Rozdział 1 cz 3


1.3. Problematyka nauki i wychowania dzieci niepełnosprawnych w szkole masowej i w szkolnictwie specjalnym

Już Komitet Ekspertów do Spraw Edukacji Narodowej, analizujący stan oświaty w przededniu działań mających na celu reformę struktury edukacyjnej zalecił w raporcie jako jedno z ważnych zadań zacieśnienie związków między kształceniem specjalnym i ogólnym. Za jedną z form edukacji niepełnosprawnych uznał ich kształcenie w nurcie szkolnictwa masowego. Było to rezultatem krytycznej analizy funkcjonowania szkół specjalnych jako elementu bezwładności systemu szkolnego.

(K. Błeszyńska, Nowa Szkoła,1990, s.489).

Autorka wymieniła kilka najistotniejszych czynników wpływających na złą kondycję systemu kształcenia specjalnego w owym czasie. Wymienimy tu:

Są również opinie, że szkoła specjalna pełni rolę ,,filtra'' poprzez które dziecko słabsze, niedostosowane społecznie poznaje świat ...zbliża się do niego, ale poprzez ,,szybę'', a w momencie konfrontacji przegrywa, gdyż placówka specjalna tworzy nad dzieckiem rodzaj ,,klosza ochronnego''(A. Paszkowski, Głos Nauczycielski, 1994,

nr 51, s.5)

Obecnie podkreśla się, że podstawową zasadą w organizacji systemu edukacji powinna być wielość i różnorodność propozycji kształcenia. Już w końcu lat 70-tych powstało wiele nowych form kształcenia specjalnego dzieci i młodzieży.

Były to np.:

( U. Niesiołowska, red. Al. Hulek, Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych - zadania pedagoga,Wrocław, 1987, s.55)

Nowoczesny system kształcenia niepełnosprawnych musi obejmować instytucje zapewniające wczesną diagnozę niepełnosprawności oraz specyficznych potrzeb edukacyjnych dziecka oraz poradnictwo dla nauczycieli i rodziców. Należy zadać sobie pytanie , czym jest dzisiaj szkolnictwo specjalne?

Przyjmujemy, że jest to elastyczny system udogodnień dydaktycznych i wychowawczych stosowanych wobec osób, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby osiągnąć pełni rozwoju.

Na składniki systemu kształcenia specjalnego składają się takie placówki edukacyjno- wychowawcze jak:

Istota edukacji specjalnej sprowadza się do indywidualnego traktowania w procesie nauczania osób niepełnosprawnych, z uwzględnieniem ich właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych oraz stworzenia warunków ich rozwoju. Wzbogacenie form kształcenia niepełnosprawnych jest efektem wpływu dorobku pedagogiki specjalnej i doświadczeń edukacyjnych wielu krajów. Realizacja idei współczesnego i systemu kształcenia niepełnosprawnych oznacza długi proces obejmujący nie tylko zmiany organizacyjne ale również mentalne związane ze świadomością społeczną i kształtowaniem postaw wobec niepełnosprawności. Bariery integracji niepełnosprawnych w społeczeństwie dotyczą nie tylko różnych typów niepełnosprawności, lecz także niewielkiej wiedzy na temat egzystencji i potrzeb. W tym względzie istotną rolę powinny odegrać media i ludzie kształtujący lokalną i rządową politykę oświatową.

Istotą specjalnych form kształcenia niepełnosprawnych jest indywidualne traktowanie kształcenia dzieci i młodzieży z uwzględnieniem ich właściwości fizycznych, psychicznych. Rodzaj i stopień upośledzenia jest jednym z czynników warunkujących efekty kształcenia. Obecnie struktura kształcenia obejmuje opieką i wychowaniem różne kategorie osób niepełnosprawnych na różnych poziomach edukacji:

1. Wychowanie przedszkolne funkcjonuje :

2. Szkoły podstawowe i gimnazja - istnieją dla wszystkich w/w grup poza dziećmi z zaburzeniami przyswajania a ponadto mamy szkoły dla osób wykazujących zaburzenia przystosowania.

Dla osób z umiarkowanym i znacznym niedorozwojem umysłowym stworzono specjalny tok kształcenia w szkołach życia, 3. Licea i szkoły zawodowe.

