ELEMENTY PRAWA-PYTANIA

1. Zwi*zki prawa z pa*stwem

Prawo jest nierozerwalnie zwi*zane z pa*stwem. Charakter i moc tych wi*zi znajduje wyraz w do** powszechnym pogl*dzie:

- prawo nie mo*e istnie* bez pa*stwa, bez o*rodka najwy*szej w*adzy, ogarniaj*cej wszystkich ludzi na terytorium kraju.

Wynika to z faktu, ze integraln* cech* prawa jest przymus, stanowi*cy zabezpieczenie jego przestrzegania.Przymusem za* dysponuje pa*stwo,kt*re stwarza w tym celu specjalny aparat, zwany te* aparatem przymusu.Przestrzeganie prawa nie jest wi*c uzale*nione wy**cznie od dobrej woli obywatela.W razie potrzeby pa*stwo fizycznie zmusza do podporz*dkowania si* jego woli.Charakteryzuj*c zwi*zek prawa z pa*stwem najcz**ciej wskazuje si* na:

1.zwi*zek genetyczny, przejawiaj*cy si* w tym, *e prawo i pa*stwo powsta*y w tym samym czasie i w wyniku podobnych proces*w spo*ecznych;

2.wielostronne zwi*zki funkcjonalne, przejawiaj*ce si* we wzajemnych uzale*nieniach prawa i pa*stwa w toku codziennego bytu tych zjawisk.

ad.1

W pogl*dach na temat genezy pa*stwa wyr**ni* mo*na dwa nurty:

- pa*stwo jako zjawisko historyczne, kt*re powsta*o na okre*lonym historycznym etapie rozwoju spo*ecze*stwa;

- pa*stwo jest tworem wiecznym, *e istnia*o zawsze.

Pa*stwo jest kreatorem prawa- ustanawia ono normy prawne, albo decyduje, *e niekt*re z tych norm przestaj* by* obowi*zuj*ce, a tak*e uznaje ono pewne normy spo*eczne za normy prawne.Tworz*c i stosuj*c prawo pa*stwo realizuje swoje funkcje w*adcze(polityczne) wobec wszystkich podmiot*w podleg*ych jego w*adzy suwerennej.Pa*stwo stoi na stra*y norm prawnych.Prawo okre*la struktur*, kompetencje i tryb funkcjonowania organ*w pa*stwa.Prawo wyznacza status obywatela w pa*stwie, okre*laj*c uprawnienia i obowi*zki obywatela w pa*stwie.Prawo jest wyrazem polityki pa*stwa. Jest zjawiskiem politycznym, wielostronnie uwik*anym w procesy sprawowania w*adzy w pa*stwie, a wyra*a si* w tym, *e:

- prawo jest jednym z podstawowych instrument*w sprawowania w*adzy publicznej, wyznaczaj*c zakazy i nakazy okre*lonego zachowania si* preferowanego przez w*adz*, poparte mo*liwo*ci* zastosowania przymusu pa*stwowego.

- prawo wyznacza ramy w jakich mog* „porusza* si*„ sprawuj*cy w*adz* (cele w*adzy, struktura w*adzy, kompetencje.).

- prawo wyra*a okre*lone tre*ci aksjologiczne preferowane przez w*adz*, kszta*tuj*c w ten spos*b wyobra*enia, postawy i zachowania adresat*w.

2. Praworz*dno**

Poj*cie praworz*dno*ci odnosi si* do przestrzegania prawa przez organy w*adzy publicznej.Zasada praworz*dno*ci adresowana jest do tych, kt*rzy sprawuj* rz*dy w pa*stwie.Wyr**nia si* dwie koncepcje praworz*dno*ci:

formalna koncepcja praworz*dno*ci - zwolennicy uwa*ali ,*e za praworz*dne uznaje si* pa*stwo, w kt*rym prawo jest przestrzegane przez organy w*adzy publicznej.Przyjmuje si*, *e przestrzeganie prawa przez pa*stwo jest warto*ci* samoistn*, poniewa* daje obywatelom poczucie pewno*ci i przewidywalno** decyzji podejmowanych przez w*adze publiczne.Przestrzeganie prawa jest tu dyrektyw* bezwzgl*dn*, wynikaj*c* z samego faktu obowi*zywania prawa.Wed*ug formalnej koncepcji praworz*dno** jest to organizowanie i wykonywanie dzia*alno*ci pa*stwowej na podstawie przepis*w prawa.

materialna koncepcja praworz*dno*ci - praworz*dno** to organizowanie i wykonywanie dzia*alno*ci pa*stwowej na podstawie przepis*w prawa, gdy prawo to jest r*wne dla wszystkich oraz zapewnia podstawowe wolno*ci i prawa cz*owieka i obywatela.

1. Obowi*zywanie i stosowanie norm prawnych nie mo*e by* zupe*nie oderwane od spo*ecznych funkcji prawa, jego cel*w i warto*ci wa*nych spo*ecznie.Katalog tych warto*ci pojmowany jest w nauce prawa do** jednolicie, a obejmuje takie warto*ci jak: godno** cz*owieka, wolno** cz*owieka, r*wno** wobec prawa, prawo do *ycia, bezpiecze*stwo jednostki, wolno** sumienia i pogl*d*w, wolno** dzia*ania przewidzian* w granicach gwarantuj*cych nieszkodzeniem innym, prawo do w*asno*ci itp.

1. `3. Norma prawna i jej budowa

1. Norma prawna jest elementarn* cz*stk* prawa.Norma prawna to generalna regu*a post*powania, kt*ra jest skierowana do abstrakcyjnie oznaczonego adresata.Jest regu** post*powania, kt*ra dotyczy ka*dego cz*onka spo*eczno*ci.Na podstawie normy prawnej tworzymy przepisy.Norma prawna jest zagwarantowana przymusem prawnym.Normy prawne maj* okre*lon* struktur* wewn*trzn*.W normach tych mo*na wyróżni* trzy cz**ci:

1. - hipoteza

1. - dyspozycja

1. - sankcja.

1. Hipoteza normy prawnej okre*la warunki jakie musz* by* spe*nione, aby mo*na by*o komu* przypisa* okre*lone uprawnienia albo obowi*zki. Hipoteza precyzuje kategori* os*b, kt*re podlegaj* okre*lonym uprawnieniom lub obowi*zkom.To jest najwa*niejszy element normy prawnej.

1. Dyspozycja jest to ta cz*** normy prawnej, kt*ra wskazuje obowi*zuj*cy-w danej sytuacji-spos*b zachowania.Okre*la uprawnienia lub obowi*zki.

1. Sankcja jest to ta cz*** normy prawnej, kt*ra m*wi jakie ujemne skutki poci*gnie ze sob* niezastosowanie si* do dyspozycji.Okre*la przepisy zwi*zane z odpowiedzialno*ci* danej osoby, kt*ra dopu*ci*a si* do poruszenia uprawnienia lub obowi*zku.

1. 4.Przepis prawny a akt prawny

1. PRZEPIS PRAWNY

1. Jest to jednostka zdaniowa, w sensie gramatycznym, aktu normatywnego.Przepis prawny jest to wi*c zwrot j*zykowy zawarty w akcie normatywnym, stanowi*cy cz*** redakcyjn*, techniczn* tego aktu, wyodr*bnion* przez prawodawc* w postaci artyku*u, paragrafu, punktu lub innej postaci zdaniowej.Przepis prawny wyra*ony jest zawsze wprost w akcie normatywnym przez kompetentny organ prawotw*rczy.Gramatyczna struktura przepisu prawnego jako jednostki zdaniowej:

1. a.zwroty zdaniowe w trybie oznajmuj*cym;

1. b.zwroty warunkowe;

1. c.przepis zredagowany tak, aby uwypukli* nakaz lub przyzwolenie dla okre*lonego zachowania si*;

1. d.przepisy s* zwykle formu*owane w trzeciej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, rzadziej za* w formie bezosobowej.

Powszechnie wyr**nia si* przepisy:

• nakazuj*ce, cech* charakterystyczn* tych przepis*w jest to, *e spo*r*d wielu mo*liwych w danej sytuacji zachowa* wskazuj* one tylko na jedno jako na zgodne z tym przepisem.

• zakazuj*ce, spo*r*d wielu mo*liwych w danej sytuacji zachowa* zabraniaj* jednego z nich okre*lonego w przepisie.

• uprawniaj*ce (upowa*niaj*ce), przewiduj* mo*liwo** wyboru przez adresata przepisu sposobu zachowania si* w danej sytuacji.

R*wnie* na uwag* zas*uguj* takie przepisy jak:

• przepisy og*lne-jest to regu*a powszechna;

• przepis szczeg**owy-ustanawia wyj*tki od postanowie* regu*y powszechnej;

• przepis blankietowy-s* to przepisy ustalaj*ce ujemne skutki prawne za zachowania niezgodne z bardzo og*lnie zazwyczaj wymienionymi przepisami prawa;

• przepis odsy*aj*cy-ustalany jest w celu unikni*cia w tekstach prawnych wielokrotnego powtarzania tych samych postanowie*.

AKT PRAWNY

Nazwa ta u*ywana jest w j*zyku prawniczym na okre*lenie dwu r**ni*cych si* od siebie zjawisk prawnych, a mianowicie na oznaczenie indywidualnych akt*w prawnych i normatywnych akt*w prawnych.

1.Indywidualne akty prawne ustanawiaj* indywidualne regu*y zachowania.Indywidualnymi aktami prawnymi nazywane s*:

• wydawane w sprawach jednostkowych na podstawie przepis*w obowi*zuj*cego prawa decyzje organ*w pa*stwa rodz*ce skutki prawne (orzeczenia s*dowe, decyzje administracyjne), kt*re s* aktami stosowania prawa,

• wszelkie czynno*ci prawne rodz*ce skutki prawne.

Wyr**ni* r*wnie* mo*na akty:

jednostronne:

• decyzje organ*w pa*stwa dochodz*ce do skutku niezale*nie od woli podmiotu, kt*rego dotycz* (np. decyzja o wyw*aszczeniu, wyrok skazuj*cy)

• czynno*ci prawne dochodz*ce do skutku przez o*wiadczenie woli jednej tylko strony (np. sporz*dzenie testamentu)

dwustronne:

• decyzje organ*w pa*stwa wywo*uj*ce nast*pstwa prawne za zgod* lub na wniosek osoby zainteresowanej (np. wydanie zezwolenia na budow* na wniosek konkretnej osoby)

• czynno*ci prawne dochodz*ce do skutku moc* o*wiadczenia woli dwu lub wi*cej stron (np. umowa cywilnoprawna).

2.Normatywne akty prawne ustalaj* regu*y zachowania o cechach generalno*ci.Akty te s* tworzone przez organy pa*stwowe posiadaj*ce kompetencj* prawotw*rcz* akty r**ne rodzajowe (np. ustawy, konstytucja), kt*rych cech* wsp*ln* jest jednak to, *e ich moc* ustanawiane s* normy prawne reguluj*ce jaki* stosunek spo*eczny lub zesp** stosunk*w spo*ecznych.Akty normatywne maj* wsp**cze*nie posta* tekstu drukowanego, og*oszonego w spos*b przewidziany przez prawo.

Budowa aktu normatywnego:

a) nazwa rodzajowa- np. „ustawa”, „rozporz*dzenie”, „zarz*dzenie”.

b) data uchwalenia ( ustanowienia)- po nazwie rodzajowej pdana jest data uchwalenia aktu normatywnego- gdy pochodzi on od organu kolegialnego (ustawa, uchwa*a) lub data ustanowienia aktu- gdy pochodzi od organu jednoosobowego (rozporz*dzenie Prezesa Rady Ministr*w), zarz*dzenie ministra)

c) tytu*- okre*la zakres przedmiotowy aktu normatywnego,

d) niekt*re wa*ne akty normatywne mog* zawiera* preambu** ( uroczysty wst*p).W preambule ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, cele, jakie przez wydanie aktu chce osi*gn**, podstawowe warto*ci, jakie utrwala i chroni wydanym aktem.

e) w niekt*rych aktach normatywnych przed cz**ci* zasadnicz* takiego aktu wskazana jest podstawa prawna jego wydania.

f) cz*** zasadnicza aktu prawotw*rczego sk*ada si* z przepis*w zawartych w artyku*ach (ustawy) lub paragrafach (rozporz*dzenia, zarz*dzenia, uchwa*y), kt*re s* opatrzone kolejno po sobie nast*puj*cymi numerami oznaczonymi za pomoc* cyfr arabskich.

g) termin przepisy ko*cowe to nazwa zbiorcza obejmuj*ca postanowienia aktu normatywnego dotycz*ce: przepis*w przej*ciowych-stanowi*cych, jakie prawo ma by* stosowane do fakt*w powsta*ych przed wej*ciem w *ycie nowego aktu; przepis*w derogacyjnych ( tzn. uchylaj*cych)- okre*laj*cych, kt*re z dotychczas obowi*zuj*cych akt*w normatywnych lub ich cz**ci zostaj* uchylone wraz z wej*ciem w *ycie nowego aktu; przepis*w okre*laj*cych termin wej*cia aktu normatywnego w *ycie.

h) ostatnim elementem sk*adowym aktu normatywnego jest podpis tego, kto akt wyda* zgodnie z wymagan* procedur*.

5.*r*d*a prawa

W pi*miennictwie prawniczym najcz**ciej najcz**ciej rozr**nia si* tzw.*r*d*a powstawania prawa- r**ne zjawiska spo*eczne, gospodarcze, polityczne i ideologiczne, kt*re wp*ywaj*- w spos*b bezpo*redni lub po*redni- na tre** obowi*zuj*cego prawa.(Sejm i Senat).*r*d*a poznania prawa- s* to wszystkie czynniki, kt*re mog* dostarczy* informacji o prawie.( np. „ Dzienniki Ustaw”, „Monitory Polskie”.).

*r*d*a dziel* si* r*wnie* na :

• *r*d*a prawa w znaczeniu materialnym

• r*d*a prawa w znaczeniu formalnym ( doczyta* ksi**ka str. 37, 38, 39).

6.Publikacja i og*oszenie aktu normatywnego

Og*oszeniem aktu normatywnego nazwiemy tak* jego publikacj*, przez kt*r* akt ten nabiera mocy obowi*zuj*cej.Og*aszanie akt*w normatywnych zwi*zane jest wy**cznie z dzia*aniami organ*w w*adzy publicznej, za* normy prawne ustanawiaj*ce obowi*zek og*aszania akt*w normatywnych ustalaj* zarazem spos*b dokonania og*oszenia.W Polsce wyst*puj* dwa sposoby og*oszania akt*w normatywnych:

• najcz**ciej mamy do czynienia z publikacj* tych akt*w w specjalnych organach publikacyjnych, zwanych te* organami promulgacyjnymi,

• istnieje te* publikacja tych akt*w „ w spos*b zwyczajowo przyj*ty na danym obszarze”, co mo*e dotyczy* jedynie akt*w normatywnych prawa miejscowego.

Ustawa z 20.07.2000r. przyjmuje jako zasad*, i* „Og*oszenie aktu normatywnego w dzienniku urz*dowym jest obowi*zkowe”.Nakazuje ona publikowa* w poszczeg*lnych dziennikach urz*dowych zw*aszcza nast*puj*ce rodzaje akt*w normatywnych:

1.w „Dzienniku Ustaw”- Konstytucj*, ustawy, rozporz*dzenia ( oraz ratyfikowane umowy mi*dzynarodowe na podstawie odr*bnych przepis*w);

2.w „ Monitorze Polskim”- uchwa*y (wykonawcze) Rady Ministr*w, zarz*dzenia Prezydenta i Prezesa Rady Ministr*w, regulaminy izb parlamentu;

3.w „ Monitorze Polskim B „- akty prawne nie maj*ce charakteru akt*w normatywnych;

4. w dziennikach urz*dowych ministr*w i urz*d*w centralnych- akty normatywne organu wydaj*cego dziennik (g**wne zarz*dzenia);

5. w wojew*dzkich dziennikach urz*dowych- akty prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy administracji rz*dowej i organy samorz*du terytorialnego.

Akty normatywne prawa miejscowego zawieraj*ce przepisy porz*dkowe, w celu szybkiego dotarcia z ich tre*ci* do adresat*w, og*asza si*- przed ich publikacj*- w *rodkach masowego komunikowania oraz „ w spos*b zwyczajowo przj*ty na danym obszarze”.Polega to np. na wywieszaniu w miejscach najbardziej ucz*szczanych przez ludno** plakat*w i obwieszcze* o wej*ciu w *ycie i tre*ci danego aktu.

7. Zakres obowi*zywania prawa

„Obowi*zywanie prawa” oznacza, *e mo*na okre*li* czy dane normy prawne obowi*zuj*, czy nale*y si* do nich stosowa* i czy mo*na stosowa* konsekwencje prawne z tym zwi*zane.Aby to ustali* trzeba dysponowa* okre*lonymi kryteriami odr**niania norm prawnych obowi*zuj*cych od nieobowi*zuj*cych.W nauce prawa najcz**ciej mo*na spotka* podzia* tych kryteri*w na aksjologiczne, behawiorystyczne i formalne(tetyczne).( ks.str.50,51)

W terminologii prawoznastwa m*wi si* na og** o zakresach obowi*zywania prawa tj.:

• przestrzennym(terytorialnym)- normy prawne nale**ce do prawa wewn*trzkrajowego, ustanowione lub usankcjonowane przez w*a*ciwe organy pa*stwa, obowi*zuj* na ca*ym lub cz**ci terytorium tego pa*stwa.Terytorium pa*stwa jest przstrzeni* geograficzn*, kt*ra stanowi zar*wno przedmiot w*adzy pa*stwowej, jak i granice sprawowania tej w*adzy w spos*b wy**czny w stosunku do os*b, rzeczy i zdarze*.Granic* terytorium pa*stwa okre*laj* normy prawa wewn*trznego i um*w mi*dzynarodowych ( granicznych, prawa morskiego, prawa lotniczego i kosmicznego).

• .osobowym ( personalnym)- podstawowa zasada osobowego obowi*zywania prawa wskazuje, i* zgodnie z zasad* terytorialno*ci ka*dy, kto znajdzie si* na obszarze danego pa*stwa, niezale*nie od przynale*no*ci pa*stwowej, podlega normom prawnym tego pa*stwa.Od tej regu*y s* tak*e wyj*tki, kt*re j* zw**aj* lub rozszerzaj*.

• czasowym(temporalnym) - wa*ne znaczenie praktyczne ma kwestia ustalenia okresu obowi*zywania normy prawnej.Dla ustalenia tego okresu wa*ne jest wskazanie momentu pocz*tkowego, w kt*rym norma prawna nabywa mocy obowi*zuj*cej oraz momentu ko*cowego, po kt*rym norma prawna traci ,moc obowi*zuj*c*.Momentem pocz*tkowym jej obowi*zywania jest moment wyznaczony przez prawodawc*.

