UKŁADY KONTROLUJĄCE UKŁADY NARZĄDÓW WEWN U CZŁOWIEKA

a) układ nerwowy- działa za pośrednictwem narządów zmysłu odbierających bodźce. Informacja jest przesyłana w formie impulsów elektrycznych(nerwowych)

b) układ hormonalny-informacja w układzie hormonalnym jest przenoszona w organiźmie za pośrednictwem sub. chemicznych

PRZETWARZANIE INFORMACJI W ORGANIŹMIE CZŁOWIEKA PRZY POMOCY UKŁADU NERWOWEGO

a)recepcja- za odbiór informacji odpowiadają zmysły czyli receptory. Odbiór polega na zmianie różnorodnych sygnałów optycznych, akustycznych, mechanicznych i chemicznych na impulsy nerwowe.

b)przetwarzanie i integracja-odpowiada za to mózgowie i rdzeń kręgowy. Impulsy nerwowe docierają do odpowiednich ośrodków mózgowia lub rdzenia kręgowego i ulegają obróbce (integracji).

c) reakcja organizmu-reakcja odbywa się w różnych narządach wykonawczych.np. mięsień, gruczoł. Przetworzone impulsy wędrują do narządów wykonawczych (efektorów) umożliwiając odpowiednie reakcje

PODZIAŁ RECEPTORÓW

a)eksteroreceptory- odbierają bodziec z zewnątrz,np. oko, ucho, kubki smakowe

b)interoreceptory - odbiór bodźców wewnątrz narządów układu

BUDOWA I FUKNCJE OKA

1. twardówka-nieprzezroczysta, otacza 80% gałki ocznej; chroni ją przed urazami zewnętrznymi i stanowi miejsce przyczepu mięśni poruszających gałką oczną

2. rogówka-twarda,ale w pełni przepuszczalna dla światła, otacza 20% gałki ocznej(część przednią) i chroni przed urazami zewnętrznymi; załamuje promienie świetlne kierując je na soczewkę; jest bardzo wrażliwa na ból

3. tęczówka-ma kształt pierścienia o zmiennej średnicy; stanowi przysłonę regulującą ilość światła wpadającego do wnętrza oka; zawiera barwnik decydujący o kolorze oczu

4. Ciało rzęskowe-dobrze umięśniony pierścień otaczający soczewkę, odpowiedzialny za zmianę wypukłości soczewki w procesie akomodacji, czyli nastawienia ostrości obrazu

5. Naczyniówka-leży miedzy twardówką i siatkówką; bardzo mocno ukrwiona, odpowiada za odżywianie komórek oka, odprowadzanie produktów przemiany materii oraz pochłanianie nadmiaru światła

6. Siatkówka-jest warstwą światłoczułą oka, decyduje o odbiorze wrażeń świetlnych przez kom. zmysłowe: odróżnianiu światła od ciemności za pomocą pręcików i odbieraniu barw za pomocą czopków

7. Komora przednia oka-komora oka położona przed soczewką wypełniona przezroczystą cieczą wodnistą; jej zadaniem jest utrzymywanie właściwego ciśnienia w gałce ocznej

8. Źrenica-okrągły otwór w tęczówce o zmiennej średnicy, regulujący ilość światła wpadającego do wnętrza gałki ocznej

9. Soczewka-elastyczne, przezroczysty twór dyskowatego (soczewkowatego) kształtu o zmiennej krzywiźnie; warunkując ostrość widzenia

10. Ciało szkliste -przezroczysta, galaretowata maź wypełniająca komorę wnętrza oka za soczewką; zapobiega zwiotczeniu gałki ocznej, regulując jej jędrność

11. Nerw wzrokowy-wiązka włókien nerwowych przekazujących impulsy z komórek zmysłowyc siatkówki do kory mózgowej, gdzie są one kojarzone w obraz

12. Plamka ślepa-miejsce ujścia nerwu wzrokowego, obszar siatkówki niewrażliwy na światło (brak receptorów)

13. Plamka żółta-najgęstsze skupisko czopków na siatkówce, położone w osi oka; miejsce najwyraźniejszego widzenia w obrębie całej siatkówki

BUDOWA I ZNACZENIE SIATKÓWKI OKA

Siatkówka zawiera pręciki które są wrażliwe na małe nasilenie światła i czopki, które są wrażliwe w dobrym natężeniu światła i są zróżnicowane pod względem wrażliwości w zależności od długości fali świetlnej. Komórki świarłoczułe-odpowiadają za odbiór bodźców świetlnych i powstawaniu impulsów nerwowych w zakończeniach nerwowych nerwu wzrokowego

AKOMODACJA OKA-zdolność dobrego widzenia w odległościach.

