20.02.2007 r.

Prof. dr hab. J. Szmagalski; wtorek 11³⁰, sala 44.

Egzamin: 2 zakresy zagadnień.

Trzy wylosowane zagadnienia - wykłady + literatura.

lista lektur - jedna do wyboru krótki esej z danej książki.

1. Zakres przedmiotu - podstawowe pojęcia:

1. Instytucjonalna pomoc społeczna, zakres i wyznaczniki aksjologiczne;

2. Problemy społeczne;

3. Wykluczenie społeczne;

4. Zasada pomocniczości (subsydiarności).

2. „Milowe kamienie” rozwoju pomocy społecznej:

1. Prehistoria;

2. Starożytność;

3. Średniowiecze;

4. Reformacja;

5. XVII w. początek ery nowożytnej - angielskie poor laws;

6. Wiek XIX;

7. Polskie tradycje pomocy społecznej;

8. Początki nowoczesnej pomocy społecznej w Polsce, II RP;

9. Pomoc społeczna w PRL.

3. Współczesne modele instytucjonalnej pomocy społecznej.

4. Rola organizacji pozarządowych we współczesnej pomocy społecznej.

Zakres przedmiotu - dość umowny, to nie jest ustabilizowana nauka.

Co to jest pomoc społeczna?

Wieloznaczność słowa „pomoc”. Pomoc społeczna - zjawisko nieodłącznie związane z gatunkiem ludzkim. Zjawisko pomocy występuje powszechnie.

Pomoc jako wrodzona cecha gatunku ludzkiego. Dowodzi się, że pomoc wzajemna występuje również u zwierząt, to jest dziedzictwo ewolucyjne. Zdolność do pomagania innym przynosimy ze sobą na świat. Istnieje wśród etologów dość popularna teza o dziedziczności altruizmu dowód grzebanie zmarłych przez naszych praprzodków. Człowiekowi prehistorycznemu były znane zachowania opiekuńcze, które dziś nazwalibyśmy pomocą osobom niepełnosprawnym (przeżywały osoby upośledzone fizyczne, które same nie miałyby szans przeżycia - dowodzą tego wykopaliska na Korsyce sprzed 2000 lat; prawdopodobnie takie upośledzone osobniki mogły opiekować się małymi hominidami). Dzięki pomocy gatunek trwa.

Jest też inna teoria - o agresji wewnątrzgatunkowej: wyniszczanie słabszych osobników jest właściwym regulatorem zachowania. Karol Darwin, Konrad Lorenz „Tak zwane zło” obserwacja zwierząt. Gatunek ludzki trwa dzięki temu, że eliminujemy z pokolenia na pokolenie słabsze linie genetyczne. Agresja jest regulatorem zachowań.

E. C. Banfield (teoria socjologiczna) prowadził badania terenowe nad życiem wsi włoskiej na południu (uboższe). Badał wzory życia chłopów włoskich, którzy stanowili dużą część emigracji do USA. Nie bez znaczenia była włoska mafia w USA. Odkrył zjawisko amoralnego familizmu - strategia wspierania i pomocy jedynie najbliższej rodziny i przyjaciół, przy jednoczesnym stosowaniu strategii walki wobec wszystkich spoza tego kręgu. W warunkach ograniczonego dostępu do dóbr taki amoralny familizm powstaje. Polskiemu społeczeństwu w PRLu też się to przypisywało, choć nie występował w postaci tak drastycznej jak we Włoszech. Warunki, w jakich żyją ludzie mogą ukształtować określony sposób pomocy, zachowania.

Czynniki genetyczne (teoria ewolucyjna): mocny nurt.

Teorie ewolucyjnej genezy zachowań prospołecznych i altruistycznych:

1. Teoria łącznego dostosowania Williama D. Hamiltona (dobór krewniaczy) - hipoteza, że w toku ewolucji kształtują się mechanizmy wyzwalające i kontrolujące zachowania altruistyczne, które zwiększają prawdopodobieństwo, iż pomoc zostanie udzielona krewnym. Więzi emocjonalne zwiększają prawdopodobieństwo pomocy.

2. Teoria altruizmu zwrotnej Roberta L. Triversa (ewolucyjna teoria gier) - hipoteza, że zapowiedź przyszłej interakcji oraz kooperacyjne nastawienie partnera interakcji zwiększają gotowość do współpracy. Gdy my komuś pomożemy ktoś pomoże nam.

3. Teoria doboru grupowego Davida S. Wilsona i Elliota Sobera - hipoteza, że sobór naturalny faworyzuje cechy korzystne dla grupy, a nie dla jednostki.

Spór pomiędzy zwolennikami natywizmu a czynników środowiskowych.

Społeczeństwa kształtują normy, które zdają się być funkcjonalne. Norma pomocy, wzajemności. Ale są tez inne normy: dbanie tylko o własne sprawy, nie wtrącanie się. Rzeczywistość jest zbyt skomplikowana, by opisać ją przy pomocy jednej tylko teorii.

Pomaganie jest zjawiskiem socjobiologicznym.

Pomoc społeczna to pojęcie węższe niż pomoc wzajemna. Zakres pomocy społecznej wykształca się na przestrzeni ostatnich 100 lat.

Polityka społeczna, praca socjalna, socjologia, historia. Pomoc społeczna jest instytucją życia społecznego.

Social welfare.

Dean Pierce: instytucja społeczna jest to wzór działalności rozwinięty w danym społeczeństwie dla zaspokojenia pewnych lub wszystkich potrzeb w danej dziedzinie.

Historia tworzenia teorii pomocy społecznej jako nauki zaczyna się na pocz. XX wieku. Szkoła pracy socjalnej. W 1908 r. Alice Salamon - założyła jedną z pierwszych takich szkół - w Berlinie. Pracownik socjalny musi mieć rozeznanie w prawie; zatrudniony tu prawnik prowadził badania i zaproponował definicję pomocy społecznej.

Definicje (trzeba będzie porównywać i omawiać te definicje):

1. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując [własne środki, możliwości i uprawnienia: ustawa z 1990 r.] własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

(ups 12.3.2004 r.; zmiany ustawy wymuszane szybkimi zmianami społecznymi).

2. Instytucja społeczna (wg Deana Pierce'a) jest to wzór działalności rozwinięty w danym społeczeństwie dla zaspokojenia pewnych lub wszystkich potrzeb w danej dziedzinie.

27.02.2007 r.

Pomoc społeczna, a nie opieka społeczna.

Definicje pomocy społecznej:

• Lata 30. - opieka społeczna;

• Lata 50. - historia jej twórcy jest uderzającym przykładem sytuacji w Europie;

Historia:

• Powstanie szkoły pomocy społecznej: w 1898 r. powstała letnia szkoła filantropii w USA trwała 6 tyg. dla ok. 20 słuchaczy; z czasem - od tego zaczęło się rozwijać kształcenie pracowników socjalnych; potem: na uniwersytety;

• w tym samym czasie zaczęły się kursy w całorocznej szkole pracy socjalnej w Amsterdamie;

• w 1908 r. szkoła pracy socjalnej w Berlinie: Alice Salamon; przeciwna poszukiwaniom ram kształcenia na uniwersytetach bo one są siedzibą wiedzy abstrakcyjnej; przeciwstawienie establishmentowi akademickiemu;

• wśród tych osób kształcących się tam był Walter Friedlander (prawnik) - miał uczyć podstaw prawa, ale zaczął opracowywać plany nauki; potem nazizm emigracja do USA;

• „Introduction to social welfare” (lata 50.) - definicja pomocy społecznej: to zorganizowany system świadczeń i instytucji społecznych mających za zadanie dopomóc jednostkom i grupom w osiągnięciu zadowalającego poziomu życia, stanu zdrowia, stosunków osobistych i społecznych, co pozwoli im w pełni rozwinąć możliwości oraz będzie sprzyjało pomyślności pozostając w harmonii z potrzebami ich rodzin i otoczenia. ujęcie dość daleko idące

• Definicja pomocy społecznej J. Romanyshyn (1971): to zinstytucjonalizowana działalnośći obejmująca te wszystkie formy interwencji społecznej, których podstawowym i bezpośrednim celem jest wspieranie dobra (well-being) jednostki i społeczeństwa jako całości. Pomoc społeczne obejmuje urządzenia oraz procesy bezpośrednio nakierowane na rozwiązywanie i profilaktykę (prevention) problemów społecznych, rozwój zasobów ludzkich i poprawę w jakości życia. Obejmuje ona służby socjalne dla jednostek i rodzin, a także starania na rzecz umacniania lub modyfikowania instytucji społecznych. bez obietnicy, że zaspokojone zostaną potrzeby wszystkich

• M. Siporin (1975): pomoc społeczna jest metainstytucją, bowiem obejmuje szeroki wachlarz zawodów pomocowych i służb mających zaspokoić potrzeby społeczne ponad środki w sposób naturalny dostarczane przez rodziny i grupy wspólnotowe. Jest ona nastawiona na zapewnianie adekwatnych standardów życia i społecznego funkcjonowania wszystkim członkom społeczeństwa. Jest jednym z głównych instrumentów stabilizacji społecznej i zmiany społecznej dla utrzymania i doskonalenia ustroju społecznego i struktur instytucjonalnych dla dobra wszystkich ludzi w naszym społeczeństwie. maksymalizacja zobowiązań społeczeństwa wobec jednostek;

Elementy wspólne definicji:

• Instytucjonalność;

• ALE - gdyby każdą z definicji wprowadzić w życie, za każdym razem efekt byłby inny;

Umożliwianie rozwoju jednostek, wspieranie rozwoju kultury itd. - to następuje, ale nie w ramach pomocy społecznej.

Istnieją kryteria uprawnień do korzystania z ustawowo przyznawanej pomocy. Dwa rodzaje kryteriów uprawnień:

1. dysfunkcje społeczne (art. 7 ups): [podkreślone zmiany z 2004 r.]

1. ubóstwo

2. sieroctwo

3. bezdomność

4. bezrobocie

5. niepełnosprawność

6. długotrwała lub ciężka choroba

7. przemoc w rodzinie

8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności

9. bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych

10. braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze

11. trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy

12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego

13. alkoholizm lub narkomania

14. zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa

15. klęska żywiołowa lub ekologiczna

2. nie tylko długotrwałe dysfunkcje, ale trzeba osiągnąć pewien próg wysokości dowodów lub mniej.

6.03.2007 r.

Kryteria dysfunkcji w różnych krajach różne.

www.mpips.gov.pl

Dochód na osobę - 461 zł - osoba samotnie gospodarująca (tyle co najmniej powinna mieć);

Dochód na osobę - 316 zł - na osobę w rodzinie, kryterium dochodowe;

+ trzeba być dotkniętym jedną z dysfunkcji społecznych.

Kryteria te powodują dylemat natury etycznej: czy człowiek ubogi musi dopiero zacząć bić rodzinę, czy zostać alkoholikiem, żeby dostać pomoc?

Prawo jest źle skonstruowane; zachęca biedne rodziny do rozwodów w celu uzyskiwania większych świadczeń.

Co to jest teoria? Teoria pomocy społecznej nie jest szczególnie rozwinięta, czy szanowana, mimo że dotyczy spraw ważnych dla funkcjonowania społeczeństwa.