8. Kolizja norm prawnych

Je*eli pewna sytuacja jest unormowana przez wi*cej ni* jeden przepis prawny, kt*re w dodatku wyznaczaj* odmienne sposoby zachowania, to mamy w*wczas zjawisko kolizji norm prawnych. Dla rozwi*zania takich problem*w wypracowano pewne regu*y post*powania, zwane regu*ami kolizyjntmi. Oparte s* one na kryteriach:

• chronologiczno*ci-oznacza ona, *e p**niejszy akt prawny uchyla moc obowi*zuj*c* aktu prawnego wcze*niejszego tej samej rangi.O tym, kt*ry akt normatywny jest wcze*niejszy, a kt*ry p**niejszy decyduje nie data wydania, a data og*oszenia.

• hierarchiczno*ci- oznaczaj*ca, *e akt normatywny wy*szy rang* uchyla moc obowi*zuj*c* aktu ni*szego rz*du.Wynika to z hierarchicznej budowy systemu prawa i wi***cych si* z tym zale*no*ci, a zw*aszcza tej, *e akty prawne rz*du ni*szego s* wydawane na podstawie delegacji zawartej w aktach prawnych rz*du wy*szego, a wi*c podstaw* ich obowi*zywania stanowi* akty prawne zajmuj*ce wy*sz* pozycj* hierarchii.

• szczeg*lno*ci- akty normatywne szczeg*lne, jako wyj*tki od unormowa* zawartych w przepisach generalnych, uchylaj* akty o charakterze og*lniejszym w zakresie, w kt*rym wprowadzaj* regulacje odr*bne.Chodzi tu o zachowania niemo*liwe do pogodzenia z obydwoma aktami normatywnymi.

Bywaj* jednak sytuacje, w kt*rych mog* mie* zastosowanie dwie regu*y kolizyjne i ka*da z nich daje inne rozstrzygni*cie.Wyst*puje w*wczas zjawisko kolizji regu* kolizyjnych.Kolizje te maj* trojak* posta*, tzn.mog* wyst*powa* mi*dzy regu*ami opartymi na kryteriach:

1.hierarchiczno*ci i chronologiczno*ci (ranga i czas),

2.chronologiczno*ci i szczeg*lno*ci (czas i charakter og*lno*ci),

3. hierarchiczno*ci i szczeg*lno*ci (ranga i charakter aktu prawnego).

Najwa*niejszym kryterium rozstrzygania kolizji regu* kolizyjnych jest hierarchiczno** norm prawnych.

9. Przestrzeganie prawa

Przestrzeganie prawa to *wiadome zachowania zewn*trzne wszystkich adresat*w norm prawnych zgodnie z dyspozycj* tych norm w warunkach wskazanych w ich hipotezach.Przestrzeganie prawa jest obowi*zkiem wszystkich podmiot*w prawa b*d*cych adresatami norm prawnychniezale*nia od tego czy s* nimi organy pa*stwa, osoby fizyczne, czy te* osoby prawne.Je*li adresat normy prawnej maj*c *wiadomo**, *e prawo wymaga od niego okre*lonego zachowania post*puje inaczej, to prawa tego nie przestrzega.Nieprzestrzeganie prawa mo*e polega* zar*wno na zachowaniach wyra*nie niezgodnych z tre*ci* norm prawnych ( naruszenie prawa), jak i zachowaniach pozornie zgodnych z prawem, ale maj*cych na celu obej*cie obowi*zuj*cej adresata normy prawnej, np. w sprawach podatkowych (obchodzenie prawa).Odmienn* cech* charakteryzuje si* wspomniane ju* tzw.obywatelskie niepos*usze*stwo zwi*zane z aksjologicznym ujmowaniem obowi*zywania prawa.Tu adresat nie tylko nie ukrywa, ale najcz**ciej manifestuje zachowania niezgodne z prawem ocenianym przez siebie negatywnie i w ten spos*b wyra*a sw*j sprzeciw.

10. Etapy stosowania prawa

Stosowanie prawa to sformalizowane dzia*anie kompetentnych podmiot*w polegaj*ce na w*adczym rozstrzyganiu konkretnych spraw w odniesieniu do indywidualnie oznaczonych podmiot*w.Stosowaniem prawa zajmuj* si* g**wnie organy wymiaru sprawiedliwo*ci oraz organy administracji publicznej.(ks.str.60,61).

Etapy stosowania prawa:

• ustalenie stanu faktycznego- wi**e to si* z wymogiem ustalenia przez organy stosuj*ce prawo prawdy materialnej (tzn.ustalenia obrazu fakt*w zgodnie z ich faktycznym kszta*tem lub przebiegiem). W sprawach cywilnych, rodzinnych, dopuszczalna jest cz*sto prawda formalna(s*dowa).Fakty ustala si* w post*powaniu dowodowym na podstawie dowod*w, kt*re oceniane s* na zasadzie swobodnej oceny dowod*w lub legalnej ocenie dowod*w.Z ustalaniem tych prawd i zasad oceny dowod*w wi*** si* zagadnienia domniema*.Wyr**nia si*:domniemania faktyczne i domniemania prawne.

• wyb*r przepisu prawnego (tzw.kwalifikacja prawna)-ustalenie jego mocy obowi*zuj*cej pod wzgl*dem czsowym i miejscowym.Jest to szczeg*lnie wa*ne, gdy w gr* wchodzi nie jeden lecz kilka przepis*w prawnych.

• wyprowadzenie normy prawnej z przepis*w ( wyk*adnia prawa)-interpretacja ustalonych przepis*w, tzn.wydobycie z nich norm prawnych.Poprzez wyk*adni* ustala si* sens i znaczenie ragu* zawartych w przepisach prawnych.

• subsumpcja i ustalenie skutk*w prawnych-jest to konfrontacja udowodnionego stanu faktycznego ze stanem prawnym, ustalonym w drodze wyk*adni przepis*w.Polega ona na stwierdzeniu, *e ustalony i udowodniony jednostkowy fakt daje si* zaklasyfikowa* do grupy fakt*w rodzajowo okre*lonych w normie prawnej.Konsekwencj* subsumpcji jest ustalenie konsekwencji prawnych, tzn.podj*cie w*adczego rozstrzygni*cia.

• wykonanie rozstrzygni*cia o skutkach prawnych-wykonanie mo*e by* przekazane innym organom na drodze post*powania egzekucyjnego, s*dowego lub administracyjnego.W*wczas post*powania te tocz* si* wed*ug podobnego wy*ej przedstawionego, schematu.

Proces ten ma miejsce w sytuacjach unormowanych.

11. Luki w prawie

Luka w prawie jest wtedy, gdy jaka* sytuacja nieoboj*tna w prawie nie zosta*a uregulowana normami prawnymi danego systemu.Luki usuwalne s* w drodze analogii:

z ustawy

do sytuacji nieuregulowanej w prawie stosuje si* normy prawne reguluj*ce sytuacj* najbardziej podobn* ( taka sama racja-takie samo prawo), jest w pewnych dziedzinach prawa niemo*liwa do zastosowania-prawo karne, stosuje si* j* w prawie cywilnym i administracyjnym, nie wolno w drodze analogii wprowadza* przepis*w wprowadzaj*cych wyj*tki od zasad, listy wyj*tk*w nie wolno poszerza*.

2.z prawa

rozstrzyganie sprawy na podstawie zasad system*w prawa lub zasad danej ga**zi prawa, stosuje si* j* do sytuacji prawnie nieuregulowanej.

12. Wyk*adnia prawa ze wzgl*du na podmiot

Wyk*adnia prawa ( interpretacja prawa) jest to zesp** czynno*ci zmierzaj*cych do ustalenia znaczenia i zakresu przepis*w prawnych.Rodzaje wyk*adni ze wzgl*du na podmiot:

a) wyk*adnia autentyczna- wyk*adnia dokonywana jest przez ten organ pa*stwa, kt*ry dany przepis ustanowi*, np. minister, kt*ry wyda* rozporz*dzenie dokonuje wyk*adni jego przepis*w.

b) wyk*adnia legalna- dokonywana jest przez organ pa*stwowy, kt*remu to zadanie zosta*o specjalnie powierzone, z regu*y w konstytucji.( organem tym mo*e by* prezydent, S*d Najwy*szy, Sejm).

legalna delegowana- w tre*ci aktu normatywnego wskazany jest podmiot, kt*ry mo*e wykona* legaln* wyk*adni* przepis*w tego prawa.

c) wyk*adnia praktyczna-dokonywana przez organ I instancji stosuj*cy prawo w konkretnej sprawie ( s*d, organ administracji publicznej).Wi**e ona organ dokonuj*cy wyk*adni i podmioty, do kt*rych prawo jest stosowane.

d) wyk*adnia doktrynalna(naukowa)- zawarta w naukowej literaturze prawniczej, przez teoretyk*w prawa.

e) wyk*adnia operatywna-dokonywana przez podmiot stosuj*cy prawo, wszystkie organy w*adzy publicznej dokonuj* wyk*adni operatywnej na u*ytek stosowania akt*w prawa.

13. Stosunek prawny, jego rodzaje i elementy stosunku prawnego

Stosunek prawny jest to inaczej stosunek spo*eczny uregulowany przez prawo.Poniewa* pa*stwu nie jest oboj*tne, jak w pewnych przypadkach ludzie b*d* wobec siebie post*powali. Chc*c ich sk*oni* do post*powania korzystnego dla siebie, pa*stwo reguluje te stosunki za pomoc* norm prawnych.

Rodzaje stosunk*w prawnych:

I.podzia* na typy:

- stosunki cywilnoprawne;

- stosunki prawnokarne;

- stosunki finansowoprawne;

- stosunki administracyjnoprawne;

- stosunki pracy;

- stosunki rodzinne;

- stosunki opieku*cze.

II.ze wzgl*du na metod*:

- stosunki cywilnoprawne- charakteryzuje r*wnoprawno** stron, pe*n dobrowolno** nawi*zywania, poza nielicznymi wyj*tkami swoboda kszta*towania przedmiotu stosunku prawnego, uprawnie* i obowi*zk*w oraz rodzaj sankcji;

- stosunki administracyjnoprawne- charakteryzuje nier*wnoprawno** stron, z kt*rych jedn* jest organ w*adzy publicznej zajmuj*cy pozycj* w*adcz*, dobrowolno** nawi*zywania jest najcz**ciej wy**czona z mocy prawa lub jednostronnej decyzji organu w*adzy publicznej, przedmiot, uprawnienia i obowi*zki okre*lane s* przepisami bezwzgl*dnie obowi*zuj*cymi, obowi*zki egzekwowane s* sankcjami egzekucjnymi i posi*kowo karnymi .

- stosunki prawnokarne- podstaw* ich nawi*zania stanowi pope*nienie czynu zabronionego przez ustaw* karn*, strony s* nier*wnoprawne, ich pozycj* prawn* wyznaczaj* przepisy bezwzgl*dnie obowi*zuj*ce a podstawow* sankcj* jest sankcja karna i posi*kowo-egzekucyjna.

III.ze wzgl*du na stopie* indywidualizacji stro:

- stosunki jednostronnie zindywidualizowane-w kt*rych tylko jedna strona jest wskazana co do to*samo*ci, a inne s* anonimowe, np.stosunek w*asno*ci

- stosunki dwustronnie zindywidualizowane- pozwalaj*ce wskaza* co do to*samo*ci wszystkie strony stosunku prawnego, np.przy stosunku kupna-sprzeda*y

- stosunki obustronnie niezindywidualizowane (abstrakcyjne)- w kt*rych *adna strona nie jest znana co do to*samo*ci, np.konstytucyjny obowi*zek przestrzegania prawa.

IV. ze wzgl*du na podstaw* prawn* ich powstania:

- stosunki prawne materialne-kt*rych podstaw* nawi*zania stanowi* normy prawa materialnego.

- stosunki prawne procesowe- powstaj*ce na tle stosunku materialnego, gdy toczy si* post*powanie przed uprawnionym organem, w ramach kt*rego stronom przys*uguj* okre*lone uprawnienia i obowi*zki.

- stosunki prawne spornoproceduralne- kt*rych podstaw* stanowi* przepisy dopuszczaj*ce mo*liwo** zaskar*enia rozstrzygni** ostatecznych do niezale*nego organu.

Elementy stosunku prawnego:

• podmiot- osoby lub grupy os*b uczestnicz*ce w stosunku prawnym.Mog* by* to osoby fizyczne b*d* osoby prawne, sp**ki, fundacje.W ka*dym stosunku uczestnicz* przynajmniej dwa podmioty.

• przedmiot-jest to tre** stosunku prawnego, kt*ry istnieje pomi*dzy osobami fizycznymi lub prawnymi.

• uprawnienie-to prawo, kt*re przys*uguje jednemu z podmiot*w stosunku prawnego, a prawo to polega na tym, *e jeden podmiot ma prawo domaga* si* od drugiego podmiotu okre*lonego zachowania.

• obowi*zek- jest to konieczno** jaka ci**y na jednym z podmiot*w stosunku prawnego, konieczno** okre*lonego zachowania si*.Zwi*zek ten polega na tym, *e je*eli osoba ma prawo domaga* si* okre*lonych zachowa*, druga ma obowi*zek tak si* zachowa*, nie ma mo*liwo*ci od uchylenia si*.

14. Fakty prawne i ich rodzaje

Powstanie, zmiana lub zniesienie stosunk*w prawnych zale*y od zaistnienia pewnych wydarze* nazywanych faktami prawnymi.Musz* istnie* okre*lone stosunki prawne, bez ich istnienia nie mo*e doj** do powstania faktu prawnego.Aby mog*o doj** musz* istnie* normy prawne, kt*re kreuj* tre** fakt*w prawnych.

Podzia* fakt*w prawnych w zale*no*ci od woli ludzi:

• zdarzenia- s* to okoliczno*ci niezale*ne od woli podmiot*w prawa.Zaliczy* do nich mo*na mi*dzy innymi:*mier*, urodzenie, up*yw czsu, choroba, kl*ska *ywio*owa.

• zachowania- s* to fakty prawne zale*ne od woli podmiot*w prawa.

Zachowania dziel* si* na czyny, kt*r* to nazw* okre*la si* zachowania rodz*ce skutki prawne i dzia*ania prawne tzn.Swiadome i zgodne z prawem zachowania podmiot*w zmierzaj*ce do wywo*ania skutk*w prawnych w postaci powstania, zmiany lub zniesienia stosunk*w prawnych.

Czyny mog* si* przejawia* zar*wno w dzia*aniu, tzn.wykonywaniu czynno*ci, kt*re daj* si* pozna* za pomoc* obserwacji zewn*trznej, jak i zaniechaniu, a wi*c braku dzia*ania powinnego, wymaganego przez przepisy prawa.Mog* one wyst*powa* w postaci zachowa* zgodnych z obowi*zuj*cymi w danym czasie normami prawnymi ( nakazanych lub dozwolonych) lub niezgodnych z tymi normami ( czyny niedozwolone).W*r*d dzia*a* prawnych mo*na wyr**ni*:czynno*ci prawne, tzn.dzia*ania poszczeg*lnych podmiot*w prawa *wiadomie zmierzaj*cych do wywo*ania okre*lonych skutk*w prawnych w drodze o*wiadczenia woli.Mog* to by* dzia*ania jednostronne lub dwustronne.; akty stanowienia prawa przez organy w*adzy publicznej; konstytutywne akty stosowania prawa.( akty administracyjne i orzeczenia s*dowe).

15. Poj*cie systemu prawa

System prawny (w znaczeniu w**szym) jest to zbi*r przepis*w prawnych, obowi*zuj*cych na terytorium jednego pa*stwa.System prawa (w znaczeniu szrszym) jest to prawo obowi*zuj*ce na jakim* terytorium wi*kszym ni* pa*stwo i posiadaj*ce wsp*lne korzenie historyczne.Mi*dzy normami prawnymi obowi*zuj*cymi na terytorium pa*stwa wyr**niamy trzy zwi*zki:

• tre*ciowy (aksjologiczny) - normy prawne zwi*zane s* ze sob* poprzez system warto*ci.

• formalny - polega na tym, *e normy prawne s* ze sob* powi*zane dzi*ki temu, *e s* tworzone zgodnie z okre*lonymi procedurami.

• hierarchiczny- oznacza, *e norma wy*sza okre*la warunki tworzenia i uznania za obowi*zuj*c* normy ni*szej.

Struktura systemu prawa jest porz*dkowana wed*ug dwu czynnik*w:

1. hierarchicznego uk*adu norm prawnych, tworz*cych pionow* struktur* systemu prawa,

2. podzia*u norm prawa na ga**zie, tworz*ce poziom* struktur* systemu prawa.- pod poj*ciem ga**zi prawa rozumie si* najcz**ciej ukszta*towany historycznie kompleks norm prawnych reguluj*cych okre*lon* dzidzin* *ycia spo*ecznego, wyodr*bniony wed*ug jednolitej metody regulacji prawnej.W ramach ga**zi wyr**niamy:instytucje prawa, kt*re s* wyodr*bnieniem ca*o*ci zespo*u norm prawnych;kodyfikacj*, w wyniku tej dzia*alno*ci powstaje kodeks;inkorporacja zbi*r przepisu prawnego, kt*ry nie ma charakteru urz*dowego;unifikacja je*eli na terytorium jakiego* pa*stwa obowi*zuje kilka system*w prawnych, to trzeba je zunifikowa*.

16. Ga**zie prawa RP

Ga**zie prawa:

• prawo konstytucyjne;

• prawo administracyjne;

• prawo finansowe;

• prawo cywilne (materialne i procesowe);

• prawo rodzinne i opieku*cze;

• prawo pracy;

• prawo karne (materialne i procesowe)

Wy*ej wymienione ga**zie prawa nale** do tzw.ga**zi podstawowych.Opr*cz nich wyr**nia si* czasem w systemie prawa tak*e tzw. ga**zie kompleksowe, wyszczeg*lniaj*c je na podstawie jednego kryterium- przedmiotu regulacji prawnej.

Prawo rodzinne i opieku*cze wyodr*bni*o si* z prawa cywilnego.Prawo karne materialne obejmuje normy zakazuj*ce pod gro*b* kary czyn*w niebezpiecznych.Prawo karne procesowe obejmuje zesp** norm reguluj*cych post*powanie przed organami orzekaj*cymi w sprawach o przest*pstwa i wykroczenia, zmierzj*c do realizacji prawa karnego materialnego.

17. Konstytucja jako ustawa zasadnicza

Konstytucja jest to akt prawa pisanego o najwy*szej mocy prawnej w systemie *r*de* prawa danego pa*stwa; okre*laj*cy podstawowe zasady ustroju pa*stwa; uchwalany i zmieniany w specjalnym trybie, „ trudniejszym” ni* tryb uchwalania czy zmieniania ustaw (zwyk*ych).

