X. Imperium rzymskie jako pomost między cywilizacjami antyczną i zachodnią

• 753 r. p.n.e.- legendarna data założenia Rzymu

• 510 r. p.n.e.- Rzymianie obalają zwierzchnictwo etruskich królów- rozpoczyna się rzeczywista historia Rzymu

• Rzym wyrósł na główne miast Lacjum (od niej przymiotnik łaciński)- niewielkiej krainy italskiej.

• Położenie geograficzne:

• Rzymianie byli Italiakami- niewielki odłam ludu Indoeuropejczyków zamieszkujący środkową część Półwyspu Apenińskiego- pomiędzy Wielka Grecją na południu, a dzisiejszą Toskanią (wtedy Etrurią) zamieszkaną ówcześnie przez lud przedindoeuropejski, azjanicki.

• Na północ od Etrurii w dolinie Padu, osiedli Celtowie i ta część półwyspu nazwana została przez Rzymian Gallia Cisalpina, czyli część Galii położona po tej samej, co oni stronie Alp.

• Italiakowie odegrali w dziejach powszechnych role nieproporcjonalnie wielką w stosunku do ich liczby.

• Italiakowie stworzyli państwo uniwersalne, stanowiące pomost między helleńską cywilizacją antyczną, a owymi młodszymi historycznie gałęziami Indoeuropejczyków (Celtowie, Germanowie, Słowianie), którzy stworzyli nową cywilizację łacińską, albo zachodnią, albo europejską

• Italiakowie byli zaledwie zachodnim buforem ludów Indoeuropejskich (podobnymi buforami byli na południu- Hetyci, a na wschodzie Toharowie)

• Bufor italski oddzielał świat helleński, mówiący po grecku, od świata celtyckiego

• W 387 r. p.n.e. pod wodzą Brennusa Celtowie wdzierają się do Rzymu, w 279 r. p.n.e. do Macedonii i Grecji- później osiedlają się w północno zachodniej Francji

• Imperium rzymskie:

• wschód- grecki

• południowy- zachód- podbity przez Kartaginę

• północ- Galia oraz Brytania- Celtykie

• w późnej fazie cywilizacji antycznej (200 r. p.n.e.- 300 r. m n.e.) cała zachodnia połowa Imperium przejęła język Rzymian (łaciński), z którego wyłoniły się różne języki romańskie: włoski, francuski, hiszpański i portugalski, rumuński (w Dacji)

• podział Dioklecjana:

• linia południkowa rozgraniczała imperium na część łacińsko i grecko języczną

• biegła w Afryce środkiem dzisiejszej Libii, a w Europie- środkiem byłej Jugosławii

• Libijska Trypolitania oraz jugosłowiańska Chorwacja znalazły się w strefie języka łacińskiego.

• Libijska Cyrenajka i jugosłowiańska Serbia- w strefie języka greckiego

• We wschodniej strefie pozostała łacińska enklawa- Dacja- Rumunia

• Trzy epoki sekularne:

• I republika rzymska (do 31 r. p.n.e.)- podbój zasadniczych obszarów imperium

• II cesarstwo rzymskie w fazie ekspansji- do Trajana (98-117 n.e.) za którego imperium osiągnęło maksymalny rozrost (wszystkie wybrzeża Morza Śródziemnego, na północy do Renu i Dunaju, na wschodzie do Eufratu a na płd. do pustyni)

• III- do upadku Rzymu

posiadłości Rzymu według części świata	powierzchnia w tys. km^2	ludność w mln	gęstość zaludnienia, liczba osób na km^2
w Europie	2 231,0	23,0	10
w Azji	665,5	19,5	30
w Afryce	443,0	11,5	26
całość imperium	3 339,5	54,0	16

Imperium rzymskie na przełomie ery

• opis terytorium:

• terytorium było przede wszystkim europejskie (2/3 ludności)

• największe w historii świata państwo pod względem ludności nim objętej

• prawdopodobnie około ¼ ludności ówczesnej ziemi, podlegała imperium rzymskiemu

• późna faza cywilizacji antycznej była epoką ujednolicania się kultury materialnej i duchowej w państwie uniwersalnym, które panowała nad całą zachodnią połową Starego Świata

• wczesny Rzym wyrastał w cywilizacyjnej szkole etruskiej (będącej zbitkiem cywilizacji helleńskiej i innych)

• Rzym przejął zasadnicze rysy cywilizacji Helleńskiej

• Cywilizacja helleńska rozszerzała się w całej zachodniej połowie starego świata

• na wschodzie rozszerzyła się dzięki podbojowi imperium perskiego przez Aleksandra Wielkiego

• na zachodzie cywilizację helleńską wchałaniała również Kartagina. Podczas drugiej wojny punickiej (218-201 p.n.e.) wpływ cywilizacji helleńskiej na obie strony tej wojny był niezwykle wyraźny

• Ekspansja chrześcijaństwa

• w Rzymie głód nowej uniwersalnej religii

• chrześcijaństwo stało się religią równouprawnioną na początku IV w. n.e., a jedyną uprzywilejowaną religią państwową wkrótce potem, także w IV stuleciu n.e.- była to cezura wyznaczająca granicę między cywilizacją antyczną, a rodzącymi się na jej gruzach nowymi cywilizacjami rolniczymi trzeciej generacji

• Dwa poglądy na to w jaki sposób imperium rzymskie pomogło rozwojowi i zwycięstwu nowej religii uniwersalnej:

