1. Treść Międzynarodowych stosunków Gospodarczych

Międzynarodowe stosunki gospodarcze,

1) powiązania ekonomiczne (więzi ekonomiczne) między różnymi krajami, rozumiane jako stosunki między państwami, ale także między konkretnymi podmiotami ekonomicznymi, przedsiębiorstwami obejmujące międzynarodowe sfery wymiany dóbr, usług i czynników wytwórczych przez ich eksport i import;

2) gałąź wiedzy, czyli nauka o międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Obejmują one rzeczywistość oraz badania nad nią. W ich zakres wchodzą takie kwestie, jak międzynarodowy ład gospodarczy, międzynarodowe organizacje gospodarcze i ich funkcjonowanie, stan i perspektywy rozwoju gospodarki globalnej, procesy i mechanizmy w niej zachodzące, kwestie walutowe, rynki finansowe, handel i przepływ kapitału, formy integracji gospodarczej, w tym integracji regionalnej, zasady i stopień rozwoju współpracy międzynarodowej, polityka rozwojowa na rzecz obszarów zapóźnionych, krajów rozwijających się.

Ważną dziedziną ekonomii - lokalizowaną w obszarze makroekonomii - jest ekonomia międzynarodowa, nazywana najczęściej międzynarodowymi stosunkami ekonomicznymi lub międzynarodowymi stosunkami gospodarczymi. Jako dyscyplina naukowa, zmierza ona do poznania zasad i mechanizmów funkcjonowania współczesnej gospodarki światowej i należy do najbardziej rozwijanych dziedzin teorii ekonomii w jej szerokim rozumieniu. Jest to w dużej mierze wynikiem jej związków z przemianami w strukturze współczesnej gospodarki światowej.

Nauka o MSG obejmuje zarówno problematykę teorii, jak i polityki. Rozpatruje zjawiska zarówno z punktu widzenia świata jako całości, jak i określonego kraju czy grupy krajów.

MSG - nazywane także międzynarodowymi stosunkami gospodarczymi - to część ogólnych stosunków ekonomicznych, nawiązywanych na forum międzynarodowej działalności gospodarczej.

Obejmują one:

a) międzynarodowy podział pracy;

b) międzynarodowy obrót gospodarczy (międzynarodową wymianę gospodarczą), obejmujący:

- międzynarodową wymianę towarów,

- międzynarodową wymianę usług,

- międzynarodowe obroty (transfery) kapitałowe,

- międzynarodowe przepływy technologii,

- międzynarodowe przepływy ludności (siły roboczej);

c) międzynarodowe stosunki finansowe.

Oddziałują one na wszystkie sfery działalności gospodarczej, wpływają na tempo i kierunki rozwoju gospodarczego, decydują o pozycji ekonomicznej i politycznej poszczególnych krajów w świecie.

2. Czym motywowane jest rosnące zainteresowanie przedmiotem MSG?

Badanie problemów międzynarodowego handlu i pieniądza stanowiło zawsze żywą i kontrowersyjną część teorii ekonomii.

Dzięki nasilonej międzynarodowej wymianie towarowej i międzynarodowym przepływom kapitału gospodarki różnych krajów są ze sobą ściślej powiązane, niż to miało miejsce kiedykolwiek wcześniej. Równocześnie gospodarka światowa jest dziś bardziej niestabilna niż w minionych dziesięcioleciach. Nadążanie za przemianami staje się dużą troską strategii biznesu i narodowej polityki ekonomicznej. Przemiany te są przedmiotem zainteresowania dyscyplin naukowych, w szczególności MSG.

Tematami MSG są: korzyści z handlu, struktura handlu, protekcjonizm, bilans płatniczy, czynniki określające kurs walutowy, problemy koordynacji polityki międzynarodowej oraz międzynarodowy rynek kapitałowy.

Współczesny rozwój gospodarki przynosi właśnie te problemy, takie same jakie frapowały ekonomistów w poprzednich stuleciach.

Podobne sytuacje, fakty, idee pozwalają kolejnym pokoleniom na wyciąganie wniosków, np.: analiza kursów walutowych, nowe teorie handlu zagranicznego, analiza międzynarodowych przepływów kapitału.

MSG jest dyscypliną ciągle pulsującą życiem, wzbogacaną. Zwiększa się znaczenie handlu zagranicznego, pojawiają się nowe powiązania rzeczowe i instytucjonalno - pieniężne, odgrywające coraz ważniejsza rolę w gospodarce. Pojawiają się nowe podmioty. Z jednej strony są to korporacje transnarodowe i różne ugrupowania integracyjne, z drugiej zaś pojedyncze kraje wiążące ściśle swój rozwój gospodarczy ze wzrostem udziału w stosunkach międzynarodowych.

3. Główne cele zagranicznej polityki ekonomicznej.

Zagraniczna czy międzynarodowa polityka ekonomiczna - określa metody i środki osiągania przez państwo postawionych sobie celów go­spodarczych oraz osiągania celów różnych krajów na drodze współpracy gospodarczej z zagranicą, głównie przez zawieranie międzynarodowych porozumień gospodarczych, jak też tworzenie wspólnych, międzynarodo­wych instytucji i organizacji gospodarczych.

ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA - świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem oddziaływania jest przepływ czynników produkcji, towarowy i usługowy obrót np.: praca, kapitał, technologia, zasoby naturalne.

Cele:

1. Jakościowe - poprawa terms of trade, wzrost wydajności pracy poprzez wydłużenie produkcji związanej z rozwojem eksportu, podniesienie poziomu technicznego produkcji w wyniku importu nowoczesnych technologii, zmiany strukturalne
   w gospodarce

2. Ilościowe - osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego salda bilansu handl, zagwarantowanie dostaw i energii na potrzeby kraju, osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych
   w kraju bądź własnych za granicą.

3. Różny horyzont czasowy - okres krótki (wyraźne poprawienie sytuacji, np.: zwiększenie eksportu, poprawa salda bilansu handlowego (ograniczanie importu), mogą być często zmieniane), średni (zadania skomplikowane, zwiększenie serii produkcji, podniesienie poziomu technicznego), długi (zmiana struktury w gospodarce, najlepiej stałe cele)

Cele polityki - stosowane i realizowane są przy pomocy narzędzi polityki ekonomicznej

4. Główne narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej

Narzędziami ZPE nazywamy elementy mechanizmu ekonomicznego funkcjonującego
w danym kraju, wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia celów tej polityki.

Narzędzia ZPE:

• takie, które służą Państwu do oddziaływania na wszystkie podmioty gospodarki
  w kraju i dotyczą całej gospodarki kraju i dla polityki zagranicznej np.: kurs walutowy, stopa %

• służą bezpośrednio w stosunkach gospodarki z zagranicą (dotyczą całej gospodarki narodowej) np.: cła ograniczenia parataryfowe i pozataryfowe, budżet Państwa, podatki i cała polityka fiskalna

5. W jaki sposób działa kurs walutowy jako narzędzie zagranicznej polityki ekonomicznej?

Kurs walutowy decydował o rozwoju stosunków handlowych i produkcyjnych z zagranicą. Wyznacza on poziom cen dewizowych w eksporcie i poziom cen krajowych w imporcie. Stwarza to Państwu możliwość oddziaływania na zmiany bilansu handlowego. Wyróżniamy 4 metody takiego oddziaływania: obniżkę kursu walutowego rozłożoną
w czasie bądź jednorazową.

