Dziecięcy sposób postrzegania własnego `ja' oraz rozumienia pojęcia związku
Pojęcie własnego `ja' w wieku szkolnym.
W okresie szkoły podstawowej następuje zmiana definicji `ja', która nabiera bardziej relatywnego, abstrakcyjnego i ogólnego charakteru.
Jednocześnie pojęcie własnego `ja' dziecka coraz rzadziej dot. cech zewnętrznych, a coraz częściej trwałych wartości wewnętrznych (uczuć, idei)
Sześciolatek określi siebie, jako osobę `bystrą'/'tępą'
Dziesięciolatek - że jest `bystrzejszy od innych'/'nie tak dobry jak jego koledzy'
Sposób postrzegania innych ludzi.
Podobnie do postrzegania `ja' zmiana sposobu postrzegania przez dzieci innych osób wiąże się z przejściem od konkretu do abstraktu, od tymczasowości do stabilności.
Sześcio- i siedmiolatki nie rozwinęły pojęcia: STAŁOŚĆ OSOBOWOŚCI - dzieciaki powołując się na takie cechy u innych jak: miły, chciwy, dobro, zły nie traktują tych cech, jako stałych elementów charakterystyki jednostki, na które w każdej chwili mogą się powołać
Natomiast od 7. czy 8. roku życia następują gwałtowne zmiany. Dzieci zaczynają skupiac się na cechach wewnętrznych i wartościach innych osób i przypuszczać, że w innej sytuacji dostrzegą te same elementy osobowości.
Pojęcie przyjaźni.
dla przedszkolaków przyjaźń to kategoria fizyczności. `Bawienie się razem', spędzanie czasu, dzielenie się przedmiotami
natomiast w okresie szkoły podstawowej podstawowym pojęciem związanym z przyjaźnią staje się wzajemne zaufanie (odtąd przyjaciele to osoby szczególne, podobne do nas, hojne, pomocne, godne zaufania).
Zalezność między procesami poznawczymi a zachowaniem społecznym.
Przedszkolak posiada teorie innych umysłów, ale nie rozumie jeszcze, że ludzie z jego otoczenia też na swój sposób odczytują jego umysł. Dziecko zrozumie stwierdzenie: Wiem, że ty wiesz, ale nie zrozumie: Wiem, że ty wiesz, że ja wiem.
Nie wiadomo jednak, co jest przyczyną, a co skutkiem. Czy poznanie warunkuje relacje i zachowania społeczne, czy to podczas realizowania zachowania społecznego (zabawa z równieśnikami) malec pracuje nad procesami poznawczymi i uczy się.
Typy związków.
Rodzice
Przedszkolaki potrzebują oparcia w rodzicach szczególnie w czasie stresujących wydarzeń - pierwszy dzień szkoły, śmierć pieska, choroba. Ale w miarę zniejszenia się ilości przykrych wydarzeń maluchy oddalają się od rodziców, nie osłabiając jednak przywiązania. Rodzice nadal są dla nich bezpieczną bazą, wsparciem.
Badania Baumrind (1991)
Rówieśnicy
Siedmio-, ośmio-, dziewięcio- i dziesięciolatki preferują zabawę z rówieśnikami.
Dla piątoklasistów najwazniejszym kryterium było to, co dzieci razem robią
Dla ósmoklasistów - wazniejsze okazały się idee, podobny wygląd.
Przejście podobne do postrzegania `ja' - od konkretności do abstrakcyjności.
Segregacja płciowa
Już trzy- i czterolatki bawią się oddzielne: chłopcy z chłopcami, dziewczynki z dziewczynkami
Ogólnie: dzieci w wieku od sześciu do dwunastu lat czynnie unikają kontaktów z płcią przeciwną, tworzą negatywne stereotypy i wolą towarzystwo własnej płci
Dzieci pierwszych klas podstawowych bardziej są skłonne przełamać pomiędzy grupami barierę rasową, niż płciową.
Przyjaźń.
Pięcio- i sześciolatki mogą nawiązać przyjaźń mieszaną płciowo, ale siedmio- i ośmiolatki zawsze wybiorą przyjaciela zgodnego płciowo ze swoją płcią.
Przyjaźnie chłopców = ekstensywne (grupa otwarta na nowego członka, bawiąca się zazwyczaj na dworze, tym samym zajmując większą przestrzeń; przyjaźń taka opiera się na współzawodnictwie i dominacji).