W szkołach specjalnych realizowane są trzy warianty programowe:

W placówkach tych kładzie się nacisk na rozwój umiejętności życiowych niezbędnych natomiast rozwijanie typowo szkolnych umiejętności tj. czytanie, pisanie, liczenie jest prowadzone w ograniczonym zakresie uwzględniającym zaburzenia intelektualne,

W indywidualnym nauczaniu i wychowaniu realizuje się program nauczania szkoły ogólnodostępnej i dostosowuje się go do możliwości ucznia określonych przez poradnię psychologiczno- pedagogiczną lub inną poradnie specjalistyczną a w odniesieniu do dziecka upośledzonego umysłowo i niesłyszącego, przez odpowiedni program nauczania przedszkola lub szkoły specjalnej.

Szkoły specjalne mogą stanowić ważne pole doświadczeń i wiedzy o pracy z dzieckiem niepełnosprawnym dla szkół i klas masowych jak i integracyjnych. Zróżnicowane formy kształcenia niepełnosprawnych umożliwiają efektywne kształcenie dzieci poprzez rozwijanie zaradności osobistej i umiejętności społecznych. Pedagogika specjalna w Polsce dysponuje rodzimymi, oryginalnymi i sprawdzonymi poprzez wieloletnią praktykę metodami i formami pracy z dzieckiem.

Metoda ośrodków pracy została stworzona i jest nadal stosowana w praktyce przedszkoli. Pierwotnie nosiła nazwę ośrodków zainteresowań. Do potrzeb kształcenia niepełnosprawnych została zaadaptowana przez Marię Grzegorzewską.

Jest to metoda nauczania stosowana głównie w nauczaniu początkowym i praktyce szkół życia. Rewalidacyjne wartości metody środków pomocy wynikają z tego, iż umożliwia ona:

Metoda jest metodą nauczania całościowego - w zajęciach prowadzonych tą metodą nie ma sztywnego podziału na lekcje i przerwy oraz przedmioty.

Organizacja zajęć (składniki) prowadzonych metodą ośrodków pracy obejmuje:

Obecnie na poziomie szkoły podstawowej 50,40 % (72,20 % w 1999/2000r )dzieci niepełnosprawnych uczy się w szkołach specjalnych a 49,60 % ( 27,30% w 1999/2000r) w szkołach ogólnodostępnych. Natomiast na poziomie gimnazjum 61,19 % ( 84,57 % w 1999/2000r) dzieci niepełnosprawnych uczy się w szkołach specjalnych a 38,81 % (15,43 % w 1999/2000r) w szkołach ogólnodostępnych. ( Informacja w sprawie szkolnictwa integracyjnego w Polsce, MENiS, Warszawa 2002 r)

Pierwotnie jedną z zasad , którą kierowało się Ministerstwo Edukacji Narodowej przy realizacji założeń reformy systemu edukacji było przekonanie, że szkoły masowe powinny przyjmować wszystkie dzieci niezależnie od ich warunków fizycznych, intelektualnych, socjalnych czy emocjonalnych. Okazało się w praktyce, że nie jest możliwa natychmiastowa realizacja tego postulatu. Nauka i wychowanie dzieci niepełnosprawnych w klasach masowych nie może być celem,, samym w sobie'', lecz środkiem do urzeczywistnienia człowieczeństwa. Niektórzy pracownicy administracji oświatowej uważają, że sukcesem jest sam fakt fizycznej obecności dzieci niepełnosprawnych w klasie. Patrzenie na integrację powinno ogarniać wartość celów, jakim ma służyć obecność dziecka niepełnosprawnego w klasie . A celem właściwym jest wychowanie dziecka niepełnosprawnego ,,w'' integracji jaki ,,poprzez'' integrację

(D. Grzybowska, Edukacja i Dialog, 1997, nr 7, s. 121).

Proces integracji powinien być istotnym elementem kształcenia i wychowania niezależnie od tego , gdzie się on odbywa. Zasadniczo, integracja ze społecznością powinna być procesem, a nie stanem Wymaga on ciągłej i planowanej interakcji z rówieśnikami oraz możliwości łączenia się w różne nieformalne i formalne grupy. Skutkiem szkodliwej izolacji i segregacji dzieci niepełnosprawnych w placówkach oświatowych jest zagrożenie kompetencji społecznej i rozwoju pozytywnej tożsamości ( ,,Wychowanie i nauczanie integracyjne'', CMPP-P, Warszawa, 1998, s.37).

Czy dzieci powinny być integrowane w systemie szkolnictwa ogólnego?