Zakres akomodacji oka człowieka
-Punkt bliży wzrokowej - najbliższy punkt, jaki oko jest w stanie ostro widzieć dzięki akomodacji soczewki (ok. 10 cm).

-Punkt dali wzrokowej - najbliższy punkt powyżej którego soczewka nie akomoduje (ok. 6 m)

Krótkowzroczność-wada refrakcyjna wzroku polegająca na tym, że tor optyczny oka nieprawidłowo skupia promienie świetlne. Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku miarowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.

Dalekowzroczność-wada refrakcyjna wzroku. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio-tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną) w stosunku do jego siły łamiącej lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (np. zbyt płaską rogówką) w stosunku do jego długości.

BUDOWA I FUNKCJE NARZĄDU SŁUCHU I RÓWNOWAGI

a)ucho zewnętrzne

-małżowina uszna-Zbudowana z chrząstki pokrytej skórą. Służy do wychwytywania i skupiania fal dźwiękowych.

-przewód słuchowy-Nadaje kierunek i przekazuje drgania fali dźwiękowej. Wyścielony jest nabłonkiem zawierającym gruczoły woskowinowe, których wydzielina, woskowina, stanowi warstwę ochronną. Przewód słuchowy kończy się błoną bębenkową.

b)ucho środkowe

-jama ucha środkowego (jama bębenkowa)-Od ucha zewnętrznego oddzielona jest błoną bębenkową, a od wewnętrznego błoną okienka owalnego. Wypełniona jest powietrzem. Wewnątrz znajdują się kosteczki słuchowe. Jama ucha środkowego połączona jest z gardłem za pomoca trąbki słuchowej.

kosteczki słuchowe-Są to trzy kostki ułożone szeregowo:

-młoteczek przyczepiony do błony bębenkowej,

-kowadełko znajdujące się pośrodku,

-strzemiączko przylegające do błony okienka owalnego.

Ich funkcja polega na przenoszeniu drgań fali akustycznej.

trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza)-Jest to przewód łączący jamę ucha środkowego z gardłem - pozwala na wyrównywanie ciśnień pomiędzy wnętrzem jamy i środowiskiem zewnętrznym.

c)ucho wewnętrzne (błędnik)

-ślimak- Skręcony kanał przypominający swoim wyglądem muszlę ślimaka. Wewnątrz wypełniony jest płynem zwanym endolimfą. We wnętrzu ślimaka znajduje się narząd Cortiego będący właściwym narządem słuchu.Przegrodzone błoną wejście do kanału ślimaka od strony jamy bębenkowej nazywane jest okienkiem owalnym.

-przedsionek-Wypełniony jest endolimfą, wewnątrz znajdują się woreczek i łagiewka będące narządem równowagi.

-kanały półkoliste-Są to trzy kanały ustawione w trzech różnych, prostopadłych do siebie płaszczyznach i wypełnione endolimfą. Są narządem równowagi.

TEORIA MENDRANOWA PRZEWODZENIA IMPULSÓW NERWOWYCH

a) polaryzacja spoczynkowa- na zewnętrznej stronie błony więcej jonów sodu, a na wewnętrznej jonów potasu. Dzięki aktywnemu transportowi tych jonów( Pompa sodowo-potasowa). Ujemny potencjał elektryczny

b) stan depolaryzacji-następuje w pobudzonym neuronie. W czasie depolaryzacji następuje otwarcie kanałów jonowych i wnikanie jonów sodu na wewnętrzną stronę błony, a jonów potasu na zewnętrzną. Potencjał elektryczny gwałtownie rośnie i jest dodatni.

c) repolaryzacja- powrót do stanu wyjściowego. Zamknięcie kanału jonowego i uruchomienie pompy sodowo-potasowej i spadek potencjału elektrycznego.

ORGANIZACJA TKANKI NERWOWEJ W UKŁADZIE NERWOWYM

a) istota biała-skupiska włókien komorek nerwowych, drogi nerwowe

b) istota szara- ciała komórek nerwowych, które budują kore mozgową

c)nerwy-pęczek włókien nerwowych otoczony łącznotkankową osłonką nerwu pomiędzy włóknami znajdują się naczynia krwionośne

UKŁAD NERWOWY

-ośrodkowy

-obwodowy

BUDOWA I FUNKCJE ELEMENTÓW UKŁADU OŚRODKOWEGO

a)mózgowie

-kresomózgowie(pókula mózgowa (prawa), spoidło wielkie)

-międzymózgowie- zawiera podwzgórze, ktore odpowiada za integracje pracy układu nerwowego z hormonalnym(wydziela sub. hormonalne).