Czym jest teoria w ogóle? Wiedza ściśle związana z praktyką, formułowana na podstawie praktyki i odnosząca się do tych działań praktycznych. Uogólnione doświadczenia.

Jest wiele definicji teorii. Jedna z nich: teoria w znaczeniu naukowym - system logicznie i rzeczowo uporządkowanych twierdzeń, spełniający przyjęte w danej nauce kryteria poprawności metodologicznej; na podstawie tych twierdzeń można przewidywać pojawianie się zjawisk, którymi zajmuje się dana nauka predykatywna funkcja teorii.

Kryterium metodologicznym teorii w znaczeniu ogólnym jest doświadczenie (wiedza „gorąca”).

Uzależnienie aksjologiczne zjawisk pomocy społecznej.

12.02.2007 r.

Zróżnicowanie aksjologiczne teorii pomocy społecznej.

Każdy nasz wybór, który bierze pod uwagę wartość obieranego kierunku działania, ma char. aksjologiczny.

Poszukujemy aksjologicznych uwarunkowań w polityce państwa.

Dwie skrajne doktryny - model nigdzie nie wprowadzony w pełni, co najwyżej kierunkujący działania polityczne - doktryny państwa:

1. minimalnego (minimal state)

2. opiekuńczego (welfare state).

Nie można się przy tych nazwach odwoływać się do potocznego znaczenia.

Państwo minimalne (minimal state)

Państwo opiekuńcze (welfare state)

idea - władza państwowa zobowiązana do zabezpieczenia naturalnego prawa człowieka do życia, zdrowia, własności oraz zabezpiecza prawo do ochrony tych praw naturalnych i nic ponadto; państwo - stróż nocny (w średniowieczu tacy stróże dbali o to, by obywatele w swoich domach mogli czuć się bezpiecznie); odpowiedzialność za życie człowieka - jego indywidualna troska; stawianie na dobroczynność obywateli, jako na naturalny odruch troski za innych, którzy nie radzą sobie na rynku wolnej gry sił;

jednostka nie może być w życiu społecznym pozostawiona sama sobie, bo nie może mieć kontroli na bezosobowymi siłami gospodarki i rynku; jednostka jest ofiarą procesów społecznych; państwo powinno być polityczną organizacją społeczeństwa, która powinna dbać o interesy społeczeństwa, o jego całość; teza, że niepowodzenia jednostki są nie tylko ich osobistym nieszczęściem, ale są też szkodliwe dla społeczeństwa jako całości; w państwach o dużych różnicach ekonomicznych w społeczeństwie rewolty grup zdesperowanych; państwo opiekuńcze to odpowiedź na takie niebezpieczeństwo;

Polityki państw prowadzą w jedną lub druga stroną, modele nigdzie nie zrealizowane w pełni.

Geograficzna prawidłowość; im bardziej na północ, tym więcej państwa opiekuńczego (Skandynawia, Kanada); im bardziej na wschód, tym więcej państw z elementami opiekuńczości; im bardziej na zachód, tym więcej w państwach elementów państwa minimalnego. Im bardziej na południe - tym bardziej świat rozwarstwiony.

Ostatnie kilkadziesiąt lat w Europie były podporządkowane doktrynie państwa opiekuńczego. Od pocz. lat 50. państwa rozwijały się w stronę doktryny państwa opiekuńczego. Dlaczego jeszcze nie zarzucono doktryny państwa minimalnego? Bo idea państwa opiekuńczego się nie do końca sprawdza.

Krytyka państwa opiekuńczego - ekonomiczna nieefektywność oraz paradoksalne rezultaty państwowej pomocy społecznej występują zjawiska zaprzeczające sensowności instytucjom pomocy społecznej. Następuje zjawisko marginalizacji warstw ekonomicznie najsłabszych (bezpłatna edukacja, płace minimalne bumerangowy efekt interwencji państwa na rynku pracy; postawy roszczeniowe).

Początki państwa opiekuńczego - koniec XIX w. Niemcy, współczesne wersje tego rozwinęły się pod wpływem ekonomicznej teorii Johna Keynesa.

To może być podstawa w wymianie międzynarodowej. Dostarczenie ludziom pełnego zatrudnienia, ograniczenie akumulacji bogactw - jest osiągalne na poziomie międzynarodowym. Państwo powinno wspierać konsumpcję przez mniejsze podatki niż płace minimalne, publiczne programy inwestycyjne.

Raport Beveridge'a o sytuacji zabezpieczenia społecznego.

8 postulatów:

1. obowiązkowe minimum dochodu potrzebnego do życia; zasada minimum socjalnego;

2. obowiązkowe ubezpieczenie ludzi pracujących; w zależności od potrzeb, a nie wcześniejszych dokonań ekonomicznych; (pierwsze próby zabezpieczeń społecznych - pocz. XX w.);

Karta Atlantycka. Myśl o tym, że wszelkie wojny itd. są efektem walki o dobra ekonomiczne.

Trzy główne orientacje/perspektywy państwa opiekuńczego w Europie.

1. konserwatywna - państwo takie bardziej zachęca do roszczeniowości niż chroni społeczeństwo przed biedą itd.; produkuje biedę zamiast ją zwalczać;

2. liberalna - państw opiekuńcze to dobre rozwiązanie, ale wydatki na pomoc społeczną są niewystarczające, gdyby były większa, taka pomoc byłaby skuteczniejsza;

3. radykalna - ustrój kapitalistyczny i państwo opiekuńcze to są kompletnie nieprzystające do siebie rozwiązania; albo kapitalizm, albo państwo opiekuńcze (przeciwnicy kapitalizmu).

Najostrzejsze stanowiska - marksiści (przeciwnicy państwa opiekuńczego - oszukiwanie klasy robotniczej, należy tworzyć społeczeństwo opiekuńcze) i darwiniści (państwo nie powinno ingerować w proces ewolucji społeczeństw, którego nieodłączną cechą jest walka o byt).

20.03.2007 r.

Podstawowe, wybrane pojęcia teorii pomocy społecznej.

Problem społeczny/kwestia społeczna - zachowania ludzkie i zjawiska społeczne, które ze względu na swój charakter, skutki, czy intensywność występowania, postrzegane są i odczuwane przez członków danej społeczności jako istotne dolegliwości w życiu zbiorowym;
np. bezrobocie, zła sytuacja mieszkaniowa, bezdomność, ubóstwo, narkomania.

Bieda nie była zawsze odczuwana jako istotna dolegliwość w życiu zbiorowym - była stanem błogosławionym, szansą dla chrześcijan dostąpienia zbawienia. Myślenie o biedzie jako o problemie społecznym zaczęło się w XIX w.

Trzy główne orientacje względem biedy (z tego wynikają różne strategie działania względem osób biednych):

1. biedni nie zasługujący na wsparcie ( usuwanie, zamykanie, prace przymusowe);

2. biedni postrzegani jako osoby nieporadne ( źródło biedy w samym człowieku, dziedziczenie biedy, nieporadność przekazywana socjalizacyjnie; trzeba przekształcać osobowość - terapia; praca socjalna jako oddziaływanie na nieporadne jednostki);

3. biedni są ofiarami życia społecznego ( makrostrukturalne mechanizmy społeczne są niesprawiedliwe, dystrybucja dóbr w społeczeństwie tak, że kto ma więcej dostaje więcej, a kto mniej - mniej; zmiana politycznego status quo; trudność: koncepcja, że bieda jest społecznie funkcjonalna, potrzebna - H.W. Johnson „The social service - an introduction” - biedni wykonują prace, których inni nie chcą wykonywać, bieda przedłuża czas korzystania z dóbr, dostarcza miejsc pracy opiekujących się biednymi).

Bieda ma aspekt subiektywny - można ją wykreować w rozważaniach (np. twierdzenie, że transformacja wywołuje biedę.

Nadużywanie alkoholu - już dawno odkryto, że nadużywanie alkoholu przynosi znaczne pożytki społeczne poprzez wysokie opodatkowanie sprzedaży i produkcji alkoholu.

Bezrobocie - nie udało się uniknąć niepowodzenia ekonomicznego, tam gdzie postanowiono zwalczać bezrobocie zapewniając wszystkim pracę. Brak bezrobocia może być też problemem.

Szara/czarna strefa - jest to dolegliwość, ale dzięki niej wiele osób na środki do życia.

Kwestia społeczna - pojęcie czasami zarezerwowane dla określania szczególnego rodzaju problemów społecznych - szczególna dolegliwość dla potencjału ludzkiego całego społeczeństwa, są następstwem funkcjonalnych rozwiązań w społeczeństwie, niedostosowanych od zaspokajania potrzeb; np. liczba ofiar wypadków drogowych. Przyczyna kwestii społecznej - np. bezrobocie, wysoko niezaspokojone potrzeby w mieszkalnictwie.

Interpretacje przyczyn mają charakter polityczny (liberałowie - źródłem jest krępowanie swobody osobistej, indywidualnej i swobodnej gry sił; socjaliści - źródłem jest takie ukształtowanie porządku społecznego, że istnieje podział zbiorowości na uprzywilejowane i upośledzone, trzeba znieść strukturalne zróżnicowanie; chrześcijańska nauka społeczna - dochodzenie do sprawiedliwych stosunków społecznych niemożliwe bez moralnego kształcenia jednostek). Duża niestabilność ze względu na to, która z ideologii akurat dominuje.

Konstruktywne działania prospołeczne nie są możliwe bez udziału makrostruktur.

Wykluczenie społeczne - dość nowe pojęcie (social exclusion) w obszarze nauk społecznych - dot. ubóstwa, bezrobocia, mniejszości społecznych, niepełnosprawności; zaistniało w debacie dzięki Francji, gdzie w latach 60. pojawiło się w odniesieniu do osób nieobjętych ubezpieczeniem społecznym (czyli początkowo dość wąskie znaczenie). Szersze znaczenie - dzięki Komisji Europejskiej w 2. poł. lat 80. Potem używane na forum międzynarodowym. W literaturze pojawiają się następujące rozumienia tego pojęcia:

• stan ograniczający czerpanie korzyści z przynależności do grupy mimo formalnego w niej uczestnictwa;

• występowanie rozpadu więzi istotnych środowiskowo i zanikanie związków opartych na zasadach wspólnotowej solidarności i wzajemności

• kondycja społeczeństwa charakteryzująca się brakiem społecznej spójności

• sytuacja jednostki polegająca na społecznej izolacji

• stan dobrowolny

• stan narzucony

• skutek bezrobocia czy ubóstwa

• przyczyna bezrobocia czy ubóstwa

To pojęcie ma siłę stygmatyzacyjną, choć miało służyć tylko do opisywania. Jednak w programach pomocowych UE stosuje się to pojęcie jako opis problemu.

