"Im mniej polityki , tym więcej wolności"

Polityka państwa

• Polityka fiskalna (budżetowa) (łac. fiscus - skarb państwa, skarb cesarski w starożytnym Rzymie)

• Polityka monetarna (pieniężna)

Polityka fiskalna (budżetowa) zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem.

Budżet państwa:

1. zespół rachunków, zestawiających na okres jednego roku kalendarzowego wszystkie wpływy i obciążenia państwa;

2. prezentacja programu działania rządu, w którym ogólne cele polityczne i społeczno-gospodarcze cele zostały przedstawione jako finansowe zamierzenia;

3. zespół narzędzi i środków służących realizacji określonych zadań społeczno-gospodarczych państwa.

Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami

Nadwyżka budżetowa mówi o tym o ile wpływy do budżetu są większe od wydatków państwa.

Deficyt budżetowy może być finansowany na 3 sposoby:

• Pożyczką krajową - przez emisję obligacji i bonów skarbowych;

• Pożyczką z zagranicy;

• Emisją pieniądza.

Ostatni sposób grozi inflacją, a dwa pierwsze powodują zadłużanie się państwa w kraju i za granicą. W taki sposób powstaje dług publiczny.

Dług publiczny zobowiązania państwa wobec banków, obywateli i zagranicy, powstałe w wyniku finansowania deficytu budżetowego drogą pożyczek

W przeszłości większość państw w dłuższych okresach miała w miarę zrównoważone budżety. Od czasów wielkiego kryzysu w latach trzydziestych i polityki New Deal, polegającej na zwiększaniu zagregowanego popytu w gospodarce za pomocą olbrzymiego programu robót publicznych, deficyt stał się jednym z elementów polityki gospodarczej. W krótkim okresie umożliwia on stosunkowo łatwy przyrost dochodu narodowego, a koszty takiego działania odłożone są (poprzez dług publiczny) na później.

Daje się przy tym zauważyć pewną tendencję, deficyt jest z reguły wyższy w krajach bardziej "opiekuńczych", z dużym udziałem własności państwowej (np. Grecja), a niższy w krajach, w których gospodarka jest bardziej liberalna (np. Wielka Brytania).

Spłaty odsetek od długu publicznego zabierają co roku sporą część dochodów budżetu (w Polsce ponad 10%).

Obsługa długu, zarówno krajowego, jak i zagranicznego, jest znaczącą pozycją w budżecie, co pogłębia trudności z jego zrównoważeniem.

Duży deficyt może doprowadzić do wyższego oprocentowania w bankach. Aby pokryć deficyt, rząd musi albo pożyczyć pieniądze, których potrzebuje, albo je "wydrukować" .

Rząd pożycza z tych samych źródeł, z których pożyczają firmy: od ludności, banków, zagranicznych pożyczkodawców itp.

Koszt pożyczek (w formie odsetek) podlega także prawom popytu i podaży, które kierują innymi cenami. Ponieważ pożyczki rządu dodawane są do ogólnego zapotrzebowania na dostępne fundusze, więc powoduje to wzrost popytu na kredyt, a tym samym zwiększenie jego oprocentowania.

Deficyt budżetowy a dostępność kredytu dla przedsiębiorstw.

Gdy państwo staje się znaczącym pożyczkobiorcą, to - oprócz omówionego już wzrostu stóp procentowych - następuje ograniczenie środków na kredyty dla przedsiębiorstw (tzw. efekt wypychania).

Powoduje to spadek możliwości inwestycyjnych gospodarki, co w długim okresie osłabia tempo wzrostu dochodu.

Różnica pomiędzy udzieleniem kredytu przedsiębiorstwu i udzieleniem kredytu państwu (rządowi) jest zasadnicza. Kredyty dla przedsiębiorstw obarczone są sporym ryzykiem. Kredyty zaciągnięte przez rząd ryzyka są niemalże pozbawione - jest znacznie mniejsza szansa, że zbankrutuje państwo niż, że zbankrutuje przedsiębiorstwo.

Dlatego w przypadku gdy rząd dużo pożycza, banki przestają być zainteresowane udzielaniem ryzykownych kredytów przedsiębiorstwom. Oznacza to dla polskiej gospodarki tyle co odcięcie kroplówki choremu.

Skutki deficytu budżetowego:

skutki zależą od tego w jaki sposób deficyt jest finansowany, ale można wyróżnić kilka następstw zapożyczania się przez państwo:

• brak zainteresowania udzielaniem kredytów przez banki

• wzrost podatków (konieczność zwiększenia wpływów do budżetu, ze względu na rosnące koszty obsługi długu), jeśli działa krzywa Laffera skutki są wprost odwrotne.

