Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Imigracja i koncepcje w Stanach

Zjednoczonych:

• Termin „imigrant” został po raz pierwszy w historii

USA użyty w roku 1787.

• „Ustawa naturalizacyjna” 1790 r.
• Pierwsza Ustawa Wykluczająca –

Chinese

Exclusion Act z roku 1882 dotyczyła Chińczyków

• Na przełomie XIX i XX w. rząd USA wprowadzał

następne akty prawne dążące do zaostrzonej

selekcji nowych imigrantów i ograniczenia ich

liczby, ta sytuacja trwałs do lat 60-tych. Następnie

zakaz dyskryminacji, lecz nadal system kwotowy.

Modele asymilacji/integracji w

wybranych krajach

• Imigracja i koncepcje integracji w Australii
• Wiek XIX „polityki białej Australii” („White Australia

Policy”).

• Lata 1945-1972 wpływ koncepcji R. Parka.
• zapewnienie

homogeniczności

rasowej

społeczeństwa (białej rasy) oraz prowadzenie polityki

pełnej

asymilacji

kulturowej

modelu

anglosaskiego

(tzw.

asymilacjonizm,

ang.

assimilationism).

• Następnie model wielokulturowy (Jerzy Zubrzycki)
• latach 1972- 1990 polityka silnie promując model

społeczeństwa

wielokulturowego

opartego

koncepcji pluralizmu etnicznego.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Imigracja i koncepcje integracji w Kanadzie

• Pierwsza faza (lata 1700-1840) był okres pionierski
• Faza druga otwarty dla imigrantów okres laissez-faire

(1841-1895)

• Faza trzecia (1895-1950) wprowadzenie ścisłej kontroli

i ograniczenia kierunków oraz asymilacja

• Faza czwarta (1950-1990) -polityka wielokulturowości
• Obecnie polityka różnorodności i społeczeństwa

włączającego („diversity and inclusive society”)
określaną także mianem idei „międzykulturowej”
(intercultural), by podkreślić konieczność więzi między
różnymi grupami etnicznym.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Imigracja i koncepcje integracji w wybranych krajach

europejskich

• Na kontynencie europejskim integracja cudzoziemców

jest problematyką stosunkowo nową – migracje na
większą skalę dopiero w latach powojennych.

• możemy wyróżnić kraje o kilkudziesięcioletniej tradycji

przyjmowania imigrantów (np. Wielka Brytania, Niemcy,
Francja)

• kraje dla których masowy napływ cudzoziemców jest

zjawiskiem stosunkowo nowym (np. Portugalia, Włochy,
Hiszpania od lat dziewięćdziesiątych)

• kraje, które dopiero stoją przed potencjalnym

wyzwaniem imigracji na dużą skalę (kraje Europy
Środkowo-Wschodniej).

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Wielka Brytania
• Po II w. św. uchodźcy politycznych z krajów

komunistycznych Europy Środkowo- Wschodniej
(Polska, Ukraina, Węgry), oraz obywatele z byłych
kolonii brytyjskich (Indie, Pakistan).

• Od lat 50-tych integracja jak „równość szans,

której

towarzyszyć

będzie

zróżnicowanie

kulturowe w atmosferze wzajemnej tolerancji”

Modele integracji w wybranych

krajach

• Wyjątkowość modelu brytyjskiego polega na

rozdzieleniu kwestii imigracji i integracji.

• „Grupy etniczne” zamiast „imigrantów”
• Dzisiejsza Wielka Brytania (jej metropolie w

szczególności) skupia bowiem tak skomplikowaną
mozaikę ras i narodów, a także typów imigrantów,
że

osiągnęła

stadium

„super-diversity”

(nadróżnorodności)

Modele integracji w wybranych

krajach

• Francja

• bardzo niski przyrost naturalny we Francji na początku XX

w. Pierwszą falę imigrantów do Francji w latach 20-tych
stanowili głównie Europejczycy z krajów południowych i
południowo-zachodnich (Grecy, Włosi, Jugosłowianie,
Portugalczycy, Hiszpanie), lecz także wschodnich (Polacy,
Rosjanie, Węgrzy, Czechosłowacy) oraz z Belgii.

• Silny był także napływ ludności pozaeuropejskiej (głównie

afrykańskiej i azjatyckiej) z kolonii francuskich.