Dwie koncepcje wykluczenia społecznego:

Wykluczenie - integracja, spójność Polityczne cechy społeczeństwa: system ustrojowo-prawny promujący integrację obywatelską rynek pracy promujący integrację ekonomiczną państwo opiekuńcze; rodzina i wspólnoty promujące integracje interpersonalną.	Wykluczenie - uczestnictwo Polityczne cechy społeczeństwa: ułatwianie uczestnictwa w rynku pracy lub w edukacji zwiększanie szans uczestnictwa bez zakładania, że będzie ono lub powinno prowadzić do konwergencji norm osobowych czy społecznych.
Zasadnicza cecha społeczeństwa: znaczący stopień spójności norm.	Zasadnicza cecha społeczeństwa: wielość akceptowanych systemów norm.

27.03.2007 r.

Pomocniczość/subsydiarność - łączy się ze słowem: zasady zasady subsydiarności.

Pomocniczość - w języku potocznym - ktoś jest nastawiony na pomaganie innym. Odnosi się do potrzeb ludzkich społeczności i państwo, które pojawia się jako podmiot tych relacji.

Ma wiele znaczeń:

w encyklopediach znajdziemy to pojęcie połączone z zasadą pomocniczości/subsydiarności: „zgodnie z zasadą subsydiarności”

decyzje powinny być podejmowane jak najbliżej terenów, na których mają być one wdrożone; podkreśla się słuszność tych decyzji tezą, że prawo do podejmowania decyzji powinno być związane

z odpowiedzialności za skutki tych decyzji; jeśli podmiot decydujący jest świadomy, że za podjęcie decyzji ponosi odpowiedzialność, to podejmie taką decyzję z większą ostrożnością

zespół, który podejmuje decyzje jest blisko zw. z ludźmi, których decyzja będzie dotyczyć - jest to rozsądne; znają uwarunkowania lokalne

łączy się z teorią skutecznego zarządzania

u podłoża zasady pomocniczości leży przekonanie o efektywności demokratycznych procedur

zasada pomocniczości nie ogranicza się jedynie do zagadnień zw. z zarządzaniem

idea obecna od czasów Arystotelesa

w Polsce stanowi nowość - ludzie często rozumieją tę zasadę jako obowiązek

Ludzie mają potencjał do decydowania o własnym losie.

Korzenie historyczne: współczesne wyjaśnienie tej zasady nastąpiło w XX w. Wprowadził ją Pius XI w 1931 r. w encyklice „Quadrogessino Anno” - upominające Europę XX w. idee totalitarne urzeczywistniły się w rządzeniu np. Mussolini.

Lata 30. - sukcesy masowych projektów zmian - narzucone zgody przez władców totalitarnych - realizowały się kosztem ludzi, których do realizacji tych projektów wodzowie zapędzali.

Wizje Piusa XI - państwa ograniczającego obywateli.

W nauce społecznej kościoła nie wszystkie kręgi społeczne upatrują wyjaśniający wiedzę o świecie, a jednak systemy laickie przyswoiły zasadę pomocniczości np. Komitet UE.

Zgodnie z nią państwo rozwiązuje swoje problemy, a dopiero gdy są one niewystarczająco skutecznie realizowane, dopiero przystępuje z pomocą unijny poziom.

W polskim systemie ustrojowym zasada pomocniczości została przyjęta jako podstawowa. Konstytucja z 1997 r. przyjmuje, że państwo jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. Uznaje też autonomię ludzi.

UE przekazując fundusze trzyma się zasady subsydiarności - wiedzą, że samorządy wiedzą na co potrzebują pieniędzy, ale potrzebują wsparcia finansowego.

Władza centralna musi mieć kontrolę nad tym jak samorządy się rządzą. Obciążanie pewnym zakresem odpowiedzialności jednostek, które mają dane zadanie wykonać. Mają autonomiczne i uzasadnione możliwości; muszą zebrać pewną część funduszy. Z drugiej strony mamy najróżniejsze systemy pomocy.

Zasada pomocniczości to mechanizm, który działa dobrze w społeczeństwach obywatelskich.

Historyczny rozwój pomocy społecznej.

Kamień milowy - kamień na szlaku - wyznacza 1 milę, kierunek posuwania się do przodu

Nowe rozwiązania do pomocy społecznej: ślady ich da się dzisiaj odszukać w dzisiejszym kształcie instytucji pomocy społecznej.

Prehistoria - P. Kropotkin - ros. Archeolog - wtórne badanie nad życiem człowieka w dawnej przeszłości. Na podstawie śladów archeologicznych, etnograficznych zaczął gromadzić dane, które uogólnił: nieodłącznym elementem życia jest wzajemna pomoc - świat ludzki i zwierzęcy nie przetrwałyby gdyby nie pomoc wzajemna.

„Pomocniczość jako warunek rozwoju”.

Wzór filantropijnej pomocy zrodził się już w starożytnej Grecji. Przesłanie, że dobro jest celem społeczności.

W starożytnej Grecji rozpoczęła się historia pomocy społecznej - rozwiązania instytucjonalne, które odnajdujemy we współczesnej pomocy społecznej. Grecy stworzyli ideę społeczności wspomagającej się i samowystarczalnej. Osady względnie samowystarczalne - podróż - właściwość tylko niektórych państw.

Generalnie miasto starało się rozwiązywać swoje problemy w sposób samowystarczalny - słabsi pomoc musieli uzyskać od swoich współbraci.

Względnie ograniczone możliwości korzystania z dóbr - zasoby sa skromne - człowiekowi do przetrwania jest potrzebna większa siła niż gromadzenie dóbr do przetrwania na własny użytek. Wypracowali filozofię, która była szkołą myślenia dla ludzi tamtego czasu.

Mit o Prometeuszu.

Filantropia = miłość do człowieka.

Arystoteles - dobro celem społeczności; stworzył ideę państwa jako społeczności. Człowiek musi mieć szansę na zaspokojenie swoich potrzeb.

Starożytny Rzym - idea obowiązkowej pomocy bogatych biednym; powinności obywateli w zakresie pomocy społecznej i pomoc państwa; zrodziła się tutaj funkcja kontrolna - dla powodzenia państwa i ich samych nie wystarczy zgromadzenie bogactw i wpływów, ale także zapewnienie bezpieczeństwa tych osiągnięć; obok nich żyją ludzie biedni i głodni.

Jeśli nie pomożemy zdesperowanym zdesperowanym biedakom to ta nierównowaga zagraża całemu społeczeństwu i realizacja kontrolnej funkcji pomocy społecznej.

Lud można utrzymać w ryzach dając mu chleb i igrzyska - cesarz Trajan.

Trajan dopatrzył się w tym warunku stabilności państwa - elementy opieki państwa nad ludem - państwo dotowało zboże, alimentowało dzieci z biednych rodzin - szczególnie chłopców - potrzebowało silnych chłopców do wojska/kupowało sobie mięso armatnie/

Wspomaganie biedaków budowa silnego państwa - do tych rozwiązań uciekł się Hitler /wyciągając z nędzy republiki Weimarskiej/

Przesłanie z pierwszych wspólnot chrześcijańskich swoją siłę czerpały z idei życia wspólnotowego - każdy może liczyć na pomoc, opiekę, zrozumienie - łamanie się chlebem, wspólna modlitwa.

Gminy miały system dzielenia dóbr pomiędzy wszystkich potrzebujących. Wspólnotowa pomoc, organizacja - gminy mają swoich funkcjonariuszy - diakonów.

3.04.2007 r.

W średniowieczu pomoc społeczna (jak opisuje to Fromm) opierała się na zasadzie wzajemności - opieka wyższych warstw społecznych nad niższymi w zamian za wojowników, ręce do pracy; zagłodzeni biedacy byliby słabymi wojakami.

Średniowieczna struktura społeczna opierała się na własności ziemi, dochody opierały się na dochodach z ziemi.

Ani pańska opieka, ani własność nie rozwiązywała wszystkich problemów ludzi zw. z uzyskaniem środków utrzymania; osoby niezdolne do pracy, chore, kalekie - znajdowały pomoc w instytucjach kościelnych. Te instytucje dźwigały wielki zakres pomocy społecznej.

Św. Franciszek z Asyżu założył w 1208 r. zakon Braci Mniejszych, a misji tego zakonu przypisał praktykowanie miłosierdzia jako radosnego poświęcenia w imię miłości Boga. Zakon żebraczy.

Św. Tomasz z Akwinu (żył 1225-1274) - chrześcijańska teoria miłosierdzia (Caritas); podstawą teorii uczynił zobowiązanie do dzielenia się własnością stosownie do pozycji społecznej.

Pomoc kościoła:

jałmużnictwo - pośrednie (zbieranie pieniędzy dla innych) i bezpośrednie (żebranie przez samego zainteresowanego)

przytułki (zwane wówczas szpitalami) - głównie prowadzone przez zakony, ale i parafie

Szpitale zostały wyspecjalizowane - klasyfikacja szpitalnictwa kościelnego Wg Kodeksu cesarza Bizancjum Justyniana Wielkiego (527-565)

Szpitale:

1. dla biednych

2. dla chorych

3. dla podróżnych

4. dla trędowatych

5. dla pielgrzymów

6. dla starców

7. dla sierot i dzieci podrzuconych

Teodor Lindan opracował definicję szpitala na użytek diecezji.

Reformacja - ruch rewolucyjny w kościele katolickim, rozpoczęty przez Marcina Lutra.

John Wycliffe. W systemach reformatorskich bieda została uznana jako kara za grzechy. W etyce protestanckiej poczesne miejsce zajęła praca. Człowiek unika nędzy pracując.

Luter - tezy, kwestionujące dotychczasowe założenia doktryny katolickiej: (teoria pomocy społecznej Lutra)

propozycja powszechnego zakazu żebrania, ale + właściwa organizacja pomocy ubogim, skuteczna nad nimi kontrola, by nie korzystali z opieki fałszywi ubodzy, włóczędzy itd.

zobowiązanie miejscowych władz do zapewnienia biedakom opieki

eliminacja włóczęgostwa - element kryminogenny; skłonność do udzielania włóczęgom jałmużny sprawia, że to kryminogenne zajęcie się może rozwijać

wyznaczenie nadzorców (system) którzy w porozumieniu z Radami Miejskimi będą organizowały pomoc społeczną

ubogich należy tak wspierać, aby nie umarli z głodu

W jednym z miast niemieckich - rozporządzenie o kasie ubogich - pomoc regularna, ale kontrolowana.

Wielu historyków uważa, że przełom XVI/XVII to przejście od średniowiecza do ery nowożytnej. Thomas Munk uzasadniał przełomowość tego okresu - nieustanne zagrożenie islamem, wojny, epidemie, głody, co ukształtowało charakter problemów społecznych w ówczesnej Europie. Z punktu widzenia badaczy pomocy społecznej okres ten jest ciekawy, bo pojawiły się wówczas nowe jej formy ze strony samorządów miejskich i ze strony państwa. Zaczęto odkrywać polityczne znaczenie pomocy społecznej.

Patrycjat miejski i robotnicy miejscy - dwie warstwy w miastach, ostatnia - proletariat miejski (służba, pracownicy niewykwalifikowani). Rzemieślnicy w cechach dbali o syt. materialną swoich rodzin i rodzin czeladników. Patrycjusze gromadzili majątki, a biedacy znajdowali się w najgorszej sytuacji; istniał jeszcze margines społeczny - prostytutki, włóczędzy, dezerterzy.

