Ekologia krajobrazu

INŻ

. J

OANNA

AZAR

INŻ

. D

OMINIKA

USIOŁ

KOLOGIA

KRAJOBRAZU

PREZENTACJI

Głównym celem niniejszej prezentacji

jest przedstawienie genezy, podstawowych

definicji i założeń oraz perspektyw rozwoju

dziedziny zwanej ekologią krajobrazu.

Zagadnienie to zostanie rozpatrzone

z perspektywy trzech ujęć: biologicznego,

geograficznego i społecznego.

LAN

PREZENTACJI



Definicje krajobrazu



Pojęcie ekologii krajobrazu



Perspektywy rozwoju ekologii krajobrazu



Różne ujęcia zagadnienia:



Ujęcie biologiczne



Ujęcie geograficzne



Ujęcie społeczne

RAJOBRAZ

termin

naukowy?

znaczenie

potoczne =

ładny widok?

Towarzyszy ludziom od

zawsze, jako element ich

najbliższego otoczenia.

Od początku XIX w. zaczął

wzbudzać zainteresowanie

naukowców.

Podejmowano próby

uściślenia używanych pojęć.

RAJOBRAZ

Jedną z pierwszych definicji krajobrazu

przedstawił

Alexander von Humboldt.

Krajobraz to

kompleks cech

pewnej okolicy.

Twierdził on, że:

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Alexander_von_Humboldt

RAJOBRAZ

Początkowo większość definicji była bardzo ogólna

i intuicyjna. To sprawiło, że Hans Bobek i Josef

Schmithüsen wysnuli w 1949 roku wniosek, iż:

Istota krajobrazu

jest często

łatwiejsza do

objęcia zmysłowo

niż pojęciowo.

Źródło:

http://www.spektrum.de/lexikon/geographie/bobek-hans/1096

http://www.spektrum.de/lexikon/geographie/schmithuesen-josef/7006

H. Bobek

J. Schmithüsen

RAJOBRAZ

Postęp badań naukowych i dołączenie do dyskusji

badaczy wielu dziedzin, spowodowały powstanie

nowych interpretacji tego terminu.

wizualny stan środowiska

materialne elementy środowiska

wskazujące na jego stan ekologiczny

Źródło:

http://www.iucn.org/

Krajobraz wg Międzynarodowej Unii Ochrony
Przyrody i Jej Zasobów to:

Podkreśla: środowisko i aspekty ekologiczne
Pomija: czynniki antropogeniczne, zależności
geograficzne

RAJOBRAZ

Bardziej kompleksową definicję próbował przedstawić

Lew Semyonovich

Berg. Według niego krajobraz to:

suma typowych cech

właściwych danemu

fragmentowi powierzchni Ziemi,

w tym antropogenicznych.

Źródło:

http://en.wikipedia.org/wiki/Lev_Berg

Podkreśla: zależność krajobrazu

od położenia geograficznego

i czynników antropogenicznych.

L. Berg

KOLOGIA

KRAJOBRAZU

Pojęcie ekologii krajobrazu bardzo trafnie ujęto

w definicji Międzynarodowej Asocjacji Ekologii

Krajobrazu, która brzmi następująco:

studia nad przestrzennymi

zmianami w krajobrazie

prowadzone w różnych

skalach, obejmujące różne

zagadnienia i konsekwencje

zróżnicowania krajobrazów

Źródło

http://www.landscape-ecology.org

Badania ekologii krajobrazu są bardzo

rozległe. Obejmują wiele zagadnień

biofizycznych i socjologicznych, mających

wpływ na kształtowanie się krajobrazu.

Z założenia są bardzo interdyscyplinarne.

Stanowią powiązanie nauk przyrodniczych

z dziedzinami humanistycznymi.

KOLOGIA

KRAJOBRAZU

Podstawowe zagadnienia, którymi zajmuje się

ekologia krajobrazu:



przestrzenna struktura krajobrazu (pattern);



związki pomiędzy strukturą i procesami
zachodzącymi w krajobrazie;



relacje pomiędzy działalnością człowieka a
strukturą krajobrazu, procesami przebiegającymi
w krajobrazie i zmianami krajobrazu;



efekt i skala zaburzenia krajobrazu.

