Współczesne mechanizmy i procesy globalizacji stanowią przedmiot badań globalistyki, czyli nauki o globalnych problemach współczesnego świata. Proces globalizacji pojmowany jest na wiele sposobów. Uważam,
że trafnym określeniem globalizacji jest dążenie do utworzenia wspólnego świata. Samo słowo globalizm (liczące 400 lat) pochodzi od łacińskiego słowa „glob-are”, które oznacza - tworzy kulę. Globalizm dąży więc do utworzenia jednego wspólnego państwa, jednej społeczności ludzkiej, której nie dzielą granice geograficzne, ekonomiczne, kulturowe ani polityczne.
Ale czy na pewno jest to korzystne?
W XX wieku stosunki międzypaństwowe uległy częściowej globalizacji. Po II wojnie światowej powstał, przygotowany przez administrację amerykańską, projekt stworzenia nowego ogólnoświatowego ładu gospodarczego. Plan zakładał stworzenie organizacji z zakresu handlu światowego - Światowej Organizacji Handlu, Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju zwanego Bankiem Światowym i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W rozbudowanej formie istnieją one do chwili obecnej, powstały także nowe regionalne organizacje. Tak, więc na świecie zostały już utworzone organy, które dążą do integracji państw - globalizacji; ale czy to wystarczy?
Na współczesne mechanizmy globalizacji składa się m.in. działalność transnarodowych korporacji gospodarczych jak i funkcjonowanie międzynarodowego systemu bankowego. Istotną rolę odgrywa również zorganizowanie globalnej sieci transportu lotniczego, wytyczenie szlaków oceanicznych, budowa kontynentalnych i transkontynentalnych linii kolejowych, sieci autostrad. Stanowi to podstawę rozwoju całej infrastruktury transportu, bez których ludzka egzystencja wydawałaby się niemożliwa. Szczególnie duże znaczenie w procesie globalizacji pełni globalnie pojęta komunikacja. Stała się ona możliwa dzięki zastosowaniu technologii elektronicznej oraz wprowadzeniu języka narodowego, jakim jest język angielski.
Na integrację państw całego świata wpływ mają także międzynarodowe organizacje np. Organizacja Narodów Zjednoczonych - ONZ, Green Peace International, jak również liczne międzynarodowe imprezy sportowe -jak np. tegoroczne Igrzyska Olimpijskie w Salt Lake City. Wielki w tym udział ma również powszechny i globalny rozwój mediów, które umożliwiają bezzwłoczne i ciągłe przekazywanie informacji. Bezpośrednią reakcją na globalizację jest proces integracji państw i systemów. Przejawem tego procesu jest decyzja Unii Europejskiej, która w tym roku w krajach członkowskich wprowadziła jednakowy system pieniężny. Dokonując integracji monetarnej, państwa członkowskie umożliwiły swoim obywatelom szybki i łatwy dostęp do produktów w tych krajach oraz zapewniły większą swobodę w poruszaniu się po Unii Europejskiej bez potrzeby wymiany walut narodowych - teraz nowa waluta Euro spełnia część zadań integracji.
Globalne problemy gospodarki związane są z okresem rozwoju cywilizacji informacyjnej, która rozwinęła się w ostatnich 30 latach, a jej podstawową wartością jest informacja, wiedza i kompetencja. „Efektywność funkcjonowania cywilizacji informacyjnej wyznaczają trzy zakresy wykorzystania wiedzy w działalności gospodarczej. Dotyczą one marketingu towarów i usług, ich reklamy oraz public relations, czyli odpowiedniego kształtowania wizerunku usług i towarów wśród odbiorców i użytkowników.”
Nowy ład gospodarczy oznacza odejście od pracy fizycznej na rzecz pracy umysłowej. Praca oparta na wykorzystaniu wiedzy i umiejętności, staje się podstawą przychodów i zysków. Szybki rozwój technologii wymusza od narodu efektywnego rozwoju siły umysłowej, która będzie wpływać w przyszłości na pomyślność lub też niepomyślność, każdego państwa.Tylko społeczeństwo wykształcone i przygotowane na poziomie edukacji akademickiej może w pełni korzystać z osiągnięć technologii XXI wieku. Zastosowanie technologii poprzez elektronizację wymiany informacji sprawia, że wszelkie transakcje przeprowadzane są z prędkością czasu rzeczywistego - niezwłocznie i nieustannie dostosowując się do zmian warunków rynkowych. Sieć staje się środowiskiem komunikacji i współpracy bez względu na bariery czasowe. Światowe sieci informatyczne gospodarki stają się motorem nowoczesnej działalności i podstawą dystrybucji usług. Tak więc, nowa gospodarka to gospodarka cyfrowa. Technika cyfrowa zastępuje analogową we wszystkich systemach wewnętrznej komunikacji
i prezentacji. Dotychczasowe materialne, fizyczne instytucje i urządzenia mogą być zastąpione przez wirtualne odpowiedniki, czego efektem będzie przemiana wszelkich relacji gospodarczych. Rozwój systemów rzeczywistości wirtualnej zmienia charakter fizycznej reprezentacji czynności. Nowy model działalności gospodarczej to dosłownie
i w przenośni praca w sieci - powstanie wirtualnych przedsiębiorstw, instytucji wymiany gospodarczej, agencji rządowych - czyli praca świadczona z dowolnego miejsca na ziemi. Rozpatrzyć też trzeba drugą stronę medalu. Powstawanie nowych wysoko opłacanych profesji i miejsc pracy wpływa na brutalne eliminowanie niewykwalifikowanej siły roboczej,
co grozi pojawieniem się poważnych niepokojów społecznych. Będzie szerzyć się bezrobocie, jeśli postęp dokonany w elektronice w ostatnich latach będzie powszechnie wdrażany i stosowany. Tysiące ludzi straci pracę, np. nie będzie już opłacalny zawód listonosza, gdyż wszyscy będą posługiwać się pocztą elektroniczną. Taki stan rzeczy będzie potęgował pogłębiający się rozdźwięk między ludźmi posiadającymi wiedzę, dostęp
do informacji i sieci, a resztą społeczeństwa, niemającą w ogóle pojęcia
o nowoczesnej technologii a tym bardziej szans na korzystną pracę.