Malejąca wydajność rolnictwa w stosunku do potrzeb - wiele buntów. Te bunty mogły wywołać polityczny skutek w miastach - na wsiach radzili sobie sami (np. polowania).

Oszczędzanie, gromadzenie zapasów na czas nieurodzaju. Skupowano w tym celu zboże - by uniknąć buntów w okresie nieurodzaju.

Tam, gdzie ograniczono wpływ kościoła katolickiego na rzecz kościoła protestanckiego, biednego kościoła, pomoc charytatywna kościoła katolickiego nie była możliwa, a protestancki nie pomagał. Musiały tu wkroczyć samorządy i państwa.

Anglia - władza centralna, państwowa najwcześniej zaczęła wpływać na instytucjonalizację pomocy społecznej. Już w epoce elżbietańskiej dotknięto problematyki ubóstwa na mocy centralnego prawa. Najwcześniej w Europie wprowadzono podatek na rzecz ubogich (poł XVI w.) + rozwiązania administracyjne. To też były rozwiązania przeciwko włóczęgostwu.

17.04.2007 r.

W Anglii w XVII w. wprowadzono bardzo ważne regulacje prawne dot. pomocy społecznej. Prawa spisane na pocz. XVII w. faktycznie z niewielkimi (choć ważnymi) zmianami przetrwały do XX w. Dopiero po II wojnie światowej wprowadzono ważne zmiany. To prawo nazwalibyśmy pakietem ustaw, oryginalnie nazwano je „Poor laws”. Przyjęte w 1605 r. Prawa elżbietańskie.

Prawa te, wynikające z ducha reformacji, zmieniły podejście do kwestii ubóstwa. Wprowadziły rozwiązania, które możemy odkryć we współczesnych systemach. Zasiłki dla chorych i niezdolnych do pracy. Później - przypisanie obowiązku pomocy do miejsca urodzenia osoby wspomaganej. To władze gminy miały dbać o swoich ubogich. Act of settlement. Domy pracy przymusowej (workhouses) się na szczęście nie zachowały - tam ubodzy byli zatrzymywani i przymuszani do pracy.

Poszukiwanie środków utrzymania - migracja ze wsi do miast.

W XIX w. zmiany społeczne, polityczne i ekonomiczne zaszły daleko i regulacje z XVII w. nie wystarczały. W 1834 r. pojawił się „wynalazek” który znacznie pogorszył sytuację ubogich: ograniczenie pomocy do tzw. indoor relief; to znaczyło, że środki publiczne (pomoc rzeczowa i finansowa) mogły być od tego roku pod rządami zreformowanego prawa przyznawane tylko pensjonariuszom domów pracy przymusowej czy przytułków dla tych, którzy nie mieli siły wykonywać żadnej pracy. Pomoc tylko osób w zamkniętych ośrodkach pobytu. A praca przymusowa była narzucana nie tylko biedakom, ale była też traktowana jako kara dla uwięzionych przestępców. To upodobnienie biedaków z więźniami wytworzyło przekonanie, że bieda jest moralnie naganna, przyjmowanie pomocy to klęska życiowa.

Taki stosunek do biedaków został wyostrzony przez przyjęty 2 lata wcześniej przepis o szkołach anatomii (już wcześniej pokonane zostało tabu nietykalności ludzkich zwłok - lobby medyczne; dokonywanie sekcji zwłok dla celów poznawczych; w Anglii już za panowania Henryka VIII wprowadzono przepis na przekazywanie corocznie dla celów edukacyjnych czterech ciał skazanych na karę śmierci przestępców - tylko czterech, więc przyjmowano jeszcze wtedy zasadę nietykalności zwłok, stąd tych czterech byli to najgorsi przestępcy karani dodatkowo po śmierci ćwiartowaniem zwłok; rosły potrzeby na zwłoki, rozrósł się czarny rynek) - przepisy z 1832 r, umożliwiły workhouse'om przekazywanie zmarłych biedaków do sekcji zwłok, przez co nie trzeba było dla takich osób organizować pogrzebów, pożytek społeczny z badań. Praktyczne zastosowanie utylitaryzmu Benthama - moralne jest to, co jest użyteczne dla największej ilości ludzi. Spadek tradycji Henrykowskiej wiążący sekcję zwłok ze zbrodnią wzmocnił przekonanie, że bieda jest moralnie naganna, wzmocnił skojarzenie biedy ze zbrodnią.

Idea utylitaryzmu znalazła zastosowanie w wielu dziedzinach. Legła ona u podstaw modelowego workhoouse'u - panoptikon. Biedacy izolowani (nawet okien nie było), żyjący pod surową opieką personelu (mieli do dyspozycji dyscyplinę <skórą pokryty kij zakończony kilkoma luźnymi rzemieniami>, kajdanki).

Disraeli, konserwatysta, skomentował workhouse'y tak, że Anglia ogłasza całemu światu, że bycie biednym jest zbrodnią.

Przeciwstawną tendencję wprowadził w Anglii ówczesny angielski Kościół katolicki tworząc inny model domu pomocy społecznej dla biednych: nazwany poor house. Zbudowany wg konstrukcji budynków uświęcających. Biedni ubrani w ładne wyróżniające pozytywnie stroje, opiekunowie nie stosowali surowej dyscypliny. Po śmierci - pogrzeb.

1869 r. nowe rozwiązanie - organizacje obywatelskie, które przyjęły nazwę towarzystw organizacji dobroczynności (Charity Organisation Societies - COS). To nie są towarzystwa dobroczynne.

Pierwsze towarzystwo utworzyła w Londynie działaczka społeczna w celu poprawienia warunków mieszkaniowych (Octavia Hill i Charles Loch). Doszli do wniosku, że środków dostępnych dla pomocy społecznej jest sporo w bogacącym się w społeczeństwie, a wiele z nich się marnuje - pieniądze są wyłudzane przez najbardziej energicznych członków warstwy najbiedniejszej. COS miały być organizacjami rozpoznającymi osoby najbardziej potrzebujące. Założyły one tez pomoc bezpośrednią i niematerialną biedakom. W 1877 r. w stanie NY powstała pierwsza siedziba COS z zamiarem pracy wg modelu Hill. Prace w COS prowadzili początkowo wolontariusze. Chodziło o to, by nie tylko rozpoznawać sytuację materialną i potrzeby ludzi biednych, ale i pomagać im przez doradztwo, pokazywanie nowych wzorów życia. Wolontariuszy nazwano friendly visitors. To są poprzednicy pracy socjalnej. Praca socjalna przyjęła dziedzictwo CSO jako przesłanie rozpoczynające jej rozwój.

W NY, COS (które wcześniej dosłuży do wniosku, że friendly visitors to są ludzie, którzy muszą być zatrudnieni na stałe i muszą móc poświęcić cały swój czas na działalność, a także, że potrzebne jest im zawodowe przygotowanie). Powstało pojęcie naukowej filantropii. W roku 1888 r. odbył się pierwszy kurs dla pracowników socjalnych. Uczestniczyło w nim 28 osób, trwał 6 tygodni - ten kurs przeszedł do historii jako początek istnienia pracy socjalnej w Ameryce. Po kilku latach kształceniem pracowników socjalnych zajęły się uczelnie wyższe.

W 1900 r. pojawiło się pojęcie pomocy socjalnej.

W XIX w. ścierały się dwie ideologie reprezentujące stosunek do pomocy społecznej - marksistowskie i liberalne. Przedmiotem sporu był stosunek do podziału zysków wytwarzanych coraz bardziej wydajnie w produkcji przemysłowej napędzanej rewolucją przemysłową tamtego czasu. Wtedy pojawiły się rozwiązania kapitalizmu. Pochodnym do tego sporu był spór o stosunek do pomocy społecznej. Socjaliści traktowali pomoc społeczną jako przeżytek, który powinien być zlikwidowany po zwycięstwie socjalizmu, który zapewni równą dystrybucję dóbr. W liberalizmie przyjmowano, że pomoc społeczna jest niezbędna nie tylko ze względów humanitarnych, ale i pragmatycznych, jako środek kontroli społecznej nad biedniejszymi warstwami społeczeństwa, zapewniający stabilizację społeczną. Idea liberalna to idea złagodzenia napięć.

Społeczność lokalna, Kościół, filantropia laicka, filantropia obywatelska.

Początek XIX w. to realne wejście państwa w rozwiązywanie problemów socjalnych w sposób systemowy. Wtedy pojawiły się zapowiedzi współczesnego państwa opiekuńczego. Rolę inicjującym przypisuje się Bismarckowi - ustawodawstwo ochrony pracy - zasiłki, ubezpieczenia, emerytury. Z czasem rozwiązania niemieckie zastosowała większość krajów Europy. Proces zapoczątkowany w latach 80. XIX w. stał się okresem poszukiwań eksperymentów w zakresie zabezpieczenia społecznego, z którego się wyłoniły dwie tendencje - model bismarckowski (kontynentalny, oparty na rozwiązaniach ubezpieczeniowych - pracownik i pracodawca budują kapitał ubezpieczeniowy poprzez comiesięczne składki odciągane od ich dochodów, z tego kapitału pracownik zaczyna z niego korzystać, kiedy pracować już nie może) i model zaopatrzeniowy (pomoc finansowana z podatków publicznych; świadczenia pomocowe są wtedy przydzielane bezwarunkowo z tytułu przynależności do danej grupy społecznej - UK, Australia, Nowa Zelandia). Model pracy socjalnej.

24.04.2007 r.

Pomoc społeczna w Polsce.

Wracamy do początku - średniowiecze w Polsce. Początki pomocy społecznej - pocz. XII w., wiąże się to z działalnością zakonną. Zgodnie z misją chrześcijaństwa te organizacje religijne kładły nacisk na pomoc bezradnym i zdemoralizowanym.

Przytułki (zwane szpitalami).

1. podejście do pomocy społecznej wyznaczał katolicyzm (po reformacji nie został zachwiany), do czasów kontrreformacji zachował swoje podstawowe cechy charakterystyczne - miłosierdzie;

2. podstawową formą pomocy społecznej było jałmużnictwo bezpośrednie i pośrednie (zbieranie przez opiekunów środków w celu rozdania najbardziej potrzebującym)

3. organizowanie zgromadzeń typu tercjarskiego - zgromadzenia laickie realizujące misję chrześcijańską, działalność religijna w tym pomoc potrzebującym.

Kościół - nie tylko troska o najbiedniejszych, ale i funkcje opiekuńcze w sensie politycznym: wystąpienie (1180 r.) w imię obrony ludności wiejskiej przed uciskiem możnych.

Codzienną formą oddziaływania na życie społeczne: bractwa parafialne (od XIII w.), najpierw na Śląsku i Małopolsce. Bractwa nadawały formę organizacyjną nie tylko życiu parafii, ale pełniły funkcję samopomocową np. finansowanie pochówków ubogich zmarłych w swojej parafii.

Bractwa laików, świeckich: fani danego zakonu, byli gotowi popierać misję danego zakonu. Za to bractwo miało prawo grzebać swoich zmarłych Wg ceremoniału danego zakonu, pochówek wśród zakonników.

Wiedzę o najstarszych z bractw tercjackich zgromadzono dzięki dobrotliwości historii względem Krakowa.

