INŻ
. J
OANNA
Ł
AZAR
INŻ
. D
OMINIKA
M
USIOŁ
E
KOLOGIA
KRAJOBRAZU
1
INŻ
. J
OANNA
Ł
AZAR
INŻ
. D
OMINIKA
M
USIOŁ
E
KOLOGIA
KRAJOBRAZU
1
C
EL
PREZENTACJI
Głównym celem niniejszej prezentacji
jest przedstawienie genezy, podstawowych
definicji i założeń oraz perspektyw rozwoju
dziedziny zwanej ekologią krajobrazu.
Zagadnienie to zostanie rozpatrzone
z perspektywy trzech ujęć: biologicznego,
geograficznego i społecznego.
2
P
LAN
PREZENTACJI
Definicje krajobrazu
Pojęcie ekologii krajobrazu
Perspektywy rozwoju ekologii krajobrazu
Różne ujęcia zagadnienia:
Ujęcie biologiczne
Ujęcie geograficzne
Ujęcie społeczne
3
K
RAJOBRAZ
4
termin
naukowy?
znaczenie
potoczne =
ładny widok?
Towarzyszy ludziom od
zawsze, jako element ich
najbliższego otoczenia.
Od początku XIX w. zaczął
wzbudzać zainteresowanie
naukowców.
Podejmowano próby
uściślenia używanych pojęć.
5
K
RAJOBRAZ
Jedną z pierwszych definicji krajobrazu
przedstawił
Alexander von Humboldt.
Krajobraz to
kompleks cech
pewnej okolicy.
Twierdził on, że:
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Alexander_von_Humboldt
6
K
RAJOBRAZ
Początkowo większość definicji była bardzo ogólna
i intuicyjna. To sprawiło, że Hans Bobek i Josef
Schmithüsen wysnuli w 1949 roku wniosek, iż:
Istota krajobrazu
jest często
łatwiejsza do
objęcia zmysłowo
niż pojęciowo.
Źródło:
http://www.spektrum.de/lexikon/geographie/bobek-hans/1096
http://www.spektrum.de/lexikon/geographie/schmithuesen-josef/7006
H. Bobek
J. Schmithüsen
7
K
RAJOBRAZ
Postęp badań naukowych i dołączenie do dyskusji
badaczy wielu dziedzin, spowodowały powstanie
nowych interpretacji tego terminu.
wizualny stan środowiska
=
materialne elementy środowiska
wskazujące na jego stan ekologiczny
.
Źródło:
http://www.iucn.org/
Krajobraz wg Międzynarodowej Unii Ochrony
Przyrody i Jej Zasobów to:
Podkreśla: środowisko i aspekty ekologiczne
Pomija: czynniki antropogeniczne, zależności
geograficzne
8
K
RAJOBRAZ
Bardziej kompleksową definicję próbował przedstawić
Lew Semyonovich
Berg. Według niego krajobraz to:
suma typowych cech
właściwych danemu
fragmentowi powierzchni Ziemi,
w tym antropogenicznych.
Źródło:
http://en.wikipedia.org/wiki/Lev_Berg
Podkreśla: zależność krajobrazu
od położenia geograficznego
i czynników antropogenicznych.
L. Berg
9
E
KOLOGIA
KRAJOBRAZU
Pojęcie ekologii krajobrazu bardzo trafnie ujęto
w definicji Międzynarodowej Asocjacji Ekologii
Krajobrazu, która brzmi następująco:
studia nad przestrzennymi
zmianami w krajobrazie
prowadzone w różnych
skalach, obejmujące różne
zagadnienia i konsekwencje
zróżnicowania krajobrazów
Źródło
:
http://www.landscape-ecology.org
10
Badania ekologii krajobrazu są bardzo
rozległe. Obejmują wiele zagadnień
biofizycznych i socjologicznych, mających
wpływ na kształtowanie się krajobrazu.
Z założenia są bardzo interdyscyplinarne.
Stanowią powiązanie nauk przyrodniczych
z dziedzinami humanistycznymi.
E
KOLOGIA
KRAJOBRAZU
11
Podstawowe zagadnienia, którymi zajmuje się
ekologia krajobrazu:
przestrzenna struktura krajobrazu (pattern);
związki pomiędzy strukturą i procesami
zachodzącymi w krajobrazie;
relacje pomiędzy działalnością człowieka a
strukturą krajobrazu, procesami przebiegającymi
w krajobrazie i zmianami krajobrazu;
efekt i skala zaburzenia krajobrazu.