Jednorazową obniżkę nazywamy dewaluacją, a służy ona zwiększeniu konkurencyjności towarów eksportowanych i zmniejszeniu konkurencyjności towarów importowanych. Obniżka także jednorazowa zwana rewaloryzacja służy obniżeniu inflacji. Zmniejsza się konkurencyjność towarów krajowych na rynku międzynarodowym i wzrasta konkurencyjność towarów importowanych na rynku krajowym.

Rozłożonymi w czasie obniżkami kursu są: deprecjacja i aprecjacja. Deprecjacja przywraca stopniowa równowagę bilansu handlowego przez potanienie eksportu
i podrożenie importu. Aprecjacja służy zwalczaniu inflacji. Może być stosowana
w warunkach braku trudności związanych ze zrównoważeniem bilansu handlowego
i płatniczego. Podnosi ceny eksportu danego kraju i obniża ceny jego importu, prowadząc do pogorszenia bilansów (płatniczego i handlowego).

6. Jak działa stopa % jako narzędzie ZPE?

Stopa % jest to stosunek sumy, którą się płaci za użytkowanie kapitału pieniężnego, do wielkości tego kapitału. Najczęściej ustalana jest na rok. W polityce ekonomicznej może ona zachęcać lub zniechęcać do lokowania depozytów w określonych walutach, depozyty przynoszą odsetki zgodnie za stopą odpowiadającą ich walucie. Są one swego rodzaju pożyczkami udzielanymi bankom przez właścicieli depozytów, a oprocentowanie jest rekompensatą za te pożyczki.

W gospodarce rynkowej stopa % kształtuje się pod wpływem relacji między podażą funduszy pożyczkowych na rynkach finansowych a popytem na te fundusze. Wysokość stóp %jest zróżnicowana w zależności od terminu, na jaki jest udzielana pożyczka i od związanego z nią ryzyka, a także od stopy inflacji.

Państwo może oddziaływać na stopę % podnosząc lub obniżając oprocentowanie depozytów w walucie krajowej. Robi to za pomocą stopy dyskontowej ustalanej przez bank Centralny.

Polityka zmiany stopy % wpływa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Wzrost dochodów z depozytów zachęca kapitał obcy do lokat w tej walucie. Obniżka dochodów wpływa na ucieczkę kapitału obcego. Zmianie w tym przypadku ulega bilans płatniczy.

7. Na czym polega polityka liberalizmu ekonomicznego w handlu zagranicznym?

8. Na czym polega polityka protekcjonizmu w handlu międzynarodowym?

Protekcjonizm w MSG polega na wykorzystywaniu przez Państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki. Jest on pochodną polityki interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

Do pozytywnych stron protekcjonizmu można zaliczyć: ochronę bilansu płatniczego przed nierównowagą, ochronę rynku wewnętrznego przed niszczącym dla produkcji rodzimej działaniem konkurencji zagranicznej, ochronę nowych gałęzi przemysłu, przeciwdziałanie bezrobociu.

Protekcjonizm rodzi również wiele skutków negatywnych zwłaszcza, gdy jest stosowany w długim okresie. Należą do nich: utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, osłabianie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym, tendencje do ograniczania zakresu otwartości gospodarki wobec zagranicy.

Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony wła­snego rynku np. przez redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.

Całkowita liberali­zacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla towarów i przedsiębiorstw zagranicznych.

Jej przeci­wieństwem jest polityka protekcjonizmu, która polega na wzroście utrud­nień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu środków popiera­nia eksportu.

Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem. W całym okresie powojennym ścierały się oba kierunki polityki handlowej, a więc dążenia i konkretne działania zmierzające do wzrostu otwartości rynków narodowych wobec gospodarki światowej oraz do zwiększenia stopnia ochrony rynków narodowych.

Oba te kierunki występowały z różną intensywnością w poszczególnych krajach i w różnych okresach. Potwierdzały one przy tym ogólną prawidłowość, występującą w okresach poprzednich, że liberalizacją były zainteresowane te kraje, których gospo­darki miały dużą zdolność konkurencyjną w skali międzynarodowej.

Za protekcjonizmem opowiadały się natomiast kraje słabsze wykazujące mniejszą zdolność do konkurowania na rynkach międzynaro­dowych. Również w poszczególnych krajach za liberalizacją opowiadali się ci pro­ducenci, którzy nie mieli trudności ze sprzedaniem swoich towa­rów za granicą i nie obawiali się konkurencji ze strony pro­duktów impor­towa­nych.

Za protekcją zaś opowiadali się słabsi produ­cenci, nie mogący sprostać konkurencji zagranicznej.

Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwija­jące się, nie mogące sprostać konkurencji silniejszych partnerów.

9. Główne argumenty podnoszone w teorii ekonomii na rzecz wolnego handlu

10. Główne argumenty podnoszone w teorii ekonomii na rzecz protekcjonizmu

W teorii ekonomii nie stwierdza się jednoznacznie, kiedy występuje liberalizm a kiedy protekcjonizm. Nie głosi się także, ze wolny handel jest lepszy od protekcjonizmu, lub odwrotnie.

11. Jakie zastosowanie w teorii protekcjonizmu znajduje „second best theory”

12. Co to są cła i jakie są główne rodzaje ceł?

Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekro­czeniem przez niego granicy celnej. Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji. Ich szerokie zasto­sowanie w przeszłości wynikało częściowo z tego, że były one dogodnym instrumentem zapewniającym uzyskiwanie wpływów budżeto­wych (po­bieranie dochodów dla budżetu), zwłaszcza w krajach o słabo rozwinię­tych służbach poboru podatków.

Do dziś cła są liczącym się źródłem do­chodów budżetowych w niektórych krajach rozwijających się i dlatego kraje te niechętnie obniżają cła wobec trudności z poborem podatków wewnętrznych.

Głównym zadaniem ceł była zawsze i jest nadal ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.

Rodzaje ceł:

1. autonomiczne i umowne

2. cło minimalne i maksymalne

3. cła preferencyjne i dyskryminacyjne

4. cła importowe, eksportowe i tranzytowe

5. cła ochronne i fiskalne cła od wartości, ilości i cła kombinowane

Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć np. cel sezo­nowy (kraje chronią np. własną produkcję owoców i warzyw, ustanawia­jąc cła na importowane konkurencyjne artykuły jedynie w zbiorów u sie­bie).

Cła mogą być pobierane od: importu, eks­portu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.

Cła tranzytowe nie są z reguły współcześnie stosowane. Rzadkie są też cła eksportowe, bo krajom zależy zazwyczaj na zwiększaniu eksportu, a nie na jego zmniejszaniu.

Cła są też stosunkowo mało elastyczne, co w dużej mierze wiąże się z formalnymi trudnościami ich użycia. Trudności te wynikają z dwóch względów:

• w większości krajów zmiana taryfy celnej wymaga decyzji parlamentu;

• stawek celnych raz obniżonych na forum GATT (WTO) nie można ponownie jednostronnie podwyższać (są to cła związane), wzrost stawek celnych wymaga rokowań z partnerami handlowymi i udzielenia im rekompensaty w związku z pogorszeniem ich dostępu do danego rynku.