• redystrybucja dochodów od ludzi biednych do bogatych (obligacje zwykle posiadają osoby mające wolny kapitał, a za odsetki od obligacji płaci każdy).

• pojawia się presja inflacyjna

• ograniczenie dostępnego w przyszłości potencjału produkcyjnego (ograniczenie możliwości wzrostu gospodarczego).

• redystrybucja dochodów między pokoleniami. Jeżeli pożyczone pieniądze idą na inwestycje, to przynajmniej przyszłe pokolenie skorzysta z tych inwestycji, jeżeli na konsumpcję, to jest to życie na koszt przyszłych pokoleń (pozdrowienia dla Edwarda Gierka).

W okresie gospodarki socjalistycznej deficyt finansowany był głównie z emisji pieniądza, a w latach siedemdziesiątych i w mniejszym stopniu w osiemdziesiątych - pożyczkami z zagranicy.

Na koniec 2004 roku zadłużenie Skarbu Państwa wynosiło 402 mld zł (w tym krajowe 291 mld i zagraniczne 111 mld)

dla porównania na koniec września 2001r. zadłużenie wynosiło 291 mld zł (w tym 153 mld krajowe 138 mld zagraniczne)

(nasze dzieci dziękują Leszkowi Millerowi i jego kolegom)

Trochę historii...

Kredyty zaciągnięte w latach 70. w epoce Gierka będziemy spłacać do 2024 r.

Wartość kredytów, jakie na nasze konto zaciągnął towarzysz Gierek, jest dość trudna do oszacowania dlatego, że w latach 80. kraj ogłosił niewypłacalność, zaprzestał spłaty zobowiązań i od długu narosły potężne odsetki.

W demokrację weszliśmy z przeszło 40-miliardowym garbem zadłużenia liczonym w dolarach. Warto przy tej okazji wspomnieć Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego - instytucję powołaną jeszcze za czasów PRL, która miała zajmować się skupowaniem naszych długów na zagranicznych rynkach. Działalność FOZZ zakończyła się gigantycznym skandalem finansowym i defraudacją setek milionów złotych. Proces przeciwko szefom funduszu nie może się zakończyć od 14 lat, a niedługo większość zarzutów ulegnie przedawnieniu.

Potężne zadłużenie wyniesione z PRL-u udało nam się zredukować dzięki negocjacjom z wierzycielami skupionymi w tzw. Klubie Paryskim - należą do niego kraje, które nam pożyczały pieniądze, i Klubie Londyńskim, utworzonym przez banki komercyjne. Państwa-wierzyciele zgodziły się anulować połowę naszych długów i rozłożyć na raty resztę. Oporniej szły negocjacje z instytucjami komercyjnymi, ale wreszcie strony umówiły się, że zobowiązania - razem ok. 10 mld dolarów - zostaną zamienione na obligacje

Co roku na rachunek wierzycieli musimy odprowadzić określoną sumę pieniędzy.

W 2005 r. jest to kwota 2 mld 625 mln dolarów. To nie wszystko, bo do tego trzeba jeszcze doliczyć koszty związane z obsługą długu, czyli spłaty odsetek. Klub Paryski dostanie z tego tytułu 1 mld 346 mln zł, a od obligacji Brady'ego zapłacimy 190 mln zł.

Łącznie w przyszłorocznym budżecie rząd przeznaczył na obsługę zadłużenia zagranicznego 6 mld zł (odsetki od różnych papierów skarbowych sprzedanych na zagranicznych rynkach), czyli dwie trzecie sumy, jaką zapisano na wsparcie szkolnictwa wyższego. Łącznie wydatki na spłaty odsetek i rat kapitałowych są niemal równe sumie przewidzianej na obronę narodową i wymiar sprawiedliwości. Więc zanim postawimy pomnik I sekretarzowi i nazwiemy jego imieniem ulice warto nazwać po imieniu powody naszych problemów budżetowych.