Ośrodki motywacyjne zachowań organizmu

-pokarmowy,

-pragnienia,

-agresji i ucieczki,

-termoregulacji,

-rozrodczy

-śródmózgowie-ośrodki ruchowe wzroku

­-móżdżek-w tylnej części składa się z dwóch półkul i pokryta jest korą. Koordynacja pracy mięśni

-rdzeń przedłużony-łącznik mózgowia z rdzeniem kręgowym. Znajdują się ośrodki odruchów wegetatywnych, ośrodki czynności umożliwiające życie, bicie serca, wentylacji płuc, ssanie, żucie, praca jelit

-rdzeń kręgowy(istota szara, istota biała)- otoczony jest oponami mózgowo-rdzeniowymi, które stanowią ochronę przed urazami mechanicznymi i wnikaniem ciał obcych. Naczynia krwionośne opony miękkiej są dobrze przepuszczalne dla wody, glukozy, gazówo oddechowych, a nieprzepuszczalne dla większych cząstek i cial obcych zjawisko nazywa się barierą krew-mózg.

Funkcje:

-przesyła informacje z mózgowia do narządów i z nerwów obwodowych do mózgowia

-proste odruchy

-miejsca ośrodków

1.UKŁAD NERWOWY WEGETATYWNY

Tworzą go nerwy obwodowe oraz zwoje nerwowe leżące poza ośrodkowym układem nerwowym. Ośrodki znajdują się w rdzeniu kręgowym i elementach mózgowia poza kresomózgowiem.

Nerwy części współczulnej i przy współczulnej działają na narządy w sposób antagonistyczny (przeciwny), np. oskrzela.

Nerwy części współczulnej służą do mobilizacji organizmu w sytuacjach wymagających większej ilości energii, lepszego dotlenienia organizmu, natomiast hamują pracę układu pokarmowego

2.ODRUCHY JAKO PRZEJAW PRACY UKŁADU NERWOWEGO

a)odruchy bezwarunkowe- są wrodzone, nie mogą zanikać, przebiegają w prostych łukach odruchowych( receptor, neuron czuciowy, neuron pośredniczący, neuron ruchowy, efektor)
Uniknąć skutków ubocznych bodźca, służą do zaspokajania potrzeb

b) warunkowe- automatyczne, wyuczone, mogą zanikać niepowtarzane, wytwarzane dzięki korze mózgowej dzięki procesom zapamiętywania.

-warunkowanie klasyczne- wytwarzanie odruchu z bodźcem kluczowym(bodziec który wywołuje daną reakcje)np. wydzielanie śliny na widok cytryny

-warunkowanie instrumentalne-wytwarzanie odruchów z wykorzystaniem systemu nagród i kar.

HIGIENA UKŁADU NERWOWEGO. STRES.

1.Za emocje odpowiadają różne struktury korowe i podkorowe mózgu. Silne emocje-trudne lub niemożliwe do kontrolowania-mogą prowadzić do zaburzenia życia emocjonalnego człowieka, np. silny, nie do opanowania lęk i niepokój moga byc przyczyną zaburzeń psychicznych o charakterze fobii, nerwic lub znacznie od nich poważniejszych psychoz.

2.Stres-relacja adapcyjna pomiędzy możliwościami jednostki, a wymaganiami sytuacji, charakteryzująca się brakiem równowagi.

3.Reakcja organizmu na sytuacje stresową i odporność na nią zależy od typu osobowości. To nie bodziec wywołuje stres, ale sposob jego percepcji czyli odbioru

4. Reakcje organizmu na bodźce stresogenne

a)gdy bodziec działa krótko i ma małe natężenie

-faza mobilizacji, początek reakcji na bodziec

-wykonanie zadania

-faza odpoczynku powrót organizmu do sytuacji wyjścia

Po zadziałaniu bodźca następuje uwolnienie do krwi adrenaliny, która wywołuje szereg zmian w organizmie. Zwiększa się wymiana gazowa, szybciej bije serce, napinają się mięśnie. Po zakończeniu działania bodźca poziom adrenaliny spada i organizm odpoczywa

b)gdy bodziec działa długo i ma duże natężenie

-faza mobilizacji

-wykonanie zadania

-faza krytyczna(stan przeciążenia)

-faza destrukcji-organizm jest narażony na szereg chorób

Stan mobilizacji organizmu po zakończeniu działania adrenaliny podtrzymuje inny hormon-kortyzd. Duże stężenie koryzdu wpływa na obniżenie odporności organizmu na choroby.

SEN JAKO NAJLEPSZY SPOSÓB HIGIENY UKŁADU NERWOWEGO

UKŁAD HORMONALNY CZŁOWIEKA

Hormony, substancje wytwarzane w gruczołach wewnątrzwydzielniczych lub wyspecjalizowanych grupach komórek, przekazywane przez nie wprost do krwi, mające silne pobudzające lub hamujące działanie na procesy biochemiczne, poprzez które przejawia się ich regulacja i sterowanie czynnościami różnych tkanek i narządów.