Opinia społeczna przychyla się do akceptacji tej formy kształcenia dzieci niepełnosprawnych. Mają wówczas większe możliwości doświadczania prawidłowych relacji społecznych. Muszą jednak spełniać określone warunki adaptacyjne. Największe szanse mają dzieci o inteligencji przekraczającej ,,średnią''. Właściwa integracja zależy w przeważającej mierze od mechanizmów przystosowawczych. Czynnikami warunkującymi pozytywną akceptację jest środowisko rodzinne, opieka medyczna i krąg zajęć korekcyjno- usprawniających. Niebagatelną rolę spełnia także wsparcie techniczne i merytoryczne środowiska pedagogów szkolnictwa specjalnego. Proces integracji w środowisku rówieśniczym, najmniej boleśnie przebiega w klasach ,,młodszych''.(K. Błeszyńska, Nowa Szkoła, 1990, s. 490-491).

Zdaniem nauczycieli szkół specjalnych, integracja społeczna w szkole masowej ucznia z wadą słuchu, może przynieść sukces w przypadku:

Ponadto poziom akceptacji dziecka w grupie wiąże się nie tyle z rodzajem co z głębokością zaburzenia .Warunkiem powodzenia procesu integracji są także celowe oddziaływania wychowawcze wśród pełnosprawnych dzieci .(A. Maciarz, Kraków, 1990,s.31)

Mimo tego, nie oznacza to że ,,integracja'' w placówkach szkolnictwa ogólnodostępnego jest lepsza niż w szkołach specjalnych, które posiadają własne programy i możliwości o które trudno w placówkach szkolnictwa masowego. Szkoły te posiadają własne programy i realizują pracę rewalidacyjną w oparciu o bazę materialną i koncepcyjną o którą trudno w placówkach szkolnictwa masowego.

Należy wspomnieć o braku możliwości wszelkich przejawów dyskryminacji, które mogłyby mieć miejsce w przypadku umieszczenia dziecka niepełnosprawnego w szkole masowej. Wiadomo również z badań ,przeprowadzonych przez badaczy niemieckich (H. Goetze,1990),że łączenie uczniów zaburzonych w zachowaniu z nie zaburzonymi nie stwarza korzystnych warunków dla obu populacji w obrębie szkoły masowej. Dzieci z zaburzonym zachowaniem spotykają się z brakiem akceptacji społecznej, która jest wynikiem ich agresywności, chęcią rywalizacji i brakiem powiązań społecznych. Są to dzieci trudne, często wchodzące w konflikty z nauczycielami. Mają one dużą skłonność do izolowania się i tworzenia grup nieformalnych. Najkorzystniejszą formą edukacji tych dzieci jest zdaniem autora tekstu (A. Szecówka, Opieka. Wychowanie.Terapia.,1995,nr 2, s. 24-26) realizacja minimum programowego w szkołach resocjalizujących z udziałem bogatej profilaktyki społecznej, eliminującej przejawy niedostosowania społecznego.

Zatem niewłaściwym pomysłem jest idea rezygnacji z pracy wszystkich szkół specjalnych.

Niewątpliwie kształcenie specjalne posiada szereg wad, które są przesłanką szeregu zapędów reformatorskich dążących do likwidacji tej formy kształcenia. Do najważniejszych należą:

Zasadniczą sprawą w koncepcji autorów reformy edukacyjnej było znalezienie wyjścia w kwestii wypełnienia ,,luki' 'jaka kształtuje się pomiędzy szkolnictwem specjalnym a masowym, zwłaszcza przy stwierdzeniu braku drożności w obrębie tych dwóch form edukacji. Należało stworzyć prawidłowe warunki kształcenia dla tych dzieci niepełnosprawnych, które uczestniczą obecnie w ramach tzw integracji ,,ukrytej'', polegającej na umieszczeniu ich w zwykłych szkołach ogólnodostępnych, gdzie brakuje fachowej opieki i systemu zabezpieczeń. Aby nie dochodziło do tego typu niefortunnych sytuacji należy zmienić sposób myślenia wśród pracowników poradni psychologiczno- pedagogicznych i osób reprezentujących władze szkolne, w kwestii kwalifikowania uczniów do szkoły masowej tak aby tam znalazły warunki do odpowiedniego rozwoju wyłącznie dzieci z normą intelektualną (M. Zaorska, Człowiek niepełnosprawny, Bydgoszcz, 1998, s.106)