• Po II w. św. zmieniły się nieco kierunki napływu: do Francji

zaczęli przyjeżdżać głównie Portugalczycy, Arabowie oraz
Berberowie z Afryki Północnej.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Francja

• od roku 1974 zaprzestano rekrutacji pracowników

cudzoziemskich do Francji.

• W roku 1977 zainicjowano politykę wspierania

powrotów imigrantów do krajów rodzimych.

• Koncepcje asymilacyjne, do lat 80-tych sfera pracy.
• Od l. 90- tych polityka antydyskryminacji w

stosunku do imigrantów, zarówno nowoprzybyłych,
jak i drugiego i trzeciego pokolenia.

• Od roku 2003 wprowadzono „programy

integracyjne”

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Niemcy

• „Cud gospodarczy” pod koniec lat 50. rozpoczął rekrutację

gastarbeiterów do pracy w Niemczech w krajach basenu Morza

Śródziemnego: we Włoszech, Hiszpanii, Grecji, Portugalii, Turcji,

Jugosławii, Maroku oraz Tunezji. Z czasem dominującym

strumieniem stali się migranci z Turcji.

• w 1973 roku wprowadzenie zakazu dalszej rekrutacji

pracowników z zagranicy, nadal następował jednak wzrost

liczby imigrantów, przede wszystkim wskutek polityki łączenia

rodzin, przyrostu naturalnego wśród migrantów i polityki

arylowej.

• W latach 80. strumień napływu był bowiem zdominowany przez

azylantów i uchodźców politycznych, a także tzw. późnych

przesiedleńców (Spätaussiedler) czyli obywateli państw

wschodnioeuropejskich posiadających niemieckie pochodzenie.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Niemcy

• Lata 90. przyniosły też inne ważne działania w polityce

imigracyjnej.

• W 1993 r. zaostrzono dotychczas relatywnie liberalną politykę

Niemiec względem azylantów.

• rozszerzenie prawa ludności nierodzimej zamieszkującej Niemcy

do naturalizacji oraz wprowadzenie zasady ius soli w stosunku

do dzieci obcokrajowców długoterminowo tam mieszkających.

• W roku 2004 (weszło w życie w 2005) uchwalono nowe prawo

imigracyjne (Zuwanderungsgesetz), które również zawiera

przepisy dotyczące „promowania integracji” oraz schemat

kursów integracyjnych.

• W roku 2006 podjęto decyzję ostatecznie czyniącą kursy

integracyjne obowiązkowymi - wymóg konieczny do uzyskania

obywatelstwa niemieckiego poprzez naturalizację

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Holandia

• Mimo że Holandia od wieków była państwem „otwartym” na

przybyszów z zagranicy (np. przyjęła dużą liczbę Hugenotów z

Francji w XVII wieku), krajem imigracji stała się dopiero od lat

60. XX w.

• Fala imigracji z krajów (post)kolonialnych (Indonezja, Surinam)

faza rekrutacji pracowników zagranicznych, a następnie

migracje łańcuchowe.

• Większość gastarbeiterów była sprowadzana z państw Basenu

Morza Śródziemnego: z Włoch, Hiszpanii, Portugalii, Turcji,

Grecji, Maroka, Jugosławii i Tunezji.

• Aż do końca lat 70. władze holenderskie traktowały przybyłą

ludność jako gastarbeiterów; uważano, że imigranci ci

pozostają w Holandii tymczasowo i powrócą do swoich

ojczyzn.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Holandia

• wyjątkowa sytuacja Molukańczyków , która składała się głównie z

malezyjskich muzułmanów przybyłych do Holandii jako żołnierze

broniący „zamorskich” interesów holenderskich (terroryzm)

• Zmiana sytuacji pod koniec lat 70., kiedy to zaproponowano

„politykę skierowaną przeciwko deprywacji”, a imigrantów uznano

za część społeczeństwa holenderskiego.

• w 1994 r. przyjęto nową linię polityczną, opartą o zasadę civic
• integration, czyli integracji obywatelskiej. Jej istotę można krótko

ująć zdaniem: „każdy jest odpowiedzialny za swoją integrację”.

• W 1998 r. przyjęto dokument Wet Inburgering Nieuwkomers (Prawo

Integracji Nowoprzybyłych) –kursy integracyjne.

• Polityka integracyjna Holandii w stosunku do nowych przybyszy jest

obecnie restrykcyjna i ściśle połączona z polityką imigracyjną.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Dania, Szwecja, Finlandia

• Z wyjątkiem Finlandii, zwiększony napływ migrantów do

Skandynawii również nastąpił głównie po II w. św. , a
osiągnął szczyt w latach 60. Imigranci pochodzili głównie z
Turcji, Pakistanu i (byłej) Jugosławii.