E
KOLOGIA
KRAJOBRAZU
12
P
ERSPEKTYWY
ROZWOJU
Interdyscyplinarna nauka, którą zajmuje się wielu badaczy
z różnych dziedzin: geografia, geobotanika, architektura
krajobrazu…
Brak jednomyślności, różne szkoły „ekologii krajobrazu”,
brak wspólnych rozwiązań, brak zgodności co do definicji.
Spór o priorytety: problematyka systemów przyrodniczych
czy relacje pomiędzy środowiskiem przyrodniczym
i działalnością człowieka
Powstanie nowych dyscyplin naukowych zajmujących się
określonymi wycinkami szeroko pojętej Ekologii Krajobrazu
13
R
ÓŻNE
UJĘCIA
EKOLOGII
KRAJOBRAZU
Ponieważ ekologię krajobrazu można badać
i analizować pod wieloma kątami,
przedstawione zostaną trzy przykładowe
ujęcia tego zagadnienia:
ujęcie biologiczne,
ujęcie geograficzne,
ujęcie społeczne.
14
U
JĘCIE
BIOLOGICZNE
Krajobraz
Ekosystem
W ujęciu biologicznym krajobraz jest
równoznaczny pojęciu ekosystemu, czyli
funkcjonalnemu kompleksowi przyrodniczemu.
Składa się on z organizmów żywych
(biocenoza) oraz elementów nieożywionych
(biotopu) tworzących środowisko naturalne.
15
Źródło:
www.bezmapy.pl; www.krakow.rzgw.gov.pl; www.wikipedia.pl
16
W strukturze krajobrazu można wyróżnić:
Węzły (biocentra) – niewielkie obszary
szczególnie obfite w gatunki i osobniki; mają
wysoki stopień homeostazy,
Pasma (układy liniowe) – bariery lub drogi
transportu materii nieożywionej, przemieszczania
się roślin lub migracji zwierząt,
Strefy – płaty ekologiczne należące do wspólnej
formacji roślinnej, sąsiadujące ze sobą na
znacznej przestrzeni (np. lasy liściaste, stepy)
U
JĘCIE
BIOLOGICZNE
17
U
JĘCIE
GEOGRAFICZNE
Krajobraz
Suma
geokompleksów
W ujęciu geograficznym krajobraz jest
zbiorem tzw. geokompleksów.
Geokompleks — zamknięty wycinek przyrody,
stanowiący całość dzięki zachodzącym w nim
procesom i współzależności budujących go
elementów.
tworzą układy hierarchiczne, gdzie jednostki
wyższego szczebla składają się z jednostek
niższego szczebla;
mogą mieć bardzo różne rozmiary, od
kilkudziesięciu metrów kwadratowych, po miliony
kilometrów kwadratowych;
charakteryzują się: względną jednorodnością ,
jednością terytorialną, wspólną genezą,
fizjonomią i specyficznym typem funkcjonowania.
18
C
ECHY
GEOKOMPLEKSÓW
19
K
LASYFIKACJE
GEOGOMPLEKSÓW
typologia
Opiera się na
podobieństwach pod
względem zadanego
kryterium.
Mapa typów
– dany
typ może
występować wiele
razy, w różnych
miejscach.
regionalizacja
Opiera się na
różnicach i na
indywidualnych
cechach.
Mapa jednostek
indywidualnych
–
każda jednostka
występuje tylko raz.
20
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
Rodzaj: nadmorski
Gatunek: wydmowy, deltowy, lagunowy
Źródło: www.cms-web.pl
21
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
Rodzaj: młodoglacjalny
Gatunek: równin morenowych, pagórkowaty pojezierny,
sandrowy pojezierny
Źródło: www.nextur.pl
22
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
Rodzaj: staroglacjalny
Gatunek: równin denudacyjnych, wzgórz ostańcowych
Źródło: www.kurpiebiale.blox.pl
23
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
Rodzaj: dolin i równin akumulacyjnych
Gatunek: zalewowy, tarasowo-wydmowy, rzeczno- jeziorny
Źródło: www.podroze.gazeta.pl
24
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
Rodzaj: wyżyn
Gatunek: lessowy, węglanowy, krzemianowy
Źródło: www.podroze.gazeta.pl
25
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
Rodzaj: gór
Gatunek: równin śródgórskich, leśny dolny, leśny górny,
subalpejski, alpejski
Źródło: www.info-mix.flog.pl
26
G
EOKOMPLEKSY
W
P
OLSCE
6
rodzajów oraz
18
gatunków geokompleksów
Głównym czynnikiem krajobrazotwórczym
w Polsce jest ukształtowanie powierzchni terenu.