.Konstytucja wi*c jest ustaw* zasadnicz* normuj*c* podstawy ustroju pa*stwa uchwalon* w szczg*lnym trybie.Konstytucja posiada pewne cechy szczeg*lne, odr**niaj*ce j* od ustaw i pozwalaj*ce na traktowanie jej jako ustawy zasadniczej pa*stwa.Te szczeg*lne cechy to: szczeg*lna tre**-polega na zakresie regulowanych przez ni* spraw oraz na sposobie ich regulowania.Zakres matreii regulowanych konstytucj* ma charakter uniwersalny w tym sensie, *e wsp**czesna konstytucja okre*la ca*okszta*t kwestii ustrojowych pa*stwa.

szczeg*lna forma-wyra*a si* w jej szczeg*lnej nazwie oraz w szczeg*lnym trybie jej uchwalania i dokonywania w niej zmian.

szczeg*lna moc prawna-konstytucji wyra*a si* w przyznaniu jej najwy*szego miejsca w systemie *r*de* prawa.Moc wi***ca konstytucji jest wy*sza ni* moc prawna ustaw zwyk*ych.

18. Konstytucyjne zasady ustroju politycznego pa*stwa

Do najwa*niejszych konstytucyjnych zasad ustroju politycznego RP mo*na zaliczy* nast*puj*ce zasady:

I. suwerenno*ci Narodu-jednym z podstawowych element*w tre*ci ka*dej konstytucji jest okre*lenie przez ni* podmiotu najwy*szej w*adzy w pa*stwie, czyli suwerena.Jest to podmiot, kt*remu przys*uguje w*adza suwerenna, a wi*c niezale*na w stosunkach zewn*trznych i najwy*sza w stosunkach wewn*trznych, a poza tym pierwotna i prawnie nieograniczona.

II. demokratycznego pa*stwa prawnego-pa*stwo prawne to takie, w kt*rym prawo stoi ponad pa*stwem lub pa*stwo jest rz*dzone przez prawo. Oznacza to zwi*zanie w*adzy pa*stwowej prawem.W*adza jest zobowi*zana respektowa* prawo, kt*re sama ustanowi*a- zar*wno w sferze stanowienia tego prawa, jak i w sferze jego stosowania.

III. urzeczywistnienia „ demokracji mieszanej”-zasada **czenia rz*d*w przedstawicielskich z formami demokracji bezpo*redniej i obie te postacie sprawowania w*adzy ustrojodawca potraktowa* jako konstytucyjnie r*wnowa*ne.

IV. podzia*u w*adzy i r*wnowagi w*adz-ustr*j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si* na podziale i r*wnowadze w*adzy ustawodawczej, w*adzy wykonawczej i w*adzy s*downiczej.Zasada r*wnowagi w*adz opiera si* na systemie wzajemnych oddzia*ywa*, zw*aszcza mi*dzy parlamentem, prezydentemi rz*dem.S* to : weto ustawodawcze Prezydenta, odpowiedzialno** polityczna rz*du przed Sejmem, prawo Prezydenta do skr*cenia kadencji parlamentu.

19. Konstytucyjne zasady ustroju spo*.-gosp. pa*stwa

Za najwa*niejsze zasady ustroju spo*eczno-gospodarczego pa*stwa mo*na uzna* zasady nast*puj*ce:

I. spo*ecze*stwa obywatelskiego-podstawowym elementem sk*adowym spo*ecze*stwa obywatelskiego jest pluralizm polityczny; oznacza on akceptacj* ustrojodawcy dla zjawiska wielopartyjno*ci, dla swobody zrzeszenia si* obywateli w partie polityczne.; Srodki masowego komunikowania oraz ko*cio*y i zwi*zki wyznaniowe.

II.spo*ecznej gospodarki rynkowej-spo*eczna gospodarka rynkowa to podstawa takiego ustroju gospodarczego, kt*ry z jednej strony, akceptuje zasady gospodarki liberalnej i gospodark* rynkow* , z drugiej za* ustanawia pewne „ regulatory” proces*w gospodarczych, w celu zapewnienia zr*wnowa*onego wzrostu gospodarczego i r*wnowagi spo*ecznej.Zasada spo*ecznej gospodarki rynkowej w Konstytucji oznacza wi*c akceptacj* ustrojodawcy dla wolnokonkurencyjnej gospodarki rynkowej w Polsce, w kt*rej wszyscy uczestnicy dysponuj* r*wnymi szansami.Za niezb*dne komponenty spo*.gosp. rynk. uznaje Konst.: wolno** dzia*alno*ci gospodarczej, w*asno** prywatn* oraz solidarno**, dialog, i wsp**prac* partner*w spo*ecznych.

23. Podstawowe obowi*zki jednostki

Podstawowe obowi*zki jednostki s* nast*puj*ce:

a) obowi*zek ( obywatelski) wierno*ci Rzeczypospolitej i troski o dobro wsp*lne;

b) obowi*zek ( ka*dego) przestrzegania prawaRP;

c) obowi*zek ( ka*dego) ponoszemia ci**ar*w i *wiadcze* publicznych, w tym podatk*w;

d) obowi*zek ( obywatelski) obrony Ojczyzny, jego konsekwencj* jest obowi*zek s*u*by wojskowej;

e) obowi*zek ( ka*dego) dba*o*ci o stan *rodowiska i ponoszenia odpowiedzialno*ci za spowodowanie jego pogorszenia.

21. Wolno*ci i prawa osobiste i polityczne

Wolno*ci i prawa osobiste

• Konstytucja zapewnia ka*demu nietykalno** osobist* i wolno** osobist*;

• ka*dy ma prawo do ochrony prywatno*ci, kt*re obejmuje prawo do ochrony prawnej *ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia, jak te* decydowania o swoim *yciu osobistym;

• ka*dy rodzic ma prawo wychowania dzieci zgodnie z w*asnymi przekonaniami;

• wolno** i ochrona tajemnicy komunikowania si*;

• nienaruszalno** mieszkania;

• prawo do ochrony informacji osobowych;

• wolno** poruszania si* po terytorium RP;

• wolno** wyboru miejsca zamieszkania i pobytu;

• swoboda opuszczenia terytorium pa*stwa polskiego;

• prawo azylu dla cudzoziemc*w

• wolno** sumienia i religii, kt*r* zapewnia si* ka*demu;

• wolno** wyra*ania swoich pogl*d*w;

• pozyskiwanie i rozpowszechnianie informacji.

Wolno*ci i prawa polityczne

• wolno** zgromadze*- ka*dy mo*e je organizowa* i w nich uczestniczy*;

• wolno** zrzeszania si*;

• Konstytucja zapewnia obywatelom polskim prawo dost*pu do s*u*by politycznej;

• prawo do uzyskiwania informacji o dzia*alno*ci organ*w w*adzy publicznej a tak*e o dzia*alno*ci os*b pe*ni*cych funkcje publiczne;

• gwarancja udzia*u w referendach;

• czynne prawo wyborcze;

• prawo kandydowania w wyborach;

• prawo inicjatywy ustawodawczej;

• prawo sk*adania petycji, wniosk*w i skarg.

22. *rodki ochrony ludno*ci i praw

W nauce prawa konstytucyjnego rozumie si* je zazwyczaj jako *rodki prawne i instytucjonalne, kt*re s*u** ochronie wolno*ci i praw jednostki.Podstawowym *rodkiem ochrony wolno*ci i praw jednostki jest powszechne prawo drogi s*dowej dla dochodzenia naruszonych wolno*ci i praw.Konstytucja ustanawia te* prawo ka*dego ( stron) do zaskar*enia orzecze* i decyzji wydanych w pierwszej instancji.Ka*dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta*a mu wyrz*dzona.Bardzo wa*kim *rodkiem ochrony wolno*ci i praw jednostki jest instytucja skargi konstytucyjnej.Ustawa Zasadnicza zapewnia ka*demu prawo wyst*powania do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie jego wolno*ci lub praw naruszonych dzia*aniem organ*w w*adzy publicznej.

24. Podstawowe zasady prawa wyborczego

1.Zasada powszechno*ci

Okre*la kr*g os*b, kt*rym przys*uguj* czynne i bierne prawo wyborcze, tzn. maj*cych prawo wybierania i prawo bycia wybieranymi do organ*w przedstawicielskich

2. Zasada r*wno*ci

Zak*ada, *e stopie* wp*ywu ka*dego wyborcy na przebieg i wynik wybor*w jest identyczny.Zasada r*wno*ci w uj*ciu formalnym oznacza, i* ka*dy wyborca dysponuje jednakow* liczb* g*os*w w danym okr*gu wyborczym.Zasada r*wno*ci w uj*ciu materialnym oznacza, i* si*a g*osu ka*dego wyborcy jest taka sama.

3.Zasada bezpo*rednio*ci

Odnosi si* do sposobu wyboru przedstawicieli i oznacza, *e ka*dy wyborca ma prawo osobi*cie wyrazi* swoj* wol* oddaj*c g*os na osob*, kt*ra powinna zosta* wybrana.

4. Zasada tajno*ci g*osowania

Odnosi si* tylko do tej fazy post*powania wyborczego, kt*ra wyra*a si* w g*osowaniu.Zasada ta gwarantuje ka*demu wyborcy, *e tre** jego decyzji wyborczej nie b*dzie znana nikomu poza nim samym.

5. Zasada ustalania wynik*w wybor*w

a) zasada wybor*w wi*kszo*ciowych- jej zastosowanie oznacza, *e wybranym jest ten kandydat, kt*ry uzyska* najwi*ksz* liczb* g*os*w;

b) zasada proporcjonalno*ci- w wyniku g*osowania nast*puje rozdzielenie mandat*w mi*dzy te ugrupowania proporcjonalne do liczby uzyskanych przez nie g*os*w.

25. Organy Sejmu, ich struktura i zadania

Organy Sejmu:

• Marsza*ek Sejmu- reprezentuje na zewn*trz polski parlament, a jednocze*nie kieruje prawami Sejmu, zwo*uje posiedzenie Sejmu, kieruje kancelari* Sejmu marsza*ka, zwalnia lub przyjmuje osoby do pracy. Marsza*kowie wybierani s* na pierwszym posiedzeniu danej kadencji izby spo*r*d grona pos**w lub senator*w;

• Prezydium Sejmu- stanowi go marsza*ek i wicemarsza*kowie ( s* nimi przedstawiciele wszystkich opcji politycznych, kt*re wesz*y do rz*du), marsza*ek jest wybrany z opcji, kt*ra wygra*a wybory, Prezydium Sejmu zajmuje si* organizacj* pracy Sejmu, ustala tygodnie posiedze*, opiniuje zgodno** z prawem, stosuje kary wobec pos**w;

• Konwent Senior*w- tworzy go marsza*ek, wicemaesza*kowie, przewodnicz*cy i wiceprzewodnicz*cy k** poselskich, minimalna liczba pos**w-15, konwent jest cia*em doradczym wobec marsza*ka, tworzy si* z urz*du, nie nie wybierany.Konwenty opiniuj* przede wszystkim: projekty plan*w pracy Sejmu, projekty porz*dku dziennego i terminy posiedze* Sejmu;

• Komisje sejmowe

----komisje sta*e- popwo*ywane na okres 4 lat, w*r*d sta*ych wyr**nia si* komisje resortowe, kt*re odpowiadaj* ministerstwom, pe*ni* funkcj* nadzoru nad funkcjonowaniem danego ministerstwa, maj* prawo wzywa* ministra na przes*uchanie, minister musi odpowiada* na zadane pytania.

W*r*d sta*ych wyr**niamy komisje:

Komisja odpowiedzialno*ci konstytucyjnej

Komisja regulaminowa i spraw poselskich

Komisja etyki poselskiej

----komisje nadzwyczajne

Cz*onkowie komisji sejmowej byli wybierani przez Sejm, ka*da komisja ma przewodnicz*cego. Cz*onkowie obraduj* na posiedzeniach jawnych.

26. Funkcje Sejmu i Senatu

• funkcja ustawodawcza -podstawowa.

Cech* szczeg*ln* ustawy jako aktu pochodz*cego od parlamentu jest to, *e jest uchwalana w specjalnej procedurze, zwanej trybem ustawodawczym. ( ks. str. 125,126).

• funkcja kontrolna, (najstarsza)-podstawowym instrumentem tej kontroli jest instytucja wotum nieufno*ci i absolutorium z wykonania ustawy bud*etowej.Oraz dzia*ania kontrolne i uprawnienia kontrolne pos**w w postaci interpelacji i zapyta*, a tak*e uprawnienia kontrolne komisji sejmowych.W tym zakresie sejm ma decyduj*cy wp*yw na ustalanie sk*adu osobowego rz*du, mo*e spowodowa* jego odwo*anie.

• funkcja kreacyjna-spe*nia g**wnie Sejm , funkcja ta polega na powo*ywaniu innych organ*w pa*stwowych oraz na decydowaniu o ich obsadzie personalnej, np. takich organ*w jak:KRRiT, KRS, Rada Polityki Pieni**nej.

27. Prezydent RP

Prezydent to najwy*szy przedstawiciel RP, maj*cy nast*puj*ce kompetencje:

• zwi*zane ze stosunkami z parlamentem

prezydent wetuje ustawy , ( mo*e by* odrzucona wi*kszo*ci* 3/5 g*os*w); ma inicjatyw* ustawodawcz*; mo*e rozwi*za* Sejm; podpisuje ustawy; wyg*asza or*dzie; ustaw* mo*e skierowa* do Tryb.Konst.; wyst*puje z or*dziem do Senatu, Sejmu, Zgromadzenia Narodowego

• wynikaj*ce z relacji prezydenta z rz*dem (z Rad* Ministr*w)

uczestniczy czynnie w powo*ywaniu rz*du, premiera; mo*e odwo*ywa* pozosta*ych ministr*w na wniosek premiera; powo*uje, odwo*uje Rad* Ministr*w; zwo*uje rad* gabinetow*-posiedzenie ministr*w pod przewodnictwem prezydenta; decyzje podj*te przez rad* gabinetow* s* przetwarzane przez rad* ministr*w; prezydent wsp**dzia*a z rad* ministr*w w wykonywaniu swoich obowi*zk*w

• wynikaj*ce ze stosunk*w prezydenta z s*downictwem

nie mo*e wp*ywa* na orzecznictwo s*d*w, pewnym wyj*tkiem jest prawo *aski-mo*e darowa* lub z*agodzi* kar* orzeczon* prawomocnym wyrokiem s*du cz**ciowo lub ca*kowicie prawo *aski r**ni si* od amnestii czy abolicji; prezydent nie ma wp*ywu na orzecznictwo, ma wp*yw na na sk*ad organ*w sprawiedliwo*ci , na wniosek KRS powo*uje s*dzi*w, powo*uje te* Prezesa S*du Najwy*szego, prezesa Trybuna*u Konstytucyjnego spo*r*d kandydat*w przedstawionych przez Zgromadzenie og*lne NSA, Trybuna* i S*d Najwy*szy

• inne kompetencje

----dotycz*ce stosunk*w zagranicznych

ratyfikuje(potwierdza) umowy mi*dzynarodowe, czasami za zgod* sejmu ( umowy dotycz*ce cz*onkostwa w sojuszach zagranicznych i wojskowych, w organizacjach mi*dzynarodowych, dotycz*cych praw i obowi*zk*w obywateli); ratyfikuje i wypowiada umowy mi*dzynarodowe; mianuje i odwo*uje przedstawicieli dyplomatycznych RP; przyjmuje listy uwierzytelniaj*ce i odwo*uj*ce akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pa*stw

----dotycz*ce obronno*ci i bezpiecze*stwa pa*stwa

prezydent-najwy*szy zwierzchnik si* zbrojnych w czasie pokoju; sprawuje w*adz* z pomoc* Ministra Obrony Si* Narodowych; nadaje stopnie oficerskie i generalskie; w czasie wojny mianuje naczelnego dow*dc* si* zbrojnych na wniosek premiera; na wniosek rz*du wprowadza stan wojenny; w czasie wojny mo*e wydawa* rozporz*dzenia z mocy ustawy, gdy sejm nie mo*e si* zebra*; w czasie pokoju wydaje-rozporz*dzenia, akty prawa powszechnie obowi*zuj*cego, zarz*dzenia, kt*re wi*** podleg*e prezydentowi jednostki organizacyjne

----dotycz*ce tradycyjnych uprawnie* prezydenta

nadaje i wyra*a zgod* na zrzeczenie si* obywatelstwa; nadaje ordery i odznaczenia, tytu*y naukowe; prezydent jest symbolem ci*g*o*ci i tradycji w*adzy pa*stwowej, uosabia warto*ci nadrz*dne niezmienne, pozostaj*ce poza bie**c* polityk*; bierze udzia* w uroczysto*ciach pa*stwowych; wyg*asza przem*wienia;prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych.

28. Powo*anie Rady Ministr*w, jej sk*ad i struktura

Powo*anie Rady Ministr*w

ETAP 1: powo*anie rz*du nale*y do prezydenta.Desygnuje on premiera i powierza mu misj* sformowania rz*du , a nast*pnie powo*uje rz*d w sk*adzie zaproponowanym przez premiera.Powinno to nast*pi* w ci*gu 14 dni od pierwszego posiedzenia sejmu lub przyj*cia dymisji poprzedniego gabinetu.Prezes Rady Ministr*w przedstawia sejmowi program dzia*ania swojego rz*du i wnosi o udzielenie votum zaufania.Uchwa*a w sprawie votum zaufania wymaga bezwzgl*dnej wi*kszo*ci g*os*w.Je*eli rz*d nie uzyska votum zaufania, jego misja ko*czy si*.

ETAP 2: inicjatywa w sprawie powo*ania rz*du przechodzi w r*ce sejmu. W ci*gu 21 dni sejm wybiera Prezesa Rady Ministr*w i proponowany przez niego sk*ad rz*du.Wymaga to uchwa*y podj*tej bezwzgl*dn* wi*kszo*ci* g*os*w.Je*eli rz*d w tym trybie zostanie przez sejm wybrany, prezydent jest zobowi*zany go powo*a*.W przeciwnym razie pr*ba ko*czy si* niepowodzeniem.

ETAP 3: inicjatywa wraca do prezydenta.Powo*uje on Prezesa Rady Ministr*w i rz*d w takim samym trybie jak poprzednio, z tym jednak, *e w sejmie do uchwalenia votum zaufania wystarcza zwyk*a wi*kszo** g*os*w.Je*eli rz*d nie uzyska votum zaufania, jego misja jest zako*czona i proces tworzenia rz*du wchodzi w ostatni etap.

ETAP 4: inicjatywa znowu nale*y do sejmu.Sejm wybiera Prezesa Rady Ministr*w i rz*d w zaproponowanym przez niego sk*adzie zwyk** wi*kszo*ci* g*os*w.Prezydent jest zobowi*zany taki rz*d powo*a*.Je*eli przedstawiona wy*ej procedura nie doprowadzi do powstania rz*du, prezydent ma dwa wyj*cia: mo*e rozwi*za* sejm, a w nast*pstwie tego rozpisa* wybory, albo powo*a* na okres przej*ciowy, nie d*u*szy ni* 6 miesi*cy tak zwany rz*d prezydencki, kt*rego premiera i ministr*w sam wybiera.Je*eli w ci*gu tego okresu rz*d prezydencki nie zdo*a uzyska* w sejmie votum zaufania, prezydent rozwi*zuje sejm.Rz*d prezydencki mo*e by* obalony przez sejm poprzez uchwalenie votum nieufno*ci.