Początek ery nowożytnej - 1501 r. - początek XVI w.

Głównym polem pomocy społecznej organizowanej przez kościół stało się szpitalnictwo. Synody w XVI w. narzucające politykę Kościołowi w zakresie opieki nad biednymi czerpały inspiracje z dekretów soboru trydenckiego (1545-1563). Ten sobór wprowadził w życie Kościoła reformy, które miały Kościół rzymskokatolicki obronić przed krytyką reformacji. Już wcześniej na synodzie piotrkowskim w Polsce ustalono jak ma wyglądać działalność Kościoła wobec szpitali - opieka nad biednymi z najbliższej okolicy. Szpital tylko dla najsłabszych.

1591 r. - bractwo św. Łazarza.

Wielki wpływ ks. Piotra Skargi (1536-1612) - kaznodziei, kontrreformatora, teoretyka zorganizowanej pomocy społecznej Kościoła, który przyczynił się do odrodzenia katolicyzmu na Litwie. Wielki dorobek. Ukształtował na długie lata działalność organizacji tercjarskich w Krakowie i stworzył tam wzór do naśladowania dla innych miast. W latach 1588 r. po powrocie z misji w Wilnie, gdzie był pierwszy rektorem Akademii Wileńskiej, do 1612 r. sprawował urząd nadwornego kaznodziei Zygmunta III Wazy. Skarga występował przeciwko warcholstwu postulując centralizację władzy i wzmocnienie władzy królewskiej, przejmowała go też dola biedaków. Sobór trydencki zainspirował go do dalszej działalności - powołanie w Krakowie Bractwa Miłosierdzia i założenie Banku Pobożnego (kasy pożyczkowe) - a to właśnie znalazło się w przesłaniu soboru trydenckiego. Banki Pobożne miały rozwiązywać problemy braku gotówki ludzi biednych w ramach tradycyjnej walki kościoła z lichwiarstwem. Banki były dla tych, którzy mogliby uruchomić swój potencjał produkcyjny za cenę niewielkich inwestycji. Mogli oni pożyczyć pieniądze na niewielki procent.

Skarga - kaznodzieja polityczny, działacz, ale także polityk miłosierdzia. Organizując Arcybractwo Miłosierdzia, wypełniał swoją ideę, przedstawioną w kazaniach o miłosierdziu - 2 kazania wygłoszone na potrzeby istniejącego już Bractwa Miłosierdzia.

W tych kazaniach zawarte są jego poglądy nt. miłosierdzia: klasyfikacja problemów nędzy - trzy jej rodzaje: duchowna, domowa oraz żebracza i pospolita. Przeciwdziałanie tym nędzom: trzy typy szpitali (nie w sensie konkretnych pomieszczeń).

Nędza duchowna - wśród wszystkich grzecznych, schorzałych i znędzniałych na duszy; lekarstwem - głoszenie słowa, udzielanie sakramentów. Trzeba w związku z tym utrzymywać kler.

Nędza domowa - nie żebrzą, bo się wstydzą np.; należą tu: wdowy z dziećmi, sieroty, bezposażne panny, osoby dotknięte nieszczęściami losowymi, ludzie zrujnowani przez lichwę; trzeba to „leczyć” specjalnie zorganizowanymi uczynkami miłosiernymi - np. Bractwo powinno odnajdywać i pomagać potrzebującym. To są fundamenty współczesnej pomocy społecznej. Uczynkiem miłosiernym jest również prowadzenie Banków Pobożnych (podobne do tego były Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe w cechach rzemieślniczych). Obecnie - Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe w zakładach pracy.

Idea Banku Pobożnego fundamentem Kas Zapomogowo-Pożyczkowych.

Nędza żebracza i pospolita - pod opieką wielkiego szpitala tak, że Kościół będzie wśród żebraków prowadził działalność opiekuńczą przygarniając ich do szpitali. Władza świecka również powinna takie szpitale prowadzić. Te szpitale były „przodkami” Domów Pomocy Społecznej. Naszym moralnym obowiązkiem jest wychwytywanie oszustów i próżniaków.

Dzieła Skargi przetrwały wieki - nie tylko kazania, ale i dzieła praktyczne - Arcybractwo Miłosierdzie (założone 1584 r.) trwało aż do 1960 r. W 1989 r. reaktywacja. Pomagają społeczności romskiej, prawosławnej, ZHR, rodzinom wielodzietnym, samotnym matkom.

Realizacja zadań Bractwa wiąże się ze zjawiskiem fałszywych nędzarzy.

Krakowskie Bractwo św. Łazarza (1592 r.) - przyjęto ścisłe regulaminy świadczenia uczynków miłosiernych; obowiązek diagnozowania podopiecznych tego bractwa. Obowiązek przeprowadzać z potrzebującymi wywiad, który w nowoczesnej pracy socjalnej jest również początkiem procesu pomocowego (13 pytań, wywiad = „egzam nowych ubogich żebraków”).

Dobroczynna działalność przedstawicieli innych wyznań (gminy żydowskie, muzułmanie).

Andrzej Frycz-Modrzewski („O naprawie Rzeczypospolitej”) - świecki teoretyk organizacji pomocy społecznej państwa; proponował, by odróżniać prawdziwych potrzebujących od próżniaków i by próżniactwo tępić. Propozycja wprowadzenia państwowej służby zdrowia (spełniło się dopiero w XX w.).

W świeckiej pomocy społecznej pierwsze rozwiązania w XIV w. W statucie wiślickim zapis o obowiązku opieki nad ludźmi upośledzonymi. Nie udało się tego zbyt dobrze zorganizować.

Możnowładcy opiekowali się swoimi poddanymi.

Zasadniczo stosunek do biedy wyznaczał jednak Kościół. Żebractwo nie było uznawane w katolicyzmie za plagę i czynnik kryminogenny, jak to się stało pod wpływem idei reformacji. Dopiero teraz odeszło się od ubóstwiania ubóstwa i podjęto działania w celu ograniczenia biedy.

8.05.2007 r.

Podejście punitywne do żebractwa w wielu większych miastach np. w Warszawie - Komisja Dobrego Porządku powstała w 1768 r. (sprawowanie nadzoru nad przytułkami, oczyszczanie miasta z włóczęgów, ladacznic, bezdomnych). Domy pracy przymusowej.

Gdańsk - pod wpływami wielu władców (Polska, Prusy), miasto hanzeatyckie.

Przełom XV/XVI w. - Gdańsk największym ośrodkiem handlowym i wielkim ośrodkiem produkcyjnym (morze - otwartość na świat). Wpływy reformacji stłumione przez króla Zygmunta Starego, odżyły oddziaływania pomocowe. Nastąpiła inwazja biedaków, która przeszkadzała mieszkańcom.

W 1525 r. władze miejskie wydały ordynację postanawiającą, że żebracy mają podlegać porządkującemu sytuację miasta przeglądowi. Żebracy w dobrym stanie zdrowia - wygnani, a jeśliby powrócili - naznaczeni, następnym razem - dożywotnie roboty w więzieniu. W połowie XVI w. miasto podzielone na okręgi, na czele których postawiono żebraczych wójtów, którzy mieli kontrolować stan biedy w mieście, napływowych biedaków odsyłano na wieś, a miejscowi potrzebujący pomocy dostawali znaki uprawniające ich do żebrania. Dzieci żebracze miały być uczone zawodu: stosunek do pomocy nie ograniczał się jedynie do jałmużny.

Miasto mimo przedsięwziętych środków nie radziło sobie z biedą.

Potem rajcy miejscy oparli się na idei pracy przymusowej w 1630 r. budowa domy pracy przymusowej i przemysłowej (tkalnia) na dużą skalę. Tkalnia sukna i innych ciężkich tkanin - produkcja tych tkanin wymagała wielkiego nakładu pracy fizycznej. Biedacy zamykani w domu byli przymuszani od pracy. Wielka, otoczona murem budowla, jak więzienie, pracowało tam łącznie ponad 100 osób. Kilkanaście godzin pracy na dobę przy marnym wyżywieniu, pod naciskiem surowej dyscypliny, pod kontrolą nadzorców. Kara chłosty. Ludzie byli selekcjonowani, oddzielnie spały kobiety i mężczyźni, na pryczach. Przedsięwzięcie było dochodowe, więc wybudowano kolejny dom pracy przymusowej.

Być może więcej miast czerpało wzór z Gdańska, ale nie zachowały się dokumenty na ten temat.

Wiele osób żyło na skraju nędzy i w każdej chwili pod wpływem zdarzeń losowych mogli wpaść do kategorii żebraków, więc powstawały kasy zapomogowo-pożyczkowe. Poważnym problemem była sytuacja wdów po rzemieślnikach, kupcach, którzy nie zabezpieczyli na starość rodziny. Dla nich - prywatne fundacje, donacje, testamenty, dzięki którym tworzono fundacje lub domy dla takich kobiet.

Protestantyzm - prace przymusowe dla biednych.

ZABORY

Społeczeństwo polskie musiało odnaleźć się w nowej sytuacji. Różne rozwiązania w każdym z trzech krajów. Kapitalizm zmuszał (szansa) do zdobywania środków do życia przez rolniczą ludność, a z drugiej strony zapewniał skrajne warunki do realizacji tej szansy. Potrzeby wsparcia dla tych ludzi wywołały zmiany w dziedzinie pomocy społecznej i działalności filantropijnej świeckiej.

Warszawa - od trzeciego zaboru do Księstwa Warszawskiego pod władzą Prus, potem pod władzą Rosji. Władze Księstwa Warszawskiego zinstytucjonalizowały opiekę społeczną, kontrolowały sytuację społeczną wydając przepisy porządkowe, głównie o charakterze restrykcyjnym.

Działalność filantropijna była motywowana patriotycznie. Arystokracja, bogate kupiectwo rozwijały działalność filantropijną bardzo szeroko, złoty wiek filantropii. Na terenie Warszawy szczególny sukces rodzin arystokratycznych, elit politycznych i intelektualnych Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności 1814 r. Cel: ochronki, sierocińce, domy noclegowe, pośrednictwo pracy, aktywizowanie najbiedniejszych mieszkańców na rynku pracy. Siedziba Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności przetrwała powstania itd., więc udało się ją odtworzyć w prawie oryginalnej postaci. Teraz jest tam Caritas i DPS.

Hanna Markiewiczowi „Działalność opiekuńcza WTD…” Warszawa 2002 r.

Elżbieta Mazur „Dobroczynność w Warszawie XIX w.” Instytut Archeologii i Etnologii Warszawa 1999 r.

1814 Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności

1854 Towarzystwo Pań Miłosierdzia św. Wincentego Paulo

1856 Stowarzyszenie Pań Opiekunek przy Gminie Ewangelickiej

1860 Rosyjskie Towarzystwo Dobroczynności

1870 Biuro Informacyjne o Nędzy Wyjątkowej

1882 Towarzystwo Kolonii Letnich

1885 Towarzystwo Opieki nad Ubogimi Matkami oraz ich Dziećmi.

1889 Ewangelicko-Ausburskie Stowarzyszenie Opieki nad Dziewicami

Bale charytatywne, kwesty, loterie, darowizny budynków, gruntów.