13. Czym są cła preferencyjne a czym cła dyskryminacyjne?

Cła preferencyjne - stosowane są z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to klauzula największego uprzywilejowania. W przypadku gdy preferencyjna stawka celna jest ustalona na poziomie zerowym, mają miejsce tzw. Preferencje celne. Cła preferencyjne nie przysługują krajom, które uzyskały ww. klauzulę. Przykładem takich preferencji jest traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu czy unia celna.

Cła dyskryminacyjne - występują w kilku formach.

Najbardziej spektakularną z nich są:

Cła retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub grupy krajów.

Cła wyrównawcze - stosowane są w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego.

Cła antydumpingowe - maja na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji.

14. Kiedy występują cła eksportowe?

Cła eksportowe służą Państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu. Są one nakładane w pierwszej kolejności na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów. Dotyczy to zwłaszcza przypadku, gdy dany kraj wykorzystuje cło do regulowania podaży eksportowej na rynku międzynarodowym w zależności od stanu koniunktury gospodarczej. W okresie złej koniunktury, gdy ceny wykazują tendencje zniżkowe, państwo wprowadzając cło eksportowe zniechęca przedsiębiorstwa do wywozu towarów, aby z jednej strony ograniczyć ich podaż, a tym samym wpłynąć na wzrost cen międzynarodowych, z drugiej zaś - by przedsiębiorstwa zgromadziły większą ilość towarów w celu ich sprzedaży w okresie dobrej koniunktury, po cenach znacznie wyższych, ale tylko gdy podaż jest na rynku międzynarodowym kontrolowana przez eksporterów z rozpatrywanego kraju.

Cło eksportowe jest nakładane na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera, aby ograniczyć ich import często po znacznie wyższych cenach.

15. Czym są cła ochronne a czym cła fiskalne?

Cła ochronne - zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną. Cel ten jest osiągany przez podniesienie na rynku krajowym ceny wyrobu zagranicznego o stawkę celną. Im stawka ta jest wyższa, tym producent wyrobu krajowego jest w wygodniejszej sytuacji.

Cła te są stosowane w celu zabezpieczenia nowo powstającej produkcji przed konkurencją (cło wychowawcze). Wykorzystywanie cła wychowawczego ma sens wówczas, gdy jest ono przejściowe.

W dłuższym okresie czasu takie cło zniechęca przedsiębiorców do postępu ekonomicznego
i technicznego, wpływając negatywnie na ich koszty, jakość i nowoczesność produkcji.

Cła fiskalne - są to cła fiskalne wykorzystywane w celu zapewnienia Państwu odpowiednich dochodów z przywozu towarów. Są one nakładane na towary nie produkowane w kraju. O poziomie ceł fiskalnych decyduje elastyczność popytu na importowane towary. Gdy elastyczność ta jest niska, poziom ceł może być wyższy niż w przypadku, gdy jest ona wysoka.

16. Skutki cła importowego dla kraju.

Efektem wprowadzenia cła importowego jest wzrost ceny krajowej towaru importowanego. Drugorzędną sprawą jest to kto płaci cło: dostawca zagraniczny czy odbiorca krajowy importowanego towaru. W każdym przypadku wyższa cena krajowa obciąża konsumenta krajowego. Skutki wzrostu ceny krajowej towaru importowanego mogą być różne zależnie od elastyczności (cenowej, dochodowej) popytu na ten towar oraz od możliwości zastąpienia wyrobu importowanego - produkowanym w kraju (elastyczności krajowej podaży towarów substytucyjnych wobec importu).

17. Koszty i korzyści cła importowego

18. Skutki cła dla producentów i konsumentów w kraju eksportującym i importującym

19. Wpływ cła netto na stan dobrobytu kraju

20. Opłaty wyrównawcze - ich zastosowanie

Opłatą wyrównawczą nazywamy - różnicę między niższą ceną towaru importowanego, a wyższą ustaloną i gwarantowaną przez Państwo, ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju.

Podstawowym celem tych opłat jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności.

Opłaty te cechują się przede wszystkim zmiennością będąca pochodną wahań cen na rynku międzynarodowym towarów importowanych. W przypadku gdy ceny te ulegają obniżeniu, opłaty wyrównawcze rosną, w przeciwnym przypadku maleją.

Opłaty wyrównawcze stosowane są łącznie z cłem (gdy cena towaru importowanego jest niższa od ceny wewnętrznej) lub zamiast cła. Opłaty te charakteryzują się przede wszystkim wysoką skutecznością w eliminowaniu konkurencji towarów zagranicznych.

Obniżka ceny towaru zwiększa wysokość opłaty.

W rezultacie opłaty wyrównawcze prowadzą do szybkiego rozwoju krajowej produkcji towarów, w stosunku do których są stosowane.

Podstawowym ich celem jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności. OW cechują się: zmiennością, będącą pochodną wahań cen na rynku międzynarodowym towarów importowanych. Gdy ceny te ulegną obniżeniu, OW rosną, w przeciwnym przypadku maleją, ponieważ ceny wewnętrzne jako punkt odniesienia są stałe.

OW są stosowane łącznie z cłem lub zamiast. Są nakładane, gdy: cena towaru import, łącznie z cłem jest nadal niższa od ceny wew. OW są skuteczne w eliminowaniu konkurencji towarów zagranicznych. Prowadzą do szybkiego rozwoju krajowej produkcji towarów.

21. Subsydia i ich stosowanie

Subsydium jest to dostarczanie przez rząd albo inną instytucję publiczną środków finansowych lub wsparcia dochodowego, lub cenowego przedsiębiorstwom (najczęściej eksporterowi), lub producentowi wyrobów przeznaczonych na eksport.

Subsydium dzieli się na bezpośrednie (bezpośrednie wsparcie finansowe, przejęcie zobowiązań, odroczenie spłaty podatków itd.) lub pośrednie (ulgi i ułatwienia obniżające koszt wytworzenia danego wyrobu).

W krajach rozwiniętych subsydia eks­portowe są popularną metodą po­zbywania się nadwyżek artykułów rol­nych, pod­trzymywania dochodów rolników i rozwoju eksportu rolnego w warunkach ostrej konkurencji na rynku światowym.

Subsydia mogą być udzielane w formie:

• bezpośredniej, tj. w formie środ­ków finansowych efektywnie wypła­canych eksporterowi (np. w formie dotacji wyrównującej różnicę mię­dzy niższą ceną światową a wyższą ceną wewnętrzną towaru), lub

• pośredniej (np. finansowanie badań nad nowym produktem, ulgi po­datkowe, udzielenie kredytów nie oprocentowanych lub według stopy oprocentowania niższej od obowiązującej). W praktyce, ze względu na zakaz WTO (Światowej Organizacji Handlu) dotyczący spierania eks­portu przemysłowego subsydiami, są one stosowane w ukrytych for­mach, natomiast w odniesieniu do eksportu rolnego są stoso­wane w formie bezpośredniej.

