Wykład 6 23.04.2009 r
Korytarze migracyjne dużych ssaków na obszarze Polski :
2 korytarze na Lubelszczyznie :
-Puszcza Solska , Lasy Janowskie
-dolina Bugu
-korytarze dużych ssaków
-ptaków : dolina Wisły i Bugu , o znaczeniu makroregionalnym przez Poj. Łęczyńsko - Włodawskie do doliny Wisły .
-najwięcej najważniejszych koryt ekolog jest w północnej Pl , jeden biegnie przez Pl wyżynną (góry Świętokrzyskie , Dolny Śląsk)
-2 na Podkarpaciu - ich struktura silnie zagrożona
Korytarze ekolog w wielu miejscach kolidują z drogami komunikacji , dużymi trasami miejskimi , dlatego przepisy UE wymagaja uwzględnienia korytarzy w procesie inwestycji , tam gdzie powst kolizje - należy unikać budowy , tworzenie rezerwatów przyrodniczych.
Czy w miejskiej fizjocenozie wyst wyspy lub korytarze ekologiczne ?
W miastach na ogół nie ma silnych , bogatych struktur ekolog . Najczęściej wyst jedynie szczątkowe lub silnie obudowane korytarze ekolog przez które migracja zwierząt jest utrudniona . Są silnie przekształc przez czł i nie spełniają swoich pierwotnych funkcji , są to tzw „pseudo korytarze ekolog'' lub „korytarze miejskiej zieleni''.
Tereny zielone w miastach stanowią naturalny filtr oczyszcz środowisko . Drzewa i krzewy sadzone wzdłuż ciągów komunikac pełną funkcję kurtyn dzwiękoszczelnych i pyłochłonnych , są niezbędne do zapewnienia bioróżnorodności środow oraz f socjologiczną , społeczną czyli rekreacja . Łagodzą niedobory wilgoci w gl miejskich , bo zatrzymują pokrywę śnieżną . Nie sposób wyobrazić sobie reakcji mieszkańców miast bez terenów zieleni.
Korytarze ekolog wykorzystywanie :
-ekodukty (Szeroki pas ziemi nad drogami komunikacji do 100m , warstwa ziemi ok 2 m , posadzone krzewy i małe drzewa , często są to pasy sztucznie nawadniane , nie ma wejścia dla czł . Przeznaczone tylko dla przyrody . Budowane w USA , Japonia , Niemcy)
-korytarze obudowane (w Warszawie na Nowym Świecie , misy z urodajną ziemią , drzewa na tle ścian)
••Nie tylko na ektodukty jest zanroniony wstęp czł , także na teren wielu innych korytarzy ekologicznych ważnych ze wzgl na gat .
Zdaniem niektórych ekologów duża część gat rośl i zw nie wymaga korytarzy ekologicznych do przetrwania , jeśli znajdzie w krajobrazie opowiednio liczne i niezbyt oddalone od siebie wyspy ekolog.
Korytarze ekologiczne :
1)ciągłe struktury pasmowe lub liniowe
Są najskuteczniejsze i najczęściej spotykane , służą największej liczbie gat. Taki korytarz stanowić może każdy jak najbardziej zbliżony do natural rodzaj ekosystemu np dolina rzeczna , pasmo górskie , las. Na mniejszą skalę żywopłot , pasy zadrzewień przydrożnych
2)korytarze wyspowe - STEPPING STONES
Złożone z form przystanowych stepping stones rozmieszczonye wzdłuż tras migracji gat w niewielkiej odległ od siebie umożliwiają przemieszczanie się organizmów , ale z pewnymi niebezpieczeństwami. Są to fragmenty naturalnego środowiska rozmieszczone pomiędzy większymi nienatural obszarami. Są dobre dla przemieszczających się skokowo organizmów np ptaki
Wyspowy Strefa użytkowana gosp
Korytarz pasmowy
Liniowy Buforowa strefa
Węzły ekolog : większe ostoje przyrody tzw węzły ekolog i mogą być połączone korytarzem pasmowym lub liniowym lub wyspowym
••Dla przetrwania i rozw populacji wielu gat ważne jest zachowanie odpowiednio dużej pow niezbędnych dla nich siedlisk niż połączenie niewielkich i nielicznych ostoi wąskimi i dł korytarzami ekolog
Stepping stones :
„ kamienne wysepki'' w porównaniu z liniowymi nie mają ciągłości strukturalnej , ale funkcjonalną. Szeregi wysp ekolog mogą tworzyć nieciągłe korytarze ekolog umożliwiając migrację gat wraz z tym panmiksję genów , tworzenie i utrzymywanie tzw matapopulacji itd. War spełnienia takiej roli jest dostatecznie małe odległ między wyspami tak aby migrujące gat mogły wykonać skok od jednej wyspy do drugiej pokonując nieprzychylne dla siebie ich otoczenie.
Wyspy krajobrazowe odgrywają rolę przystanków pośrednich przy przemieszczaniu się osobników. Są ważne min jako ostoje ptaków wędrownych.