Koniec XIX w. to rozwój zawodowych form pomocy, ukierunkowanych na pracę z dziećmi - edukacyjną i prozdrowotną. Higieniczne formy wypoczynku. Realizacja idei pozytywistycznych, pracy u podstaw. Założenie, że działalność oświatowa i prozdrowotna zwiększa szansę następnego pokolenia społeczności miejskiej głównie. Dwie sztandarowe inicjatywy - warszawska i krakowska (dr Henryk Jordan - opieka nad dziećmi w specjalnych ogrodach, gdzie można zabrać dzieci i młodszą młodzież by organizować im czas; odzyskiwanie zdrowia i szans na rozwój fizyczny, pawilony do zajęć w czasie niepogody; z czasem inicjatywa przyjęła się w Warszawie dzięki Anieli Szycównie i panu Rau <ogrody Rau'a>, dzięki funduszom udostępnionym Szycównie przez Rau'a w pamięci warszawiaków te ogrody Rau'a nie przetrwały, a w Krakowie jordanowskie jeszcze są).

To był czas wiary w profilaktykę biedy i związanych z biedą problemów społecznych. Wiara w edukację, emancypację przez oświatę - uniwersytety ludowe, czytelnie ludowe, teatry amatorskie.

15.05.2007 r.

Jest 9 zagadnień.

Wprowadzenie do pomocy społecznej Kaźmierczaka pomoc społeczna jako instytucja.

Golimowska „Pomoc społeczna zmiany i warunki skutecznego działania” omówienie ogólnych pojęć i pomocy jako instytucji.

Początki pomocy społecznej w Polsce - II RP. Mogły się tu zintegrować doświadczenia pomocy społecznej z różnych krajów europejskich i polskie w jeden organizm. Polska zaczęła jednoczyć swoje części, które znajdowały się pod różnymi zaborami. Przez 123 lata zaborów problemy pomocy społecznej były rozwiązywane w różny sposób, swoim tempem, zgodnie z doświadczeniami poszczególnych państw.

Za Otto Bismarcka rozwinęła się „kolebka” państwa opiekuńczego (najlepiej to działało w latach 50., 60. XX w.).

Po 1918 r. zaczęło się „zszywanie” kraju z trzech różnych kawałków materii. Rosja - samodzierżawie, Austrowęgry - podejście liberalne.

Najważniejszym aktem prawnym dla pomocy społecznej jest Konstytucja. Mieliśmy Konstytucję od 1921 r. Było w niej 5 art. Odnoszących się do pomocy społecznej. Zgodnie z ich ideą - w 1923 r. została przyjęta ustawa o pomocy społecznej. Sformułowana dość prostym językiem i zapoczątkowała nowoczesną pomoc społeczną.

Ustawa o opiece społecznej

„… zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych tych osób, które trwale lub chwilowo własnymi środkami materialnymi lub własną pracą uczyć tego nie mogą, jak również zapobieganie wytwarzaniu się stanu wyżej określonego”.

działania retroaktywne - skierowane na leczenie choroby już zaistniałej;

działania proaktywne - profilaktyczne

Działania proaktywne - to jest nowoczesne podejście zawarte w ustawie. Dotychczas próbowano wyeliminować osoby ubogie, działanie wyłącznie retroaktywne. Ustawa mówi o zaspokojeniu zupełnie podstawowych, prostych potrzeb ludzi ówczesnym językiem.

Przedmiot i zakres opieki:

opieka nad niemowlętami, dziećmi i młodzieżą, a zwłaszcza nad sierotami, półsierotami, dziećmi zaniedbanymi, opuszczonymi przestępczymi oraz zagrożonymi przez wpływy złego otoczenia

ochrona macierzyństwa

opieka nad starcami, inwalidami, nieuleczalnie chorymi, kalekami, upośledzonymi umysłowo i w ogóle niezdolnym do pracy

opieka nad bezdomnymi, ofiarami wojny

walka z żebractwem, włóczęgostwem, nierządem i alkoholizmem

pomoc państwa dla prywatnych (dziś pozarządowych) instytucji opiekuńczych oraz współdziałanie z tymi instytucjami

Państwo było zubożałe po wojnie, wiele osób potrzebowało pomocy.

Środki opiekuńcze:

dostarczanie niezbędnych środków żywności, odzieży, bielizny i obuwia, odpowiedniego pomieszczenia ze światłem i opałem

pomoc w nabywaniu niezbędnych narzędzi do wykonywania pracy zawodowej, przywróceniu utraconej lub podniesieniu zmniejszonej sprawności do pracy

pomoc w dziedzinie higieniczno-sanitarnej i sprawianie pogrzebu

Pkt drugi - idea „dawania wędki”.

Pkt trzeci - budowane budynki przez kapitalistów dla ubogich (np. przy Górczewskiej 15).

Tradycją przejętą przez nowoczesny, opisany w ustawie z 1923 r., system pomocy spolecznej, było nałożenie zasadniczych obowiązków opiekuńczych na wspólnoty lokalne, na władze samorządowe. Do dziś nie wymyślono skuteczniejszych środków zaradczych niż wtedy. Zapoczątkowano wówczas też rozwój idei polityki społecznej jako nauki, która się wyodrębniła, opisała i zaczęła wywoływać realną, praktyczną politykę społeczną. Twórcami nauki o polityce społecznej są uczeni jeszcze XIX wieczni, jak Fryderyk Skarbek, Ludwik Krzywicki. Konstanty Rzeczkowski (1879 - 1939). Rozumienie opieki społecznej w 20-leciu międzywojennym jako zaspokojenie potrzeb zdrowotnych, moralnych i materialnych. Problem granic pomocy.

Ta ustawa obowiązywała przez cały PRL aż do 1990 r. A w PRLu głoszono, że wszystko, co powstało w dwudziestoleciu było złe, a ta ustawa przetrwała !!! yeah !

Zaczęła być realizowana profesjonalizacja pomocy społecznej, zaczął się rodzić zawód pracownika socjalnego.

W 1898 r. powstała letnia szkoła pracy filantropijnej, w tym czasie w Holandii - dwuletnia szkoła pomocy społecznej, pierwsza w Europie. Powstała szkoła pracowników socjalnych w Berlinie. Jej przykład i sukcesy przyciągnęły zainteresowanie innych krajów.

W 1925 r. dzięki inicjatywie Heleny Radlińskiej, działaczki oświaty ludowej, powstała pierwsza znacząca instytucja kształcenia pracowników socjalnych Studium Pracy Społeczno-Oświatowej, przy Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Radlińska uważała, że takie ośrodki nie powinny powstawać przy Uniwersytetach Europejskich, których przedstawiciele uważali, że to nie licowało z godnością uniwersytecką.

Radlińska w perspektywie 20 lat chciała wprowadzić studia magisterskie dla pracowników socjalnych. W 1935 r. rozpoczął się pierwszy program studiów magisterskich.

Latające Uniwersytety - formy konspiracyjne (to z nich powstała Wolna Wszechnica Polska).

22.05.2007 r.

Radlińska (żyła w czasie II RP) zdefiniowała zadania pracy społecznej jako wydobywanie i pomnażanie sił ludzkich, ich usprawnianie, a także organizowanie wspólnego działania dla dobra ludzi. Kluczowe pojęcie: SIŁY LUDZKIE. Budzenie sił ludzkich (każdy ma POTENCJAŁ) to główny cel pracy społecznej.

Uszczegółowiła pojęcie pracy społecznej w pojęciach: ratownictwo, pomoc, opieka. Można je nazwać zinstytucjonalizowanymi działaniami kompensacyjnymi służącymi usprawnianiu ludzi upośledzonych w ich możliwościach społecznego funkcjonowania.

Trzy różne kierunki, sposoby działania pracowników socjalnych. Ratownictwo - (dziś: interwencja kryzysowa) to szybka reakcja na potrzeby ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji zadłużenia swoich możliwości zaspokajania potrzeb, czy to z przyczyn społecznych, czy indywidualnych.

Pomoc - tu krystalizuje się zasadnicza rola pracowników socjalnych; pomoc ludziom bezradnym w ich staraniach o odzyskanie samodzielności; to jest działanie długofalowe.

Opieka - dla ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji ograniczającej ich możliwości samodzielnego funkcjonowania w sposób nieodwracalny: ludzie starsi.

Państwo za czasów Radlińskiej nie było przygotowane do zorganizowania pomocy społecznej tak, jak chciała tego Radlińska.

Jest (był?) taki program leczenia uzależnień przez zakładowych pracowników socjalnych; uzależniony może pracować pod warunkiem współpracy z nimi.

Problem wsi: ciężkie życie rolnika, pracownik socjalny powinien pomagać mu podnieść poziom życia, otwierać nowe horyzonty.

Radlińska mieszkała w czasie wojny u Urszulanek. Jej służbowe, szkolne mieszkanie spłonęło po bombardowaniach. U Urszulanek tajne seminaria prowadzone przez Radlińską. Okupant zezwolił na pomoc społeczną, i niektórzy z pracowników socjalnych to byli uczniowie Radlińskiej.

Rada Pomocy Żydom „Żegota” - organizacja państwa podziemnego, organizowanie pomocy dla Żydów w gettach.

Irena Sendlerowa - nie była uczennicą Radlińskiej, ale znała i podzielała jej myślenie. Pracowała przed wojną w ośrodku, gdzie uczniowie Radlińskiej mieli praktyki. Wydostawała dzieci żydowskie z getta. 2500 dzieci uratowanych z getta. Jeszcze żyje.

Irena Mieszkowska „Matka dzieci holokaustu”.

Największą organizacją na terenie Generalnego Gubernatorstwa była Rada Główna Opiekuńcza (druga wojna światowa). Odnosiła się do tradycji takiej samej organizacji działającej w czasie pierwszej wojny światowej; działała 1940-1945; pomoc dla wypędzanych mieszkańców Zamojszczyzny (ten teren miał być kolonizowany przez Niemców), ratowanie uchodźców z Wołynia.

W czasie drugiej wojny system pomocy społecznej rozwijał się normalnie.

Współczesność:

Początek wyzwolenia ziem polskich spod okupacji wojsk niemieckich, liczy się od momentu 22.07.1944 r. - dojścia wojsk radzieckich do Bugu.

Na początku nie wiadomo było do końca jaki będzie komunizm, Bierut chodzi na mszę. Pracownicy pomocy społecznej uwierzyli w to. Dużo było ratownictwa w tym czasie. Zaczęło się odbudowywanie przedwojennych struktur.

Katedra Opieki Społecznej zamknięta w 1949 r. Radlińska wysłana na emeryturę.

1948-56 - czas „regresu”. Ostateczne wprowadzenie ustroju monopartyjnego z fasadowym dopuszczeniem do władzy dwóch partii - ZSL i SD. Był to czas likwidacji opartych na demokratycznych zasadach założeń systemu pomocy społecznej. System został wprzęgnięty w realizację doktryny komunistycznej. Każdy ma prawo do pracy, kto nie pracuje ten nie je. System ukierunkowany n ograniczenie prawa do pomocy społecznej tylko dla osób trwale i całkowicie niezdolnych do pracy. Te osoby miały być w zasadzie pod opieka państwa w zamkniętych zakładach opiekuńczych, gdzie mieli spędzić resztę swojego życia (Domy Opieki). Pozostali przymuszani do pracy - „produktywizowani” żebracy, włóczędzy, inwalidzi zdolni do pracy, prostytutki (ofiary nierządu). Rozpad pomocy społecznej, charytatywnej.