Konsumenci w kraju importującym mogą z tego tytułu odnieść korzyść (jeśli pośrednicy nie podniosą ceny do poprzedniego poziomu). Tracą jed­nak producenci po­dobnego towaru w kraju importującym: tańszy import eliminuje część z nich z rynku.

Taka konkurencja jest uważana, za nieuczciwą, ponieważ nie wynika z działania mechanizmów rynkowych (np. poprawy wydajności eksportera), lecz ze sztucznego pobudzenia eks­portu.

Producenci kraju importera, dotknięci subsydiowanym importem, mają prawo do przeciwdziałania jego niekorzystnym skutkom i domagania się ceł antysubwencyjnych.

Zadaniem tych ceł jest przywrócenie (wyrówna­nie) warunków konku­rencji. Warunkiem zastosowania takich ceł jest przede wszystkim udo­wodnienie:

1 ) stosowania subsydiów przez partnera oraz

2) powstania szkody dla przemysłu krajowego, wyrządzonej przez takie subsydia.

22. Subsydia eksportowe bezpośrednie oraz subsydia pośrednie

Zadaniem subsydiów (subwencji) eksportowych jest pomoc w zwiększe­niu sprzedaży za granicą przez poprawę konkurencyjności towarów kra­jowych na rynku zagranicznym.

Państwo godzi się na subsydiowanie prywatnego eksportu (dopłacając różnicy między wyższą ceną wyrobu krajowego a jego niższą ceną na światowym lub w innej formie) w celu np. pobudzania produkcji i eks­portu technologicznie zaawansowanych gałęzi przemysłu, gdzie nakłady są bardzo wysokie, a efekt produkcyjny trudny z góry do przesądzenia (np. zachodnioeuropejski Airbus).

SUBSYDIA EKSPORTOWE - jest to świadczenie ze strony Państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. Wyrażają się one w formie różnicy między wyższą ceną krajową towaru, a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. W zakres tych subsydiów wchodzą m.in. premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez Państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Subsydiowanie umożliwia eksporterom obniżenie cen na rynku zagranicznym bez zmniejszania ich zysków.

Stosowanie subsydiów - powody:

• wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedaży na rynku wewnętrznym

• wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia

• w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego

stosowanie subsydiów posiada także skutki uboczne: subsydia nasilają inflację w kraju eksportującym, ograniczają zainteresowanie producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmieniają proporcje podziału PKB między różne grupy społeczne.

SUBSYDIA WPŁYWAJĄ NA CENY W SPOSÓB ODMINNY NIŻ CŁA. Subsydia prowadzą do potanienia na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy, w ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i wzrasta eksport. Tracą konsumenci, gdyż zwiększa się cena krajowa towaru x. Do strat wywołanych stosowaniem S zaliczamy pogorszenie terms of trade. Powoduje to dokonana w wyniku subwencji obniżka ceny towaru x na rynku międzynar.

Subsydia dopóty przynoszą krajowi 1 korzyści (wzrost eksp), dopóki kraj 2 nie wprowadzi ceł lub opłat wyrównawczych. Konsumenci z K2 będą tak długo korzystać z tańszego importu, jak długo pośrednicy nie wyrównają ceny subwencjonowanego towaru na tym rynku z poziomem sprzed subwencji.

SUBWENCJE BEZPOŚREDNIE - polegają na wypłacaniu eksporterom określ. premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Jest to forma najdłużej stosowana. Mogą one być udzielane w formie zwrotu eksporterowi różnicy, między wyższą ceną wew a niższą ceną światową, a także w formie wypłat na sfinansowanie badań rynków zagr, akwizycji, reklamy.

Cechą SB jest łatwa wykrywalność przez partnerów zagr, w konsekwencji czego Państwa import. mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub też innych narzędzi zagr. polit. ekonom.

SUBSYDIA POŚREDNIE - zostały stworzone po to, by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów. Są one stosowane w wielu formach, przy czym wraz z upływem czasu część z nich jest zaniechana, inne natomiast są wprowadzane do praktyki. Cecha SP jest przyjmowanie przez nie formy różnego typu ulg i ułatwień, obniżających koszty produkcji i ułatwiających eksport.

SP można podzielić na 3 grupy: ułatwienia fiskalne, ulgi kredytowe, korzyści eksporterów związane z finansowaniem przez Państwo wydatków o charakt. marketingowym.

Ułatwienia fiskalne - ulgi podatkowe udzielane przez Państwo przeds produkującym na eksport lub eksportującym. Mogą to być także: zwrot eksporterowi ceł.

Ulgi kredytowe - obniżki oproc kredytów udzielonych eksporterowi przez Państwo lub wydłużenie okresu ich karencji. Inna forma tej ulgi może być zapłacenie ze środków państwowych części oproc. kredytu. Państwo może udzielić eksporterowi gwarancji, gdy dostarcza on swoje wyroby odbiorcy zagranicznemu na kredyt.

Wydatki marketingowe - organizowanie i finansowanie przez rząd ośrodków handlowych, zajmujących się zbieraniem i rozpowszechnianiem inf dot możliwości zbytu za granicą towarów eksportowanych przez dany kraj.

Niekiedy stosowane są rozwiązania dodatkowe i są stosowane w sytuacjach specyficznych (np.: zamrożenie przez Państwo poziomu cen wew, ograniczenia dewizowe).

23. Dumping

Dumping jest to sprzedaż towarów eksportowanych za granicę po cenach niższych niż w kraju. Przesłankami jego stosowania może być: dążenie do opanowania nowych rynków lub utrzymania pozycji na dotychczasowych poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencji, zdobycie dodatkowych dewiz, zmniejszenie lub likwidacja nadwyżki podaży na rynku krajowym.

Dumping może być stosowany przez monopole, ewentualnie oligopole czasowo lub stale. Sprzyja mu protekcyjna polityka handlowa państwa. Wywołuje niekorzystne skutki: w kraju eksportera - konsumenci płacą wyższe ceny, pokrywając straty związane z niskimi cenami w eksporcie, w kraju importera - ograniczenie produkcji własnej wobec konkurencji tanich towarów importowanych. Po opanowaniu rynku eksporter podnosi ceny często do poziomu wyższego niż poprzednio.

Istnieje także dumping walutowy, polegający na świadomym zaniżaniu przez państwo kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych w celu zwiększenia konkurencyjności towarów własnych na rynkach międzynarodowych (ich ceny wyrażone w walutach obcych obniżają się) i zmniejszenia konkurencyjności towarów importowanych na własnym rynku (ich ceny wyrażone w walucie krajowej są wyższe). Prowadzi to do zwiększenia eksportu i ograniczenia importu, a zatem poprawy salda bilansu handlowego.

Istota dumpingu jest zbliżona do subsydiów: oba instrumenty oznaczają sprzedaż za granicę po cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajo­wym.

Różnica polega na tym, że dumping jest stosowany przez przedsię­bior­stwa, subsydia zaś przez rząd.