Sposób działania hormonów:

Hormony przenoszone są na ogół przez płyny ustrojowe. Cechuje je specyficzność działania, co uwarunkowane jest działaniem na komórki docelowe za pośrednictwem odpowiednich receptorów komórkowych. Regulują metabolizm poprzez wpływ na syntezę lub aktywność enzymów i innych białek o charakterze regulatorowym oraz zmianę przepuszczalności błony komórkowej. Działają w sposób wolniejszy, ale bardziejdługotrwały niż sygnały elektryczne w układzie nerwowym.

Gruczoły wydzielania wewnętrznego i syntetyzowane przez nie hormony.

Przysadka mózgowa.

Gruczoł ten wydziela następujące hormony :

• hormon wzrostu - odpowiedzialny za prawidłowy wzrost organizmu,

• prolaktynę- hormon wywołujący laktację ( widzialnie mleka przez kobiety ),

• oksytocynę- odpowiedzialną za skurcz mięśni macicy podczas porodu,

• wazopresynę- hormon regulujący gospodarkę wodną organizmu,

• hormony uwalniające- regulujące pracę podrzędnych gruczołów dokrewnych takich jak : tarczyca, nadnercza, jądra i jajniki.

Tarczyca.

Gruczoł ten produkuje hormony : trójjodotyroninę ( T3 ) i tyroksynę ( T4 ), regulujące procesy metaboliczne zachodzące w całym organizmie , oraz kalcytoninę- hormon obniżający stężenie wapnia w osoczu w przypadku podwyższonego jego poziomu.

Przytarczyce.

Syntetyzują parathormon, który działa antagonistycznie do kalcytoniny, czyli podwyższa poziom wapnia w osoczu.

Nadnercza.

W rdzeniu nadnerczy syntetyzowana jest: noradrenalina i adrenalina- hormony odpowiedzialne za reakcję organizmu na stres. W korze nadnerczy produkowany jest kortyzol- " hormon stresu" oraz aldosteron - odpowiedzialny za regulację gospodarki mineralnej organizmu.

Trzustka.

W gruczole tym produkowana jest insulina, która obniża poziom glukozy we krwi orazglukagon zwiększający stężenie tego cukru.

Jajniki.

Hormony wydzielane przez jajniki to : progesteron i estrogeny, które regulują cykl owulacyjny kobiet, warunkują jej płodność oraz zapewniają prawidłowy przebieg ciąży.

Jądra.

Syntetyzowany w jądrach testosteron odpowiedzialny jest za prawidłowy rozwój narządów płciowych u mężczyzn oraz drugorzędnych cech płciowych.

MECHANIZMY REGULACJI HORMONALNEJ

1. mechnizm ujemnego sprzężenia zwrotnego w regulacji hormonalnej: Zjawisko występuje miedzy powzgorzem a przysadka mozgowa i gruczolem polozonym nizej w organizmie np. nadnerczami. polega na tym iz substancje produkowane przez przysadke pobudzaja gruczol  do wydzielania. w tym przypadku nadnercza hamuja wydzielanie przez przysadke mozgowa hormony. 

2. mechanizm antagonistycznego dzialania hormonów:

a) działania hormonów trzuski. insulina odpowiada za wylapywanie cukru z z krwi i odkladanie tego cukru w miesniach, watrobie itd. skutekiem dzialania insuliny jest obnizenie poziomu cukru we krwi.

CHOROBY

a)przysadki mózgowej

-karłowatość- Karłowatość przysadkowa jest chorobą wywołaną niewystarczającą sekrecją hormonu wzrostu.

Przyczyną zaburzeń mogą być:

- wrodzone zmiany w podwzgórzu z niedoborem neurohormonów pobudzających uwalnianie hormonów tropowych przysadki;

- urazy okołoporodowe;

- zmiany zapalne przysadki, np. gruźlica;

- choroby podwzgórza (części mózgu kontrolującej pracę przysadki).

-gigantyzm- jest chorobą objawiającą się nadmiernym wzrostem ciała. Przyczyną gigantyzmu przysadkowego jest nadczynność w wydzielaniu hormonu wzrostu przez przysadkę mózgową spowodowane gruczolakiem przysadki

-akromegalia- jest następstwem wydzielania nadmiernej ilości somatotropiny u ludzi, u których proces wzrostu się zakończył.

W schorzeniu tym występuje nadmierny rozrost kości, tkanek miękkich i narządów wewnętrznych. Przejawia się dokuczliwymi bólami głowy, bólami kostno-stawowymi, zaburzeniami czynności płciowych, niekiedy cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym.

