityki regionalnej i dążenie do dalszego wyrównywania różnic w poziomie gospodarczym między regionami państw członkowskich.

1

---