Globalizacja procesów gospodarczych oraz komputeryzacja
i informatyka to tzw. „nowa ekonomia”. Jednym z jej przejawów jest tworzenie elektronicznych metod komunikacji, dzięki którym powstaje globalne społeczeństwo informacyjne. Poznanie i tworzenie mechanizmów oddziaływania na proces globalizacji ma zminimalizować ryzyko chaosu ekonomicznego w gospodarce światowej. Komputeryzacja dotyczy stosunków ekonomicznych, zwłaszcza rozliczeń finansowych, nie jest wyłącznie uprawnieniem wzajemnych relacji. Przykładem wkroczenia techniki informatycznej w sferę pieniądza jest szerokie zastosowanie
w Polsce i na świecie tzw. elektronicznych kart płatniczych. Zgodnie
z planami międzynarodowych banków przewiduje się wprowadzenie pieniędzy elektronicznych funkcjonujących w obiegu za pomocą tzw. kart kredytowych działających na zasadzie mikrochipu, z równoczesnym wycofaniem z obiegu banknotów i monet. W bardziej śmiałych planach zakłada się wszczepiane do organizmu człowieka podskórnych mikrochipów. Dzięki temu możliwy stanie się dostęp do licznych zasobów informacji i baz danych z dowolnego miejsca na świecie. Szerokie zastosowanie mikrochipów niesie ze sobą nie tylko korzyści płynące
z elektronicznego handlu w Internecie, ale również niebezpieczeństwo związane z totalną kontrolą nad wszystkimi ludźmi.
Taką praktykę stosuje się dzisiaj wobec zwierząt, np. psów, które zaszczepia się wprowadzając podskórnie mikrochip umożliwiający szybką identyfikację psa a zarazem kontrolę ich opiekunów zgodnie z obowiązkiem prawnym.
Wśród dylematów globalizacji gospodarczej sugeruje się otwarcie rynków krajowych na międzynarodowy handel. Ma to związek z pełną integracją, unifikacją polityki monetarnej, fiskalnej, społecznej oraz ustanowiony zostaje ponadnarodowy organ decyzyjny. Dylematem jest również liberalizacja handlu prowadząca do zniesienia wszelkich barier celnych, obok ustanowienia wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich oraz zniesienia ograniczeń handlu w obrębie krajów członkowskich. Następuje zniesienie wszelkich dyskryminacji na rynkach usług i czynników produkcji. Jednym z symptomów pełnej integracji jest powstanie globalnej giełdy. Podstawową zasadą handlu jest „nie wytwarzanie niczego,
co można gdzie indziej kupić taniej” - teza Adama Smitha. Konieczne jest więc zwiększenie efektywności, sprawności i skuteczności ekonomicznej gospodarki.
Dylematem globalizacji jest również zapobieganie i przeciwdziałanie emigracji międzynarodowej, a co za tym idzie przepływ kapitału. Ludzie niezadowoleni sytuacją kraju wyjeżdżają za granicę (np. do USA),
gdzie mogą przy korzystnych warunkach ekonomicznych więcej zarobić. Przyczyna jest oczywista. W dzisiejszych czasach istnieje duże zróżnicowanie majątkowe pomiędzy państwami na całym świecie.
W niektórych państwach panuje bieda w wyniku licznych wojen, zadłużeń czy złej polityki rządu, zaś inne mają góry sztabek złota umieszczone
w bankach. Tak wielkich różnic ekonomicznych i gospodarczych nie można wyrównać w ciągu kilku lat. Wymaga to wielu zmian, wyrzeczeń, wzajemnej pomocy państw i co najważniejsze - pokoju i zrozumienia. Do tego właśnie dąży globalizacja - do równości społecznej.