Leczenie polega na naświetlaniu przysadki mózgowej promieniami Roentgena lub na operacyjnym usunięciu gruczolaka.

b)tarczycy

­-nadczynność- Pojęciem nadczynności tarczycy określa się ogólnoustrojowe skutki nadmiernego wydzielania hormonów przez tarczycę. Chorzy na nadczynność tarczycy mają liczne dolegliwości, a przede wszystkim odczuwają stałe osłabienie, uczucie gorąca, nerwowość, szybkie lub nierówne kołatanie serca, drżenie rąk. Mimo dobrego apetytu chudną.

-niedoczynność jest ogólnoustrojową chorobą wynikającą z niedostatecznego wydzielania hormonów przez tarczycę. Przyczyną jest przeważnie stan zapalny tarczycy oraz jej uszkodzenie przez leczenie radiojodem lub przez operację. Niedoczynność tarczycy spowodowaną uszkodzeniem tego gruczołu określamy jako niedoczynność pierwotną.

-kretynizm- Kretynizm oznacza wrodzony zespół niedoboru jodu. Objawy:

-niski wzrost

-skłonność do nadwagi

-brak apetytu

-zaburzenia trawienia

-zaparcia

-zmiany w wyglądzie włosów i paznokci

-brak energii

-zahamowany popęd płciowy

Rodzaje kości - długie (ramienna), płaskie (łopatka), krótkie (kości stepu), różnokształtne (kość podniebienia, kręg lędźwiowy). Rodzaje połączeń w szkielecie: połączenia stale - szwy (elementy w czaszce, zebra z mostkiem, elementy miednicy, spojenie łonowe, kręgi krzyżowe) połączenia ruchome - stawowe. Ogólne elementy w budowie stawów : więzadła, jama stawów, torebka stawowa. Rodzaje: wieloosiowe (barkowy, biodrowy), dwuosiowe (siodełkowe), jednoosiowe (zawiasowe). Szkielet osiowy: czaszka, mostek, zebra, kręgosłup. Szkielet kończyny górnej: obojczyk, łopatka, kość ramienna, kość łokciowa, kość promieniowa, kości nadgarstka, kości śródręcza, kości palców. Szkielet kończyny dolnej: kość miedniczna, kość udowa, kość piszczelowa, kość strzałkowa, kości stepu, kości śródstopia, kości palców. Trzewioczaszka : kość nosowa, kość łzowa, kość jarzmowa, szczeka, żuchwa. Mózgoczaszka: kość czołowa, kość ciemieniowa, kość klinowa, kość skroniowa, kość potyliczna, staw skroniowo - żuchwowy. Wady postawy: skolioza, lordoza (wygięcie do przodu), kifoza (wygięcie do tylu pierś. Krzyż.)

choroby układu kostnego:

dyskopatia (wypadanie Krążka)

, osteoporoza,

choroby reumatoidalne,

dna moczanowa,

choroba zwyrodnienia stawów, krzywica.

Kręgosłup: szyjny 7, piersiowy 12, lędźwiowy 5, krzyżowy 5, guziczny 4-5.

2 pierwsze kręgi atlas i obrotnik są nietypowe - atlas potakujące, obrotnik przeczące. Kręgi odcinka piersiowego maja powierzchnie stawowe, które łącza się z zebrami. Kręgi lędźwiowe odznaczają się masywna budowa. Odcinek szyjny i lędźwiowy skierowane wypukłością do przodu, piersiowy i krzyżowy skier wypukłością do tylu. Pomiędzy kręgami występują chrzestne krążki międzykomórkowe, amortyzują wstrząsy. Klatkę piersiowa tworzą kręgi piersiowe kręgosłupa (12) zebra (12 par) oraz mostek. Tworzą one mocna, ale lekka i sprężysta osłonę płuc i serca, pozwalając na wykonywanie wdechów i wydechów. Pierwsze 7 par żeber są bezpośrednio połączone z mostkiem (zebra prawdziwe), chrzestna część kolejnych 3 par zrasta się z chrząstkami żeber położonych wyżej (zebra rzekome) ostatnie 2 pary żeber nie są zrośnięte z mostkiem (zebra wolne). Osteoporoza - stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększona podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie. Choroba reumatoidalna - grypa chorób o charakterze autoimmunologicznym objawiająca się zmianami chorobowymi w stawach, daje objawy bólowe i w skrajnych przypadkach ograniczenia usztywnienia. Zaliczamy do nich: choroba reumatyczna, reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniejące zapalenie stawów kręgosłupa. Dna moczanowa: przewlekła choroba związana z zaburzeniem metabolizmu kwasu moczowego powstającego z puryn. Choroba zwyrodnienia stawów - jedna z chorób reumatycznych w której w przeciwieństwie do zapalenia stawów dochodzi do zużycia w obrębie narządu ruchu (kości i stawy). Krzywica - choroba występująca u dzieci najczęściej pomiędzy 2 miesiącem a 3 rokiem życia, związana z zaburzeniami gospodarki wapniowo - fosforowej, spowodowane niedoborem witaminy D. powoduje zmiany w układzie kostnym i zaburzenia rozwojowe.