W pewnych sytuacjach przedsiębiorstwo może się zdecydować na sprze­daż za granicą :

• po cenie niższej od ceny sprzedaży towaru na rynku krajo­wym (po uwzględnieniu kosztów transportu i ewentualnie innych kosz­tów) lub

• poniżej ceny sprzedaży na innych rynkach eksportowych w celu np. wejścia na rynek zagraniczny, utrzymania się na nim w okresie recesji lub pokonania konkurentów.

• W skrajnym przypadku przedsiębiorstwo może się zdecydo­wać na sprzedaż poniżej kosztów produkcji.

Istotą dum­pingu jest więc sprzedawanie takich samych produktów po różnych ce­nach.

Dumping jest kosztowny w kraju eksportującym i importującym.

Przedsiębiorstwo ekspor­tujące, które sprzedaje po cenie dumpingowej za granicą, stara się zrekompenso­wać swoje straty przez podniesienie cen na rynku wewnętrz­nym, jeśli oczywiście zajmuje dostatecznie silną pozy­cję. Tracą na tym konsumenci.

W kraju będącym importerem sprzedaż po cenach dumpin­gowych umoż­liwia konsumentom nabywanie tańszych produktów, ale godzi w in­teresy producentów krajowych.

Kraj dotknięty lub zagrożony skutkami dumpingu (podobnie jak sub­sy­diów) ma prawo się bronić.

Jeśli dumping wywołuje szkodę lub jej groźbę dla rodzimych producen­tów, to kraj importujący ma prawo wyrównać wa­runki konkurencji i nało­żyć cło antydumpingowe w wysokości tzw. marży dumpingu, tj. różnicy między wartością normalną, którą zazwyczaj jest cena sprzedaży danego towaru na rynku krajowym, a ceną dumpingową (ceną w eksporcie).

Obie sytuacje, tj. dumping i wywołana przez niego szkoda lub jej groźba, muszą być udowodnione.

W praktyce cła, zawy­żone w stosunku do marży dumpingu, jak i samo postępowanie antydum­pingowe (wyjaśniające, czy rzeczywiście miały miejsce dumping oraz szkoda lub jej groźba) często stają się dodatkową przeszkodą w handlu.

24. Pozataryfowe narzędzia polityki handlowej w wymianie zagranicznej

Są to inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, których funkcja jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu. Są stosowane selektywnie i mają charakter dyskryminacyjny.

Tymi narzędziami są:

1. ograniczenia ilościowe

2. licencje importowe

3. dobrowolne ograniczenia eksportu

4. porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu

5. ograniczenia dewizowe

6. zakupy rządowe

Funkcję ochrony produkcji krajowej przejęły różnorodne przeszkody pozataryfowe i parataryfowe.

Środki pozataryfowe charakteryzują się większą niż cła swobodą uży­cia. Znaczna ich część (np. podatki, depozyty importowe) nie jest, formal­nie biorąc, przedmiotem negocjacji międzynarod.

Instrumenty polityki handlowej najogólniej można podzielić na: środki parataryfowe i środki pozataryfowe.

Liczba tych środków jest bardzo duża, ponieważ za­interesowane kraje wprowadzają coraz to nowe bariery bardziej skuteczne od dotychczasowych i mniej przejrzyste.

25. Ograniczenia ilościowe w wymianie zagranicznej - na czym polegają

Przez pojęcie ograniczeń ilościowych rozumie się określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub innym okresie). Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu należy zaliczyć: ochronę produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe w eksporcie. W tym przypadku do głównych przyczyn zalicza się potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, względy bezpieczeństwa, konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera. Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach: jako globalne (nazywane też sztywnymi) lub bilateralne (nazywane elastycznymi). Kontyngenty globalne są ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich krajów lub pewnych części. W okresie obowiązywania nie ulegają one zmianie. Kontyngenty bilateralne są uzależnione od ustępstw partnera, z natury więc ulegają zmianie w czasie.

26. Dobrowolne ograniczenia eksportu VER

Odnoszą się one do sytuacji, w których eksporter - pod naciskiem impor­tera - dobrowolnie ogranicza swój wywóz na rynek partnera.

Ogranicze­nia te są więc dobrowolne jedynie z nazwy, faktycznie zaś są ową wymu­szane przez odbiorcę, pod groźbą zastosowania ostrzej­szych form re­strykcji handlowych.

Jedna z nich zakazywała stosowania ilościowych ograniczeń importu, poza sytuacjami wyjątkowymi, określonymi w GATT.

Importer nie mógł więc wykorzystać tego środka, jeśli nie chciał się nara­zić na krytykę ze strony partnerów han­dlowych i posunięcia od­wetowe ze strony krajów bezpośred­nio dotknię­tych.

Natomiast VERs pozwalały Stanom Zjednoczonym, a później innym kra­jom, uzyskać zamierzony efekt (tj. ograniczenie importu) i jednocze­śnie utrzymać opinię kraju wspierającego zasady wolnego handlu i GATT.

Jeśli VERs działały skutecznie, to wywoływały skutki podobne jak kwoty importowe. Różnice w porównaniu z kontyngentami importowymi pole­gały przede wszystkim na tym, że:

• VERs były administrowane przez kraj eksportujący (porozumienia o VERs mogły być zawierane także bezpośrednio między firmami);

• były one z natury skierowane tylko przeciw niektórym zagranicznym, do­stawcom, tym, którzy powodowali zakłócenia na rynku importer Miały więc charakter selektywny, dzięki czemu były zazwyczaj uwa­żane za bar­dziej skuteczne narzędzia ograniczania wymiany tradycyjne kwoty. Te ostatnie, jeśli już były stosowane, to musiały mi charakter niedyskrymina­cyjny (zgodnie z zasadami GATT), tzn. objąć wszyst­kich zagranicznych do­stawców danego wyrobu. W odniesieniu do VERs nie było takiego bezpo­średniego wymagania, ponieważ były one znane w momencie usta­lania tekstu GATT i w efekcie w Układzie Ogólnym nie było wyraźnego zakazu ich stosowania.

W pewnych sytuacjach VERs mogły jednak być mniej skuteczne ograni­czenia importowe.

Po pierwsze, do takich ograniczeń byli z reguły nakłaniani jedynie główni, a nie wszyscy dostawcy danego towaru, umożliwiało mniejszym krajom przejęcie z czasem części lub nawet całego rynku utraco­nego przez głów­nych dostawców w następstwie skłonienia do "dobrowol­nego" ogranicze­nia ich eksportu.

Po drugie, jeśli były i ustalone w sposób ilościowy, to eksporterzy mieli możliwość zastąpienia np. małych samocho­dów, relatywnie tanich, prze­znaczonych dla masom odbiorcy, samocho­dami większymi, lepiej wypo­sażonymi, a więc droższymi i zapewniającymi większy jednostkowy zysk. Wartość ich eksportu nawet przy nie zmienionym wolumenie, mogła wówczas znacznie wzrosnąć.

Tak postąpili Japończycy, których Amery­kanie skłonili w latach osiem­dziesiątych do "dobrowolnego" ograniczenia eksportu. W efekcie amery­kański import samochodów z Japonii, zamiast się zmniejszyć -wykazał wartościowy wzrost. Jednocześnie wzrosły ceny sa­mochodów na rynku amerykańskim, wobec ograniczenia wolu­menu im­portu i wykorzystania tego przez amerykańskich producentów samochodów do pewnego wzrostu cen.