Dług publiczny w mld zł

1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997
65	99	138	152	167	186	221

1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004
237	273	280	302	353	408	444

Istotne wskaźniki

1. Jaki procent PKB stanowi dług publiczny:

Przykład

na koniec 2004 roku dług publiczny 444 mld zł, PKB 885 mld zł

udział długu w PKB =

2. Jaki procent PKB stanowi deficyt budżetowy:

Przykład

w roku 2004 deficyt budżetowy 41,4 mld zł, PKB 885 mld zł

udział deficytu w PKB =

3. Jaki procent PKB stanowią wydatki budżetowe (198 mld zł dla 2004r.)

Istotne jest również jaki procent stanowią wydatki obligatoryjne, a jaki nieobligatoryjne

4. Jaki procent PKB stanowią dochody budżetowe (156 mld zł dla 2004r.)

5. Jaki procent PKB stanowią dochody (357 mld zł) i wydatki (399 mld zł) sektora Finansów Publicznych

Udział długu publicznego w PKB dla EU-15 oraz EU-25

Stosunek długu publicznego do PKB

		1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004
EU (25 countries)		:	:	:	:	:	67.5^(r)	66.7^(r)	62.9^(r)	62.0	61.4	63.0	63.4
EU (15 countries)		:	66.4^(r)	70.8^(r)	72.6^(r)	71.0^(r)	68.9^(^r)	67.9^(r)	64.1^(r)	63.1	62.5	64.0	64.3
Belgium		137.9	135.9	134.0	130.2	124.8	119.6	114.8	109.1^(r)	108.0	105.4	100.0	95.7
Czech Republic		:	:	:	:	12.2	12.9	13.4	18.2^(r)	26.3	29.8	36.8	36.8
Denmark		81.1^(r)	77.4^(r)	73.2^(r)	69.7^(r)	65.7^(r)	61.2^(r)	57.7^(r)	52.3^(r)	48.0	47.6	45.0	43.2
Germany		46.9	49.3	57.0	59.8	61.0	60.9	61.2	60.2	59.6	61.2	64.8	66.4
Estonia		:	:	:	:	6.4	5.6	6.0	4.7	4.7	5.8	6.0	5.5
Greece		110.1	107.9	108.7	111.3	108.2	105.8	105.2	114.0^(r)	114.4	111.6	108.8	109.3
Spain		58.4	61.1	63.9	68.1	66.6	64.6	63.1	61.1^(r)	56.3	53.2	49.4	46.9
France		45.3	48.4	54.6	57.1	59.3	59.5	58.5	56.8^(r)	56.8	58.8	63.2	65.1
Ireland		95.1	89.6	81.8	73.3	64.5	53.8	48.6	38.3^(r)	35.9	32.4	31.5	29.8
Italy		118.7	124.8	124.3	123.1	120.5	116.7	115.5	111.2^(r)	110.9	108.3	106.8	106.5
Cyprus		:	:	:	:	:	61.6	62.0	61.6^(r)	61.9	65.2	69.8	72.0
Latvia		:	:	:	:	:	9.8	12.6	12.9	15.0	14.2	14.6	14.7
Lithuania		:	:	:	:	15.2	16.5	23.0	23.8	22.9	22.4	21.4	19.6
Luxembourg		6.8	6.3	6.7	7.2	6.8	6.3	5.9	5.5^(r)	6.7	6.8	6.7	6.6
Hungary		:	:	:	:	64.2	61.9	61.2	55.4	52.2	55.5	57.4	57.4
Malta		:	:	:	:	51.5	64.9	56.8	56.4^(r)	63.5	63.2	72.8	75.9
Netherlands		79.3	76.4	77.2	75.2	69.9	66.8	63.1	55.9	51.5	51.3	52.6	53.1
Austria		60.5	63.4	67.9	67.6	63.8	64.2^(r)	66.5^(r)	67.0^(r)	67.0	66.7	65.1	64.3
Poland		:	:	:	:	44.0	39.1	40.3	36.8	36.7	41.2	45.3	43.6
Portugal		59.1	62.1	64.3	62.9	59.1	55.0	54.3	53.3	53.6	56.1	57.7	59.4
Slovenia		:	:	:	:	:	23.6	24.9	27.4	28.4	29.8	29.4	29.8
Slovakia		:	:	:	30.6	33.1	34.0	47.2	49.9	49.2	43.7	43.1	42.5
Finland		55.9	58.0	57.1	57.1	54.1	48.6	47.0	44.6^(r)	43.6	42.3	45.2	45.1
Sweden		:	73.9	73.7^(r)	73.5	70.6	68.1^(r)	62.7^(r)	52.8	54.3	52.4	52.0	51.1
United Kingdom		45.4	48.6	51.8	52.3	50.8	47.7	45.1	42.0^(r)	38.7	38.2	39.7	41.5

(:) dane niedostępne (r) dane poprawione
W ustawie o finansach publicznych wprowadzono procedury ostrożnościowe i sanacyjne, mające zapobiec przekroczeniu limitu konstytucyjnego.