Sk*ad i struktura R M

Sk*ada si* z Prezesa Rady Ministr*wi ministr*w.Prezes zajmuje pozycj* dominuj*c*, jest organem, kt*ry inicjuje kierunki prac rz*du.Ministrowie kieruj* okre*lonymi dzia*ami administracji rz*dowej lub wype*niaj* zadania wyznaczone przez Prezesa R M. W sk*ad R M mog* te* by* powo*ywani wiceprezesi R M oraz przewodnicz*cy okre*lonych w ustawach komitet*w.( obecnie w sk*ad R M wchodz* szefowie Komitetu Bada* Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej, Rz*dowego Centrum Studi*w Strategicznych.)W ramach R M dzia*aj* te* organy wewn*trzne o charakterze pomocniczym i opiniodawczym.Ich zadaniem jest wspieranie rz*du.

• 29. Kompetencje i odpowiedzialno** Rady Ministr*w

• podejmuje decyzje we wszystkich sprawach, kt*re nie s* zastrze*one dla innych organ*w pa*stwa

• ochrona interes*w skarbu pa*stwa

• przygotowanie projektu bud*etu

• kieruje jego wykonaniem

• sprawuje og*lne kierownictwo w zakresie stosunk*w z innymi pa*stwami

• zadaniem rz*du jest zapewnienie bezpiecze*stwa publicznego,

• ministrowie dzia*aj* jako organ kolegialny Rady Ministr*w

• kompetencje inicjatywne-polegaj* na kszta*towaniu polityki pa*stwa przez inicjowanie dzia*a* innych organ*w, g**wnie Sejmu i Prezydenta.

• kompetencje wykonawczo-organizatorskie- wyra*aj* si* w zapewnieniu wykonania ustaw.

• kompetencje w zakresie bie**cego, samodzielnego kierownictwa pa*stwa obejmuj* szereg zada* i uprawnie* Rady Ministr*w( rz*d zapewnia bezpiecze*stwo wewn. i zewn.pa*stwa oraz porz*dek publiczny)

• kompetencje koordynacyjno-kontrolne- kierowanie, koordynowanie i kontrola dzia*alno*ci innych organ*w administracji rz*dowej

• kompetencje prawodawcze- wydaje uchwa*y i rozporz*dzenia

Odpowiedzialno** R M:

System parlamentarno-gabinetowy zak*ada kontrol* parlamentu nad dzia*alno*ci* rz*du.R M za swoj* dzia*alno** ponosi polityczn* odpowiedzialno** przed Sejmem. Odpowiedzialno** polityczna mo*e mie* charakter solidarny, tzn. odnosi* si* do ca*ego rz*du, lub indywidualny, czyli odnosi si* do poszczeg*lnych jego cz*onk*w.Sejm w zakresie odpowiedzialno*ci politycznej rz*du mo*e zastosowa* dwa *rodki: odm*wi* wotum zaufania lub wyrazi* wotum nieufno*ci.Drug* form* odpowiedzialno*ci cz*onk*w rz*du jest odpowiedzialno** konstytucyjna.Ma ona charakter indywidualny.Cz*onkowie rz*du ponosz* j* przed Trybuna*em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustawy, a tak*e za przest*pstwa pope*nione w zwi*zku z zajmowanym stanowiskiem.Odpowiedzialno** ta ma charakter prawnokarny.

30. Istota samorz*du terytorialnego i jego struktura

Samorz*d terytorialny jest podstawowym elementem ustroju politycznego wsp**czesnych demokratycznych pa*stw.Sam.teryt.mo*na okre*li* jako zdecentralizowan* form* administracji publicznej.Podmiotem samorz*du teryt. s* spo*eczno*ci lokalne , zorganizowane we wsp*lnoty (zwi*zki)samorz*dowe.Zwi*zki te s* tworem powo*anym przez pa*stwo- s* wi*c przymusowym zwi*zkiem obywateli.Spo*eczno*ci lokalne powo*uj* organy samorz*du, kt*re wykonuj* jego zadania i pozostaj* pod kontrol* tej spo*eczno*ci, kt*r* reprezentuj*.Kontrola ta wyra*a si* przede wszystkim w akcie wyboru przedstawicielskiego organu samorz*du.Sam.teryt jest powo*ywany po to, aby wykonywa* w terenie zadania adm.publicznej, wi*c samorz.mo*e korzysta* ze *rodk*w prawnych o charakterze w*adczym, czyli mo*e stosowa* w*adztwo admi. Samorz.teryt.,wykonuj*c zadania adm.publ.,czyni to w spos*b samodzielny.Pa*stwo nie mo*e wkracza* w sfer* dzia*alno*ci samorz*du.Jednostkom sam.teryt.(gmina, powiat, wojew*dztwo) nadana zosta*a osobowo** prawna, co ma b.wa*ne znaczenie dla ich samodzielno*ci ( prawa w*asno*ci i innych praw maj*tkowych, w*asnych *r*de* finansowych i uchwalania w*asnego bud*etu), samodzielno** ta podlega ochronie s*dowej.Dzia*alno** samorz*du podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno*ci ( Prezes Rady Ministr*w i wojewodowie; a w zakresie spraw finansowych-regionalne izby obrachunkowe.)

Struktura:

• gmina jest podstawow* jednostk* samorz*du terytorialnego.Uchwalono 3 ustawy ---ustawa o samorz.wojew*dztwa

---o samorz*dzie powiatu

---o adm.rz*dowej w wojew*dztwie

Tymi ustawami wprowadzono szczeblowy podzia* terytorialny z samorz.na wszystkich 3 szczeblach, tr*jszczeblowy podzia* obowi*zuje od 1.01.1999r.Gmina ma charakter czysto samorz*dowy.Organy gminy:-rada gminy(organ przedstawicielski ); zarz*d gminy(organ wykonawczy).

• powiat jest to *rodkowy szczebel systemu samorz*d*w, sk*ada si* z granicz*cych ze sob* gmin(powiat ziemski) albo obejmuje obszar ca*ego miasta(powiat grodzki).W 1998r. utworzono 308 powiat*w ziemskich, 65 powiat*w grodzkich, 16 wojew*dztw.

• wojew*dztwo jest jednostk* adm.rz*dowej, realizuje zadania nale**ce do kompetencji organ*w rz*dowych.Wojewodzie podlegaj* jednostki organizacyjne i urz*d wojew*dzki, tj.aparat urz*dniczy sta*y i apolityczny(niezale*ny od komisji rz*dz*cej).Organy wojew*dzkie w systemie samorz*dowym:sejmik wojew*dzki-organ przedstawicielski-na czele przewodnicz*cy; zarz*d-organ wykonawczy-na czele marsza*ek, zajmuje si* sprawami bie**cymi.Tym organom podlegaj* wojew*dzkie samorz*dowe jednostki organizacyjne i urz*d marsza*kowski-aparat urz*dniczy.

31. Zadania samorz*du i ich finansowania

Zadania samorz*du:

• ma on obj** swoim zakresem dzia*ania wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym(regionalnym) ---wyr**nia si* kategori*: zada* w*asnych i zleconych samorz*du teryt.Te pierwsze s* wykonywane w spos*b samodzielny i na w*asn* odpowiedzialno** danej jednostki samorz*dowej.Zadania te powinny by* finansowane g**wnie z dochod*w w*asnych jednostki samorz. oraz z subwencji.Zadania zlecone charakteryzuj* si* tym, *e s* przynale*ne adm.rz*dowej, ale s* realizowane przez jednostki samorz.teryt.Wykonywane one s* po zapewnieniu *rodk*w finansowanych przez adm.rz*dow*.

• Poszczeg*lne jednostki samorz*du samodzielnie prowadz* gospodark* finansow* na podstawie bud*etu, kt*ry jest ich planem finansowym obejmuj*cym dochody i wydatki.Ustrojodawca wskazuje nz trzy rodzaje dochod*w jednostek sam.teryt.: ich dochody w*asne, subwencje oraz dotacje celowe z bud*etu pa*stwa.

32. S*dy powszechne

Konstytucja nie okre*la struktury s*d*w powszechnych, jednak przez wprowadzenie wymogu dwuinstancyjno*ci rozstrzygn**a, *e struktura ta musi obejmowa* przynajmniej dwa szczeble.S*dy powszechne maj* zasi*g przedmiotowy i podmiotowy.Ich kompetencje uznaje konst. za zasad*, od kt*rej wyj*tkiem jest zastrze*enie rozstrzygania okre*lonych spraw do w*a*ciwo*ci innych s*d*w.S*dami powszechnymi w Polsce s*:

s*dy rejonowe-s* dla jednej albo wi*cej gmin le**cych w jednym wojew*dztwie, rozstrzygaj* sprawy karne, cywilne pierwszej instancji, zalicza si* do nich s*d rodzinny, s*d pracy, s*d gospodarczy.

s*dy okr*gowe-s* tworzone dla obszar*w w*a*ciwo*ci minimum 2 s*d*w rejonowych, s* to s*dy drugiej instancji, w pierwszej instancji rozpatruj* sprawy wyra*nie im zastrze*one.

s*dy apelacyjne-dla obszr*w w*a*ciwo*ci minimum 2 s*d*w okr*gowych, jako wy**cznie s*dy drugiej instancji.

S*dziowie s* powo*ywani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady S*downictwa.

Prezesa s*d*w powszechnych powo*uje minister Sprawiedliwo*ci.

33. S*d Najwy*szy

S*d Najwy*szy w Polsce stoi ponad s*dami powszechnymi i s*dami szczeg*lnymi. Podstawowym zadaniem SN jest sprawowanie nadzoru nad dzia*alno*ci* s*d*w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania(nadz*r judykacyjny).SN wykonuje swoje funkcje w dw*ch podstawowych formach:

rozpatruje *rodki odwo*awcze (przede wszystkim kasacje) od orzecze* s*dowych;

podejmuje uchwa*y dotycz*ce wyja*nienia w*tpliwo*ci prawnych

W sk*ad SN wchodz*:

---Pierwszy Prezes SN, powo*ywany przez Prezydenta na sze*cioletni* kadencj*;

---prezesi SN, powo*ywani przez Prezydenta;

---s*dziowie SN, powo*ywani przez Prezydenta na wniosek KRS.

S*d Najwy*szy dzieli si* na cztery izby:

---Administracyjn*, Pracy i Ubezpiecze* Spo*ecznych;

---Cywiln*;

---Karn*;

---Wojskow*.

34. Trybuna* Konstytucyjny:

• jest organem sprawuj*cym kontrol* zgodno*ci prawa z Konstytucj*

• w sk*ad TK wchodzi 15 s*dzi*w wybieranych indywidualnie przez Sejm na dziewi*cioletni* kadencj*

• prawo powo*ywania Prezesa i wiceprezesa TK posiada Prezydent

• TK jest niezale*ny od organ*w w*adzy ustawodawczej i wykonawczej

• Zasadnicze funkcje TK:

-orzekanie o zgodno*ci akt*w normatywnych z aktami wy*szego rz*du,tzw.kontrola norm

-orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych

-orzekanie w sprawach zgodno*ci z Konstytucj* cel*w lub dzia*a* partii politycznych

-rozstrzyganie spor*w kompetencyjnych mi*dzy centralnymi organami oa*stwa

-rozstrzyganie w sprawie zaistnienia przeszkody w sprawowaniu urz*du przez Prezydenta RP.

• podstawowym zadaniem TK jest kontrola hierarchicznej zgodno*ci norm prawnych, a wi*c czy normy prawne ni*szego rz*du s* zgodne z normami wy*szego rz*du, a w miar* potrzeby eliminowanie norm niezgodnych z systemem obowi*zuj*cego prawa

• przedmiotem kontroli TK mog* si* sta* wszystkie normy prawa obowi*zuj*cego w RP.Punktem odniesienia kontroli jest przede wszystkim Konstytucja z 2.04.1997r., ale tak*e mo*e to by* ratyfikowana umowa mi*dzynarodowa lub ustawa

• skutki prawne orzecze* Trybuna*u dotycz* przede wszystkim dalszego losu skontrolowanego aktu normatywnego lub zawartej w nim normy

• orzeczenia TK maj* moc powszechnie obowi*zuj*c* i s* ostateczne oznacza, *e nie istnieje *adna droga odwo*ania si* od orzecze* TK, a orzeczenie jest wi***ce dla wszystkich adresat*w

• je*eli tre*ci* orzeczenia jest uznanie zgodno*ci badanego aktu czy normy z przepisami wy*szego rz*du, to nie ma ono wp*ywu na dalsze obowi*zywanie tego aktu;je*eli jest uznanie niezgodno*ci, to powoduje ono utrat* mocy prawnej takiego aktu.

35. Trybuna* Stanu:

• jest organem odpowiedzialno*ci konstytucyjnej, rozumianej jako istnienie w pa*stwie procedur egzekwowania odpowiedzialno*ci os*b piastuj*cych urz*dy i stanowiska publiczne za ich dzia*ania naruszaj*ce obowi*zuj*ce przepisy prawa

• odpowiedzialno** konstytucyjna jest realizowana przed TS jako odr*bnym organem w*adzy s*downiczej, posiadaj*cym w tej dziedzinie wy**czno** (monopol)

• TS nie jest s*dem i nie sprawuje wymiaru sprawiedliwo*ci.TS w pe*ni odpowiada natomiast charakterystyce organu w*adzy s*downiczej

• w sk*ad TS wchodz*: Przewodnicz*cy, kt*rym z urz*du jest Pierwszy Prezes S*du Najwy*szego, powo*ywany przez Prezydenta; dwaj zast*pcy przewodnicz*cego; 16 cz*onk*w

• TS jest organem kadencyjnym, a jego kadencja jest r*wna kadencji Sejmu

• odpowiedzialno** konstytucyjna obejmuje trzy grupy podmiot*w: Prezydent RP-o charakterze najszerszym i wy**cznym; inne osoby zajmuj*ce najwy*sze stanowiska w pa*stwie( Prezesa Rady Ministr*w i cz*onk*w RM); pos**w i senator*w-za naruszenie przepis*w antykorupcyjnych

• post*powanie w przedmiocie odpowiedzialno*ci konstytucyjnej obejmuje dwa jego zasadnicze etapy:-post*powanie przygotowawcze(wst*pne), kt*re odbywa si* w Sejmie (w przypadku Prezydenta w Zgr.Narod.);-post*powanie przed TS, maj*ce charakter dwuinstancyjny.

• za czyny b*d*ce deliktami konstytucyjnymi TS mo*e orzec nast*puj*ce kary:

---utrata czynnego i biernego prawa wyborczego (na okres od 2 do 10 lat)

---zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pe*nienia funkcji zwi*zanych ze szczeg*ln* odpowiedzialno*ci* w organach pa*stwowych i organizacjach spo*ecznych(na okres od 2 do 10 lat lub na sta*e)

---utrata order*w, odznacze* i tytu**w honorowych oraz zdolno*ci do ich uzyskania (na okres od 2 do 10 lat)

• w przypadku odpowiedzialno*ci za przest*pstwa, TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych (kodeks karny).

36. Naujwy*sza Izba Kontroli

• jest to naczelny organ kontroli pa*stwowej

• NIK zajmuje najwy*sz* pozycj* w ramach kontroli pa*stwowej

• jest odr*bnym organem konstytucyjnym, „zawieszonym” pomi*dzy Sejmem a rz*dem

• powo*ana jest do kontroli zar*wno Rady Ministr*w i ministr*w, jak te* poszczeg*lnych jednostek organizacyjnych sk*adaj*cych si* na system adm.rz*dowej

• jest organem kolegialnym

• sk*ad: Prezes NIK-jest powo*ywany przez Sejm, ale za zgod* Senatu, na sze*cioletni* kadencj*; wiceprezesi NIK s* powo*ywani przez przez Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK.

• NIK prowadz*c kontrol* stosuje nast*puj*ce kryteria:

---legalno**, czyli sprawdzanie, czy dzia*alno** kontrolowanego przedmiotu posiada podstaw* prawn* i jest zgodna z obowi*zuj*cym prawem,

---gospodarno**, czyli sprawdzanie, czy poniesione przez kontrolowany podmiot nak*ady przynios*y mo*liwie maksymalne efekty,

---celowo**, czyli sprawdzanie, czy dzia*ania zrealizowane przez kontrolowany podmiot prowadzi*y do osi*gni*cia zamierzonego celu,

---rzetelno**, czyli sprawdzanie, czy dzia*ania podejmowane przez kontrolowany podmiot s* zgodne z wymaganiami wiedzy i techniki oraz zasadami dobrej wiary.

• Izba podejmuje kontrol* na zlecenie Sejmu lub jego organ*w;pozosta*e konstytucyjne organy pa*stwa nie maj* mo*liwo*ci zlecenia NIK podj*cia dzia*a* kontrolnych; ustawa wskazuje, *e Prezydent i Prezes Rady Ministr*w mog* zwraca* si* z wnioskami o przeprowadzenie kontroli, czemu Izba-chocia* formalnie nie ma takiego obowi*zku-niew*tpliwie uczyni zado**; NIK mo*e tak*e podejmowa* kontrole z w*asnej inicjatywy

• NIK ma obowi*zek regularnego dostarczania okre*lonych materia**w Sejmowi:

---analiz wykonania bud*etu pa*stwa i za*o*e* polityki pieni**nej;

---opinii w przedmiocie udzielenia absolutorium dla Rady Ministr*w;

---sprawozda* ze swojej dzia*alno*ci.

37. Poj*cie i przedmiot prawa administracyjnego

Poj*cie prawa administracyjnego: przedmiotowe i podmiotowe.Przedm.-zesp** norm, kt*re reguluj* proces administrowania;Podm.-ga*** prawa, kt*ra reguluje dzia*anie organ*w administracji.W znaczeniu szerolim prawo adm. mo*na okre*li* jako zesp** norm prawnych reguluj*cych struktur* i kompetencje organ*w i innych podmiot*w administracji publicznej oraz stosunki prawne powstaj*ce w toku wykonawczej i zarz*dzaj*cej dzia*alno*ci tych organ*w i podmiot*w.Tak rozumiane pr.adm. sk*ada si* z trzech cz**ci:

• prawa ustrojowego-reguluje organizacj* i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego powo*anego do wykonywania zada* publicznych.

• prawa materialnego-zawiera normy ustanawiaj*ce wzajemne uprawnienia i obowi*zki organ*w adm.publ. i podmiot*w znajduj*cych si* na zewn*trz tej administracji.

• prawa proceduralnego (procesowego)-przepisy tego prawa wyznaczaj* post*powanie organ*w okre*lonych prawem ustrojowym w celu urzeczywistnienia (wykonania) norm prawa materialnego.