Po śmierci Stalina odbudowa.

29.05.2007 r.

Etap odbudowy i deetatyzacji pomocy społecznej: 1957-1972 r. (wg prof. Łopaty). W tej nazwie kryje się teza, która może być niejasna, jeśli nie wgryziemy się w pojęcie deetatyzacja. Co to oznacza?

Etatyzacja - założenie i dążenie polityczne partii rządzących, wzmocnienie władzy państwa, obejmowanie kontrolą władz państwowych możliwie szerokich dziedzin życia społecznego, gospodarki; upaństwowienie, przeciwstawienie prywatyzacji i działalności społeczeństwa obywatelskiego. Etatyzm - kierunek organizacji życia państwowego, który zagarnia znaczną część usług publicznych pod kontrolę i wykonawstwo organów państwowych; pomoc społeczna, opieka zdrowotna - publiczna.

W PRL pomoc społeczna miała ww. cechy. Od 1957 r. tendencja ta została ograniczona. 1957 r. to data umowna, bo już od 1956 r. zaczęły się obywatelskie działania o większą autonomię działań dla specjalistów. Inicjatywy pracowników socjalnych na rzecz zmian w pedagogicznych w środowiskach. Nauczyciele - manifesty, starania.

Aleksander Kamiński - spadkobierca Radlińskiej. Dążył do wprowadzenia zmian tworząc manifesty, jeszcze w atmosferze rozluźnienia po przystąpieniu Gomółki do władzy. Gomółka obawiał się rozluźnienia i w 1957 r. przykręcił jednak „śrubę” np. rozwiązał tygodnik „Po prostu” - herold przemian odwilżowych. Idee wykute pośród tych pedagogów zostały z czasem wcielone w życie, zaczęły być wcielane. I tak w 1960 r. pomoc społeczną przeniesiono do resortu zdrowia. Konsekwencje - zmiany „na dole” - wiązanie pomocy społ. z usługami medycznymi.

Zwiększono środki na zasiłki i na prowadzenie długoterminowych placówek opiekuńczych. Zaczęto tworzyć kadry zawodowych opiekunów społecznych, ale bez zastanowienia nad tym, co oni powinni umieć. Stawały się nimi pielęgniarki, urzędnicy. Odbudowa przypadkowa, ale dość szeroka. To była podstawa do dalszego rozwoju tych kadr. Pojawili się ludzie, którzy z bycia pracownikami socjalnymi mieli żyć. Zorientowali się, że powinni coś umieć.

W 1966 r. powstała pierwsza w Polsce szkoła kształcąca pracowników służb społecznych. Nie nazywano ich pracownikami socjalnymi, bo miała nieprawomyślne konotacje. Pracownicy socjalni stali „po stronie” kapitalizmu.

„Na dole” jednak ta ideologiczna doktryna przestała być dolegliwa. W Warszawie, Łodzi i innych miastach - szkoły kształcące pracowników służb społecznych. Nauczanie i praktyka. Ten skromny krok do przodu podłożył podwaliny pod dalszy jej rozwój w oparciu o międzynarodowe koncepcje pracy socjalnej. Niełatwe były te starania (ograniczona wymiana międzynarodowa).

Tamten okres został nazwany deetatyzacją - proces uspołecznienia pomocy społecznej się rozpoczął.

Wprowadzono, wyeliminowane po wojnie, rozwiązanie opiekunów terenowych. To byli ludzie, których zadania opisała ustawa; dobrowolnie i nieodpłatnie podejmowali się monitorowania potrzeb socjalnych na swoim terenie. Swego rodzaju rzecznicy biedoty na ich terenie. To szybko zostało wyeliminowane i dopiero w tym właśnie okresie władze ideologiczne wprowadziły wcześniej zniszczone służby społeczne.

Dopuszczenie organizacji społecznych do działania na forum. Postanowiono, że obywatele powinni się przyczyniać do budowy państwa socjalistycznego. Powstał Polski Komitet Pomocy Społecznej. Odżył Polski Czerwony Krzyż, który postanowił świadczyć usługi osobom najbardziej ograniczonym w możliwościach swojego działania. Zwrot do uspołecznienia, ale władza była nieufna w stosunku do stowarzyszania się ludzi. Gdy miały dokonywać wyborów na przewodniczących, zawsze jakoś na wysokich stanowiskach był były wysoki działacz partyjny.

Organizacje zajęły się humanizacją instytucji opieki społecznej. O ile państwowe agendy świadczyły podstawowe usługi, zasiłki, o tyle organizacje społeczne dodawały do tego coś więcej - świetlice dla seniorów (kluby złotego wieku), zbiórki uliczne. Filantropia.

Ostatni okres PRLu od 1973 r., prof. Łopata nazwał okresem profesjonalizacji i dekoncentracji. Rola reformy adm. kraju - proces wymuszający zmiany w zarządzaniu, administrowaniu i opieką społeczną, ale to się stało w 1975 r.

Do 1975 r., co kilka lat przyczyniały się do realizacji profesjonalizacji. Dlaczego? Pomoc społeczna zaczęła wkraczać do szkolnictwa akademickiego. Pojawili się ludzie gotowi do profesjonalnego świadczenia usług pomocy społecznej. Osoby te mogły zacząć tymi usługami zarządzać. Pierwsza Łódzka katedra pomocy społecznej. Prof. Ryszard Wroczyński założył - 1957 r.

Dopiero 1989 r. przyciągnął inne kierunki do pracy socjalnej. Socjologia podjęła kształcenie specjalistów w zakresie pracy socjalnej. Ta działalność edukacyjna doznała wzmocnienia - zaoczne studium pomocy socjalnej przy instytucie polityki społecznej. Bardzo wyspecjalizowany kierunek kształcenia dla tych, którzy będąc systemie bez wcześniejszego przygotowania, czuli że powinni uzupełnić wiedzę.

1983 r. Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (pielęgniarki i in. personel medyczny) - studium organizatorów pomocy społecznej.

IPSiR powstał w 1972 r. Czapów był za wprowadzeniem w studia tego instytutu możliwie najpełniejszego uwzględnienia pracy socjalnej. To nie zyskało powodzenia, bo nazwa nie była popularna.

Mazowiecki wysłał wskazówki dot. reformy pomocy społ jednostkom gminnym.

Modele instytucjonalnej pomocy społecznej we współczesnym świecie.

Ogólne zasady.

Syntetyczna koncepcja badacza polityki społecznej Abrahamsona. Pomysłowy przekaz Abrahamsona:

Trójkąt; na jednym rogu: „rynek, pieniądze”; na drugim - „instytucje państwa: władza, siła, przymus”; na trzecim dolnym: „społeczeństwo obywatelskie - solidarność”

Dzisiaj dobrostan społeczny jednostki jest w podwójny sposób ograniczony w zależności od miejsca jakie zajmuje w tych trzech czynnikach. Ci z nas, którzy nie są na rynku pracy, mogą znaleźć wsparcie swojego dobrostanu w społeczeństwie obywatelskim (np. w rodzinie). Osoby, które nie mogą się znaleźć na rynku i rodzina nie może pomóc - wkracza tam państwo. To jest JEDNA PŁASZCZYZNA ZNACZENIA TRÓJKĄTA dla jednostki.

DRUGA PŁASZCZYZNA: uzależniona politycznie. Proporcje możliwości zaspokojenia potrzeb na rynku, pod auspicjami państwa, czy pod opieka społeczeństwa mogą być bardzo różne. Większe znaczenie rynkowych mechanizmów, państwowej regulacji zaspokajania potrzeb (przez redystrybucję środków)…

Abrahamson opracował swoją pierwszą koncepcję w latach 80. Ten trójkąt, gdy go podzielić na pół (linia na granicy między światem komunistów a światem zachodu - u komunistów właściwie nie ma rynku, a na zachodzie przewaga rynku

5.06.2007 r.

Modele pomocy społecznej.

1. Model skandynawski - socjaldemokratyczny - podstawą jest prawo do zatrudnienia, zapewniane lub wspierane przez państwo; główne cechy: aktywizacja zawodowa kobiet, założenie, i że potrzeby socjalne obywateli mają być zaspokajane gł. na rynku pracy, a niezaspokojone na rynku mają być zaspokajane przez państwo;

Zaspokajanie potrzeb przez państwo kosztuje - środkiem utrzymywania pomocy społecznej jest stromo progresywny system podatkowy: podatki są proporcjonalnie większe w procentach od dochodów, dużo większe w porównaniu bogaci/biedni, bogaci płacą proporcjonalnie dużo więcej.

Przy wieloletnim okresie prosperity gospodarek skandynawskich, państwo mogło zbudować bardzo rozbudowany system usług socjalnych; gęsta sieć wielofunkcyjnych placówek pomocowych przejmowała tradycyjnie opiekuńcze rodzinne zadania przypisywane kobietom - żłobki, opieka dzienna, popołudniowa itd. Priorytetem tej pomocy jest opieka nad dziećmi.

Wytworzyło się poczucie, że korzystanie z pomocy socjalnej nie stygmatyzuje. Konsekwencja społeczna modelu: za tym modelem, za jego realizacją poszły zmiany w życiu rodzinnym. Przykazywani funkcji opiekuńczych i wychowawczych instytucjom państwowym, rodzina staje się grupą wspieraną przez państwo w tych swoich funkcjach, które dawniej pełniła rodzina.

2. Model rezydualny - liberalny - (residual (?) pozostałość) - najpełniej realizowany w UK i USA. W UK najpełniejszy wyraz ten model uzyskał za czasów Margaret Thatcher, czołowej zwolenniczki liberalizmu. Obywatele samodzielnie zaspokajają swoje potrzeby socjalne. Jeśli już jest jakiś wpływ, to tylko zachęcanie rodzin i społeczności w zakresie samoorganizacji - ulgi podatkowe za prowadzenie działalności pomocowej. Państwo pomaga w ograniczonym zakresie, wypełnia luki niezapełnione przez pomoc obywatelską. Bardzo nisko jest pułap, na którym, osoby mogą liczyć na pomoc państwa.

Pomoc państwa nad biednymi i niedostosowanymi społeczne. Pracownik socjalny to ostatnia deska ratunku. Znaczna część pomocy społecznej, tej która ma wspierać w rozwiązywaniu problemów, zachęcać do aktywności, realizuje się przez organizacje pozarządowe.

Amerykański model badacze porównują do modelu rezydualnego panującego z rządów Thatcher w UK. Państwo usuwa się, unika interwencji w zakresie pomocy społecznej, choć nie można powiedzieć, że nie ma udziału - są federalne fundusze.