KOLOGIA

KRAJOBRAZU

ERSPEKTYWY

ROZWOJU

Interdyscyplinarna nauka, którą zajmuje się wielu badaczy

z różnych dziedzin: geografia, geobotanika, architektura

krajobrazu…

Brak jednomyślności, różne szkoły „ekologii krajobrazu”,

brak wspólnych rozwiązań, brak zgodności co do definicji.

Spór o priorytety: problematyka systemów przyrodniczych

czy relacje pomiędzy środowiskiem przyrodniczym

i działalnością człowieka

Powstanie nowych dyscyplin naukowych zajmujących się

określonymi wycinkami szeroko pojętej Ekologii Krajobrazu

ÓŻNE

UJĘCIA

EKOLOGII

KRAJOBRAZU

Ponieważ ekologię krajobrazu można badać

i analizować pod wieloma kątami,

przedstawione zostaną trzy przykładowe

ujęcia tego zagadnienia:



ujęcie biologiczne,



ujęcie geograficzne,



ujęcie społeczne.

JĘCIE

BIOLOGICZNE

Krajobraz

Ekosystem

W ujęciu biologicznym krajobraz jest

równoznaczny pojęciu ekosystemu, czyli

funkcjonalnemu kompleksowi przyrodniczemu.

Składa się on z organizmów żywych

(biocenoza) oraz elementów nieożywionych

(biotopu) tworzących środowisko naturalne.

Źródło:

www.bezmapy.pl; www.krakow.rzgw.gov.pl; www.wikipedia.pl

W strukturze krajobrazu można wyróżnić:



Węzły (biocentra) – niewielkie obszary
szczególnie obfite w gatunki i osobniki; mają
wysoki stopień homeostazy,



Pasma (układy liniowe) – bariery lub drogi
transportu materii nieożywionej, przemieszczania
się roślin lub migracji zwierząt,



Strefy – płaty ekologiczne należące do wspólnej
formacji roślinnej, sąsiadujące ze sobą na
znacznej przestrzeni (np. lasy liściaste, stepy)

JĘCIE

BIOLOGICZNE

JĘCIE

GEOGRAFICZNE

Krajobraz

Suma

geokompleksów

W ujęciu geograficznym krajobraz jest

zbiorem tzw. geokompleksów.

Geokompleks — zamknięty wycinek przyrody,

stanowiący całość dzięki zachodzącym w nim

procesom i współzależności budujących go

elementów.



tworzą układy hierarchiczne, gdzie jednostki
wyższego szczebla składają się z jednostek
niższego szczebla;



mogą mieć bardzo różne rozmiary, od
kilkudziesięciu metrów kwadratowych, po miliony
kilometrów kwadratowych;



charakteryzują się: względną jednorodnością ,
jednością terytorialną, wspólną genezą,
fizjonomią i specyficznym typem funkcjonowania.

ECHY

GEOKOMPLEKSÓW

LASYFIKACJE

GEOGOMPLEKSÓW

typologia

Opiera się na

podobieństwach pod

względem zadanego

kryterium.

Mapa typów

– dany

typ może

występować wiele

razy, w różnych

miejscach.

regionalizacja

Opiera się na

różnicach i na

indywidualnych

cechach.

Mapa jednostek

indywidualnych

–

każda jednostka

występuje tylko raz.

EOKOMPLEKSY

OLSCE

Rodzaj: nadmorski

Gatunek: wydmowy, deltowy, lagunowy

Źródło: www.cms-web.pl

EOKOMPLEKSY

OLSCE

Rodzaj: młodoglacjalny

Gatunek: równin morenowych, pagórkowaty pojezierny,
sandrowy pojezierny

Źródło: www.nextur.pl

EOKOMPLEKSY

OLSCE

Rodzaj: staroglacjalny

Gatunek: równin denudacyjnych, wzgórz ostańcowych

Źródło: www.kurpiebiale.blox.pl

EOKOMPLEKSY

OLSCE

Rodzaj: dolin i równin akumulacyjnych

Gatunek: zalewowy, tarasowo-wydmowy, rzeczno- jeziorny

Źródło: www.podroze.gazeta.pl

EOKOMPLEKSY

OLSCE

Rodzaj: wyżyn

Gatunek: lessowy, węglanowy, krzemianowy

Źródło: www.podroze.gazeta.pl

EOKOMPLEKSY

OLSCE

Rodzaj: gór

Gatunek: równin śródgórskich, leśny dolny, leśny górny,
subalpejski, alpejski

Źródło: www.info-mix.flog.pl

EOKOMPLEKSY

OLSCE

rodzajów oraz

gatunków geokompleksów

Głównym czynnikiem krajobrazotwórczym

w Polsce jest ukształtowanie powierzchni terenu.