• Na początku lat 70-tych Dania i Szwecja, wprowadziły

szereg

regulacji

prawnych

ograniczających

napływ

imigrantów, jednak nadal przyjmowały uchodźców.

• Finlandia pozostała dłużej krajem zamkniętym, a napływ

imigrantów rozpoczął się tam dopiero po 1990 kiedy to
rozpoczął się napływ „etnicznych Finów” z państw
ościennych: Rosji i Estonii oraz uchodźców z Somalii.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Dania, Szwecja, Finlandia

• Problem integracji jest postrzegany w

Skandynawii jako obowiązek państwa – 2 modele
szwedzki i duński oparte o model państwa
opiekuńczego

• szwedzki –wielokulturowość, prawa mniejszości

etnicznych

• duński- idea społeczeństwa homogenicznego

kulturowo i historycznie

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Hiszpania, Portugalia, Włochy i Grecja

• W przypadku każdego z tych krajów w dużej mierze

czynniki historyczne oraz geograficzne zadecydowały o
charakterze współczesnych strumieni migracyjnych.

• przeszłość kolonialna, której skutkiem był duży napływ

migrantów z Południowej Ameryki do Hiszpanii, a z Afryki
do Portugalii.

• Hiszpania, Włochy i Grecja stały się magnesami

przyciągającymi uchodźców i migrantów z innych,
biedniejszych sąsiednich krajów, np. z europejskich państw
pozaunijnych, takich jak Albania czy też z krajów
afrykańskich, np. z Algierii.

• Przeważa raczej polityka imigracyjna niż integracyjna.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Kraje środkowoeuropejskie

ze względu na swoją specyficzną sytuację polityczną,

przez dziesiątki lat znajdowały się w izolacji. Sytuacja ta
uległa odwróceniu w 1989 i obecnie stają one powoli
krajami napływu, w szczególności zarobkowych migracji
ekonomicznych z sąsiednich krajów oraz obywateli z
krajów nieeuropejskich (np. migrantów zarobkowych z
Chin i Wietnamu oraz uchodźców z Armenii i Czeczenii).

W krajach należących do Unii Europejskiej można

zaobserwować

proces

harmonizacji

przepisów

państwowych

dotyczących

imigrantów

tych

obowiązujących w „starych krajach” Unii

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

•

Polska

•

Polska jest krajem o długiej tradycji emigracji i do dziś
pozostaje krajem emigracji netto.

•

Imigracja do Polski nadal nie jest zjawiskiem na wielką
skalę, aczkolwiek trend ten nasilił się po roku 1989.

•

Do Polski migrują w celu pracy zarówno obywatele państw
pozaunijnych (przede wszystkim z Europy Wschodniej, ale
także ze Stanów Zjednoczonych), jak i obywatele innych
państw Unii Europejskiej (szczególnie z państw dawnej
„piętnastki)”.

•

Repatrianci ze Wschodu (głównie z Kazachstanu) oraz
azylanci (najliczniejszą grupą spośród nich byli obywatele
Federacji Rosyjskiej narodowości czeczeńskiej.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Początek lat 90-tych XX wieku charakteryzował

się w szczególności napływem obywateli byłego
ZSRR i Wietnamu oraz obywateli Rumunii
pochodzenia romskiego. W tym okresie zaczęły
powstawać społeczności imigranckie, z których
ormiańska i wietnamska oraz ukraińska i
białoruska są obecnie najliczniejsze.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Wówczas przepisy prawne i system zarządzania

migracjami

kształtowały

się

Polsce

początkowym okresie pod wpływem partnerów
zewnętrznych (istotna rola doświadczeń krajów
docelowej

migracji)

lub

organizacji

międzynarodowych (IOM, UNHCR, Rada Europy).

• Pierwszym sygnałem zmiany sytuacji migracyjnej

były dane na temat liczby osób przekraczających
granicę Polski – w roku 1985 było to około 3,5 mln
cudzoziemców, w 1991 już blisko 37 mln a w
końcu lat 1990 liczba ta osiągnęła poziom 90 mln.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Polska podpisała w 1991 r. Konwencji dotyczącej

statusu uchodźców (Konwencji Genewskiej) z

1951 r. oraz wprowadziła szereg zmian do ustawy

o cudzoziemcach, regulującej problematykę

migracji i uchodźstwa. Podpisano również kilka

umów readmisyjnych, w tym z Republiką

Federalną Niemiec i Ukrainą.