Wiąże się ono z budową geologiczną
i określonym podłożem skalnym.
Ukształtowanie powierzchni terenu warunkuje typ
flory, fauny i kompleksów glebowych.
27
W
STĘP
DO
UJĘCIA
SPOŁECZNEGO
Wszystkie organizmy żywe przekształcają
środowisko, w którym żyją, czyli również krajobraz.
Źródło: www.bikeorient.pl
28
U
JĘCIE
SPOŁECZNE
ANTROPOCEN?
29
U
JĘCIE
SPOŁECZNE
Antropopresja
Wpływ
człowieka na
krajobraz
Antropizacja
Efekty
antropopresji
Czynniki antropopresji: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo
i łowiectwo, przemysł , górnictwo, zabudowa, komunikacja,
regulacja wód, działalność militarna, turystyka
30
U
JĘCIE
SPOŁECZNE
Antropizacja
Degradacja
krajobrazu
Ochrona
krajobrazu
Gospodarowanie
krajobrazem
31
D
EGRADACJA
KRAJOBRAZU
Źródło: www.rmf24.pl
Zanieczyszczenia powietrza, smogi
32
D
EGRADACJA
KRAJOBRAZU
Źródło: www.weare.pl
Zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych
33
D
EGRADACJA
KRAJOBRAZU
Źródło: www.ziemianarozdrozu.pl
Degradacja fizyczna, chemiczna i biologiczna gleb
34
D
EGRADACJA
KRAJOBRAZU
Źródło: www.twojapogoda.pl
Zniszczenie pokrywy roślinnej
35
D
EGRADACJA
KRAJOBRAZU
Źródło: www.staceyreid.com
Zagłada całych gatunków roślin i zwierząt
36
D
EGRADACJA
KRAJOBRAZU
Źródło: pl.wikipedia.org
Przekształcanie rzeźby terenu
37
O
CHRONA
KRAJOBRAZU
Polega na zapobieganiu degradacji
krajobrazu, czyli między innymi:
ochronie powietrza i wody,
zabiegach przeciwerozyjnych,
ochronie zagrożonych gatunków,
tworzenie parków narodowych, krajobrazowych,
rezerwatów i obszarów chronionych.
38
G
OSPODAROWANIE
KRAJOBRAZEM
Polega na świadomym korzystaniu
z zasobów środowiska w sposób nie
prowadzący do jego degradacji:
racjonalne użytkowanie gleb
wykonywanie melioracji,
wykonywanie zadrzewień i zakrzewień,
racjonalna gospodarka wodno-ściekowa,
Racjonalne wykorzystanie przestrzeni,
ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ!
39
DZIĘKUJEMY
ZA UWAGĘ!
40
LITERATURA
[1] Pietrzak M., (2010). Wprowadzenie do ekologii krajobrazu – istota
krajobrazu i rozwój badań.
.
[2] Mazurski K.R., (2012). Pojęcie krajobrazu i jego ocena. Mijające
krajobrazy Polski. Dolny Śląsk. Kraków 2012.
[3] Richling A., (2009). Perspektywy rozwoju ekologii krajobrazu.
Problemy ekologii krajobrazu, T. XXIII, 1–10. Warszawa 2009.
[4] Strona internetowa Międzynarodowej Asocjacji Ekologii Krajobrazu
(IALE),
.
[5] Strona internetowa Polskiej Asocjacji Ekologii Krajobrazu (PAEK),
.
[6] Czachorowski S., (1998). Ekologia krajobrazu. Biblioteczka Zielonej
Szkoły. Olsztyn 1998.
[7] Balon J., Organizacja krajobrazu w skali globalnej, regionalnej i
lokalnej. Kraków
[8] Balon J., Przemiany krajobrazu jako efekt antropopresji., Kraków