Wiąże się ono z budową geologiczną

i określonym podłożem skalnym.

Ukształtowanie powierzchni terenu warunkuje typ

flory, fauny i kompleksów glebowych.

STĘP

UJĘCIA

SPOŁECZNEGO

Wszystkie organizmy żywe przekształcają

środowisko, w którym żyją, czyli również krajobraz.

Źródło: www.bikeorient.pl

JĘCIE

SPOŁECZNE

ANTROPOCEN?

JĘCIE

SPOŁECZNE

Antropopresja

Wpływ

człowieka na

krajobraz

Antropizacja

Efekty

antropopresji

Czynniki antropopresji: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

i łowiectwo, przemysł , górnictwo, zabudowa, komunikacja,

regulacja wód, działalność militarna, turystyka

JĘCIE

SPOŁECZNE

Antropizacja

Degradacja

krajobrazu

Ochrona

krajobrazu

Gospodarowanie

krajobrazem

EGRADACJA

KRAJOBRAZU

Źródło: www.rmf24.pl

Zanieczyszczenia powietrza, smogi

EGRADACJA

KRAJOBRAZU

Źródło: www.weare.pl

Zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych

EGRADACJA

KRAJOBRAZU

Źródło: www.ziemianarozdrozu.pl

Degradacja fizyczna, chemiczna i biologiczna gleb

EGRADACJA

KRAJOBRAZU

Źródło: www.twojapogoda.pl

Zniszczenie pokrywy roślinnej

EGRADACJA

KRAJOBRAZU

Źródło: www.staceyreid.com

Zagłada całych gatunków roślin i zwierząt

EGRADACJA

KRAJOBRAZU

Źródło: pl.wikipedia.org

Przekształcanie rzeźby terenu

CHRONA

KRAJOBRAZU

Polega na zapobieganiu degradacji

krajobrazu, czyli między innymi:



ochronie powietrza i wody,



zabiegach przeciwerozyjnych,



ochronie zagrożonych gatunków,



tworzenie parków narodowych, krajobrazowych,
rezerwatów i obszarów chronionych.

OSPODAROWANIE

KRAJOBRAZEM

Polega na świadomym korzystaniu

z zasobów środowiska w sposób nie

prowadzący do jego degradacji:



racjonalne użytkowanie gleb



wykonywanie melioracji,



wykonywanie zadrzewień i zakrzewień,



racjonalna gospodarka wodno-ściekowa,



Racjonalne wykorzystanie przestrzeni,



ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ!

DZIĘKUJEMY

ZA UWAGĘ!

LITERATURA

[1] Pietrzak M., (2010). Wprowadzenie do ekologii krajobrazu – istota
krajobrazu i rozwój badań.

www.ekologia-krajobrazu.pl

[2] Mazurski K.R., (2012). Pojęcie krajobrazu i jego ocena. Mijające
krajobrazy Polski. Dolny Śląsk. Kraków 2012.
[3] Richling A., (2009). Perspektywy rozwoju ekologii krajobrazu.
Problemy ekologii krajobrazu, T. XXIII, 1–10. Warszawa 2009.
[4] Strona internetowa Międzynarodowej Asocjacji Ekologii Krajobrazu
(IALE),

www.landscape-ecology.org

[5] Strona internetowa Polskiej Asocjacji Ekologii Krajobrazu (PAEK),

www.paek.ukw.edu.pl

[6] Czachorowski S., (1998). Ekologia krajobrazu. Biblioteczka Zielonej
Szkoły. Olsztyn 1998.
[7] Balon J., Organizacja krajobrazu w skali globalnej, regionalnej i
lokalnej. Kraków
[8] Balon J., Przemiany krajobrazu jako efekt antropopresji., Kraków