Skutki protekcji odczuli więc głównie nabywcy samochodów Stanach Zjednoczonych.
Negatywnym skutkiem VERs dla handlu międzynarodowego, podobnie jak innych ograniczeń handlowych, było deformowanie strumieni wy­miany i ograniczanie możliwości eksportowych krajów najbardziej dynamicznych i efektywnych.

Ponadto tego typu porozumie­nia mogły uruchomić spiralę podobnych ograniczeń w odniesieniu do wymiany danego towaru między innymi krajami.

Dlaczego eksporterzy godzili się na takie rozwiązania? Przede wszyst­kim obawiając się ostrzejszych posunięć partnerów w przy­padku niego­dzenia się na "dobrowolne" ograniczenie eksportu.

Takie "dobrowolne" ograni­czenia były - przy mniejszym lub większym udziale eksportera - negocjo­wane; dawały mu więc pewną szansę współ­decydo­wania o warunkach ograniczeń, w tym o tempie wzrostu eksportu.

Prze­widywały bowiem z reguły ograniczenie tempa dopuszczalnego wzrostu eksportu, a nie całko­wite jego zamrożenie.

Dobrowolne ograniczenia eksportu od końca lat pięćdziesiątych, sto­sowano w coraz szerszym zakre­sie.

Po raz pierwszy znalazły zastosowanie, gdy Stany Zjednoczone skło­niły japońskich do­stawców tekstyliów do ograniczenia ich eksportu na rynek amerykański.

Ze względu na swój negatywny wpływ na kierunki i tempo rozwoju han­dlu międzynarodowego "dobrowolne" ograniczenia eksportu były od dawna krytykowane przez kraje nimi dotknięte, dysponujące konkuren­cyjnymi, tanimi towarami tekstylnymi i innymi.

27. Ograniczenia dewizowe w wymianie zagranicznej

Są to całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą w warunkach ograniczeń obroty te ze zostają poddane kontroli lub są w pełni przejmowane przez administracje państwową. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Ograniczenia mogą dotyczyć całości lub tylko części obrotów towarowych z zagranicą bądź wszystkich lub tylko części partnerów zagranicznych.

Wymienialność waluty danego kraju może mieć charakter wewnętrzny, zewnętrzny, całkowity. Gdy ograniczenia dotyczą wszystkich walut obcych, tytułów płatności i podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna. W przypadku gdy ogr dotyczą wybranych walut obcych, tyt płatności, podm gosp., waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

Niewymienialności wew - przeds i instytucje danego kraju nie mają swobody wymiany swojej waluty wew na waluty obce.

Niewymienialność zewn - przeds i instytucje zagraniczne mają zezwolenia na wymianę waluty wew danego kraju na inne waluty.

Efektem takich ograniczeń dewizowych jest zwykle rozwój transakcji bezgotówkowych w wymianie z zagranicą.

Przykładem takich rozwiązań z pominięciem ograniczeń dewizowych są podstawowe formy transakcji np.:

• transakcje barterowe - towar za towar,

• transakcje kompensacyjne - towary za inny towar (większa ilość towarów).

28. Różnice między kwotami a cłem w wymianie handlowej

29. Do czego sprowadza się argumentacja tzw. „wczesnego etapu rozwoju” w teorii protekcjonizmu?

30. Do czego sprowadzają się problemy gospodarki dualnej w krajach rozwijających się?

31. Do czego sprowadza się polityka przemysłowa w krajach rozwiniętych i jakie są główne kierunki jej działania?

32. Główne podmioty międzynarodowej polityki ekonomicznej

• Państwa - ich wpływ na MPE jest funkcją wielu czynników: polit, gosp, społ, militarnych, demograficznych. Dominujący wpływ na MPE mają kraje o stabilnych systemach politycznych i liczącym się potencjale gospodarczym. Kraje małe i słabsze muszą dostosować narzędzia swej polityki do parametrów ustalanych przez kraje o dominującej roli w MPE. Wyrazem zróżnicowanej pozycji tych grup państw jest rola w kształtowaniu porozumień, w oddzialywaniu na działalność międzynarodowych org gosp, na pozycję ich przeds narodowych w stosunkach międzynarod. Państwa mogą brać udział w prowadzeniu MPE - bezpośrednio (przez zawieranie przez rządy porozumień i umów międzynarodowych) i pośrednio (przez oddz na prdzeds uczestniczące we współpracy międzynarodowej i dział org międzynar)

• Międzynarodowe Organizacje Gospodarcze - możemy je podzielić na 2 grupy: org powszechne i grupowe. Org powszechne - obejmują wszystkie lub prawie wszystkie kraje świata. Uczestnictwo w nich jest dobrowolne i wynika z potrzeby rozw problemów wymagających współpracy wielu Państw, np.: wyżywienie, rozwój gosp, ochrona środowiska naturalnego, postęp techniczny. Org grupowe - mają ograniczony zakres członkowstwa, należą do nich tylko niektóre Państwa, odpowiadające specjalnym wymaganiom. Org te kierują się przy wyborze kryterium regionalnym, poziomem rozwoju gosp, komplementarnością struktur. Wchodzenie do tych organizacji jest procesem długotrwałym i wiąże się ze spełnieniem szeregu warunków i odbywa się etapowo.

• Korporacje transnarodowe - przeds prowadzące działalność produkcyjną lub inną co najmniej w dwóch krajach oraz posiadające swoje filie bądź oddziały co najmniej w dwóch krajach, będące w całości lub w części własnością przeds macierzystego i dział pod jego kontrolą.

33. Jaki jest wpływ korporacji transnarodowych na gospodarkę kraju macierzystego?

34. Co to są ceny transferowe i jaka jest ich rola w działalności korporacji transnarodowych?

35. W jakich okolicznościach i kiedy rozpoczyna się szybki rozwój korporacji transnarodowych?

36. Jaki jest wpływ korporacji transnarodowych na kraj „goszczący”?

37. jaka jest rola kapitału zagranicznego i korporacji transnarodowych w krajach rozwijających się?

38. Co można powiedzieć o historii idei integracji?

39. Jak można określić główne etapy procesu integracyjnego w ramach regionalnej integracji gospodarczej?

40. Integracja negatywna i pozytywna

41. Na czym polega efekt kreacji handlu w unii celnej?

Te efekty mogą się pojawić w 3 przypadkach: gdy kraje udzielają sobie preferencji celnych, tworzą strefę handlu wolnego handlu lub gdy tworzą unię celną.

Preferencje celne - maja miejsce wtedy, gdy kraje stosują wobec siebie cła niższe od minimalnych lub też całkowicie znoszą cła w handlu między sobą w odniesieniu do pewnych towarów.

Strefa wolnego handlu - oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym określonej grupy krajów, zachowują one jednocześnie autonomiczną zew taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich.

Unia celna - ma miejsce, gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne (wobec krajów trzecich)

Efekt kreacji handlu (trade creation effect) wyraża się we wzroście wo­lu­menu wzajemnych obrotów handlowych krajów tworzących unię celną -w wyniku usunięcia ceł i innych barier w handlu między krajami unii oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej.

