Genezis z Ducha
I Gatunek: Poemat prozą
- brak podziału na wersy
- wyrazista kompozycja
- kunsztowne słownictwo
- bogata metaforyka
- charakter refleksyjny
II Forma
- utwór ma formę modlitewnego monologu z Bogiem.
- stanowi program koncepcji filozofii genezyjskiej, jaką zapoczątkował Słowacki, pod wpływem filozofii towianizmu Andrzeja Towiańskiego.
- jest spirytualistyczną koncepcją powstawania wszechświata.
III Tezy Genezis z Ducha
-Duch powstał ze słowa i jest siłą stworzoną przez Boga.
-Duchy zażądały kształtów, by stać się widzialnymi, ponieważ chciały przez swoją pracę okazywać Bogu miłość.
-Duch jest w ciągłym ruchu i pracy, nigdy nie odpoczywa. Przybrały formę światła, inne ciemności, łączy w sobie sprzeczne pierwiastki : dobra i zła, życie jest ich wypadkową, pozwala rozwijać się duchowi, napędza jego działania.
- Upadek ducha nie jest równoznaczny z jego regresywnym cofaniem się. Duch bowiem nigdy nie sprowadza się do form niższych, ale „leniwieje”, a jego praca staje się wolniejsza. Gdy Duch się leni, mądrość Boża zmusza go do dalszej pracy, jest jego siłą napędową.
-Śmierć jest formą przejściową. Bóg zezwala na ofiarę śmierci, oraz zmianą form bez pamięci o poprzednich kształtach. Śmierć poprzez ofiarę gwarantuje przeżycie i rozwój Ducha. System filozofii genezyjskiej od towianizmu rożni się tym, że nie uznaje on cofania się Ducha ku formom niższym Bóg zapobiegając cofaniu się form, niszczy te wcześniejsze i mniej doskonałe.
-Ewolucja przedstawiona jest jako dążenie Ducha do doskonałości. Genealogia ludzka przeprowadzona zostaje od form najprostszych, przez bardziej doskonałe do formy człowieka. Bógniszczy formy pośrednie, człowieka poprzedzające, co ma utrudnić sięganie wstecz do 'etymologii' ducha i zwrócić zainteresowanie człowieka ku przyszłości.
-Duch działa celowo. Eliminacja chaotyczności i bezcelowości pracy. Formy te są coraz doskonalsze, bo Duch działa rozwojowo, progresywnie.
-Wiedza o przeszłości dana Duchowi ma mu pomóc zrozumieć i odkryć przyszłość.
- Genezis kończy się opisem Polski jako narodu wybranego, który przez swoje cierpienia może osiągnąć siłę rozwoju i przyczynić się do dalszych zmian Ducha.