Jednak, aby doszło do całkowitej integracji państw, powinna być stworzona jedna wspólna kultura tych krajów. Pojawiają się jednak problemy związane z ewangelizacją, narzucaniem lub dominacją jednej religii, jednej ideologii, czyli w efekcie jednej kultury. Tymczasem zauważamy nowe zagrożenia dla pokoju wynikające z różnic kulturowych i religijnych państw. Każde państwo ma swoje obyczaje, zwyczaje, które odróżniają go
od pozostałych krajów, dlatego są wyjątkowe. Istnieją państwa otwarte
na wielość ideologii, ale nie wszystkie kraje są tak tolerancyjne.
Procesy modernizacji i unowocześniania cywilizacji zatracają prawdziwą kulturę narodu, co wielu ludziom a w szczególności starszym
się nie podoba. Przykładem może być przyjmowanie świąt państw sąsiednich, zapominając o tradycjach narodowych. Na zmianę obyczajów ma wpływ szybki rozwój krajów zachodnich, na których współczesna młodzież próbuje się wzorować i czerpać przykłady.
Dylemat współczesnej cywilizacji i kultury obejmuje realizację idei imperium. Sięga ona czasów starożytnych a mimo to pozostaje aktualna tylko, że w nowej formie. Idea ta obejmuje próbę tworzenia jednego systemu zarządzania czy wspólnego systemu monetarnego państw członkowskich.
Tak więc dane państwo członkowskie pozostaje przy swoich obyczajach
i kulturze łącząc się w całość z innymi państwami poprzez np. walutę, politykę. Wpływ na współczesną cywilizację mają również zmiany wynikające z odkryć geograficznych i towarzysząca temu kolonizacja kulturowa.
Brak wykształcenia jest główną barierą rozwoju cywilizacji. Wiedza
nie ma granic, a edukacja w zakresie pracy zawodowej staje się warunkiem skutecznej i wydajnej pracy. Na sektorze prywatnym spoczywa odpowiedzialność za rozwój intelektu. Należy inwestować w wykształcenie, aby osiągnąć wyższe stany świadomości organizacji. Obecnie środowisko sieciowe staje się dla przedsiębiorstw obszarem pracy, a zarazem nauki
np. obecność globalnych koncernów zmusza firmy lokalne do dostosowania się do wymogów współczesnej gospodarki, a poprzez przepływ kadr przekazuje im wiedzę pozwalającą sprostać tym wyzwaniom. Współcześnie wielka nadzieja pokładana jest w interaktywnej edukacji poprzez internet,
która ma na celu zrewolucjonizować szkolnictwo. Już teraz na terenie Polski, gdy wykładowca chce wykładać w dwóch różnych miejscach w kraju organizowane są wykłady przez internet. Najnowsze osiągnięcia informatyki wpływają na utworzenie edukacji wirtualnej. W ten sposób nowy ład ekonomiczny wyznacza nowe reguły edukacji w stosunku do potrzeb
i oczekiwań odbiorców, odbiegając od typowych zasad nauki w szkołach.
Zwrócić uwagę powinniśmy też na to, aby kształcenie ludności
w krajach mniejszych, gorzej położonych pod względem geograficznym czy słabiej rozwiniętych pod względem cywilizacyjnym przebiegało intensywniej niż w pozostałych krajach. Powód jest oczywisty. Konieczne jest,
aby ludność przyswajała elementy kultury międzynarodowej, aby dorównać do światowego poziomu życia i pracy, a nie tylko zatrzymywać się na etapie własnej narodowej kultury. Mam na myśli w szczególności młodzież,
aby nie uwsteczniła się, tylko wytrwale i z pozytywnymi wynikami uczyła się języka światowego po to, aby w przyszłości bez problemu odnaleźć się na rynku pracy.
Globalizacja świata jest nieuchronna, choćby jako konsekwencja prawa wolności swobodnego przepływu ludzi, kapitału, towarów, usług.
W związku z tym wszelkie bariery ograniczające i hamujące te tendencje będą stopniowo likwidowane. Prawda jest taka, że ci, którzy odwracają się od jednoczącego świata, wypadają ze światowej wymiany handlowej, inwestycyjnej i technologicznej. Dokąd prowadzi ta droga, pokazuje przykład Korei Północnej, gdzie panuje nędza, głód, zacofanie. Rozwój procesów globalizacji stopniowo dąży do powstania społeczeństwa globalnego, którego istotnymi wartościami byłyby: pokój, sprawiedliwość, równość
i wolność. Na przeszkodzie jednak stoją liczne poróżnienia wyznaniowe
i obyczajowe. Źródłem problemów globalnych są narastające sprzeczności w naturze, kulturze, życiu społeczno-politycznym i gospodarczym.
Globalizacji - mimo, że stwarza nie tylko szanse, ale i zagrożenie
- nie unikniemy;
Czy warto więc bronić się przed nią?
5