Przewiduje ona trzy sytuacje:

• gdy w danym roku, nazwijmy go x, dług publiczny wynosi ponad 50%, ale nie więcej niż 55% PKB:

1) nakładane są ograniczenia na deficyt budżetowy państwa: jego wielkość w stosunku do dochodów budżetu w roku x+2 nie może być większa niż w roku x+1

2) restrykcje dotyczą też budżetów samorządowych: relacja deficytu każdej jednostki w stosunku do jej dochodów w następnym roku nie może być większa niż stosunek deficytu do wpływów w budżecie państwa uchwalonym na ten sam rok.

• gdy w roku x dług publiczny jest większy niż 55%, a mniejszy od 60%:

1) Rada Ministrów musi przyjąć projekt ustawy budżetowej na rok x+2, przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający spadek relacji długu Skarbu Państwa powiększonego o przewidywane wypłaty z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji do PKB w stosunku do ogłoszonej relacji dla roku x.

2) maksymalny deficyt każdej jednostki samorządu terytorialnego zostaje zmniejszony przez pomnożenie przez współczynnik R, wyliczany w następujący sposób:

R = (0,6 - PDP/PKB) : 0,05

gdzie:

PKB to produkt krajowy brutto,

PDP - państwowy dług publiczny,
oznaczają wielkości ogłoszone za poprzedni rok budżetowy

3) Rada Ministrów przedstawia program sanacyjny, mający zapewnić spadek relacji państwowego długu publicznego powiększonego o przewidywane wypłaty z długu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmiot sektora finansów publicznych do PKB

• gdy w roku x dług publiczny osiągnie poziom lub przekroczy 60%:

1) projekt ustawy budżetowej na rok x+2 nie może zawierać deficytu budżetowego, podobnie jak budżety uchwalone przez samorządy terytorialne

2) podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji

3) Rada Ministrów zobowiązana jest przedstawić Sejmowi program sanacyjny, którego realizacja doprowadzi do obniżenia relacji długu publicznego poniżej 60 procent PKB.

Realizacja budżetu

Niezwykle istotna jest obserwacja bieżącej realizacji budżetu. Wszelkie odchylenia od przewidywanych w Ustawie Budżetowej wydatków oraz wpływów powinny być jak najszybciej wykryte.

Przykład: realizacja budżetu państwa w 2002r. (I-IX)

Dochody budżetu państwa w okresie trzech kwartałów br. wyniosły 103779,1 mln zł, a wydatki - 133534,5 mln zł.

Głównym źródłem dochodów były wpływy z podatków pośrednich, które ukształtowały się na poziomie: 65 808,4 mln zł.

Wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 16135,7 mln zł,

z podatku dochodowego od osób prawnych - 9882,9 mln zł,

z państwowych jednostek budżetowych - 8293,3 mln zł,

a z pozostałych dochodów - 3658,8 mln zł.

Rodzaje polityki budżetowej:

1. pasywna - opiera się na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej (tzw. automatyczne stabilizatory);

Po stronie dochodów dotyczy to podatków uzależnionych od poziomu aktywności gospodarczej (podatki progresywne od dochodu, podatki pośrednie od sprzedaży), a po stronie wydatków - transferów uzależnionych od sytuacji materialnej jednostek (zasiłki z tytułu bezrobocia, pomoc społeczna, subsydia dla rolnictwa); automatyczne stabilizatory powodują tendencje do powstawania nadwyżki budżetowej w okresach ożywienia gospodarczego i deficytu w okresie recesji; automatyczne stabilizatory nie są jednak w stanie oddziaływać na strukturę gospodarki i dostarczać bodźców do zmiany sytuacji w gospodarce;

b) aktywna (dyskrecjonalna) - wymaga od państwa dostosowywania wyznaczników polityki fiskalnej do zmian w cyklu gospodarczym poprzez:

• zmiany stawek i struktury podatków,

• zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne;

Aktywna polityka budżetowa jest często brutalną ingerencją państwa w system rynkowy i jej skutki mogą być opłakane.

Funkcje polityki budżetowej:

1. alokacyjna - wpływanie na podział czynników wytwórczych między sektor prywatny i publiczny oraz ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów;

Alokacja realizowana jest:

• pośrednio: przez korygowanie cen, dotacji i podatków

• bezpośrednio: przez przekazanie funduszy na konkretne zadania

Zadania alokacyjne polityki fiskalnej polegają na:

1. kształtowaniu podziału czynników wytwórczych i dóbr materialnych między sektor publiczny i sektor prywatny,

2. kształtowaniu podziału czynników wytwórczych w ramach sektora publicznego,

3. oddziaływaniu na alokację zasobów w ramach sektora prywatnego.