• Kolejny etap rozwoju sytuacji migracyjnej w

Polsce, związany był z e staraniami o członkostwo

w Unii Europejskiej. Polska rozpoczęła negocjacje

akcesyjne w 1998 r. zgodnie z decyzją Rady

Europejskiej z grudnia 1997 roku.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

•

Konieczność

przyspieszenia

procesu

przyjmowania wspólnotowego dorobku prawnego

była podstawą przyjęcia w czerwcu 1997 r.

ustawy o cudzoziemcach, która zniosła przepisy

dotychczasowej,

wielokrotnie

nowelizowanej

ustawy z 1963 roku.

• Ponadto w 1997 roku nowa Konstytucja RP

zagwarantowała

cudzoziemcom

prawo

ubiegania się w Polsce o status uchodźcy,

zachowując jednocześnie tradycyjną w polskich

ustawach zasadniczych instytucję azylu

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• W 2001 r. został powołany Urząd do Spraw Repatriacji i

Cudzoziemców, obsługujący Prezesa Urzędu do Spraw

Repatriacji i Cudzoziemców, będącego centralnym

organem

administracji

rządowej

szerokich

kompetencjach

dziedzinie

migracji,

azylu

obywatelstwa.

• Ostatecznie proces dostosowywania polskiego prawa do

dorobku UE w obszarze migracji i azylu zakończył się

uchwaleniem dwóch nowych ustaw z dnia 13 czerwca

2003 roku: o cudzoziemcach oraz o udzielaniu

cudzoziemcom

ochrony

terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej.

• W odrębnym akcie prawnym uregulowano także zasady

wjazdu i pobytu w Polsce obywateli państw członkowskich

Unii Europejskiej i członków ich rodzin (ustawa z dnia 27

lipca 2002r., zastąpiona następnie ustawą z dnia 14 lipca

2006 r.)

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Dane ze Spisu Powszechnego przeprowadzonego

w roku 2011 ujawniły, że w Polsce przebywało na

stałe ok. 63 tys. cudzoziemców, co stanowiło

zaledwie ok. 0,2% stałych mieszkańców Polski. Do

podobnych wniosków prowadzi analiza innych

danych – dane rejestrowe wskazują, że między

rokiem 1990 a 2010 do Polski przyjechało (i

zarejestrowało się) niewiele ponad 130 tys.

imigrantów.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Zwiększone zainteresowanie pobytem w Polsce

cudzoziemców można zauważyć dopiero od 2008

roku. I tak, według stanu na dzień 31 grudnia

2011 r. - 100 298 cudzoziemców posiadało ważne

karty pobytu4 (o 3 218 więcej niż w 2010 r. i o 7

724 więcej niż w 2009 r. ), z których najwięcej,

bo aż 30%, wydano obywatelom Ukrainy. W

roku 2011 zezwolenie na zatrudnienie w Polsce

otrzymało 40 808 cudzoziemców, co stanowiło

wzrost o 3 687 osób w stosunku do roku 2010.).

Ponadto zostało wydanych 209 577 wiz w celu

wykonywania pracy, z czego ponad 93%

otrzymali obywatele Ukrainy, Białorusi i

Rosji oraz Chin – 5 854, Wietnamu – 2504.

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• Abolicja:
• Ustawa z dnia 28 lipca 2011r. o zalegalizowaniu

pobytu niektórych cudzoziemców na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o
udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o cudzoziemcach
(Dz. U. Nr 191, poz. 1133, z późn. zm.). Z abolicji
mogą skorzystać następujący cudzoziemcy:

• przebywający w Polsce co najmniej od 20 grudnia

2007 r., których pobyt na tym terytorium w dniu
wejścia w życie ustawy jest nielegalny;

Modele asymilacji/ integracji w

wybranych krajach

• przebywający w Polsce nieprzerwanie co najmniej

od dnia 1 stycznia 2010 r., którym przed tym
dniem została wydana ostateczna decyzja o
odmowie nadania statusu uchodźcy, zawierająca
orzeczenie o wydaleniu, i których pobyt na tym
terytorium w dniu wejścia w życie ustawy jest
nielegalny;

• wobec których w dniu 1 stycznia 2010 r. trwało

postępowanie w sprawie nadania statusu
uchodźcy wszczęte na skutek kolejnego wniosku.