38.*r*d*a prawa administracyjnego

Pod wzgl*dem usytuowania organ*w stanowi*cych dane akty normatywne, wyr**niamy nast*puj*ce *r*d*a:

• r*d*a prawa stanowione przez naczelne organy pa*stwa,

• r*d*a prawa stanowione przez centralne organy administracji,

• r*d*a prawa stanowione przez terenowe organy administracji publicznej(rz*dowe i samorz*dowe)

Je*li za* za kryterium wyr**nienia przyjmuje si* przytaczane wcze*niej sfery dzia*ania administracji - zewn*trzn* i wewn*trzn*, to odpowiednio do tego podzia*u mo*na wyodr*bni*:

• *r*d*a powszechnie obowi*zuj*cego prawa:

---Konstutucja RP-zajmuje najwy*sze miejsce w systemie *r*de* prawa adm

---Ustawy-zajmuje najwa*niejsze (centralne) miejsce w systemie *r*de* pr.adm.

---Ratyfikowane umowy mi*dzynarodowe

---Rozporz*dzenia

---Akty prawa miejscowego- obowi*zuj* na obszarze, odpowiednio: wojewod*w, powiat*w, gmin

• *r*d*a prawa o charakterze wewn*trznym:

---akty normatywne skierowane do jednostek organizacyjnych podleg*ych organowi wydaj*cemu te akty.W *wietle Konst. s* to - je*eli chodzi o akty organ*w adm.publ.- uchwa*y Rady Ministr*w oraz zarz*dzenia Prezesa Rady Ministr*w i ministr*w.

---regulaminy i instrukcje

---ok*lniki i wytyczne

39.Stosunek administracyjnoprawny

• jest jednym z rodzaj*w stosunk*w prawnych;

• ma charakter w*adczy;

• pozycja stron tego stosunku nie jest r*wnorz*dna;

• aby zmniejszy* ow* nier*wnorz*dno** podmiot*w, ustanowiono nast*puj*ce zasady:zasada jawno*ci dzia*a* administracji; zasada dwuinstancyjno*ci procedury administracyjnej; obowi*zek czynnego uczestnictwa stron w post*powaniu administracyjnym; mo*liwo** zaskar*enia decyzji administracyjnych do NSA;

• elementy stosunku administracyjnoprawnego:--podmiot stosunku (organ administracji upowa*niony do **dania okre*lonego zachowania si* albo *wiadczenia; inny podmiot,strona kt*rym mo*e by* osoba fizyczna lub jednostka, do kt*rej kierowany jest nakaz lub zakaz albo kt*ra **da okre*lonego zachowania si* od organu adm.).--przedmiot stosunku (znajduje si* w sferze prawem okre*lonych zada* adm.publ.jest on obj*ty kompetencj* jednego z podmiot*w adm.)--uprawnienia i obowi*zki( b*d*ce tre*ci* stosunku adm. mog* polega* na dzia*aniu, znoszeniu lub zaniechaniu.maj* charakter osobisty i z zasady nie mog* by* przenoszone na inne osoby, wygasaj* z chwil* *mierci osoby uprawnionej);

• stosunki te mog* powstawa*:---z mocy ustawy (prawa);---w drodze aktu adm.skierowanego do konkretnego adresata;---przez zg*oszenie si* strony z roszczeniem o okre*lone zachowanie organu adm.

• rodzaje stosunk*w:

--- stosunki materialne wywo*uj* skutki na podstawie norm prawa materialnego

---stosunki proceduralne powstaj* z chwil* wszcz*cia post*powania administracyjnego, a ko*cz* si* w momencie wydania decyzji administracyjnej

---stosunki sporno-proceduralne, ich podstaw* prawn* stanowi* przepisy dopuszczaj*ce mo*liwo** zaskar*enia decyzji adm. do s*du adm.

---stosunki egzekucyjne nawi*zywane s* mi*dzy organem egzekucyjnym a zobowi*zanym i wierzycielem

---stosunki nadzoru-wyst*puj* mi*dzy organem sprawuj*cym nadz*r a organem nadzorowanym

• stosunki czasowe ( ad hoc)-odnosz* si* do jednorazowego, konkretnego dzia*ania

• stosunki trwa*e-mog* by* zwi*zane z prawami i obowi*zkami osobistymi.

40.Naczelne organy administracji rz*dowej

Rada Ministr*w

• prawo do koordynowania i kontroli pracy organ*w administracji rz*dowej

• uprawnienia w tym zakresie **cz* si* z funkcj* kierowania przez RM ca*o*ci* adm.rz*d. i oddzia*ywania na adm.samorz*dow*

• RM jest najwy*szym organem w systemie adm.publicznej

• Kancelaria Prezesa RM jako fachowy aparat pomocniczy RM, premiera i wicepremier*w.Szef Kancelarii jest powo*ywany przez prezesa RM

Prezes Rady Ministr*w

• opracowuje program dzia*ania rz*du, kt*ry p**niej przedstawia w Sejmie(tzw.expose)

• odgrywa decyduj*c* rol* w procesie funkcjonowania rz*du;prezes ma wy**czne prawo wyst*powania do Prezydenta z wnioskiem o powo*ywanie i odwo*ywanie cz*onk*w RM

• premier reprezentuje RM i kieruje jej pracami,zapewnia wykonywanie polityki RM oraz okre*la sposoby jej wykonywania.Premier jest upowa*niony do koordynowania i kontrolowania pracy wszystkich cz*onk*w RM.Premier sprawuje nadz*r nad samorz*dem terytorialnym

• Prezes RM posiada okre*lone kompetencje prawotw*rcze.Jest on uprawniony do wydawania akt*w normatywnych wykonawczych wobec ustaw-rozporz*dze* i zarz*dze*.

• Prezes RM jest zwierzchnikiem s*u*bowym pracownik*w adm.rz*dowej.

Ministrowie

• s* cz*onkami kolegialnego organu w*adzy wykonawczej-RM i w tym charakterze wykonuj* zadania rz*du

• s* jednoosobowymi, odr*bnymi organami adm.rz*dowej

• ministrowie dziel* si* na dwie grupy:

---ministr*w kieruj*cych okre*lonymi dzia*ami adm.rz*dowej, s* to tzw.ministrowie dzia*owi(resortowi);

---ministr*w wype*niaj*cych zadania wyznaczone im przez premiera, s* to tzw.ministrowie bez teki

• pozycja prawna wszystkich ministr*w jako zc*onk*w cia*a kolegialnego jest jednakowa, co wyra*a si* w g*osowaniu na posiedzeniach RM

• ministrowie wyst*puj* te* w charakterze jednoosobowego organu adm.rz*dowej,dotyczy to g**wnie ministr*w dzia*owych

• ministrowi w stosunku do podleg*ych mu organ*w, urz*d*w i jednostek przynale** kompetencje o charakterze kierowniczym, nadzorczym i kontrolnym.Oznacza to,*e relacje te maj* charakter podporz*dkowania hierarchicznego

• ministrowie kieruj*cy dzia*em adm.rz*dowej wydaj* rozporz*dzenia i zarz*dzenia

• minister swoje zadania wykonuje przy pomocy sekretarza i podsekretarza stanu.S* oni powo*ywani i odwo*ywani przez premiera na wniosek w*a*ciwego ministra.

41. Terenowe organy administracji rz*dowej

Wojewoda

• powo*uje i odwo*uje go Prezes RM na wniosek ministra w*a*ciwego do spraw adm.publ.

• jest przedstawicielem RM w wojew*dztwie

• jest zwierzchnikiem zespolonej adm.rz*dowej

• jest organem nadzoru nad jednostkami samorz*du terytorialnego

• jest organem wy*szego stopnia w rozumieniu przepis*w o post*powaniu adm.

• jest reprezentantem Skarbu Pa*stwa, w zakresie i na zasadach okre*lonych w odr*bnych ustawach

• odpowiada za wykonywanie polityki rz*du na obszarze wojew*dztwa

• swoje zadania wojewoda wykonuje przy pomocy wicewojewod*w, kierownik*w zespolonych s*u*b, inspekcji i stra*y wojew*dzkich, dyrektora generalnego urz*du wojew*dzkiego oraz dyrektor*w wydzia**w tego urz*du.

• Prezes RM kieruje dzia*alno*ci* wojewody, wydaj*c w tym zakresie zarz*dzenia i polecenia oraz sprawuje kontrol* nad ich wykonaniem.

• w przypadku dymisji RM, dymisj* sk*adaj* te* wojewodowie i wicewojewodowie

Zespolona administracja rz*dowa

• wojewoda, kierownicy zespolonej s*u*by, inspekcji lub stra*y wojew*dzkiej

• kierownik*w zesp.s*u*b,inspekcji lub stra*y wojew*dzkiej powo*uje i odwo*uje wojewoda, z wyj*tkiem komendanta wojew*dzkiego Policji i komendanta wojew*dzkiego Pa*stwowej Stra*y Po*arnej

• do organ*w adm.zespolonej w wojew*dztwie nale** te* m.in.:

---wojew*dzki inspektor inspekcji handlowej jako kierownik wojew*dzkiej Inspekcji Handlowej,

---wojew.konserwator zabytk*w jako kierownik wojew. S*u*by Ochrony Zabytk*w,

---wojew.lekarz weterynarii jako kierownik wojew.Inspekcji Weterynaryjnej

• w sumie jest 13 organ*w adm. zespolonej

Organy administracji niezespolonej

• s* to terenowe organy adm.rz*dowej podporz*dkowane w*a*ciwemu ministrowi, a tak*e kierownicy pa*stwowych os*b prawnych i kierownicy innych pa*stwowych jednostek organizacyjnych wykonuj*cych zadania z zakresu adm.rz*dowej na obszarze wojew*dztwa

• oraz: dow*dcy okr*g*w wojskowych, szefowie wojew*dzkich sztab*w wojskowych, wojskowi komendanci uzupe*nie*,

• dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urz*d*w skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej,

• dyrektorzy okr*gowych urz*d*w g*rniczych i specjalistycznych urz*d*w g*rniczych.

• powo*uje i odwo*uje ich w*a*ciwy minister na wniosek w*a*ciwego miejscowo wojewody

42. Organy samorz*du terytorialnego

Organy stanowi*ce i kontrolne:

• s* to :rada gminy, rada powiatu i sejmik wojew*dztwa

• s* to organy przedstawicielskie, kolegialne, kadencyjne i dzia*aj*ce sesyjnie

• ka*dy z w/w organ*w wybiera ze swego grona przewodnicz*cego i wiceprzewodnicz*cego (przewodnicz*cy organizuje prac* rady i prowadzi jej obrady;rada obraduje na sesjach zwo*ywanych przez przewodnicz*cego co najmniej raz na kwarta*)

• rada powo*uje sta*e i nadzwyczajne (dora*ne) komisje do wykonywania okre*lonych zada*, ustalaj*c przedmiot ich dzia*ania i sk*ad osobowy.W sk*ad komisji mog* wchodzi* osoby spoza rady.

• organy te powo*uj* ze swego grona komisje rewizyjne, kt*re kontroluj* dzia*alno** zarz*d*w oraz samorz*dowych jednostek organizacyjnych

• radni mog* tworzy* kluby radnych wed*ug orientacji politycznej, kt*re dzia*aj* na zasadach okre*lonych w statutach poszczeg*lnych jednostek samorz*dowych

• ( w*a*ciwo*ci rady: stanowienie akt*w prawa miejscowego;wyb*r i odwo*ywanie zarz*du oraz stanowienie o kierunkach jego dzia*ania; uchwalanie bud*etu; uchwalanie plan*w zagospodarowania przestrzennego oraz program*w rozwoju gospodarczego; podejmowanie uchwa* w sprawach wysoko*ci podatk*w i op*at; podejmowanie uchwa* w sprawach maj*tkowych; powo*ywanie i odwo*ywanie skarbnika, kt*ry jest g**wnym ksi*gowym bud*etu; )

Organy wykonawcze:

• jest przede wszystkim zarz*d.W sk*ad zarz*du wchodz*:

a) w gminie- w*jt albo burmistrz jako przewodnicz*cy zarz*du, ich zast*pcy oraz pozostali cz*onkowie,

b) w powiecie- starosta jako przewodnicz*cy zarz*du, wicestarosta oraz pozostali cz*onkowie w liczbie od 2-4 os*b,

c) w wojew*dztwie- marsza*ek wojew*dztwa jako przewodnicz*cy zarz*du, wiceprzewodnicz*cy i 3 cz*onk*w.

• zarz*dy wraz ze swoimi przewodnicz*cymi ponosz* odpowiedzialno** za swoj* dzia*alno** przed odpowiednimi radami(sejmikiem)

• rokrocznie rada (sejmik) podejmuje uchwa** w sprawie udzielenia zarz*dowi abolutorium, nieudzielenie jest r*wnoznaczne ze z*o*eniem wniosku o odwo*anie zarz*du

• do zada* zarz*du nale**:przygotowywanie projekt*w uchwa* rady(sejmiku); wykonywanie uchwa* rady; gospodarowanie mianem macierzystej jednostki samorz*dowej; przygotowywanie projektu i wykonywanie bud*etu; zatrudnianie i zwalnianie kierownik*w lokalnych i regionalnych samorz*dowych jednostek organizacyjnych.

• zarz*dy wykonuj* zadania przy pomocy - urz*du gminy, starostwa powiatu, urz*du marsza*kowskiego oraz odpowiednich samorz*dowych jednostek organizacyjnych.Realizuj*c swoje zadania zarz*d podlega wy**cznie swojej radzie (sejmikowi).

• organizacj* pracy zarz*d*w oraz urz*d*w gmin, starostw i urz*d*w marsza*kowskich zajmuj* si* odpowiednio- w*jt, starosta oraz marsza*ek wojew*dztwa.

43. Prawne formy dzia*ania administracji

Przez prawn* form* dzia*ania administracji trzeba rozumie* prawnie okre*lony typ konkretnej czynno*ci organu administracji.Wyr**niamy nast*puj*ce formy dzia*a* adm.:

• akty normatywne-stanowi* wa*ny *rodek prawny dzia*ania adm.; jest to jednostronne, w*adcze rozstrzygni*cie organu administracji publicznej zawieraj*ce normy post*powania skierowane do generalnie okre*lonego adresata w abstrakcyjnie okre*lonej sytuacji;

• akty administracyjne-s* podstawow* form* dzia*ania organ*w adm. wykonuj*cych zadania z zakresu adm.publicznej;jest czynno*ci* opart* na przepisach prawa adm.; jest w*adczym o*wiadczeniem woli organu adm.publ. lub podmiotu administracyjnego prawnie do tego upowa*nionego; wykazuje podw*jn* konkretno**(konkretny adresat i konkretna sprawa); wydawany jest jako rezultat przeprowadzonego post*powania administracyjnego;

• Podzia* akt*w ze wzgl*du na stosunek podmiotu wydaj*cego akt do adresata aktu:

----akty zewn*trzne-skierowane s* do adresat*w nie podporz*dkowanych organizacyjnie organowi wydaj*cemu dany akt

----akty wewn*trzne-skierowane s* do podmiot*w podporz*dkowanych organowi wydaj*cemu dany akt adm.

• ze wzgl*du na tre** aktu adm. dzielimy na:

----akty konstytutywne, kt*re zmienia, tworzy lub uchyla stosunek prawny;s* to najcz**ciej pozwolenia, zezwolenia, nakazy, zakazy.

----akt deklaratoryjny ustala w spos*b wi***cy, *e w danej sytuacji wynikaj* z mocy ustawy lub innego aktu normatywnego dla konkretnego adresata okre*lone uprawnienia lub obowi*zki;

• wyr**nia si* r*wnie* akty adm.:

----zale*ne od woli adresata;s* wydawane na wniosek zainteresowanego (np.zmiana nazwiska);

----niezale*ne od woli adresata;s* wydawane z urz*du (np.akty prawa podatkowego)

----akty zwi*zane-organ adm.musi wyda* akt adm. w sytuacji zistnienia okre*lonych przez przepisy ustawowe warunk*w

----akty uznaniowe-organ adm wydaje w*wczas, gdy uzna to za celowe

• ugody administracyjne-ugoda, rozumiana jako pisemne porozumienie mi*dzy stronami post*powania adm., mo*e by* zawarta przed organem adm.pierwszej lub drugiej instancji, przed kt*rym toczy si* dane post*powanie.Ugoda ko*czy post*powanie, je*eli po skontrolowaniu jej prawid*owo*ci jest zatwierdzana przez organ prowadz*cy to post*powanie adm.Strony mog* wtedy zawrze* ugod*, je*eli przemawia za tym charakter sprawy i je*eli przyczyni si* to do uproszczenia i przyspieszenia post*powania, a przepisy prawa nie sprzeciwiaj* si* temu.Zatwierdzona ugoda rodzi takie same skutki, jak decyzja.

• czynno*ci cywilnoprawne-dzia*alno** administracji oparta jest na przepisach prawa cywilnego w*wczas, gdy adm. zajmuje si* sprawami gospodarczymi(maj*tkowymi), zwi*zanymi ze *wiadczeniami na rzecz spo*ecze*stwa;

• czynno*ci faktyczne-mog* kszta*towa* stosunki prawne przez fakty, a nie regu*y post*powania.W*r*d czynno*ci faktycznych wyodr*bnia si* r**ne rodzaje dzia*a*:

----dzia*ania spo*eczno-organizacyjne-realizowane s* w formie niew*adczej;nie wyst*puje tu element obowi*zku,przymusu.

----czynno*ci materialno-techniczne-opieraj* si* na wyra*nej podstawie prawnej i wywo*uj* konkretne skutki prawne.

43. Zasady post*powania administracyjnego

I.Zasada praworz*dno*ci

Polega ona na tym, *e organy prowadz*ce post*powanie obowi*zane s* dzia*a* na podstawie przepis*w prawa i zgodnie z prawem.

II.Zasada prawdy obiektywnej

Zgodnie z ni* organy adm.publicznej maj* obowi*zek podejmowania wszelkich czynno*ci niezb*dnych do dok*adnego ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy, czyli prawdy obiektywnej.*rodkami do ustalenia tej prawdy s* dowody.

III.Zasada uwzgl*dnienia interesu spo*ecznego i s*usznego interesu stron

Nak*ada ona na organy administracji obowi*zek harmonizowania wskazanych interes*w w przypadku, gdy s* one ze sob* sprzeczne.

IV.Zasada pog**biania zaufania obywateli do organ*w pa*stwa

Idzie o to, aby organy prowadz*ce post*powanie adm.dzia*a*y rozs*dnie i sprawiedliwie

V. Zasada informowania stron

Oznacza ona, *e organy adm. obowi*zane s* do nale*ytego informowania stron o okoliczno*ciach faktycznych i prawnych mog*cych mie* wp*yw na ustalenie ich praw i obowi*zk*w b*d*cych przedmiotem post*powania.