2. redystrybucyjna - oddziaływanie państwa na ostateczny podział dochodów indywidualnych poprzez:

• bezpośrednią redystrybucję dochodów pieniężnych (podatki i transfery socjalne);

• bezpłatne (lub płatne częściowo) zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, służba zdrowia);

• oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (np. szkolenia zawodowe);

3. stabilizacyjna - wykorzystanie budżetu do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych (wysokiego zatrudnienia, niskiej inflacji, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego, stabilności bilansu płatniczego).

Polityka stabilizacyjna powinna przeciwdziałać powstawaniu gwałtownych wahań rozwoju gospodarki (zwłaszcza recesji) wynikających z cyklów koniunkturalnych.

Polityka państwa została znacznie rozszerzona w XX wieku. Wzrost uprawnień rządu tłumaczy się koniecznością likwidacji niedostatków rynku takich jak nierówność społeczna (problem bogatych i biednych), zanieczyszczenie środowiska itp.

Realizacja szczytnych celów często jednak zostaje zakłócona.

Wady działania rządu:

• wady systemu przedstawicielskiego. Zasadą rządów demokratycznych jest: jeden wyborca to jeden głos. W praktyce wybory wygrywa ten, kto ma pieniądze. Ponieważ w polityce liczą się pieniądze, często wprowadzane są programy, które przeciętnie przynoszą wiele małej grupie, a nieznacznie - obciążają grupę o dużej liczebności. Z czasem liczba programów rośnie i suma nieznacznych obciążeń jest trudna do udźwignięcia.

• biurokracja. Mało kto potrafi oprzeć się pokusie rozszerzania zakresu swej władzy. Rząd niejednokrotnie stara się robić za dużo powołując tysiące agencji, programów itp.

Prawo Parkinsona mówi, że liczba urzędników co jakiś czas się podwaja. Są tego dwie przyczyny, a mianowicie:
1) urzędnik pragnie mnożyć podwładnych, a nie rywali,
2) urzędnicy przysparzają sobie nawzajem pracy, jedni drugim.

- krótki horyzont czasowy - polityk chce wygrać następne wybory, więc podejmuje decyzje, które sprawią, że wyborcy będą zadowoleni przed następnymi wyborami, w dłuższym okresie jak mawiał Keynes wszyscy będziemy martwi.

Krzywa Laffera:

Dopóki wzrost stopy podatkowej wiąże się ze wzrostem produktu społecznego (państwo ma więcej pieniędzy na zapewnienie odpowiednich warunków do gospodarowania), przychody budżetowe rosną proporcjonalnie do obciążeń podatkowych. Po przekroczeniu przez stopę podatkową pewnego poziomu, (odpowiadającego maksymalnej wielkości wydatków państwa na poprawę warunków gospodarowania), przychody budżetowe będą maleć.

Wniosek:

zbyt wysokie podatki powodują zmniejszenie wpływów do budżetu

Wydatki budżetu państwa na rok 2005

Zestawienie według działów	Plan
	na 2005 r.
Rolnictwo i łowiectwo	2 384 509
Leśnictwo	31 981
Rybołówstwo i rybactwo	26 731
Górnictwo i kopalnictwo	912 149
Przetwórstwo przemysłowe	262 429
Handel	722 905
Hotele i restauracje	18 000
Transport i łączność	3 229 867
Turystyka	34 103
Gospodarka mieszkaniowa	1 448 061
Działalność usługowa	388 714
Informatyka	145 537
Nauka	2 892 329
Administracja publiczna	8 270 846
Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa	1 619 967
Obrona narodowa	12 154 961
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne	42 976 242
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa	9 132 222
Wymiar sprawiedliwości	7 052 694
Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek oraz wydatki związane z ich poborem	180 000
Obsługa długu publicznego	26 665 300
Różne rozliczenia	55 199 395
Oświata i wychowanie	869 449
Szkolnictwo wyższe	9 620 439
Ochrona zdrowia	3 090 472
Pomoc społeczna	10 886 383
Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej	7 957 051
Edukacyjna opieka wychowawcza	168 916
Gospodarka komunalna i ochrona środowiska	185 048
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego	920 600
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne obszary i obiekty chronionej przyrody	79 558
Kultura fizyczna i sport	176 875
Ogółem	209 703 733

Przewidywane wpływy do budżetu w 2005r.