Rys wyspy leśne w krajobrazie rolinczym
Dominujący gat drzew
Powinny tworzyć sekwencję krajobrazową , ułorzone blisko siebie
Model Gilipa ukazuje zależność pomiędzy liczbą gat a odległ od macierzystego ekosystemu w 2 przypadkach:
1)gdy w krajobrazie wyst wyspy
2)gdy w krajobrazie nie wyst wyspy
Liczba
gat
Odległ od macierzystego ekosystemu
Jeżeli w krajobrazie obecne są wyspy to liczba gat będzie spadać wolniej wraz z odległ od macierzystego ekosyst niż w przypadku krajobrazu bez wysp.
Obszar mateczny Obszar mateczny
mniejszy większy
Wnoisek : Dla niektórych zw do swobodnego przemieszczania się wystarczą struktury zwarte stepping stones. Jednak z przyr punktu widzenia zawsze lepszą strukturą migracyjną będzie ta ciągła i jednolita , czyli pasmowy korytarz ekolog.
Tą zasadę wykorzyst się w proekolog kształt krajobrazu rolniczego. Jeśli chcemy zachować bogactwo przyr i stabilność krajobrazu roln powinniśmy kształtować w nim system korytarzy i wysp ekolog.
Pasma zadrzewień w krajobrazie rolinczym :
Stabilizują stos wodne , chronią gl przed erozją , łagodzą siłę wiatrów , zimą zatrzymują śnieg , powiększają poziom wód gruntowych , ostoja dla zw , porostów , roślin , związanych z pasami zakrzewień.
w tradycyjnym krajobrazie roln charakt się wys stopniem fragmentacji możliwość przeżycia i rozprzestrzeniania się gat zależy nie tylko od wielk i kształtu odpowiednich dla nich ekosystemów , ale także od szerokości i rodz ekotonów , wyst korytarzy i barier oraz od ich wzajemnej odległ od wyst.
Miedze -stanowisko wyst wielu gat owadów , rośl zielarskich , leczniczych.
•••Badania nad korytarzami ekol i wyspami stanowią naukową podstawę dla wspólcz poglądów na temat zasad kaształt systemu obszarów chronionych. Poszczeg formy obszarów chronionych powinny tworzyć sieć ekolog na skalę lokalną , regionalną , międzynarodową. Ta sieć ekolog powinna mieć charakter systemu obszarów chronionych połączonych ze sobą i zróżnicowanych funkcjonalnie tak by poszczeg ogniwa tego systemu mogły się wzajemnie przyrodniczo zasilać , wspierać i uzupełniać swoje funkcjonowanie. Nal tu w szczeg : parki narodowe , krajobrazowe , rezerwaty przyr , obszary Natura 2000 połączone obszarami chronionego krajobrazu i korytarzami ekolog.
Identyfikacja elementów tej sieci w dużym stopniu zal od skali analiz . Inny zestaw korytarzów przyjmiemy tworząc sieć na poziomie lokalnym np na przykładzie konkretnej gminy (oczka wodne , pasy zadrzewień , miedze) a inne w skali kontynentalnej . War prawidłowego funkcjonowania sieci jest uwzględnienie przy jej tworzeniu zależności między poszczeg poziomami organizacji przestrzeni przyrodn. Sieć ekolog powinna odznaczać się strukturą hierarchiczną. Założenie , że sieci ekolog można tworzyć na różnych poziomach zadrzewienia i w odniesieniu do różnych poziomów organizacji krajobrazu sprawia , że o ich powst decydować będą inne uwarunkow ekolog , polit-gosp , przestrzenne , społeczne , prawne , organizacyjne:
1)Uwarunkowania międzynarodowe (konwencje , porozumienia i strategie polityki)
2)Uwarunkowania krajowe (regulacje prawa , polityki i strategie rozwoju i OŚ)
3)Uwarunk regionalne i krajowe (wyniki inwestycji przyrodn , ...
Obszary węzłowe na Lubelszczyznie :całe Poj Łęczyńsko-Włodawskie , Obniżenie Dubienki , Roztocze , Puszcza Solska , Lasy Janowskie , Roztocze , Małopolski Przełom Wisły
Korytarze o randze międzynarodowej :Poleska Dolina Bugu , Małopolski Przełom Wisły , Dolina Wisły Środk , Małopolski Przełom Wisły
Korytarze ekol o randze krajowej :Dolina Wieprza , pasmo łączące Poj Łęczyńsko-Włodawskie przez lasy Żyńskie do Doliny Wisły , Dolina Krzny
Zasady kształt systemu obszarów chronionych :
Diamond opracował zasady kształt systemu obszarów chron tak aby najefektywniej spełniały funkcje. Lepiej tworzyć obszary duże , zwarte oraz zgrupowane w połączone korytarzami ekolog zespoły , niż samotne i małe o silnie rozczłonkowanym kształcie , w dolinach rzecznych tworzą pasma. Lepiej kształt zwarty niż silnie rozczłonkowany .