VI.Zasada czynnego udzia*u stron w post*powaniu administracyjnym

Z tre*ci wynika obowi*zek organ*w administracji zapewnienia stronom czynnego udzia*u w ka*dym stadium post*powania, a przed wydaniem decyzji umo*liwienia im wypowiedzenia si* co do zebranych dowod*w oraz zg*oszonych **da*.

VII.Zasada przekonywania stron

Jej istota polega na zobowi*zaniu organ*w adm. do wyja*nienia stronom zasadno*ci przes*anek i motyw*w jakimi si* kieruj* przy za*atwianiu sprawy.

VIII.Zasada szybko*ci i wnikliwo*ci post*powania

W *wietle tej zasady organ prowadz*cy post*powanie powinien dzia*a* w sprawie wnikliwie i szybko, pos*uguj*c si* najprostszymi *rodkami prowadz*cymi do jej za*atwienia.

IX.Zasada ugodowego za*atwienia spraw spornych

Polega ona na na zobowi*zaniu organu prowadz*cego post*powanie do podejmowania czynno*ci nak*aniaj*cych strony maj*ce sporne interesy do zawarcia ugody mi*dzy sob*.

X.Zasada pisemno*ci

Oznacza ona,*e sprawy w post*powaniu adm.nale*y za*atwi* w formie pisemnej.

XI.Zasada dwuinstancyjno*ci

Jej istota polega na prawnej mo*liwo*ci zaskar*enia przez stron* niekorzystnej dla niej decyzji do organu wy*szego stopnia.

XII.Zasada trwa*o*ci decyzji administracyjnej

Zgodnie z ni* decyzje, od kt*rych nie s*u*y odwo*anie w adm.toku instancji, s* ostateczne.Decyzje te mog* by* uchylone lub zmienione, stwierdzona ich niewa*no** oraz wznowione post*powanie.

XIII.Zasada s*dowej kontroli decyzji administracyjnych

Polega ona na mo*liwo*ci zaskar*enia decyzji do s*du administracyjnego z powodu niezgodno*ci z prawem.

45. Przebieg post*powania administracyjnego

W post*powaniu adm. mo*na wyr**ni* trzy jego fazy:

• wszcz*cie post*powania-mo*e nast*pi* na **danie strony albo z urz*du.O tym, kto wszczyna post*powanie decyduje charakter sprawy, przede wsztstkim okre*laj* to przepisy prawa materialnego.Wniosek z*o*ony o wszcz*cie post*powania poddany jest wst*pnej ocenie merytorycznej i formalnej organu administracji.Wst*pna pozytywna ocena wniosku upowa*nia organ prowadz*cy post*powanie do zawiadomienia wszystkich os*b b*d*cych stron* w sprawie o wszcz*ciu post*powania.

• post*powanie dowodowe-dowodem w post*powaniu adm.mo*e by* wszystko, co mo*e przyczyni* si* do wyja*nienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem; w szczeg*lno*ci dowodem mog* by*: dokumenty, zeznania *wiadk*w, opinie bieg*ych oraz ogl*dziny.Organ adm. jest obowi*zany przeprowadzi* rozpraw* w*wczas, gdy:zapewni to osi*gni*cie celu wychowawczego;wymaga tego przepis prawa; zachodzo potrzeba uzgodnienia interes*w stron; jest to potrzebne dla wyja*nienia sprawy przy udziale *wiadk*w lub bieg*ych albo w drodze ogl*dzin.Organ adm. wzywa na rozpraw* strony, *wiadk*w, bieg*ych oraz inne osoby i jednostki organizacyjne, organizacje, je*eli ich udzia* w rozprawie jest uzasadniony ze wzgl*du na jej przedmiot.Rozpraw* kieruje wyznaczony do tego pracownik organu adm., przed kt*rym toczy si* post*powanie.Post*powanie mo*e ulec zawieszeniu, je*eli zachodz* zdarzenia, kt*re przej*ciowo uniemo*liwiaj* dalszy, prawid*owy bieg post*powania, b*d* te* czyni* go przej*ciowo niecelowym.Zawieszenie post*powania adm. mo*e nast*pi* z urz*du(ma w*wczas charakter obligatoryjny), b*d* na wniosek strony(wtedy ma charakter fakultatywny).Kodeks przewiduje te* mo*liwo** umorzenia post*powania adm. Organ jest obowi*zany umorzy* post*powanie, je*eli z jakiejkolwiek przyczyny sta*o si* ono bezprzedmiotowe(np.*mier* osoby ubiegaj*cej si* o zmian* nazwiska).Jest to umorzenie obligatoryjne.Organ mo*e umorzy* post*powanie(umorzenie fakultatywne), je*eli zachodz* jednocze*nie trzy warunki:wyst*pi o to strona, na **danie kt*rej wszcz*to post*powanie, nie sprzeciwiaj* si* temu inne strony oraz nie jest to sprzeczne z interesem spo*ecznym.Umorzenie post*powania mo*e nast*pi* zar*wno w I, jak i w II instancji.

• zako*czenie post*powania-post*powanie ko*czy si* wydaniem przez organ decyzji, co oznacza rozstrzygni*cie sprawy co do jej istoty (tj.merytorycznie), w ca*o*ci lub cz**ci.Sprawa mo*e te* si* zako*czy* (by* za*atwiona) przez zawarcie ugody mi*dzy stronami post*powania, kt*ra po zatwierdzeniu przez organ adm. ma moc decyzji administracyjnej.

46. S*dowa kontrola decyzji administracyjnej

Organem s*dowym powo*anym do kontroli indywidualnych rozstrzygni** adm. (decyzji i postanowie*0 jest Naczelny S*d Administracyjny.Decyzja organu adm. mo*e by* zaskar*ona do s*du administracyjnego z powodu jej niezgodno*ci z prawem.Kontroli NSA poddanych jest szereg rodzaj*w postanowie* podj*tych przez organy adm.W post*powaniu przed NSA wyst*puj* dwie strony procesowe:skar**cy (podmiot, kt*ry wni*s* skarg*) i organ adm., kt*rego dzia*anie lub bezczynno** jest przedmiotem skargi.Wszcz*cie post*powania przez NSA mo*e nast*pi* tylko wskutek wniesienia skargi.NSA jako organ s*dowy nie mo*e wszczyna* post*powania z urz*du.Uprawnionym do wniesienia skargi jest:ka*dy, kto ma w tym interes prawny; prokurator; Rzecznik Praw Obywatelskich; organizacja spo*eczna w zakresie jej statutowej dzia*alno*ci w sprawach dotycz*cych interes*w prawnych innych os*b.Skarg* mo*na wnie** dopiero po wyczerpaniu *rodk*w odwo*awczych, je*eli s*u*y*y zaskar*eniu w post*powaniu przed organem w*a*ciwym w sprawie.Skarga mo*e by* wniesiona dopiero po up*ywie 30 dni od dor*czenia wezwania.Skarg* wnosi si* bezpo*rednio do NSA.Po otrzymaniu skargi s*d przesy*a jej odpis skar*onemu organowi adm., zobowi*zuj*c go do udzielenia odpowiedzi na skarg* w terminie nie przekraczaj*cym 30 dni.Z regu*y s*d rozpoznaje skarg* na rozprawie.Je*eli jednak istniej* uzasadnione okoliczno*ci sprawa rozpoznawana jest na posiedzeniu niejawnym.Orzeczenia NSA dziel* si* na wyroki i postanowienia.Wyrok rozstrzyga spraw* co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutk*w prawnych tego naruszenia, tj.uwzgl*dnia skarg* lub j* oddala.Postanowienie rozstrzyga kwestie procesowe zwi*zane ze spraw*.Post*powanie przed NSA jest jednoinstancyjne.Orzeczenia wydane przez NSA s* prawomocne i nie podlegaj* zaskar*eniu w trybie zwyk*ym.Istnieje jedynie mo*liwo** wniesienia rewizji nadzwyczajnej od takich orzecze* do S*du Najwy*szego.

47, 48.Poj*cie osoby fizycznej. Zdolno** prawna i zdolno** do czynno*ci prawnych.

Osob* fizyczn* jest ka*dy cz*owiek, od chwili urodzenia a* do *mierci.

Zdolno** prawn* ma ka*dy cz*owiek od chwili urodzenia do *mierci.Ka*demu cz*owiekowi przys*uguje ochrona jego praw osobistychi jego praw o charakterze maj*tkowym.Dla uzyskania przez cz*owieka zdolno*ci prawnej nie jest konieczna zdolno** do *ycia, natomiast warunkiem jest, by dziecko urodzi*e si* *ywe.Dlatego, je*eli dziecko przyjdzie na *wiat martwe, w*wczas nie uzyskuje zdolno*ci prawnej.Zdolno** prawna cz*owieka zawsze ustaje z chwil* jego *mierci

Zdolno** do czynno*ci prawnych to zdolno** do nabywania praw i zaci*gania zobowi*za* za pomoc* w*asnych czynno*ci prawnych.Zdolno** prawna decyduje jedynie o tym, *e osoba fizyczna mo*e wyst*powa* w charakterze podmiotu stosunku prawnego, za* zdolno** do czynno*ci prawnych stwarza tej osobie mo*no** dzia*ania zwi*zanego z nabywaniem praw i zaci*ganiem zobowi*za*, a kt*re to dzia*ania mog* powodowa* skutki prawne.(np.dziecko do lat 13, chocia* ma zdolno** prawn*, nie mo*e jednak samo zaci*ga* zobowi*za*, nabywa* praw, nie ma bowiem zdolno*ci do czynno*ci prawnych.Pe*n* zdolno** do czynno*ci prawnych maj* osoby pe*noletnie, czyli osoby, kt*re uko*czy*y 18 lat, a ponadto osoby ma*oletnie, kt*re zwar*y zwi*zek ma**e*ski.Osoba pe*noletnia ma pe*n* zdolno** do czynno*ci prawnych, z wyj*tkiem wypadku, je*eli zosta*a ca*kowicie{pozbawienie wszelkiej zdolno*ci do czynno*ci prawnych, mo*e by* ono orzeczone w stosunku do osoby, kt*ra uko*czy*a 13 lat, lecz tak*e w stosunku do osoby pe*noletniej, kt*ra cierpi na chorob* psychiczn* lub niedorozw*j umys*owy w stopniu wy*szym ni* kt*ry uzasadnia*by ubezw*asnowolnienie cz**ciowe, albo jest dotkni*ta na*ogiem pija*stwa lub narkomanii} lub cz**ciowa ubezw*asnowolniona{jest to osoba dotkni* chorob* psychiczn* lub niedorozwojem umys*owym, a jej stan chorobowy nie wymaga ubezw*asnowolnienia ca*kowitego.}Ogarniczon* zdolno** do czynno*ci prawnych maj* osoby, kt*re uko*czy*y 13 lat, a nie uko*czy*y 18 lat i nie zosta*y ca*kowicie ubezw*asnowolnione, ponadto ograniczon* zdolno** do czynno*ci prawnych maj* osoby pe*noletnie, cz**ciowo ubezw*asnowolnione.Osoba ograniczona w zdolno*ci do czynno*ci prawnych mo*e sama dokona*: zawarcia umowy w drobnych bie**cych sprawach *ycia codziennego; rozporz*dzenia swoim zarobkiem; wszelkich czynno*ci prawnych dotycz*cych przedmiot*w maj*tkowych; zawarcia umowy o prac* oraz dokonywa* czynno*ci prawnych, kt*re dotycz* stosunku pracy.Brak zdolno*ci do czynno*ci prawnych osoby, kt*re nie uko*czy*y 13 lat oraz osoby ubezw*asnowolnione ca*kowicie.Brak zdolno*ci do czynno*ci prawnych skutkuje w ten spos*b, *e czynno** prawna, dokonana przez osob* fizyczn* dotkni*t* tym brakiem, jest z mocy prawa niewa*na.

49. Osoba prawna

Osoba prawna jest to trwa*e, dokonane na podstawie w*a*ciwych przepis*w prawnych, zespolenie pewnej grupy os*b fizycznych i *rodk*w maj*tkowych dla osi*gni*cia okre*lonych cel*w spo*ecznych lub ekonomicznych.Jest to organizacja lub instytucja, kt*ra w dziedzinie stosunk*w maj*tkowych mo*e wyst*powa* jako podmiot praw i obowi*zk*w.Poj*cie osoby prawnej charakteryzuj* nast*puj*ce elementy:cel, element ludzki, maj*tek, wyodr*bnienie organizacyjne, przepis prawny uznaj*cy dan* organizacj* za samodzielny podmiot prawa.Ka*da osoba prawna ma zdolno** prawn* i zdolno** do czynno*ci prawnych.Warunkiem powstania osoby prawnej jest jej wpisanie do rejestru os*b prawnych, z chwil* zarejestrowania osoba prawna nabywa osobowo** prawn*.Rodzaje os*b prawnych: pa*stwowe osoby prawne(m.in.przedsi*biorstwa pa*stwowe, banki pa*stwowe, wy*sze uczelnie publiczne, wszelkirgo typu agencje Skarbu Pa*stwa.); komunalne osoby prawne; osoby prawne niepa*stwowe i niekomunalne maj*ce charakter podmiot*w gospodarczych, w tym sp**ki handlowe kapita*owe i towarzystwa ubezpiecze* wzajemnych; inne osoby prawne, w tym ko*cio*y jako osoby prawne, osoby prawne typu korporacyjnego(np.stowarzyszenia, zwi*zki zawodowe, partie polityczne) oraz osoby typu fundacyjnego.

50. Terminy i przedawnienia

Terminy zaliczane s* w prawie cywilnym do zdarze* prawnych, kt*rych swoistym elementem jest up*yw czasu.W prawie cywilnym wyst*puj*, mi*dzy innymi, terminy zawite( nazywane tak*e terminami prekluzyjnymi), kt*re wyznaczaj* czas do wykonania uprawnie*, a czyni* to ze znacznym rygoryzmem-bowiem wskutek bezczynno*ci uprawnionego w ci*gu okre*lonego ustaw* terminu, nast*puje wyga*ni*cie przys*uguj*cego mu prawa.

Przedawnienie, po up*ywie terminu wskazanego w ustawie d*u*nik mo*e uchyli* si* od spe*nienia *wiadczenia.Przedmiotem przedawnienia s* wy**cznie cywilnoprawne roszczenia maj*tkowe.D*ugo** termin*w okre*la ustawa.Kodeks cywilny wyszczeg*lnia dwa terminy:-okres 10 lat, jako og*lny termin przedawnienia roszcze*, chyba *e przepis szczeg*lny stanowi inaczej i wtedy stosuje si* termin w nim podany;-okres 3 lat, dla roszcze* o *wiadczenie okresowe oraz dla roszcze* zwi*zanych z prowadzeniem dzia*alno*ci gospodarczej.Bieg przedawnienia rozpoczyna si* od dnia, w kt*rym roszczenie sta*o si* wymagalne, natomiast bieg przedawnienia roszcze* z zaniechania rozpoczyna si* od dnia, w kt*rym ten, przeciwko komu roszczenie przys*uguje, nie zastosowa* si* do tre*ci roszczenia.Bieg terminu przedawnienia roszcze* mo*e ulec zawieszeniu albo przerwaniu.

51. Poj*cie rzeczy

Rzeczami s* tylko przedmioty materialne, a wi*c takie dobra, kt*re **cznie spe*niaj* trzy cechy:

• s* materialnymi cz**ciami istniej*cego *wiata,

• maj* charakter samoistny-s* na tyle wyodr*bnione z przyrody, *e mog* by* traktowane w obrocie cywilnoprawnym jako dobra samoistne,

• normy prawne nie wy**czaj* tych przedmiot*w ze sfery stosunk*w cywilnoprawnych.

Pieni*dze s* rzeczami szczeg*lnego rodzaju, ich warto** nie wynika z w*a*ciwo*ci fizycznych, lecz z gwarancji, jakie im zapewnia pa*stwo.Nie s* rzeczami dobra niematerialne(np.rezultat tw*rczo*ci artystycznej, naukowej czy wynalazczej).Stanowi* one wytw*r umys*u ludzkiego i same przez si* nie maj* postaci materialnej.Przedmioty materialne w postaci obraz*w, papieru utworu literackiego czy kasety z nagraniem utworu muzycznego, pe*ni* tylko funkcj* przeka*nik*w oryginalnych tre*ci my*lowych.Wyszczeg*lnia si* jeszcze przedmioty materialne nie b*d*ce rzeczami.Do tej grupy przedmiot*w zalicza si* :

• wody i gazy, kt*re nie s* w postaci zamkni*tej

• kopaliny, jako zalegaj*ce w ziemi z*o*a r**nych minera**w

• zwierz*ta w stanie wolnym, kt*re wtedy, gdy zostan* zaw*aszczone staj* si* rzeczami i przedmiotem prawa w*asno*ci.

Podzia* rzeczy:

nieruchomo*ci, do kt*rych zalicza si*: nieruchomo*ci gruntowe, nieruchomo*ci budynkowe, nieruchomo*ci lokalowe;

ruchomo*ci, s* nimi wszystkie rzeczy, w rozumieniu prawa cywilnego, nie b*d*ce rzeczami;

rzeczy samodzielne, kt*re maj* sw*j samodzielny byt w sensie prawnym i mog* by* przedmiotami obrotu cywilnoprawnego,

cz**ci sk*adowe rzeczy, przedmioty materialne nie b*d*ce odr*bnymi rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego, bowiem nie mog* by* odr*bnymi przedmiotami w*asno*ci i innych praw rzeczowych.Od cz**ci sk*adowej rzeczy nale*y odr**ni* przynale*no**, kt*r* jest rzecz ruchoma potrzebna do korzystania z innej rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem.

rzeczy indywidualnie oznaczone-kt*re posiadaj* w*asne cechy im tylko w*a*ciwe(np.konkretny, pojedynczy egzemplarz jakiego* urz*dzenia),

rzeczy gatunkowo oznaczone-kt*re s* okre*lone przez wskazanie rodzaju rzeczy oraz oznaczenie ilo*ci, miary czy ci**aru (np.zbo*e, jab*ka, cement).

Istotn* kwesti* prawa rzeczowego jest pobieranie po*ytk*w jako forma korzystania z rzeczy.Kodeks cywilny rozr**nia dwie kategorie po*ytk*w:

po*ytki rzeczy, dochody jakie przynosi rzecz,

po*ytki prawa, dochody jakie przynosi prawo zgodnie ze swym spo*.-gosp. przeznaczeniem.