					Plan
Wyszczególnienie					na
					2005 r.
					w tysiącach zł
1					2
DOCHODY OGÓŁEM					173 741 552
	1. Dochody podatkowe				154 417 695
	1.1. Podatki pośrednie				116 238 539
	a) podatek od towarów i usług				73 063 419
	b) podatek akcyzowy				42 285 120
	c) podatek od gier				890 000
	1.2. Podatek dochodowy od osób prawnych				14 690 619
	1.3. Podatek dochodowy od osób fizycznych				23 488 537
	2. Dochody niepodatkowe				16 547 549
	2.1. Dywidenda				961 736
	2.2. Wpłaty z zysku NBP				4 626 100
	2.3. Cło				1 527 800
	2.4. Dochody jednostek budżetowych				7 641 651
	2.5. Pozostałe dochody niepodatkowe				583 000
	2.6. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego				1 207 262
	3. Dochody zagraniczne				71 108
	4. Wpłaty do budżetu państwa z Unii Europejskiej				2 705 200

Na temat obligacji słów kilka

(na podstawie www.nbportal.pl)

Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa,

reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - Emitent obligacji - pożycza od

nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić

obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami.

Innymi słowy, obligacje skarbowe to forma oprocentowanej pożyczki pieniężnej zaciąganej

przez Skarb Państwa u osób zakupujących obligacje. Środki uzyskane z obligacji finansują

istotne cele przewidziane w budżecie państwa oraz są przeznaczane na spłatę wcześniej

zaciągniętych długów.

Rodzaje obligacji

Obligacje skarbowe oferowane w sieci sprzedaży detalicznej dzielą się na dwie grupy:

• obligacje oszczędnościowe

• obligacje rynkowe

Obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i

nierezydentom. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na

podstawie umowy sprzedaży lub darowizny. Nie są natomiast notowane na Giełdzie Papierów

Wartościowych. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane zawsze

po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł.

Do obligacji oszczędnościowych zalicza się obligacje dwuletnie, czteroletnie oraz

dziesięcioletnie.

Obligacje rynkowe są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nierezydentów, będących

osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających

osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z

ograniczoną odpowiedzialnością. Najważniejszą cechą tych obligacji jest możliwość obrotu

nimi na Giełdzie Papierów Wartościowych - za pośrednictwem biur maklerskich dla

posiadaczy rachunków papierów wartościowych lub możliwość sprzedaży bezpośrednio z

rachunku rejestrowego dla tych, którzy nie posiadają rachunku inwestycyjnego. Od maja 2005

r. obligacje rynkowe są notowane nie tylko na Giełdzie Papierów Wartościowych, ale także

na rynku regulowanym prowadzonym przez MTS CeTO S.A. (dotyczy to obligacji

wyemitowanych od maja 2005 r., a więc TZ0508 i wszystkich kolejnych emisji trzylatek oraz

- za miesiąc SP0610 i kolejnych emisji pięciolatek). Ponadto mogą być przedmiotem obrotu

na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umów sprzedaży lub darowizny. Obligacje

rynkowe są sprzedawane w trzymiesięcznych emisjach - zawsze po dziennej cenie sprzedaży

odpowiadającej cenie emisyjnej powiększonej o wartość odsetek przypadających na dany

dzień sprzedaży.

Do obligacji rynkowych zalicza się obligacje trzyletnie i pięcioletnie.

Bezpieczeństwo

Obligacje skarbowe stanowią bezpieczną formę lokowania posiadanych środków pieniężnych.

Wynika to przede wszystkim z faktu, że Skarb Państwa gwarantuje całym swoim majątkiem

wypłatę zainwestowanych pieniędzy wraz z należnymi odsetkami.

Obligacje skarbowe nie mają postaci materialnej - istnieją wyłącznie jako zapis

komputerowy. Fakt zakupu zostaje odnotowany w specjalnym Rejestrze Nabywców

Obligacji. Kupujący otrzymuje natomiast wydrukowane potwierdzenie zakupu, a na życzenie

imienne świadectwo depozytowe. Potwierdzenie zakupu nie jest papierem wartościowym.

Jest to jedynie dokument stwierdzający, że legitymująca się nim osoba jest właścicielem

określonej liczby obligacji danej emisji. Zdematerializowana postać obligacji wyklucza ich

zgubienie, sfałszowanie bądź kradzież.