Mięsień wrzecionowaty, mięsień dwugłowy z 2 brzuścami i wspólnym ścięgnem końcowym, mięsień prosty z charakterystyczną wstawką. Mięśnie maja zdolność do aktywnego kurczenia się, a rozkurcz jest bierny. Ze względu na udział w zginaniu i prostowaniu kończyn wyróżniamy: mięśnie zginaczy i prostowników, które działają antagonistycznie. Przykład działania mięśni podczas zginania: mięsień trójgłowy ramienia rozkurcza się, a mięsień dwugłowy kurczy się (np. gdy podnoszę kule, mój mięsień trójgłowy rozkurcza się, a 2glowy skurczą). Do mięśni gładkich zalicza się najsilniejszy mięsień wdechowy - przeponę.

Przemiany biochemiczne zachodzące podczas długotrwałej pracy mięśnia: w mięśniu poprzecznie prążkowanym podstawowa jednostka kurczliwa jest parkometr zbudowany z mikrofibryli które mogą być tworzone przez włókna aktynowe i miozynowe. w czasie skurczu filamenty grube (miozynowe) wsuwają się między filamenty cienkie. W przypadku wykazywania pracy 2 włókien o kształcie walcowatym ich wzajemne przesuniecie się jest związane ze skurczem filamentów cienkich. Natomiast skurcz pojedynczego włókna związany jest z ruchem ślizgowym filamentów. Źródło pochodzenia energii podczas pracy mięśni: zapas ATP w mięśniach starcza zaledwie na ułamek sekundy. Podtrzymanie kurczenia wymaga natychmiastowego doładowania energii. Dzięki fosfokreatynie przez kilka sekund możliwe jest błyskawiczne odtwarzanie ATP oraz zostaje uruchomiony proces utleniania glukozy w mięśniach. Ten zapas energii starcza na ok. kilkanaście minut. Doping - to podwyższenie wydolności fizycznej i psychicznej organizmu za pomocą środków farmakologicznych. Doping jest zawsze szkodliwy dla zdrowia. By zachować równowagę: nie przejadać się, ani odchudzać, rozpocząć regularne uprawianie ćwiczeń fizycznych.