52. Prawo w*asno*ci i jego ochrona

W*asno** jest to najszersze prawo osoby do rzeczy, pozwalaj*ce w*a*cicielowi korzysta* z rzeczy i rozporz*dza* ni* z wy**czeniem innych os*b.Kodesks cywilny jako uprawnienia podstawowe prawa w*asno*ci wskazuje na mo*liwo** rozporz*dzania rzecz*.*ewn*trzn* oznak* korzystania z rzeczy przez w*a*ciciela s* jego uprawnienia do: posiadania rzeczy, u*ywania rzeczy w spos*b, kt*ry nie polega na czerpaniu po*ytk*w, pobieranie po*ytk*w i innych przychod*w z rzeczy oraz dysponowania faktycznego rzecz*, kt*re wyra*a si* w przetwarzaniu rzeczy, zu*yciu, a nawet zniszczeniu rzeczy.Z kolei do wyr**nik*w rozporz*dzania rzecz* zalicza si* uprawnienia w*a*ciciela do: wyzbycia si* w*asno*ci rzeczy oraz obci**enia rzeczy poprzez ustanowienie prawa rzeczowego ograniczownego lub dokonanie czynno*ci dotycz*cych rzeczy o skutkach obligacyjnych (np.hipoteka, zastaw, najem).W*a*cicielem mo*e by* ka*da osoba (fizyczna albo prawna).Od tej regu*y wyst*puj* tylko nieliczne wyj*tki okre*lone przepisami ustawowymi.Z nabyciem w*asno*ci przez jedn* osob* **czy si* z regu*y utrata w*asno*ci przez drug* osob*.Wyr**nia si* dwa sposoby nabycia w*asno*ci:

• nabycie pierwotne w*asno*ci-w spos*b niezale*ny od prawa poprzedniego w*a*ciciela i czyichkolwiek uprawnie*, osobie nabywaj*cej w*asno** przys*uguje prawo w*asno*ci w pe*nym rozmiarze, bez jakichkolwiek obci**e* lub ogranicze*,

• nabycie pochodne w*asno*ci-nowy w*a*ciciel wywodzi swe prawo z prawa poprzedniego w*a*ciciela, uzyskuje on prawo w takim zakresie, w jakim posiada* jego poprzednik.

Powszechnie wyst*puj*cym sposobem nabycia w*asno*ci jest przeniesienie w*asno*ci na podstawie umowy.Osob* przenosz*c* w*asno** nazywa si* zbywc*, a osob*, na kt*r* w wyniku umowy w*asno** przechodzi-nabywc*.

Zasiedzenie i przemilczenie to kolejne sposoby nabycia w*asno*ci, kt*re s* zwi*zane z up*ywem czasu.Up*yw czasu mo*e powofowa* zmiany w sferze prawa w*asno*ci, tak zanacz*cy, *e dotychczasowy uprawniony traci swoje prawo, a inna osoba to prawo nabywa.Taki skutek mo*e nast*pi* w ramach:

• zasiedzenia, kt*re polega na nabyciu prawa w*asno*ci na skutek d*ugotrwa*ego wykonywania tego prawa przez osob* nieuprawnion*,

• przemilczenie, kt*re prowadzi do nabycia prawa w*asno*ci dlatego, *e w*a*ciciel przez czas w ustawie okre*lony nie wykonuje swojego prawa.

Do nabycia przez zasiedzenie w*asno*ci nieruchomo*ci konieczne s* dwa warunki:

• samoistne posiadanie nieruchomo*ci-dana osoba w*ada nieruchomo*ci* tak, jakby by*a w*a*cicielem,

• up*yw czasu:20 lat, gdy posiadacz pozostaje w dobrej wierze, 30 lat, gdy posiadacz pozostaje w z*ej wierze.

Natomiast nabycie przez zasiedzenie w*asno*ci rzeczy ruchomej:

• samoistnego posiadania rzeczy ruchomej przez osob* nie b*d*c* jej w*a*cicielem,

• up*yw czasu-okres 3 lat samoistnego posiadania rzeczy ruchomej,

• dobrej wiary posiadacza.

Nabycie w*asno*ci w drodze przemilczenia, nast*puje tylko w przypadkach przwidzianych w ustawie, a polega na tym, *e osoba wskazana w ustawie nabywa w*asno** na skutek niewykonywania przez w*a*ciciela swego prawa i to przez czas w ustawie okre*lony.Podstaw* tego sposobu nabycia w*asno*ci jest bezczynno** w*a*ciciela.

Ochrona w*asno*ci, oparta jest na systemie roszcze* jakie przys*uguj* w*a*cicielowi w razie naruszenia jego prawa.Podstawowymi roszczeniami przys*uguj*cymi w*a*cicielowi s*: roszczenia windykacyjne oraz roszczenia negatoryjne.Istot* roszczenia windykacyjnego jest to, *e w*a*ciciel mo*e **dz* od osoby, kt*ra w*ada faktycznie jego rzecz*, a*eby rzecz zosta*a mu wydana.Istot* roszczenia negatoryjnego stanowi skierowane przeciwko osobie, kt*ra narusza w*asno** w inny spos*b ani*eli przez pozbawienie w*a*ciciela faktycznego w*adztwa nad rzecz*

53. U*ytkowanie wieczyste

U*tytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym po*rednim mi*dzy prawem w*asno*ci a prawami rzeczowymi ograniczonymi.Dotyczy ono grunt*w stanowi*cych w*asno** Skarbu Pa*stwa, a tak*e grunt*w stanowi*cych w*asno** jednostek samorz*du terytorialnego, oddanych w u*ytkowanie osobom fizycznym lub osobom prawnym na podstawie umowy do korzystania z nieruchomo*ci w spos*b okre*lony w ustawie.U*ytkownikowi wieczystemu przs*uguj* dwa podstawowe uprawnienia:

• u*ytkownik mo*e korzysta* z gruntu z wy**czeniem innych os*b oraz

• w tych samych granicach u*ytkownik wieczysty mo*e swoim prawem rozporz*dza*.

Z kolei prawo do rozporz*dzania u*ytkownikiem wieczystym, mi*dzy innymi obejmuje:

• uprawnienie do przeniesienia u*ytkowania wieczystego na inn* osob*,

• mo*liwo** obci**enia tego prawa niekt*rymi ograniczonymi prawami rzeczowymi (hipotek*)

• uprawnienie rozporz*dzenia u*ytkowaniem wieczystym w testamencie, bowiem jest to prawo dziedziczne.

U*ytkowanie wieczyste jest prawem terminowym.Oddanie gruntu w u*ytkowanie wieczyste nast*puje na okres 99 lat, a tylko wyj*tkowo na okres kr*tszy, jednak co najmniej na okres 40 lat.Do najwa*niejszych przyczyn wyga*ni*cia u*ytkowania wieczystego ustawa zalicza up*yw czasu, na kt*ry u*ytkowanie wieczyste zosta*o ustanowione, rozwi*zanie przez stron* umowy o oddaniu gruntu w u*ytkowaniewieczyste, zrzeczenie si* u*ytkowania wieczystego oraz rozwi*zanie umowy o ustanowienie u*ytkowania wieczystego ze wzgl*du na jej nienale*yte wykonywanie przez u*ytkownika.Wyga*ni*cie u*ytkowania wieczystego poci*ga za sob* skutki w postaci wyga*ni*cia:ustanowionego na nim obci**enia, przys*uguj*cego u*ytkownikowi wieczystemu prawa w*asno*ci budynk*w i innych urz*dze*, co dowodzi, *e ustawodawca nada* prawu wieczystego u*ytkowania gruntu nadrz*dny charakter w stosunku do prawa w*asno*ci budynk*w na tym gruncie.W takiej sytuacji u*ytkownik ma obowi*zek wyda* nieruchomo** w*a*cicielowi.

54. Poj*cie ograniczonych praw rzeczowych a posiadanie

Ograniczone prawa rzeczowe:

S* to prawa przys*uguj*ce osobie fizycznej lub prawnej wzgl*dem rzeczy b*d*cych w*asno*ci* innej osoby.Zapewniaj* one uprawnionemu tylko *ci*le okre*lony zakres uprawnie* wzgl*dem rzeczy, kt*ry jest okre*lony w ustawie, a przdemiotem tych praw s* wy**cznie rzeczy, i to zar*wno nieruchomo*ci, jak i rzeczy ruchome.Kodeks cywilny do praw rzeczowych ograniczonych zalicza: u*ytkowanie, s*u*ebno*ci gruntowe i osobiste, zastaw, w*asno*ciowe sp**dzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, sp**dzielcze prawo do lokalu u*ytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w sp**dzielni mieszkaniowej oraz hipotek*.

*r*d*em powstania praw rzeczowych mo*e by*:

• umowa w*a*ciciela z osob*, kt*ra w nast*pstwie tej umowy nabywa prawo rzeczowe ograniczone,

• orzeczenie s*dowe,

• orzeczenie administracyjne,

• zasiedzenie.

Prawa rzeczowe ograniczone wygasaj*:

• w wyniku czynno*ci prawnej w*wczas, gdy uprawniony zrzeka si* ograniczonego prawa rzeczowego , sk*adaj*c w tym celu o*wiadczenie w*a*cicielowi rzeczy obci**onej,

• w*wczas, gdy przejdzie na w*a*ciciela rzeczy obci**onej albo je*eli ten, komu prawo takie przys*uguje, nab*dzie w*asno** rzeczy obci**onej,

• je*eli ograniczone prawo rzeczowe jest prawem terminowym -z up*ywem czasu, na jaki zosta*o ustanowione,

• wskutek ich niewykonywania przez 10 lat,

• z mocy wyroku s*dowego uwzgl*dniaj*cego roszczenie w*a*ciciela o zniesienie s*u*ebno*ci gruntowej.

Posiadanie:

• jest to faktyczne w*adztwo nad rzecz*; jest stanem faktycznym;

• wyst*puje ono w dw*ch r**nych sytuacjach:wtedy, kiedy w*adztwo nad rzecz* jest wyrazem wykonywania prawa oraz tak*e w*wczas, gdy w*adztwo nad rzecz* nie jest zwi*zane z prawem

• posiadaczem rzeczy jest ten:kto rzecz* faktycznie w*ada jak w*a*ciciel(nazwany posiadaczem samoistnym); kto rzecz* faktycznie w*ada jako u*ytkownik, zastawnik, najemca, dzier*awca lub maj*cy inne prawo, z kt*rym **czy si* okre*lone w*adztwo nad cudz* rzecz* (nazywany posiadaczem zale*nym)

• posiadanie danej rzeczy mo*e by* wykonywane przez kilka os*b, taki stan nazywany jest wsp**posiadaniem

• ustawodawca z posiadaniem **czy nast*puj*ce domniemania prawne:

----domniemanie posiadania samoistnego,

----domniemanie ci*g*o*ci posiadania,

----domniemanie posiadania zgodnego z prawem

• do nabycia posiadania dochodzi w*wczas, gdy wyst*pi* **cznie dwa elementy: fizyczne w*adztwo nad rzecz* oraz jednocze*nie wola po stronie posiadacza wykonywania okre*lonego prawa dla siebie.

• przeniesienie posiadania polega na przekazaniu rzeczy innej osobie.

55. U*ytkowanie a s*u*ebno**

U*ytkowanie:

• to obci**enie rzeczy prawem do jej u*ywania oraz do pobierania po*ytk*w rzeczy.Oba uprawnienia *wiadcz* o tym, *e u*ytkowanie polega na korzystaniu z cudzej rzeczy.

• u*ytkownik mo*e korzysta* z rzeczy w spos*b podobny jak w*a*ciciel, bowiem:

----ma on obowi*zek wykonywa* swoje prawo zgodnie z wymogami prawid*owej gospodarki;

----jego uprawnienia do czerpania korzy*ci, jakie rzecz przynosi, ogranicza si* do pobierania po*ytk*w;

----u*ytkownik nie nabywa w*asno*ci przychod*w, kt*re nie stanowi* po*ytk*w, gdy* zosta*y od niej od**czone poza zakresem normalnej eksploatacji.

• przedmiotem u*ytkowania mo*e by* zar*wno nieruchomo**, jak i rzecz ruchoma, a tak*e prawa, ale tylko zbywalne

• u*ytkowanie jest najszerszym prawem rzeczowym ograniczonym

• ono zapewnia u*ytkownikowi w zasadzie pe*ne prawo korzystania zcudzej rzeczy

• jest ono niezbywalne

• mo*e by* prawem terminowym b*d* bezterminowym, mo*e by* ustanowione odp*atnie albo nieodp*atnie.

• S*u*ebno**:

• s*u*ebno** gruntowa-nieruchomo** jest obci**ona na rzecz w*a*ciciela innej nieruchomo*ci prawem, kt*rego tre** polega na tym, *e w*a*ciciel nieruchomo*ci w*adaj*cej mo*e korzysta* w oznaczonym zakresie z nieruchomo*ci obci**onej;s*u*ebno** gruntowa powinna by* wykonywana w taki spos*b, *eby jak najmniej utrudnia*a korzystanie z nieruchomo*ci obci**onej, bowiem celem zasadniczym s*u*ebno*ci gruntowej jest podniesienie warto*ci eksploatacyjnej nieruchomo*ci w*adaj*cej, ale bez zb*dnej szkody dla nieruchomo*ci obci**onej.

• s*u*ebno** osobista-polega na tym, *e nieruchomo** jest obci**ona na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, kt*rego tre** odpowiada tre*ci s*u*ebno*ci gruntowej.R**nica polega na tym, *e o ile w ramach s*u*ebno*ci gr. osob* uprawnion* jest ka*doczesny w*a*ciciel nieruchomo*ci w*adaj*cej, to o tyle w ramach s*u*ebno*ci oso. osob* uprawnion* jest tylko *ci*le oznaczona osoba fizyczna.

• zgodnie z wol* ustawodawcy do s*u*ebno*ci osobistej stosuje si* odpowiednio przepisy o s*u*.gr., z uwzgl*dnieniem wszystkich odr*bno*ci wynikaj*cych z istoty obu wymienionych praw

• Kodeks cywilny w odniesieniu do s*u*.osob. zawiera unormowania szczeg*lne:

----zakres i spos*b wykonywania tej s*u*ebno*ci oznacza si* wed*ug osobistych potrzeb uprawnionego z uwzgl*dnieniem zasad wsp***ycia spo*ecznego i zwyczaj*w miejscowych, o ile tych kwestii odmiennie nie okre*lono w umowie albo w orzeczeniu s*dowym,

----s*u*ebno** osobista, jako prawo rzeczowe ograniczone zwi*zane z okre*lon* osob* fizyczn*, wygasa najp**niej ze *mierci* uprawnionego,

----s*u*ebno** osobista jest niezbywalna,

----nie mo*na jej naby* przez zasiedzenie.

56.Zastaw a hipoteka

Zastaw, jako ograniczone prawo rzeczowe, jest szczeg*ln* form* zabezpieczenia oznaczonej wierzytelno*ci, kt*re uzewn*trznia si* w ten spos*b, *e w*a*ciciel jako zastawca obci**a prawem rzecz ruchom*, a czyni to wobec wierzyciela jako zastawnika.Kodeks cywilny rozr**nia zastaw na rzeczach ruchomych oraz zastaw na prawach.Przedmiotem zastawu na rzeczach ruchomych mog* by* tylko takie rzeczy ruchome, kt*re nie s* wyj*te z obiegu cywilnoprawnego i maj*ce warto** maj*tkow*.Istota zastawu nz rzeczach ruchomych polega na tym, *e w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelno*ci rzecz ruchom* obci**a si* prawem, przez co wierzyciel nabywa dwa podstawowe uprawnienia: mo*no** zaspokojenia z rzeczy oddanej w zastaw bez wzgl*du na to, czyj* jest ona w*asno*ci* w momencie zaspokojenia, a tak*e pierwsze*stwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi.Zastaw mo*e powsta* w nast*pstwie czynno*ci prawnej (zastaw umowny) albo z mocy ustawy (zastaw ustawowy).Zastaw umowny powstaje na podstawie umowy mi*dzy w*a*cicielem rzeczy jako zastawc* a wierzycielem jako zastawnikiem.Zastaw ustawowy jest zastawem, kt*rego *r*d*em powstania jest przepis ustawy.Szczeg*ln* form* zastawu umownego stanowi zastaw rejestrowy kt*ry mo*e by* ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelno*ci: Skarbu Pa*stwa, gminy, banku krajowego i zagranicznego, mi*dzynarodowej organizacji finansowej, innego podmiotu prowadz*cego dzia*alno** gospodarcz* na terytorium Polski.Do ustanowienia zastawu rejestrowego potrzebna jest umowa mi*dzy zastawc* a zastawnikiem, pod rygorem niewa*no*ci zawarta w formie pisemnej oraz wpis do rejestru zastawc*w.Zastaw na prawach polega na tym, *e jego przedmiotem s* prawa.Zgodnie z wol* ustawodawcy przedmiotem zastawu mog* by* tylko prawa zbywalne.Do zastawu na prawach stosuje si* odpowiednio unormowania dotycz*ce zastawu na rzeczach ruchomych, jednocze*nie uwzgl*dniaj*c uregulowania szczeg*lne dotycz*ce tylko rodzaju zastawu.

Hipoteka jest zaliczana w prawie cywilnym do praw rzeczowych ograniczonych.Istota hipoteki polega na tym, *e:

----w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelno*ci, konkretnej i wynikaj*cej z okre*lonego stanu prawnego, mo*na nieruchomo** obci**y* prawem,

----wtedy na mocy tego prawa wierztciel mo*e dochodzi* zaspokojenia z nieruchomo*ci bez wzgl*du na to, czyj* sta*a si* w*asno*ci* i z pierwsze*stwem przed wierzycielami osobistymi w*a*ciciela nieruchomo*ci,

----hipoteka ma charakter akcesoryjny, bowiem zale*y od wierzytelno*ci, kt*r* zabezpiecza.

Hipoteka mo*e powsta* na podstawie: umowy, orzeczenia s*du lub innegi organu, szczeg*lnego przepisu prawa.Dlatego w prawie cywilnym rozr**nia si*:

----hipotek* umown*-jej *r*d*em jest umowa zawarta przez wierzyciela z w*a*cicielem nieruchomo*ci, kt*ra ma by* hipotek* obci**on*,

----hipotek* przymusow* -powstaje bez zgody w*a*ciciela nieruchomo*ci, bowiem jej *r*d*em jest **danie, dokonane przez uprawniony podmiot i w okoliczno*ciach okre*lonych w ustawie,

----hipotek* ustawow*-powstaje z mocy samego prawa, bez szczeg*lnej podstawy w postaci umowy lub orzeczenia

----hipotek* kaucyjn*-jej istota polega na tym, *e stanowi zabezpieczenie wierzytelno*ci o wysoko*ci nie ustalonej, lecz oznaczonej sumy najwy*ej.

Do powstania hipoteki niezb*dny jest wpis do ksi*gi wieczystej.Hipoteka wygasa, mi*dzy innymi, wskutek wyga*ni*cia wierzytelno*ci, zniesienia hipoteki przez czynno** prawn*, oraz wskutek z*o*enia zabezpieczonej kwoty do depozytu s*dowego.