Opłacalność

W ostatnich latach pojawiło się w Polsce wiele różnych sposobów inwestowania

oszczędności. Zawsze jednak przed decyzją o ulokowaniu swoich nadwyżek finansowych,

pojawiają się mniejsze lub większe wątpliwości dotyczące pewności i wysokości przyszłych

zysków.

Aby zatem być pewnym, czy inwestycja okaże się trafna, najlepiej wybrać taką formę

oszczędzania, która łączy w sobie gwarancję zwrotu zainwestowanego kapitału i uzyskania

satysfakcjonującego zysku. Sposobem spełniającym wymienione warunki jest zakup obligacji

skarbowych.

Wszystkie oferowane klientom rodzaje detalicznych obligacji skarbowych przynoszą zysk w

postaci odsetek. Ich oprocentowanie jest konkurencyjne w porównaniu z dochodowością

innych form oszczędzania.

Płynność (wykup przed terminem)

Jedną z najważniejszych zalet tej formy oszczędzania jest płynność, polegająca na możliwości

wycofania się z inwestycji przed terminem wykupu obligacji.

W przypadku obligacji oszczędnościowych (czyli dwu- , cztero- i dziesięcioletnich), ich

właściciel może przedstawić dowolną liczbę posiadanych obligacji do przedterminowego

wykupu.

W tym celu posiadacz obligacji powinien złożyć odpowiednią dyspozycję w jednym z

Punktów Sprzedaży Obligacji, podając jednocześnie numer swojego rachunku bankowego, na

który mają być przelane środki z tytułu obligacji. Jeżeli nabywca obligacji posiada

uaktywniony dostęp do systemów teleinformatycznych (telefon i internet), może także tą

drogą przedstawić je do wykupu. Wypłata świadczenia nastąpi po upływie 5 dni roboczych od

dnia złożenia dyspozycji.

Obligacje oszczędnościowe mogą być również przedmiotem obrotu na rynku wtórnym

nieregulowanym na podstawie umowy cywilno-prawnej.

Obligacje rynkowe (czyli trzy- i pięcioletnie) można sprzedać zarówno na rynku wtórnym

regulowanym (na Giełdzie Papierów Wartościowych lub przez Centralną Tabelę Ofert*), jak i

nieregulowanym, tj. odsprzedać je innej osobie. Sprzedając obligacje skarbowe na rynku

wtórnym należy złożyć dyspozycję sprzedaży z rachunku inwestycyjnego prowadzonego

przez BDM PKO BP lub z rachunku rejestrowego w Punkcie Sprzedaży Obligacji..

Sprzedając obligacje skarbowe na podstawie umowy cywilno-prawnej, należy odwiedzić

wraz z kupującym jeden z Punktów Sprzedaży Obligacji i przedstawić umowę sprzedaży.

Jeżeli umowa sprzedaży jest potwierdzona notarialnie, wystarczy by do placówki zgłosił się

jedynie sam kupujący.

* Obligacje rynkowe są notowane w systemie Centralnej Tabeli Ofert począwszy od emisji

TZ0508 i SP0610. Obrót wtórny obligacjami rynkowymi wyemitowanymi przed majem 2005

r. jest realizowany wyłącznie na GPW.

Łatwość zakupu

Obligacje skarbowe można kupić w:

• 981 wyznaczonych oddziałach PKO Banku Polskiego w całym kraju (w godzinach

pracy - od poniedziałku do piątku najpóźniej do godz. 19.00);

• 35 Punktach Obsługi Klientów Bankowego Domu Maklerskiego PKO BP (w

godzinach pracy - od poniedziałku do piątku najpóźniej do godz. 19.00).

oraz za pośrednictwem:

• internetu w pod adresem: www.zakup.obligacjeskarbowe.pl oraz www.inteligo.pl

• infolinii: 0 801 310 210 (opłata jak za połączenie lokalne) lub 0 prefiks 81 535 66 55.

Serwis telefoniczny jest czynny od poniedziałku do soboty od godziny 8.00 do 20.00 z

wyjątkiem dni świątecznych.

Dodatkową korzyścią dla klientów jest możliwość obsługi obligacji nabytych po 1 sierpnia

2003r. (wykup, przedterminowy wykup, wypłata odsetek, zamiana) w dowolnej placówce

PKO Banku Polskiego prowadzącej sprzedaż i obsługę obligacji, niekoniecznie w tej, w

której dokonano zakupu.