• czynna rola imperium- wynik interwencji Opatrzności, tworzącej państwo uniwersalne po to, aby „wypełniły się czasy” dla przyjścia na świat Chrystusa i objawienia nauki, która w takim wielkim państwie miała ułatwione warunki powszechnego głoszenia

• bierna- przez stworzenie „systemu naczyń połączonych” z całego rejonu śródziemnomorskiego ; ze spacyfikowania Morza Śródziemnego, na którym, oczyszczonym w I w. p.n.e. z plagi piratów, na trzy wieki zapanował Pax Romana; z oplecenia trzech kontynentów wokół wybrzeży Śródziemnomorskich systemem dróg bitych ułatwiających poruszanie się

• czynnie imperium Rzymskie stało się zawziętym przeciwnikiem chrześcijaństwa. Państwo rzymskie, było nawrotem do wszechpotężnego państwa z czasów cywilizacji najdawniejszych- państwo takie nie mogło tolerować religii, jaka kultowi państwa nie mogła dać pierwszeństwa przed własnymi zasadami, religii dążącej do „królestwa nie z tego świata”.

• adresowane na równi do wolnych i niewolników, chrześcijaństwo przemawiało do serc „proletariatu wewnętrznego”, sojusznikiem i współwyznawcą stał się wkrótce „proletariat zewnętrzny” naciskających z zewnątrz na granice imperium na Dunaju i Renie plemion germańskich

• chrześcijańska społeczność romańsko- germańska stworzyła nową cywilizację europejską na gruzach cesarstw zachodniorzymskiego.

EPOKA	ZACHÓD STAREGO ŚWIATA		WSCHÓD STAREGO ŚWIATA
	inspiracja Północy	inspiracja Południa
300- 800 n.e.	ISLAM Religia uniwersalna Południa	ANIMIZM ARABSKI	WADŻRAJANA Tybet
200 p.n.e.- 300 n.e.	HELLENIZM	CHRZEŚCIJAŃSTWO Religia uniwersalna północy	MAHAJANA HINAJANA Azja wschodnia Azja pd.- wsch
700- 200 p.n.e.	ZOROASTRIANIZM Najwcześniejsza religia uniwersalna Zachodu	MOZAIZM	BUDDYJSKIE IMPERIM ASIOKI (Indie) BUDDYZM Najwcześniejsza religia uniwersalnego Wschodu

Korzenie religii uniwersalnych i ich rozwój w obu częściach starego świata

epoka dziejów	zachód starego świata	wschód starego świata
faza środkowa cywilizacji antycznej 700-200 p.n.e	Zaratustra (628- 551 p.n.e.) po niewoli babilońskiej (589- 539 p.n.e.) idee zoroastriańskie przejęte przez judaizm w Palestynie	Budda (566- 486 p.n.e.) Indie zjednoczone pod rzadami Asioki (273-232 p.n.e.) prpagatora buddyzmu.
faza późna cywilizacji antycznej 200 p.n.e.- 300 n.e.	Na podłożu judaizmu powstaje chrześcijaństwo. Synteza chrześcijaństwa oraz hellenizmu oraz jego misjonarska ekspansja na obszarze imperium rzymskiego.	Misjonarska ekspansja buddyzmu poza Indie- ku Azji Południowo- Wschodniej (hinajana) i ku Azji Wschodniej (mahajana)
faza wczesna cywilizacji europejskiej 300- 800 n.e.	Na półwyspie Arabskim powstaje islam. Ekspansja islamu niszczy zoroastrianizm w Iranie i wypiera chrześcijaństwo z jego afroazjatyckiej kolebki Europy.	Misjonarska ekspansja buddyzmu przez Himalaje do Tybetu (wadżrajana). Odrodzony hinduizm wypiera buddyzm z jago indyjskiej kolebki.
faza środkowa cywilizacji europejskiej 800- 13000 n.e.	Chrześciajństwo- religią Europy	Buddyzm- „światłem Azji”
faza późna cywilizacji europejskiej 1300- 1800 n.e.	Podróżnicy europejscy poznają wschodnią cześć Starego Świata. Negatywna reakcja na spotkanie z buddyzmem- „parodią obrzędów chrześcijańskich”	Wschodnia część Starego Świata poddana zamorskiej ekspansji Europy. Negatywna reakcja na spotkanie z cywilizacją kolonizatorów.
nowożytna rewolucja przemysłowa XIX- XX w.	Filozoficzne spotkanie Wschodu zapoczątkowane przez Artura Schopnhauera- pozytywna recepcja buddyzmu	Daleki Wschód przejmuje materialnr, a nastepnie duchowe osiągnięcia Zachodu- pozytywny stosunek do wartości cywilizacji zachodniej.

Rozwój religii uniwersalnych i kontaktów między nimi

• powrót do idei silnego państwa w schyłkowej fazie cywilizacji antycznej

• Imperium rzymskie było poczwarką konieczną do przekształcenia larwy cywilizacji antycznej w motyla cywilizacji zachodniej

• Przechowało ono dla cywilizacji zachodniej wiele wartości, ale i negatywy (astrologie)

• Schyłkowa faza antyku jest okresem cofnięcia się wiedzy, w stosunku do helleńskiej fazy środkowej

• Największy problem imperium Rzymu- podporządkowanie wszystkich celów zadaniu obrony państwowości

• rozszerzenie praw obywatelskich mieszkańców Rzymu, na wszystkich wolnych mieszkańców Italii

• zastąpienie pryncypatu przez Dioklecjana dominatem (w 284 r. n.e.)

• chrystianizacja imperium (doprowadziła do rozłamu na wschód i zachód i później na osi północ- południe -na chrześcijaństwo i islam)

JUDAIZM

---