Efekt kreacji handlu - wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlowych krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Pewne towary, które uprzednio w warunkach prowadzenia przez poszczególne kraje autonomicznej polityki celnej nie mogły być importowane, gdyż ich ceny importowe po doliczeniu ceł były wyższe od cen krajowych, stają się przedmiotem handlu bądź unii celnej. Bez obciążeń celnych są one tańsze od produkowanych w poszcz. krajach. W efekcie tworzy się nowy strumień handlu, tym silniejszy, im poziom zniesionych stawek celnych był wyższy, a różnice w kosztach produkcji - większe.

Efekt kreacji handlu zależy od elastyczności cenowej popytu na importowane towary i elastyczności cenowej podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa, tym efekt kreacji jest większy.

Zniesienie ceł we­wnątrz unii powoduje, iż pewne rodzaje towarów wytwarzane w poszcze­gólnych krajach unii mogą być, odwrotnie niż po­przednio, oferowane na rynkach in­nych krajów unii po cenach konkuren­cyjnych w stosunku do towarów miejsco­wych.

Efekt kreacji handlu można jednocześnie rozpa­trywać znacznie szerzej, przy założeniu, że unia celna ma wpływ nie tylko na handel krajów do niej na­leżących, lecz także na handel międzynaro­dowy w ogóle. W takim zna­czeniu efekt kreacji handlu wywołany utwo­rzeniem unii celnej wyraża ogólny wzrost popytu na import w krajach unii, jak rów­nież zmiany po­pytu na import w krajach trzecich.

42. Na czym polega efekt przesunięcia handlu w unii celnej?

Efekt przesunięcia handlu (trade diversion effect) wyraża się w zwięk­sze­niu udziału krajów należących do unii celnej w handlu krajów-człon­ków unii oraz w zmniejszeniu udziału krajów trzecich, w wyniku przesu­nięcia się źródeł za­kupu określonych towarów z krajów nawet o niższych kosz­tach produkcji, lecz pozostających na zewnątrz unii, do krajów wcho­dzą­cych w skład unii celnej.

U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróż­nicowanie stawek cel­nych; we­wnątrz unii pozostają one zniesione, nato­miast w stosunkach z krajami trzecimi są nadal stosowane.

Efekt przesunięcia handlu - wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną - w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów nawet o niższych kosztach produkcji, lecz pozostających poza obrębem udzielonych preferencji. U podstaw tego efektu znajduje się zróżnicowanie stawek celnych, wew obszarów preferencyjnych są one zniesione, natomiast zew są nadal stosowane. Efekt ten zależy od wielu czynników, w tym od cenowej elastyczności popytu i cenowej elastyczności towaru x.

43. Jakie mogą być długookresowe (dynamiczne) efekty unii celnej?

44. Cele i narzędzia MPE

Cele - są one zróżnicowane w horyzoncie czasowym:

Krótki - o charakterze koniunkturalnym (stabilizacja cen, zagwarantowanie stałych dostaw surowców i energii, przeciwdziałanie deficytu bilansu handlowego)

Średni - dążenia do przeciwdziałania ograniczeniom w handlu zagr oraz przyspieszenia tempa rozwoju gosp.

Długi - cele o charakterze strukturalnym (zmiana miejsca w międzynarodowym podziale pracy, przekszt struktury prod, zmiany struktury eksportu, zrównoważenie bilansu płatniczego)

Narzędzia - są to skoordynowane w skali grupy krajów, regionu bądź globalnie narzędzia zagranicznej, a często także wew polityki ekonomicznej. Koordynacja ta może mieć charakter międzynar (1) lub ponadnarodowy (2). (1) Uzgodnienia międzynar są dokonywane za pomocą porozumień i umów międzynar bądź też z wykorzystaniem org międzynar. (2) wypracowanie narzędzi MPE przyjmuje charakter ponadnarodowy, dokonuje się tego w ramach ugrupowań integracyjnych nądź korporacji transnarodowych.

45. GATT (WHO) - główne reguły jego działania

GATT, General Agreement Tariffa and Trade, Układ Ogólny o Taryfach Celnych i Handlu, międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane 30 października 1947 w Genewie przez 23 państwa członkowskie ONZ. Zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 1948. Do 1994 GATT był organizacją międzynarodową.

Celami organizacji były: likwidacja ograniczeń hamujących rozwój wymiany handlowej, obniżenie maksymalnych stawek celnych, ocena sytuacji w międzynarodowym handlu, rozstrzyganie sporów pomiędzy członkami.

Oznacza to, że głównym celem jest liberalizacja handlu międzynarodowego i w efekcie stworzenie warunków zbliżonych do wolnej konkurencji.

Cele i zasady GATT (WTO)

GATT był oparty na kilku podstawowych zasadach, które tworzyły swego rodzaju kodeks dobrego postępowania w handlu międzynarodowym i były podporządkowane realizacji zadań Układu.

Zasady te przejęła ,Światowa Organizacja Handlu (WTO).

Podstawową zasadą jest niedyskryminacja i równość traktowania. Znaj­duje ona wyraz w bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejo­wa­nia (KNU) obowiązującej w stosunkach między stronami Układ Ogól­nego.

Jej istotą jest równość traktowania zagranicznych partnerów: nie można przyznać szczególnych korzyści jednemu partnerowi i tylko jemu ponieważ wszyscy mają do nich jednakowe prawa.

Jednocześnie nie można dyskryminować jakiegokolwiek członka porozu­mienia w stosun­kach han­dlowych.

Należy udzielić mu wszystkich przywilejów, jakie uzy­skali i członkowie GATT (WTO). Od tej zasady, podobnie jak od pozo­stały norm GATT (WTO), istnieją pewne wyjątki. Najważniejszym do­puszczo­nym odstęp­stwem od KNU jest możliwość tworzenia stref wol­nego han­dlu i unii cel­nych.

Z tą pierwszą ściśle się wiąże zasada wzajemności, tj. równości korzyści i koncesji. Zgodnie z tą zasadą żaden członek GATT (WTO) nie jest zo­bowią­zany do redukcji swoich stawek celnych ani też do udzielania in­nych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera. Pod­czas rokowań na­stępuje więc wymiana koncesji uznanych przez partne­rów za równo­ważne.

Trzecią ważną zasadą jest możliwość interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzimego przemysłu) w zasadzie jedynie za pośrednictwem sta­wek celnych, a nie za pomocą innych instrumentów polityki handlowej. Cła zostały uznane za w zasadzie jedyny dozwolony środek interwencji państwa w handlu ze względu na to, że wpływają na poziom ceny i tym samym na popyt, a więc nie naruszają zasadniczo mechanizmów rynko­wych.

Podstawowym wy­jątkiem od tej zasady jest możliwość stosowania ogra­niczeń ilościowych w celu ochrony bilansu płatniczego, ochrony zdrowia obywateli, zapew­nienia bezpieczeństwa itp. (są to tzw. ogólne wyjątki).

Kolejną zasadą jest tzw. klauzula narodowa. Zgodnie z nią produkt im­portowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogicz­ne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych (zarówno bezpośrednich, jak i po­średnich), a także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, za­kupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku we­wnętrznym.