57. Poj*cie zobowi*zania i rodzaje zobowi*za*

Zobowi*zanie jest rodzajem stosunku cywilnoprawnego, w ramach kt*rego jedna osoba, nazywana wierzycielem, mo*e **da* od drugiej osoby, nazywanej d*u*nikiem, *wiadczenia, kt*re d*u*nik powinien spe*ni*.W ramach zobowi*zania mo*na wyodr*bni* trzy elementy:

• podmioty zobowi*zania-- s* to dwie osoby, mi*dzy kt*rymi wyst*puje stosunek zobowi*zaniowy, przy czym jeden spo*r*d nich, nazywany wierzycielem, jest podmiotem uprawnionym, za* drugi-d*u*nik, jest podmiotem zobowi*zanym,

• przedmiot zobowi*zania, kt*rym jest *wiadczenie, rozumiane jako wymagane tre*ci* zobowi*zania si* d*u*nika wobec wierzyciela,

• tre** zobowi*zania, kt*r* stanowi* uprawnienia wierzyciela oraz odpowiadaj*ce tym uprawnieniom obowi*zki d*u*nika.

Zobowi*zanie w prawie cywilnym nazywane jest r*wnie*: ze stanowiska wierzyciela--wierzytelno*ci*, za* ze stanowiska d*u*nika--d*ugiem.W najprostszym schemacie zobowi*zania wyst*puje po stronie wierzyciela i d*u*nika tylko jedna osoba.Ale niekiedy w miejsce jednego wierzyciela albo d*u*nika mo*e wyst*powa* wi*cej os*b.M*wi si* w*wczas o wielo*ci wierzycieli lub d*u*nik*w w ramach jednego zobowi*zania.

58. Odpowiedzialno** cywilna, kontraktowa i deliktowa

Odpowiedzialno** cywilna- ponoszenie przewidzianych przez prawo cywilne niekorzystnych skutk*w zachowania w*asnego lub innych os*b.

1. Maj*tkowy charakter odpow.cyw.Prawo cywilne przewiduje odpowiedzialno** osobist* ka*dej osoby, kt*ra w rozumieniu przepis*w prawnych odpowiada za powstanie szkody i dlatego jest obowi*zana do *wiadczenia naprawienia szkody.To oznacza obowi*zek *wiadczenia swoim maj*tkiem tera*niejszym, jak r*wnie* maj*tkiem przysz*ym.Naprawienie szkody obejmuje: straty, kt*re poszkodowany poni*s* oraz korzy*ci, kt*re poszkodowany m*g*by osi*gn**, gdyby mu szkody nie wyrz*dono.Kodeks cywilny wyszczeg*lnia dwa sposoby naprawienia szkody, z kt*rych pierwszy polega na przywr*ceniu stanu poprzedniego, za* drugi--to rekompensata pieni**na, kt*ra polega na zap*acie do r*k uprawnionego sumy pieni**nej odpowiadaj*cej wysoko*ci szkody.

2. Rodzaje odpowiedzialno*ci cywilnej:

----odpowiedzialno** kontraktowa

----odpowiedzialno** deliktowa, b*d*ca nast*pstwem pope*nienia czynu niedozwolonego

*r*d*em odpow.kontr. jest niewykonanie lub nienale*yte wykonanie istniej*cego zobowi*zania przez partnera umowy.Natomiast *r*d*em odpow.delik.jest pope*niony czyn niedozwolony, w nast*pstwie kt*rego powsta*a szkoda.

Odpowiedzialno** cywilna mo*e by* oparta na:

---zasadzie winy-osoba, kt*ra swoim zawinionym czynem komu* wyrz*dza szkod*, powinna ponie** konsekwencje swego zachowania,

---zasada ryzyka-ten kto eksploatuje pewne niebezpieczne dla otoczenia urz*dzenia lub pos*uguje si* dla realizacji swoich interes*w podleg*ymi mu osobami, ponosi odpowiedzialno** za szkody st*d wynik*e dla innych os*b,

---zasada s*uszno*ci-polega na odej*ciu od zasady winy i przypisaniu odpowiedzialno*ci odszkodowawczej ze wzgl*du na silne motywy etyczne wskazane w zasadach wsp***ycia spo*ecznego

---zasada wsp***ycia spo*ecznego

Odpowiedzialno** kontraktowa

1. Istota wykonania zobowi*zania

Kodeks cywilny wyra*a zasad* generaln*, wed*ug kt*rej d*u*nik powinien wykona* zobowi*zanie:

• zgodnie z jego tre*ci*

• w spos*b odpowiadaj*cy celowi spo*.-gosp. zobowi*zania

• zgodnie z zasadami wsp***ycia spo*ecznego

• w zakresie ustalonych zwyczj*w

Prawid*owe wykonanie zobowi*zania przez d*u*nika wymaga:

• spe*nienia *wiadczenia w ca*o*ci, bowiem *wiedczenie mo*e by* spe*nione tylko w*wczas, gdy na to pozwala ustawa, wynika to z orzeczenia s*du lub z tre*ci zobowi*zania

• by jako** *wiadczenia d*u*nika by*a nale*yta

• by *wiadczenie nast*pi*o w nale*ytym miejscu

• by *wiadczenie nast*pi*o w nale*ytym czasie

2. Niewykonanie lub nienale*yte wykonanie zobowi*zania

Zobowi*zanie nie jest wykonane w*wczas, gdy d*u*nik nie spe*nia *wiadczenia, kt*re zgodnie z tre*ci* stosunku zobowi*zanego nale*y si* wierzycielowi.W prawie cywilnym obowi*zuje zasada, ka*de zobowi*zanie powinno by* wykonane starannie.To oznacza:

a) podstawow* powinno*ci* ka*dego d*u*nika jest wykonanie zobowi*zania przestrzegaj*c staranno*ci og*lnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju;

b) je*eli d*u*nik prowadzi dzia*alno** gospodarcz*, w*wczas nadto ma obowi*zek wykona* zobowi*zanie wed*ug regu* zwi*zanych z zawodowym charakterem tej dzia*alno*ci.

3. Przes*anki i zakres odpowiedzialno*ci kontraktowej

Odpow.kontr.warunkuje wyst*powanie **cznie trzech przes*anek:

• koniecznym warunkiem jest wyst*pienie szkody jako uszczerbku maj*tkowego,

• istniej*ca szkoda jest spowodowana niewykonaniem lub nienale*ytym wykonaniem zobowi*zania,

• wyst*puje zwi*zek przyczynowy mi*dzy niewykonaniem lub nienale*ytm wykonaniem zobowi*zania a szkod*.

Zakres okoliczno*ci, za które dłu*nik odpowiada, obejmuje trzy podstawowe grupy zdarze*:dzia*ania i zaniechania w*asne d*u*nika maj*ce znamiona winy, dzia*ania i zaniechania os*b, z kt*rych pomoc* d*u*nik zobowi*zanie wykonuje, jak r*wnie* kt*rym wykonanie zobowi*zania powierza, oraz dzia*ania i zaniechania przedstawiciela ustawowego d*u*nika.

4. Odpow.kontr. w*asna na zasadzie winy.

M*wi*c o winie nale*y uwzgl*dni* dwa elementy: element obiektywny oraz element subiektywny.Elementem obiektywnym jest bezprawno** post*powania d*u*nika, kt*re wyra*a si* w tym, *e d*u*nik nie wykona* lub nienale*ycie wykona* zobowi*zanie i przez to spwowdowa* szkod* w maj*tku wierzyciela.Z kolei elementem subiektywnym jest wadliwo** post*powania d*u*nika, kt*ry *wiadomie i z w*asnej woli zachowuje si* niew*a*ciwie.Wina d*u*nika mo*e by* :

a)win* umy*ln*, kt*ra polega na tym, *e albo d*u*nik chce naruszy* ci***ce na nim obowi*zki wymaganego zachowania si* i czyni to, albo przewiduj*c mo*liwo** takiego naruszenia na to si* godzi;

b)win* nieumy*ln*, kt*r* w prawie cywilnym nazywa si* niedbalstwem- polega na tym, *e d*u*nik nie dochowa* nale*ytej staranno*ci w sytuacji, gdy powinien i zarazem m*g* zachowa* si* prawid*owo.

5. Odpow.kontr. za osoby trzecie.

Prawo cywilne stanowi, *e d*u*nik odpowiedzialny jest r*wnie* za dzia*ania i zaniechania os*b, z kt*rych pomoc* zobowi*zanie wykonywa, a tak*e za osoby, kt*rym wykonanie zobowi*zania powierza.Ten rodzaj odpow.d*u*nika ukszta*towany jest na zasadzie ryzyka, co powoduje zaostrzenie podstaw odpowiedzialno*ci d*u*nika.D*u*nik ponosi odpow. zaostrzon* za dzia*ania i zaniechania trzech grup os*b:pomocnika, wykonawcy, przedstawiciela ustawowego.

6. Rozk*ad ci**aru dowodu.

Obowi*zuje zasada w my*l kt*rej, ci**ar udowodnienia faktu spoczywa na tym, kto z tego faktu wywodzi skutki prawne.Dlatego na wierzycielu wyst*puj*cym z roszczeniem odszkodowawczym ci**y dowód podstawowych przesłanek roszczenia.Jego powinno*ci* jest udowodni*:wyst*pienie szkody jako uszczerbku maj*tkowego w jego maj*tku, *e owa szkoda jest nast*pstwem niewykonania zobowi*zania lub nienale*ytego wykonania, istnienie zwi*zku przyczynowego mi*dzy niewykonanie zobow. lub nienale*.wykonaniem zobow. a szkod*.

Odpowiedzialno** deliktowa

1. Czyny niedozwolone jako samoistne *r*d*o zobowi*zania.

Czynem niezadowolonym jest zachowanie bezprawne, kt*re narusza powszechnie obowi*zuj*ce regu*y post*powania, nakazy czy te* zakazy wynikaj*ce bezpo*rednio lub po*rednio z przepis*w prawa.Je*eli nast*pstwem czynu niedozw.jest szkoda, w*wczas poszkodowany ma prawo **da* od sprawcy czynu niedozw.*wiadczenia naprawienia szkody.

2. Przes*anki i zasady odpow.delikt.

Trzy przes*anki:

• istnienie szkody jako uszczerbku w dobrach poszkodowanego;

• szkoda jest nast*pstwem stwierdzonego faktu, z kt*rym prawo wi**e obowi*zek odszkodowania, a istnienie tego faktu musi udowodni* poszkodowany

• stwierdzenie zwi*zku przyczynowego mi*dzy szkod* a zaistnia*ym faktem, chodzi o takie powi*zanie, kiedy bez zaistnienia faktu nie nast*pi*aby szkoda.

Kodeks cywilny opiera odpow.delik.na trzech zasadach:

• zasada winy jest w ramach odpow. z tytu*u czynu niedozwolonego zasad* naczeln*,

• tre** zasady ryzyka bywa r**na w poszczeg*lnych przypadkach,

• zasada s*uszno*ci obci**a odpow. odszkodowawcz* na rzecz poszkodowanego z uwagi na zasady wsp***ycia spo*ecznego.

3. Odpow.delikt. za w*asne winy.

Czyn niedozwolony winien by* czynem zawinionym, o czym decyduj* dwa elementy:

a) element obiektywny-przez co rozumie si* bezprawno** post*powania,

b) element subiektywny-przez co rozumie si* wadliwe zachowanie si* sprawcy czynu, b*d*ce przejawem jego *wiadomo*ci i woli.

Bezprawne zachowanie si* sprawcy mo*e polega* na:

---naruszeniu prawa karnego

---naruszeniu prawa cywilnego

---naruszaniu prawa administracyjnego, czy te* innych obowi*zuj*cych przepis*w prawa.

Sprawca post*puje wadliwie, bowiem podj** i wykona* niew*a*ciwe decyzje lub te* nie uczyni* tego, co nale*a*o.

Nie ponosi odpow. za wyrz*dzon* szkod* czynem niedozwolonym ma*oletni, kt*ry nie uko*czy* lat 13., tak*e nie ponosi odpow. osoba niepoczytalna oraz osoba, kt*ra z powodu stanu cielesnego, jak kalectwo lub niedo***no** starcza nie mo*e na tyle kierowa* swoim post*powaniem w spos*b swobodny, by drugim szkody nie wyrz*dza*.

4. Odpow.delikt. za cudze czyny

W szczeg*lno*ci ta odpow. dotyczy: odpow.za ma*oletnich, niedorozwini*tych lub chorych psychicznie, osoby wymagaj*cej pieczy ze wzgl*du na podeszły wiek, chorob* lub kalectwo.Ten, kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowi*zany do nadzoru nad tymi osobami, jest obowi*zany do naprawienia szkody wyrz*dzonej przez t* osob*.Odpow.za podw*adnego jest oparta na zasadzie ryzyka.

5. Odpow.Skarbu Pa*stwa.

W my*l tej zasady S.P. ponosi odpow.za szkod* wyrz*dzon* przez funkcjonariusza pa*stwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynno*ci.Zasada ta dotyczy: pracownik*w organ*w w*adzy, administracji lub gospodarki pa*stwowej, osoby dzia*aj*cej na zlecenie tych organ*w, os*b powo*anych do organ*w w*adzy z wyboru, s*dzi*w, prokurator*w oraz *o*nierzy si* zbrojnych.

59. Wyga*ni*cie zobowi*zania

Wyga*ni*cie zobowi*zania nast*puje w*wczas, gdy d*u*nik spe*ni *wiadczenie zgodnie z tre*ci* zobowi*zania i w spos*b przewidziany przez prawo i tym samym zostanie osi*gni*ty cel zak*adany przez strony stosunku zobowi*zaniowego.Tak wi*c, wykonanie zobow.przez spe*nienie *wiadczenia przez d*u*nika nz rzecz wierzyciela powoduje wyga*ni*cie zobowi*zania.Wyga*ni*cie zobow.nast*puje r*wnie* wobec:

• *wiadczenia w miejsce wykonania, kt*re polega na tym, *e d*u*nik w celu zwolnienia si* z zobow.spe*nia za zgod* wierzyciela inne *wiadczenie od pierwotnie ustalonego,

• odnowienie-polega ono na tym, *e w celu umorzenia zobow.d*u*nik zobowi*zuje si* za zgod* wierzyciela spe*ni* inne *wiadczenie albo nawet to samo *wiadczenie, lecz z innej podstawy,

• potr*cenie-polega na potr*ceniu dw*ch przciwstawnych sobie wierzytelno*ci w nast*pstwie z*o*enia o*wiadczenia woli przez jednego wierzyciela drugiemu wierzycielowi,

• z*o*enie do depozytu s*dowego-polega na tym, *e w przypadkach przewidzianych w ustawie d*u*nik mo*e z*o*y* przedmiot *wiadczenia do depozytu s*dowego, a z*o*enie takie mo*e doprowadzi* do zwolnienia si* d*u*nika z zobowi*zania,

• zwolnienie z d*ugu-zobowi*zanie wygasa, poniewa* wierzyciel zwalnia d*u*nika z d*ugu, a d*u*nik zwolnienie przyjmuje.

60. Strony procesowe i w*a*ciwo** s*du w post*powaniu cywilnym

Strony w procesie cywilnym

• pow*d-strona, kt*ra kieruje do s*du **danie o wydanie orzeczenia,

• pozwany-strona przeciwna, osoba przeciwko kt*rej wytacza si* pow*dztwo.

Ka*dy podmiot, by m*c wyst*powa* w charakterze strony w procesie cywilnym, musi posiada* zdolno** s*dow* i zdolno** procesow*.

W*a*ciwo** s*du:

• W*a*ciwo** rzeczowa s*du- rozstrzyga o tym, kt*ry s*d jest kompetentny do rozpoznania danej sprawy w pierwszej instancji, maj*c na uwadze rodzaj sprawy lub jej charakter,

• W*a*ciwo** miejscowa s*du- w tym zakresie obowi*zuje regu*a, w my*l kt*rej pow*dztwo wytacza si* przed s*dem pierwszej instancji miejsca zamieszkania pozwanego.

61. Post*powanie procesowe i nieprocesowe

1. Czynno*ci post*powania

Zwane s* r*wnie* czynno*ciami procesowymi.S* to czynno*ci podmiot*w post*powania, a wi*c organ*w procesowych i uczestnik*w post*powania, wywo*uj*ce skutki w post*powaniu cywilnym

2. Pisma procesowe.

S* to pisma uczestnik*w post*powania cywilnego kierowane do organ*w procesowych.Obejmuj* one wnioski i o*wiadczenia uczestnik*w post*powania sk*adane poza rozpraw*.Ka*de pismo procesowe winno spe*nia* okre*lone prawem wymogi, bowiem wyst*puj*ce braki mog* wstrzyma* prawid*owy bieg sprawy.Ka*de pismo procesowe powinno zawiera*:

• oznaczenie s*du, do kt*rego jest skierowane,

• imi* i nazwisko lub nazw* stron oraz ich przedstawicieli ustawowych i pe*nomocnik*w,

• oznaczenie rodzaju pisma,

• osnow* wniosku lub o*wiadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczno*ci,

• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pe*nomocnika,

• wymienienie za**cznik*w.

Je*eli dane pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, w*wczas ono powinno ponadto zawiera*:

• oznaczenie zawodu strony,

• oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron,

• oznaczenie przedstawicieli ustawowych i pe*nomocnik*w,

• okre*lenie przedmiotu sporu.

Do pism procesowych nale*y do**czy*:pe*nomocnictwo oraz odpisy pism i odpisy za**cznik*w dla dor*czenia ich uczestnicz*cym w sprawie osobom.Szczeg*lnym pismem procesowym jest pozew, kt*ry b*d*c pismem zapocz*tkowuj*cym post*powanie cywilne musi spe*nia* wymogi okre*lone prawem, w tym zawiera* dok*adne okre*lenie **dania, a w sprawach maj*tkowych oznaczenie warto*ci przedmiotu sporu, oraz przytoczenie okoliczno*ci faktycznych uzasadniaj*cych **danie, a w miar* potrzeby przytoczenie r*wnie* okoliczno*ci uzasadniaj*cych w*a*ciwo*ci s*du.Pozew musi by* dor*czony przez s*d pozwanemu.

3. Posiedzenia s*dowe.

Posiedzenia s*dowe s* jawne, a s*d orzekaj*cy rozpoznaje spraw* na rozprawie.Posiedzenia s*dowe wyznacza przewodnicz*cy, czyni*c to z urz*du.Przewodnicz*cy kieruje przebiegiem posiedzenia s*dowego- otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenie, udziela g*osu, a tak*e odbiera g*os, zadaje pytania, jak r*wnie* upowa*nia do ich zadawania i uchyla je.

4. Post*powanie przed s*dem pierwszej instancji.

Jeszcze przed zapocz*tkowaniem rozprawy mo*e doj** do zawarcia ugody w ramach post*powania pojednawczego.S*d dor*cza wezwanie przeciwnikowi i wzywa strony na posiedzenie pojednawcze.Post*powanie to s*d prowadzi w sk*adzie jednoosobowym.Z posiedzenia spisuje si* protok**, a je*eli dosz*o do ugody, w*wczas osnow* zawartej ugody wpisuje si* do protok**u, a strony podpisuj* ugod* s*dow*.Odr*bnym zagadnieniem jest dopuszczalno** zawarcia ugody s*dowej po wytoczeniu pow*dztwa.

---