3. Model korporacyjny - instytucjonalny - model ściśle europejski; systemy pomocy społecznej rozwijane w Niemczech, Holandii, Austrii. Najpełniej obowiązuje zasada pomocniczości. Obywatele są odpowiedzialni za siebie, za swoje rodziny, są obowiązane wspierać się wzajemnie. Dopiero kiedy rodzina jest niewystarczająca - wkracza państwo. Jeśli państwo wkracza, to stara się odzyskać swoje nakłady wymuszając obowiązki alimentacyjne, jeśli się da, lub zwrot środków przez rodzinę, której system pomagał, jeśli sytuacja osoby poprawi się na tyle, że zwrot pomocy nie będzie powrotem do problemów z utrzymaniem się.

Podstawa systemów - ubezpieczanie się. Dzielone między pracodawców i pracowników. Państwo bierze na siebie obowiązek strzeżenia praw socjalnych, finansowania usług pomocowych, ale zadania z zakresu pomocy społecznej deleguje do organizacji pozarządowych, które na bieżąco zaspokajają potrzeby obywateli, którym ta pomoc przysługuje.

System organizowania pomocy przez org. pozarządowe został scentralizowany - nie każda może ubiegać się o granty; są to zrzeszenia organizacji, charakteryzujące się pewnym profilem (katolickie, protestanckie, PCK…). To do federacji kierowane są środki.

Praca socjalna - model korporacyjny najbardziej sprzyja rozwojowi pracy socjalnej, doskonaleniu jego możliwości zaspokajania potrzeb obywateli, bo występuje zróżnicowane zarządzanie usługami pracy socjalnej przez organizacje-konglomeraty. Wymiana doświadczeń wydajne wykorzystanie środków. Powstaje swoisty rynek konkurencji między tymi organizacjami.

Holandia - podział organizacji życia społ na 4 filary odpowiadające wielkim grupom interesów - katolicy, protestanci, żydzi, socjaliści i humaniści tworzyli własne systemy pomocy społecznej (pomoc, szkolnictwo, związki zawodowe) i państwo do dziś dzieli środki między te ugrupowania. Wiać jak stara tradycja ma wpływ na rzeczywistość niezależnie od tego, że podstawa podziału (religia) utracił na znaczeniu.

Podobnie w Niemczech współzawodnictwo działa pozytywnie na jakość pracy socjalnej.

4. Model elementarnej pomocy społecznej - rudymentarny (rudiments - podstawy, elementarne zasady) śródziemnomorski - wchodzą do niego słabsze państwa starej UE - Portugalia, Hiszpania, Grecja, płd. Włoch.

Ten model panuje w państwach, w których jeszcze w poł. XX w. państwowa pomoc społ. nie istniała, systemy zabezpieczenia społ były nieznaczne, ubogie; nigdy w tych krajach nie udało się osiągać pełnego zatrudnienia, problemy ekonomiczne rozwiązywała emigracja zarobkowa. Podobnie teraz u nas, ale w tamtych krajach model ten był ukształtowany w latach 50. i 60. i uzupełnił dawniej tam bardzo silnie rozwinięte systemy filantropii, dobroczynności jako środka rozwiązywania problemów pomocy społecznej. Służby pomocowe w tamtych krajach były rozwinięte w sposób przypadkowy i nieskoordynowany. Na takim fundamencie rozwijają się obecne programy pomocy społecznej. Sytuacja socjalna jest tu bardzo zróżnicowana - tradycja a uwarunkowania ekonomiczne. Większość usług organizowanych jest wciąż przez organizacje pomocnicze. Np. to rodzice dzieci niepełnosprawnych wspierają pomoc społecznych, jednocześnie jest to forma aktywizacji.

Modele ukształtowały i tradycje i oczekiwania społeczne kilku pokoleń. Mają swoje wady i zalety.

Mówiliśmy o modelach trochę w czasie przeszłym, a trochę w teraźniejszym, bo przemiany globalizacyjne, koniunkturalne zaczęły stwarzać coraz większe trudności państwom utrzymującym te modele (za wyjątkiem rezydualnego) trudności w ich utrzymaniu. W tym konflikcie kształtuje się pewna wspólna cecha pomocy społ: mieszana ekonomia pomocy społecznej (welfare mix). Na tą mieszaninę w coraz większym stopniu składa się, upodabniając modele obowiązujące w różnych krajach, kilka nurtów pomocowych. A więc powracający nurt nieformalnej opieki i pomocy rodzinie; pomoc wspólnotowa (sąsiedzi), rynek pracy, ubezpieczenia, usługi państwa na końcu. Dopiero te cztery czynniki różnych zakresach wydają się być w sytuacji, w kt państwo opiekuńcze ogranicza swój udział w finansowaniu i organizowaniu pomocy społecznej - dopiero 4 te czynniki łącznie zaczynają organizować pomoc społeczną.

Przewidywania - optymistyczne i pesymistyczne:

Państwo opiekuńcze opierające swoje możliwości utrzymywania pomocy społecznej na redystrybucji dochodów pomiędzy wszystkich obywateli, traci swoje podstawy ze wzgl na zmniejszające się proporcje ludzi pracujących, zasilających fundusze publiczne, coraz więcej potrzebujących (starzejące się społeczeństwo). Welfare mix - równowaga między potrzebami i możliwościami. Różne są pomysłu na rozwiązanie tego problemu np. ubezpieczenia indywidualne. W USA dbamy o siebie, np. sprzedajemy dom by opłacić dożywotnią opiekę.

Wśród wielu zadań pomocy społ, w jej instytucjonalnych wymiarach znajduje się praca socjalna - co widać w ustawie.

Pomoc społeczna polega w szczególności na:

1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń

2. pracy socjalnej

3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej

4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej

5. realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych

6. rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb

Praca socjalna nie jest zadaniem samym w sobie, ale realizuje też inne zadania, które bierze na siebie pomoc społeczna. Np. pracownicy socjalni zajmują się pktem 4 jw. Praca socjalna to nie jest zadanie samoistne.

Praca socjalna należąca o instrumentów pomocy społecznej (Kaźmierczak i Łuczyńska!!). Obok zasiłków finansowych i usług opiekuńczych udzielanych na poziomie zaspokajania elementarnych potrzeb, praca socjalna, przez Kaź i Łucz przypisywane do usług socjalnych (i widzą dwa typy usług materialne i niematerialne).

Praca socjalna rozwija się od ok. 100 lat, w jej rozwoju wypracowano wiele koncepcji, definicji. Można podsumować to zróżnicowanie, wyróżniając kilka płaszczyzn i podobieństw. Dziś można się doliczyć zinstytucjonalizowanej pracy socjalnej w 80 krajach i wszędzie tam myśli się o niej podobnie:

1. praca socjalna to pewien rodzaj aktywności zawodowej, to profesja, potrzebne jest odpowiednie wykształcenie;

2. są adresaci tej pomocy - jednostki, rodziny zagrożone trudną sytuacją, są wspólnoty lokalne jako całość;

3. podobne są cele - poprawa funkcjonowania społecznego rodzin i grup, ostatecznym celem jest to doprowadzenie do samodzielności życiowej wspomaganych osób;

4. nacisk na poprawę relacji jednostka-środowisko.

Uniwersalna definicja pracy socjalnej: definicja Billa Pierce'a:

Występują interakcje podtrzymujące funkcjonowanie społeczne. funkcjonowanie społeczne może być zakłócone i pojawia się wtedy pracownik socjalny, ze swoim zadaniem oddziaływania zarówno na jednostki jak i na organizację środowiska społ. za pomocą pracy z klientem (klient nie posiada umiejętności skorzystania z możliwości zapewnianych mu przez środowisko - edukacja, kształcenie umiejętności). Potrzebna jest pomoc w transferze środków ze środowiska dla klienta. Pracownik socjalny po takiej pracy kieruje działania na środowisko społeczne, przyjmując rolę reformatora, polityka społecznego. Działania w mikroskali, w samorządzie, w regionalnych oddziałach partyjnych na rzecz zmiany sytuacji socjalnej w danym regionie. Pracownicy socjalni ekspertami, mogą przyjmować funkcję decydentów, gdy biorą udział w wyborach samorządowych.

Koncepcja pracy socjalnej w wymiarze międzynarodowym:

Na świecie mamy 80 krajów, w których istnieje zinstytucjonalizowana pomoc społeczna - 80 krajowych organizacji pracy socjalnej uczestniczy w działalności Międzynarodowej Federacji Pracy Socjalnej.

MFPS: definicja: praca socjalna jest profesją wspierającą zmianę społeczną, rozwiązywanie problemów w stosunkach międzyludzkich oraz dodawanie sił i wyzwolenie ludzi dla wzbogacenia ich dobrostanu. Wykorzystując teorie ludzkich zachowań i systemów społecznych, praca socjalna interweniuje w miejscach, gdzie ludzi wchodzą w interakcje ze swoim środowiskiem. Fundamentalnymi dla pracy socjalnej są zasady praw człowieka i sprawiedliwości społecznej.

www.psps.org(.pl) - cała definicja MFPS (IFSW) na stronie Polskiego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych.

Większość krajów podpisujących się pod ww. definicją nie zgłasza większych zastrzeżeń.

Koncepcja polska:

Praca socjalna jest to działalność zawodowa mająca na celu (skierowana do) pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

Występuje generalna zgodność w polskiej instytucjonalizacji pracy socjalnej, ale pojawiają się z czasem zmiany jw.

Od czasu swego rozwoju praca socjalna wypracowała swoje specyficzne metody. Są one znane na całym świecie i stosowane w różnych zakresach.

metoda
	indywidualnych przypadków	grupowa	środowiskowa (metoda organizacjo społeczności lokalnej)
cel	pomoc jednostce w przezwyciężeniu trudności funkcjonowania psychospołecznego	pomoc jednostkom w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym czy społecznym dla usprawnienia funkcjonowania psychospołecznego	organizowanie współpracy instytucji publicznych organizacjo ochotniczych i mieszkańców na rzecz określonej poprawy warunków życia
zakres	jednostka i jej otoczenie społeczne	jednostki uczestniczące w grupie	społecznośc lokalna
techniki	psychoterapia i mediacja	uczenie przez działanie; psychoterapia	procedury demokratyczne filantropia

1. Społeczne i genetyczne uwarunkowania zachowań pomocowych człowieka.

2. pomoc społeczna jako instytucja

3. aksjologiczne uwarunkowania pomocy społecznej

4. wybrane pojęcia teorii pomocy społ

5. znaczące wydarzenia w historii pomocy społ na świecie i w Polsce

6. modele instytucjonalnej pomocy społecznej we współczesnym świecie

7. instrumenty pomocy społ

8. praca socjalna - jej rola w pomocy społecznej

9. współczesne miejsce organizacji pozarządowych w instytucjonalnej pomocy społecznej

Golimowska S. Kopińska I. „Pomoc społ - zmiany i warunki skutecznego działania” CASE, Wwa 2002

Kaźmierczak T., Łuczyńska M „Wprowadzenie do pomocy społecznej” „BPS” Katowice 1998

Skidmore R.A. Thackerat M.G. Wprowadzenie do pacy socjalnej

Załuska M, Boczoń J „organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim

Zalewski D „Opieka i pomoc społęczna. Dynamika instytucji Wyd UW

Kaź S.6786; S.6787; S. 6788; S. 6789

Golimowska 58420; 58421; 58422; 54735

---