Sytuacja nieefektywnego modelu kształcenia specjalnego stwarza wrażenie braku koncepcji wychowania w szkołach specjalnych i masowych w kręgach reformatorów (K. Baranowicz, Edukacja i Dialog,1998,s.9-10)

Rozwiązania decydentów resortowych znalazły częściowe rozwiązanie w zapisach znowelizowanej Ustawy oświatowej z 1998 r., gdzie rozporządzenie o ramowych planach nauczania oddaje sporą liczbę godzin do zagospodarowania ( ok.20) przez placówki edukacyjne z uwzględnieniem potrzeb znajdujących się tam dzieci. Od dn. 1 stycznia 1997 zwiększono tzw. mnożnik uzupełniający w wysokości 4,0 algorytmu subwencji dla gmin, jeśli tworzy klasę integracyjną (Dz. Urz. MEN

z 23 grudnia 1996 r., nr 2, poz. 2).

Wprowadzenie tzw. systemu integracyjnego nie oznacza likwidacji szkolnictwa specjalnego, gdyż pełna integracja funkcjonalna w przypadku dzieci z głębszym upośledzeniem jest niemożliwa.

Są przecież i również niepodważalne zalety kształcenia dzieci i młodzieży w placówkach szkolnictwa specjalnego takie jak:

Godne uwagi są innowacje pedagogiczne, bazujące na doświadczeniach szkoły specjalnej. Można przecież realizować nauczanie dzieci upośledzonych w stopniu lekkim w szkole masowej bez osobnych klas lub wydalania dzieci ze szkoły. Program autorski realizowany z sukcesem a zaakceptowany przez rodziców i dzieci może zawierać dwutorową koncepcję nauczania niepełnosprawnych. Część usprawniająca może być realizowana w obecności pedagoga specjalnego a zasadnicza edukacja z udziałem dzieci pełnosprawnych może mieć miejsce w macierzystej klasie.

( B. Kulma, Integracja, 1999, s.36-37)

Koncepcja założeń reformy oświatowej zakładała powstanie tzw samorządowych ośrodków edukacji specjalnej których zadaniem miałoby być:

Problemy z przebiegiem wykształcenia na poziomie podstawowym, jak i średnim są przeszkodą nie pozwalającą przebrnąć przez procedurę kwalifikacyjną związaną z etapem egzaminów wstępnych . Niewielka liczba osób niepełnosprawnych pobiera wykształcenie w ogólnodostępnych liceach ogólnokształcących. Większość, niestety uczy się w szkołach specjalnych lub uczy się w trybie indywidualnym. Polski system edukacyjny cierpi na niski stopień przystosowania się do wymagań nowoczesnego społeczeństwa informatycznego. Problemem jest przygotowanie nauczycieli, nie radzących sobie z sytuacją nauczania osoby z określonym stopniem niepełnosprawności. Brakuje im wsparcia w zakresie rozwiązań problematyki metod pracy z osobami o określonych zaburzeniach i stopniu niedostosowania do obowiązujących norm. Niskie wynagrodzenie nauczycieli nie zwiększa wysiłku wkładanego w pracę z dziećmi ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. Wykształcenie dziecka często zależy głównie od silnego wsparcia rodziców i stopnia zaangażowania samego ucznia niepełnosprawnego.

32

40



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
03 Rozdzial 1 cz 1
Rozdział I cz 4
rozdział 6 cz 3
Andragogika rozdzial 4 cz 2tttt Nieznany
ROZDZIAŁ 9 cz.1, Resocjalizacja - Rok I, SEMESTR I, Wprowadzenie do psychologii, EGZAMIN
Rozdział 3 cz
Rozdział 4 cz II
Andragogika rozdzial 5 cz 2
Wojciszke, Rozdział 2 cz. I, WIEDZA O ŚWIECIE SPOŁECZNYM
Rozdział I cz II diagnostyka
Rozdział 5 cz.1, rozdziały przetłumaczone inż genetyczna
spojrzenie turysty rozdział I ,cz 1
Andragogika rozdzial 3 cz 3
Rozdzial X cz 2 postep przygotowawcze, prawo cywilne, prawo cywilne część II, Zobowiązania
Mietzel. Rozdział V cz. 1, Resocjalizacja - Rok I, SEMESTR I, Wprowadzenie do psychologii, EGZAMIN
Wojciszke, Rozdział 2 cz. II, Wojciszke rozdział 2
Rozdział 9 (cz II)
Rozdział 4 cz I
rozdzial 4 cz 2

więcej podobnych podstron