Przyjaźnie dziewczynek = intensywne (bawią się w parach, rzadko powiększają grupkę, najczęściej w domu, bądź w jego pobliżu; przyjaźń taka to zgodność, zwierzanie się, uległość)
Wzorce agresji
Agresja fizyczna w okresie przedszkolnym niemal zanika, wzrasta jednak agresja werbalna
AGRESJA SPOŁECZNA - zachowanie, którym posługują się dziewczynki, żeby zniszczyć czyjeś poczucie wartości czy stosunki z rówieśnikami
Różnice indywidualne.
Poczucie własnej wartości.
Siedmio- i ośmiolatki nie mają problemu z odpowiedzią na pytanie: Jak bardzo lubisz siebie? Czy jesteś szczęśliwy?
Wg Susan Harter poziom samooceny jest wynikiem dwóch wew. ocen lub sądów:
Rozdźwięk pomiędzy tym, kim dziecko chciałoby być, a tym, kim myśli, że jest (gdy rozbieżnośc niewielka poczucie własnej wartości wysokie; i na odwrót)
Poczucie wsparcia ze strony ważnych ludzi
Niska samooceny w tym wieku jest silnie sprężona z depresją.
Stałość poczucia własnej wartości na przestrzeni czasu.
Samoocena na krótką metę jest całkiem stabilna, natomiast w okresie kilku lat obserwuje się już pewnie jej wahania.
Źródła zróżnicowania poczucia własnej wartości:
Doświadczanie przez dziecko sukcesów i porażek na różnych polach działania
Wartości i poglądy wyznawane przez rodziców i rówieśników.
Określenia i oceny płynące od innych.
Na podstawie tych trzech źródeł dziecko tworzy własny pogląd (WŁASNY MODEL WEWNĘTRZNY) na to, kim powinno być i kim jest. Schemat ten nie jest niezmienny. Jednak, gdy raz został ustanowiony, charakteryzuje go pewna trwałość.
Popularność i odrzucenie.
Stopień odrzucenia przez grupę rówieśniczą ma tendencję do nieulegania zmianie. Dziecko odrzucone rzadko zmieni swój status - a nawet jeśli uda mu się to to i tak nie osiagnie pełnej akceptacji.
Podgrupy dzieci odrzuconych:
Na stałe odrzucone prze rówieśników
Dzieci zaniedbywane
Cechy dzieci popularnych i odrzuconych.
Dzieci popularne
Zachowanie łagodne
Wspieranie innych
Dobrzy rozmówcy
Panują nad emocjami
Dzieci odrzucone
Agresja (jako sprawne narzędzie rozwiązywania problemów - K. Dodge)
Kłótliwość
Niezdolność do współpracy
Niezdolność do kontrolowania emocji
Interpretacja zachowania innych jako ataku
Rola szerzej pojętej społeczności.
Rola stresu i czynniki ochronne.
Arnold Sameroff w dziecku nawarstwiają się wpływy róznego rodzaju stresu. Dziecko może poradzić sobie z jedną, czy dwiema trudnymi sytuacjami, alecz jeżeli dochodzi do ich kumulacji takie konsekwencje jak nieprawidłowy rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny stają się realne.
Czynniki chroniące dziecko przed szkodliwym wpływem stresu:
Wysoki poziom inteligencji
Kompetentny typ wychowania (np. autorytatywny)
Dobra szkoła
Bezpieczne przywiązanie do rodzica
Silna więź z przyjaciółmi, rodziną, sąsiadami
Telewizja i jej znaczenie.
Pozytywne efekty edukacyjne:
Wpojenie odpowiednich wartości
Poszerzenie zasobu słownictwa
Ugrzecznienie dziecka
Negatywne efekty telewizji na zdolności poznawcze:
Im więcej czasu przed tv tym gorsze wyniki w testach (szczególnie u rodzin wykształconych)
Telewizja a poziom agresji
Chris Boyatzis (1995) dzieci oglądające brutalny serial wykazały siedmiokrotnie więcej aktów przemocy w swobodnej zabwie, którą rozpoczęto zaraz po projekcji w porównaniu z dziećmi nieoglądającymi uprzednio tej kreskówki.
Stałe oglądanie przemocy na ekranie prowadzi do znieczulicy emocjonalnej wobez przemocy
Rozwój społeczny i rozwój osobowości w wieku od sześciu do dwunastu lat.