1.Receptory - komórki zmysłowe odbierające sygnały ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Odbierają sygnały i przetwarzają na impulsy nerwowe. 2.Efektory - narzady (mięśnie i gruczoły) dzięki którym czlowiek przejawi różnego typu reakcje. 3.bodziec, (podnieta) -czynnik wywołujący pobudzenie receptorów; np. dla receptorów wzroku w siatkówce oka człowieka b. jest światło o dł. fali 400-750 nm; w szerszym znaczeniu wszelkie czynniki podrażniające tkanki. 4.narządy zmysłów - narządy zwierząt i człowieka przystosowane do odbierania określonych bodźców środowiska i przekształcania ich w energię procesu nerwowego; np. oko, ucho; składają się z właściwych elementów odbiorczych — receptorów oraz aparatu pomocniczego, np. układu opt. oka, umożliwiającego powstanie ostrego obrazu przedmiotu na siatkówce. 5. Plamka ślepa - miejsce odejścia nerwu wzrokowego. 6.Narządy dotykowe: a) mięsnie poruszające gałką oczną b) elementy ochraniający gałkę: powieki, brwi, rzęsy, gruczoły łzowe. 7.Neuron - komórka o szczególnych właściwościach, inaczej komórka nerwowa. Dzięki kontrolowanemu transportowi jonów przez błony neuronów zachodzi w nich zjawisko przewodzenia impulsu nerwowego. Z neuronów zbudowany jest układ nerwowy. Na zewnątrz komórki przewarzają jony dodatnie(Na+) a wewnątrz jony ujemne (Cl-) (polaryzacja błony). a) Budowa neuronu: · Ciało komórki - centralna część komórki nerwowej, odchodzą od niego dwa rodzaje wypustek (dendryty i akson), · Dendryty - przewodzą impulsy nerwowe w kierunku do ciała komórki, · Akson - przewodzi impulsy od ciała komórki, · Jądro komórkowe · Osłonka mielinowa (komórki pomocnicze) - otaczają niektóre aksony, duża zawartość tłuszczów. Obecność osłonki sprawia, że impuls nerwowy przebiega po nich nie zdeformowany, a także zwiększa się szybkość. Pełni również ważną rolę w regeneracji aksonu. · Zakończenie aksonu. Nerw - jest wiązką zbudowaną z wielu (nawet tysięcy) aksonów, z których każdy otoczony jest osłonką mielinową, a wszystko razem pochewką łącznotkankową. Synapsa - szczególne rodzaje połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Neuron tworzy ok. 1000 synaps, a neurony mózgowe ponad 10 000 synaps z innymi komórkami. 8.OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY: a)Funkcje tego układu: *odbieranie i przetwarzanie i przewodzenie informacji. * regulacja i kontrola działania poszczególnych układów i narządów * korelacja działania wszystkich narządów. Mózgowie - umieszczone jest wewnątrz czaszki co chroni je przed urazami, składają się na nie: półkule mózgowe, móżdżek i pień mózgu. Otoczone jest błonami zwanymi oponami mózgowymi, pomiędzy którymi znajduje się płyn pełniący funkcje ochronne oraz odżywcze. Gromadzi iprzetwarza informacje, steruje pracą wszystkich układów. Półkule mózgowe - główna część mózgowia, silnie pofałdowana powierzchnia. Powierzchniową warstwę tworzy kora mózgowa(istota szara), a wewnątrz znajduje się istota biała. Kora mózgowa - (grubość ok. 2 cm), tworzy ją ok. 100 miliardów kom. nerwowych, powierzchniowa warstwa półkul mózgowych. Odbiera i przetwarza informacje. Kontroluje pracę mięśni szkieletowych, jest siedliskiem intelektu, pamięci, mowy i niektórych emocji. Pień mózgu - jest związany anatomicznie i funkcjonalnie z półkulami, w jego górnej części znajduje się podwzgórze, w nim są osrodki głodu, snu, termoregulacji, równowagi wodno-jonowej czy ciśnienia krwi. Podwazgórze związane jest z przysadką mózgową - gruczołem dokrewnym o ogromnym znaczeniu kontrolującym wydzielanie innych hormonów. Część pnia mózgu zwana rdzeniem przedłużonym łączy pozostale części mózgowia z rdzeniem kręgowym. Akcja serca, oddychanie, ciśnienie krwi, połykanie, kaszel, wymioty. Móżdżek -jest odpowiedzialny za równowagę, napięcie mięśniowe i koordynacje ruchów ciała. Rdzeń kręgowy - stanowi połączenie między mózgowiem a obwodowym układem nerwowym. Przebiega wewnątrz kanału rdzeniowego w kręgosłupie chronią go błony (opony). Wychodzi z niego 31 par nerwów rdzeniowych, których odgałęzienia docierają do wszystkich narządów czlowieka. Zewnętrzna powierzchnia mózgu: · Płat czołowy - ośrodek uwagi i koordynacji, · Płat ciemieniowy - kora czuciowa, · Płat potyliczny - kora wzrokowa, · Płat skroniowy - kora słuchowa. 9.OBWODOWY UKŁAD NERWOWY Częśc somatyczna i autonomiczna. *Częśc somatyczna - przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami lub gruczołami. Koordynacja zewnętrzna, podlega świadomości. *Część autonomiczna (trzewna) - łączy ośrodkowy układ nerwiowy i narządy wewnętrzne. Dzieli się na część współczulną (sympatyczną) - impulsy docierające do narządów z niego zazwyczaj wywierają efekt pobudzający(aktywność fizyczna), i przywspółczulną ( parasympatyczną) - wycisza działanie wielu narządów (sen i odpoczynek). Koordynacja wewnętrzna, nie podlega świadomości.

