TYPOLOGIA NAUK EKONOMICZNYCH - W. Balicki: Metodologia nauk ekonomicznych. M. Friedman: The methodology of positive economics - ss. 189 - 199
Wypowiedzi na temat życia gospodarczego przybierają różną postać. Mogą być ciągami zdań stwierdzającymi istnienie procesów i stanów gospodarczych (np. PKB wzrosło od stycznia o 2%, inflacja w grudniu wynosiła 3 %), bądź wskazującymi na przyczyny je wywołujące (np. poziom PKB zależy od dynamiki inwestycji, na tempo zmian cen wpływa skłonność do konsumpcji, itp). Spotykamy też wypowiedzi, które nie odnoszą się wprost do rzeczywistości gospodarczej (a na pewno inaczej, niż podane wyżej). Zamiast tego formułują pewne oczekiwania wobec niej, raczej postulują pewne procesy i stany. Dlatego wyróżniamy ekonomię pozytywną i ekonomię normatywną.
Ekonomia pozytywna:
a. Ekonomia opisu: można powiedzieć, że jest zbiorem odpowiedzi na pytanie: jak w życiu gospodarczym jest ? Wskazuje, niekiedy przy pomocy liczb (np. Roczniki statystyczne), jak przebiega życie gospodarcze w danym okresie i miejscu (przykład z W. Balickiego, s. 15).
Niekiedy stwierdza zachodzenie pewnego związku między zjawiskami (np.„ [W prowadzonej
w ostatnich kilku latach polityce pieniężnej - dop. P.D.] ... podwyżkom stopy funduszy federalnych, towarzyszyły wzrosty stóp długoterminowych.”), niekiedy precyzyjnie wskazuje na zachodzącą regularność między zjawiskami (np. Na każdy procent, o jaki stopa bezrobocia jest powyżej naturalnej stopy bezrobocia, realny PKB jest niższy o 3 % poniżej potencjalnego PKB”). Opisy te, wskazując na zachodzenie pewnej regularności, przybrały postać tezy zdroworozsądkowej (przykład pierwszy) oraz prawa
Ekonomię opisu zawiera:
opisy czasoprzestrzenne
opisy regularności / prawidłowości
b. Ekonomia wyjaśniania: odpowiada na pytanie: dlaczego w życiu gospodarczym
jest tak, jak jest ? Są to wypowiedzi wskazujące na przyczyny zachodzenia opisanych zjawisk (np. Zwiększony popyt na dobra konsumpcyjne wywołuje wzrost ich cen, zatem ceny napojów chłodzących w mojej okolicy wzrosły w okresie od czerwca do sierpnia). Wyjaśniając należy powołać się na prawo nauki.
Wypowiedzi zaliczane do ekonomii wyjaśniania różnią się sposobem formułowania prawa i ich uzasadniania. Pewne wyjaśnienia oparte są na zdaniach ogólnych / prawach / hipotezach, których prawdziwość w danym momencie nie jest przesądzona, i nawet nie musi w opinii zwolenników tego podejścia. Wystarczy, że można w oparciu o nie wyjaśnić / przewidzieć zjawiska. Taką ekonomię nazwiemy ekonomią aksjomatyczną (konieczne odróżnienia od ekonomii matematycznej).
Pewne inne wyjaśnienia opierają się na dobrze ugruntowanych / potwierdzonych empirycznie zdaniach ogólnych / hipotezach / prawach. Taką ekonomię nazwiemy ekonomią empiryczną, jako że skuteczność wyjaśniania / przewidywania uzależnia od prawdziwości przesłanek / praw / zdań ogólnych.
Ekonomia normatywna:
Ekonomia normatywna jest ściśle związana z ekonomią opisu, bowiem w oparciu o zaobserwowane fakty (prawidłowości) formułuje / postuluje pewne określone kroki w celu osiągnięcia określonych skutków (np. polityka gospodarcza państwa opiera się na teorii finansów, makroekonomii).
a. Ekonomia postulatu: to wypowiedzi wskazujące jak życiu gospodarczym być powinno ? Należy jednak wskazać tu dwa wątki - moralistykę gospodarczą, która w oparciu o przekonanie, co dobre, a co złe dla człowieka wskazuje / postuluje pewne rozwiązania. Jest charakterystyczna dla politykujących ekonomistów / polityków. Ich wypowiedzi nie są oparte na modelach ekonomicznych.
b. Inżynieria gospodarcza: to drugi wątek ekonomii postulatu. W oparciu o sprawdzoną wiedzę ekonomiczną postuluje co należy zrobić, aby w życiu gospodarczym było tak, jak być powinno?.