Terminy sprzedaży obligacji oraz wszelkie inne warunki dotyczące danej emisji obligacji,

są zawsze zawarte w listach emisyjnych Ministra Finansów. Listy emisyjne są dostępne w

placówkach PKO Banku Polskiego, na stronie internetowej www.obligacjeskarbowe.pl oraz

na stronie internetowej Ministerstwa Finansów www.mf.gov.pl/obligacje .

Nabywca kupuje obligacje po dziennej cenie sprzedaży. Dla obligacji dwuletnich,

czteroletnich i dziesięcioletnich jest to stała cena i w każdym dniu zakupu wynosi 100

złotych. W przypadku obligacji trzyletnich i pięcioletnich dzienna cena sprzedaży jest sumą

ceny emisyjnej i odsetek narosłych od pierwszego dnia sprzedaży danej serii obligacji.

Płatności za obligacje można dokonać:

• gotówką,

• przelewem na rachunek bankowy,

• środkami uzyskanymi z wykupu obligacji przez Skarb Państwa (zamiana

wykupywanych obligacji na nowe).

Jaką obligację wybrać?

Skarb Państwa oferuje różne rodzaje obligacji, umożliwiając w ten sposób wybór najbardziej

dogodniej dla klienta formy oszczędzania. W ofercie znajdują się obligacje o oprocentowaniu

stałym, zmiennym oraz opartym na inflacji.

Obligacje dwuletnie o stałym oprocentowaniu są dobrym rozwiązaniem dla osób, które chcą

ulokować posiadane wolne środki pieniężne i mieć pewność stałego oraz pewnego zysku.

Dzięki stałemu oprocentowaniu obligacji dwuletnich z góry wiadomo jaki będzie zysk po

zakończeniu okresu oszczędzania.

Obligacje trzyletnie o zmiennym oprocentowaniu to dobry sposób dla osób, które chcą

ulokować oszczędności w taką inwestycję, która zapewnia regularny (co 6 miesięcy) dopływ

gotówki oraz zawsze podąża za zmieniającymi się trendami na rynku finansowym.

Czteroletnie obligacje indeksowane to świetny sposób inwestowania dla osób, które

dysponują nadwyżkami finansowymi i zamierzają je pewnie ulokować na dłuższy czas, mając

pewność, że inflacja nie uszczupli ich zysku z kapitału, a marża odsetkowa zagwarantuje

interesujący zysk. Zapewniają coroczny dopływ gotówki z wypłacanych odsetek.

Obligacje pięcioletnie o stałym oprocentowaniu pozwalają oszczędzać przez dłuższy czas, z

jednoczesnym corocznym dostępem do wypracowanych przez kapitał odsetek, których

wysokość jest z góry znana.

Obligacje dziesięcioletnie o zmiennym oprocentowaniu, opartym na wskaźniku inflacji z

jednoczesną kapitalizacją odsetek po każdym rocznym okresie odsetkowym, to doskonały

produkt, kierowany przede wszystkim do osób wyrażających chęć oszczędzania na swoją

przyszłą, dodatkową emeryturę. W szczególności, obligacje EDO mogą być nabywane w

ramach programu Indywidualnych Kont Emerytalnych - "Konta IKE-Obligacje"

Zestawienie najważniejszych cech i zalet detalicznych obligacji skarbowych

sprzedawanych w PKO Banku Polskim

Wykup obligacji

Zakup obligacji przez nabywców jest formą pożyczki udzielonej Skarbowi Państwa. Po

upływie czasu, na jaki obligacje zostały wyemitowane, Skarb Państwa wykupuje od

nabywców obligacje, regulując w ten sposób swoją wierzytelność. Operacja ta określana jest

jako wykup.

Sposoby realizacji wykupu:

• wypłata gotówki - w dowolnej placówce PKO BP prowadzącej obsługę obligacji,

• dokonanie przelewu - na rachunek posiadacza obligacji,

• zamiana - gdy właściciel obligacji zechce przedłużyć inwestowanie w obligacje i

złoży dyspozycję, aby środki należne z wykupu obligacji zostały przeznaczone na

zakup obligacji kolejnych emisji.

Dla obligacji nabywanych od 1 sierpnia 2003r. będzie istniała możliwość zaliczenia

wierzytelności z tytułu ich wykupu na poczet ceny zakupu nabywanych obligacji,

odpowiednio po upływie terminu ich zapadalności.

www.nbportal.pl

na podstawie www.nbportal.pl

opracowano na podstawie http://biznes.interia.pl/news?inf=567313

na podstawie www.nbportal.pl

23

---