10.Odruch bezwarunkowy - wrodzona, stereotypowa odpowiedź na określony bodziec. (np. podczas ukłucia szpilką odruchowo cofamy rękę lub reakcja oka na światło). Uczenie się następuje dzięki trzem podstawowym funkcjom mózgu: . habituacja - stopniowe zmniejszanie się lub zanik reakcji zwierzęcia lub człowieka na powtarzający się bodziec; pozwala oddzielać sygnały wazne od nieistotnych · Percepcja - zdolność do świadomego odbierania bodźców ze środowiska, · Pamięć - zdolność do przechowywania przeszłych doświadczeń, · Kojarzenie - zdolność do wyciągania wniosków z doświadczeń i wiązanie ich z obecną sytuacją. 11.Odruch warunkowy - odmiana uczenia się. Organizm uczy się odpowiadać na początkowo obojętny bodziec dzięki powtarzaniu go jednocześnie z innym bodźcem, który już wcześniej wywołał odpowiedź. 12.Narząd wzroku - oko. · Spojówka - pełni funkcję ochronną, · Rogówka - chroni oko przed urazami, załamuje promienie świetlne, przez nią dostaje się do wnętrza oka światło · Źrenica - otwór, przez który wpada światło, · Tęczówka - reguluje ilość wpadającego światła, przez nią przechodzi światło oraz nadaje oczom barwę · Ciało szkliste - utrzymuje kształt oka, lekko załamuje promienie świetlne, · Soczewka - załamuje promienie świetlne, · Mięsień rzęskowy - reguluje kształt soczewki, · Mięśnie zewnętrzne oka - poruszają gałką oczną, · Siatkówka - zawiera komórki fotoreceptorowe, położona w tylnej części oka. · Ślepa plamka - miejsce w siatkówce gdzie nie występują fotoreceptory, · Nerw wzrokowy - przewodzi impulsy z siatkówki do mózgu. .Twardówka - stanowi przezroczystą część i przymocowane są do niej mięśnie 13.Akomodacja oka - zdolność regulowania krzywizny soczewki w zależności od odległości obiektu, na który patrzymy. 14.Choroby wzroku: Krótkowzroczność: skupianie promieni przed siatkówką, wydłużone oko, soczewki wklęsłe; Dalekowzroczność: skupianie promieni za siatkówką, skrócone oko, soczewki wypukłe; Astygmatyzm: zniekształcenie obrazu, krzywizna rogówki lub soczewki, soczewka cylindryczna; Daltonizm: nierozróżnialnie koloru zielonego i czerwonego; Zez: odchylenie gałek, choroba społeczna, specjalne okulary i ćwiczenia; Zapalenie spojówek: zapalenie gruczołów rzęskowych; Jaskra: podwyższone ciśnienie w oku; 15.stereoskopia - metoda otrzymywania przestrzennych obrazów obiektów polegająca na wytworzeniu ich 2 dwuwymiarowych obrazów oglądanych następnie oddzielnie przez prawe i lewe oko. 16.akomodacja - nastawianie optycznego układu oka do wyraźnego widzenia z określonej odległości; polega głównie na zmianie krzywizny soczewki oka. 17.CHEMIZM WIDZENIA: a)Widzenie barwne jest uzależnione od czopków, które zawierają barwnik - jodopsynę (retinenu i trzy rodzaje opsyny). Pobudzenie wszystkich trzech rodzajów czopków daje nam wrażenie widzenia barwy białej, dwóch rodzajów - barwy pośredniej, żadnego z rodzajów - barwy czarnej b)Widzenie czarno-białe uzależnione jest od pręcików, posiadających purpurowy barwnik (rodopsynę), która składa się z opsyny (białka) oraz 11-cis-retinenu (pochodnej witaminy A). Pod wpływem światła rodopsyna przekształca się w lumirodopsynę (czyli 11-trans-retinen w połączeniu z opsyną). Natomiast ona przekształca się w metarodopsynę, która rozpada się na 11-trans-retinen i opsynę. Zadaniem opsyny jest wyzwolenie impulsu nerwowego w pręcikach. Z kolei 11-trans-retinen przechodzi w formę cis i ponownie (w ciemności) łączy się z opłyną 18.Narząd słuchu i równowagi - ucho. · Małżowina uszna - skupianie dźwięków, · Kanał sluchowy - przewodzenie fali dźwiękowej, · Błona bębenkowa - wzmacnianie dźwięku, · Trąbka Eustachiusza - wyrównanie ciśnień, · Kosteczki słuchowe - wzmacnianie dźwięku, · Ślimak - słyszenie, · Błędnik - równowaga w ruchu, · Woreczek i łagiewka - równowaga statyczna. Ucho zewnętrzne - składa się z małżowiny usznej i kanału słuchowego, który biegnie od małżowiny do błony bębenkowej. Ucho środkowe - to komora powietrzna, z jednej strony ograniczona błoną bębenkową, z drugiej strony posiadająca okienka, przez które ucho środkowe kontaktuje się z uchem wewnętrznym. Znajdują się trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Jest połączona z nosową częścią gardła kanałem tzw trąbką Eustachiusza, który umożliwia wyrównanie ciśnień pomiędzy wnętrzem ucha a środowiskiem zewnętrznym. Ucho wewnętrzne - mieści się w kanałach kostnych czaszki. Składa się z błoniastych pęcherzyków i kanałów wypełnionych płynem i wysłanych nabłonkiem zmysłowym. 19.Odruch- to reakcja organizmu na bodziec ze środowiska zewnętrznego bądź wewnętrznego. Łuk odruchowy to droga impulsu od receptora do efektora. 20.Łuk odruchowy - to droga jaką przebywają impulsy nerwowe od receptora (odbiornika bodźców) do efektora ( narządu wykonanego) 21.opony mózgowo rdzeniowe -łącznotkankowe błony osłaniające mózg i rdzeń kręgowy. U ssaków i człowieka wyróżniamy: oponę twardą, miękką i pajęczynową. Między oponami występuje płyn mózgowo-rdzeniowy, ochraniający mózg i rdzeń kręgowy przed urazami mechanicznymi, przyczynia się on także do równomiernego rozkładu ciśnienia w jamie czaszki.

---