Wszystkie te zasady oznaczają pewne podporządkowanie polityki hand­lowej krajów członkowskich normom i dyscyplinom GATT (WTO), a tym samym ograniczenie narodowej suwerenności w kształtowaniu stosunków z partnerami handlowymi.

Ograniczenie to daje jednak pewne wymierne korzyści. Przede wszystkim sprawia, że dostęp do rynków zagranicznych jest bardziej pewny. Tym samym zmniejsza się ryzyko zawierania trans­ak­cji handlowych. System jednolitych norm wielostronnych w większym stopniu ułatwia rozwój handlu niż porozumienia bilateralne, o różnym za­kresie koncesji i zobo­wiązań.

46. Rola Międzynarodowego Funduszu Walutowego w gospodarce Światowej

Głównym celem działalności Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest:

• tworzenie warunków niezbędnych do stabilizacji finansowej i gospo­darczej w krajach członkowskich,

• utrzymywanie względnej stabilności walut,

• tworzenie ram ułatwiających wymianę dóbr, usług i kapitału między krajami członkowskimi oraz wspieranie wzrostu gospodarczego.

Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracują z MFW oraz między sobą. Przede wszystkim są one zobowiązane do:

1. kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową w taki sposób, aby utrzymany został zrównoważony wzrost gospodarczy,

2. popierania stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowa­nych warunków gospodarczych i finansowych,

3. unikania manipulowań kursem walutowym lub wykorzystywania mię­dzynarodowego systemu walutowego do osiągania nieuzasadnionych korzyści konkurencyj­nych w stosunku do innych krajów oraz

4. stosowania polityki kurs walutowego zgodnie z zasadami określonymi w statucie MFW.

MFW sprawuje nadzór nad polityką kursową krajów człon­kowskich w dwojaki sposób.

Analizuje on regularnie politykę gospodarczą każdego kraju członkowskiego na tle innych krajów i w powiązaniu z rozwojem gospo­darczym w innych krajach.

Odbywa regularnie (z reguły dwa razy w roku) dyskusje na te­mat sytuacji gospodarczej w świecie. Pozwala mu to ocenić politykę go­spodarczą i walutową krajów członkowskich w płaszczyźnie wielostronnej oraz analizować rozwój gospodarki światowej.

Władze MFW coraz częściej dokonują oceny sytuacji walutowej w kra­jach rozwiniętych. Ponadto dyrektor naczelny MFW bierze udział w spo­tkaniach ministrów finansów i prezesów banków centralnych siedmiu naj­bardziej rozwiniętych krajów

MFW uczestniczy w koordynacji polityki gospodarczej w skali mię­dzynarodowej poprzez opracowania głównych wskaźników oraz średnioterminowych scenariuszy rozwoju gos­podarczego.

MFW spełnia trzy funkcje:

1. regulacyjną, polegającą na nadzorowaniu stosowanych przez kraje członkowskie ograniczeń walutowych i przestrzegania reguł kurso­wych,

2. kredytową, polegającą na dostarczaniu krajom członkowskim dodat­kowych środków walutowych w postaci różnych form kredytów oraz

3. konsultacją, polegającą na odgrywaniu roli stałego forum konsultacji i współpracy krajów członkowskich'. Jest on sprawną instytucją w do­brych czasach i ułatwia przetrwanie w czasach trudnych. Jego działal­ność przyczyniła się w dużym stopniu d ekspansji handlu światowego.

47. Rola Banku Światowego w gospodarce światowej.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, popularnie nazywany Bankiem Światowym, wraz z afiliowanymi przy nim: Międzynarodową Korporacją Finansową i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Rozwoju stanowi największą międzynarodową organizację finansową udzielającą pomocy kredytowej przede wszystkim krajom rozwijającym się.

O jego powołaniu postanowiono jednocześnie z powołaniem Międzynarodowego Funduszu Walutowego na konferencji w Bretton Woods w lipcu 1944. Istnieje jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie. Członkami banku mogą być kraje należące jednocześnie do Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Środki na udzielanie pożyczek MBOiR czerpie przede wszystkim z emisji obligacji na rynkach kapitałowych krajów wysoko rozwiniętych, z wpłat gotówkowych krajów członkowskich oraz z własnych funduszy rezerwowych zgromadzonych w ciągu całego okresu istnienia i działania.

MBOiR udziela kredytów jedynie rządom krajów członkowskich lub podmiotom gospodarczym działającym w tych krajach, ale pod warunkiem uzyskania na spłatę tych kredytów gwarancji rządowych. Kredyty udzielane przez MBOiR są przeznaczane z reguły na finansowanie konkretnych przedsięwzięć i projektów, ale również na finansowanie strukturalnych przemian w gospodarkach krajów rozwijających się. Oprócz kredytów MBOiR udziela również fachowej pomocy doradczej, wysyłając do krajów, którym pomaga, swoich ekspertów.

Cele działalności Banku Światowego:

a.odbudowa zniszczonych przez wojnę gospodarek krajów członkowskich

b.popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium krajÚ ów członkowskich

c.doprowadzenie do równowagi w wymianie międzynarodowej

d.rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczenie im zagranicznych źródeł finansowania

Struktura Banku Światowego obejmuje: Radę Gubernatorów, Dyrekcję Banku, Departamenty Funkcjonalne, Departamenty Operacyjne

Działalność kredytowa Banku Światowego

Działalność kredytowa Banku Światowego skupia się głównie na:

1. bezpośrednim finansowaniu projektów inwestycyjnych

2. współudziale w pożyczkach zaciągniętych z różnych źródeł

3. udzielanych gwarancji rządowych

Rodzaje pomocy kredytowej BŚ

2. bezpośrednie finansowanie projektów inwestycyjnych

3. udzielanie gwarancji kredytowych

4. kofinansowanie, czyli uczestniczenie w pożyczkach zaciągniętych z różnych źródeł

Rodzaje pomocy kredytowej dla Polski:

1. pomoc bezzwrotna np. szkolenia, konsultacje, doradztwo w zakresie tworzenia podstaw gosp. rynkowej, dotacje dla regionów słabo rozwiniętych

2. umarzanie długów

3. ułatwianie dostępu do rynków międzynarodowych

4. bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Bank Światowy finansował wiele projektów inwestycyjnych w krajach rozwijających się. Coraz większego znaczenia nabiera jego rola jako kata­lizatora przy mobilizacji przez kraje pożyczek i (kredytów) ze źródeł prywatnych i oficjalnych.

Rola taka wiąże się ściśle ze wzrostem współpracy Banku z bankami han­dlowymi i oficjalnymi kredytodawcami.

Polityka kredytowa Banku nastawiona jest na popieranie realizacji programów dostosowawczych, na­kierowanych na rozwój gospodarczy w krajach najbardziej za­dłużonych. Bank Światowy bierze aktywny udział (razem z MFW) w rozwiązywaniu problemów zewnętrznego zadłużenia krajów rozwijających się.

48. Główne Międzynarodowe Organizacje Gospodarcze.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Ma ona charakter powszechny - uniwersalny, prowadzi dział z zakresu polityki, bezpieczeństwa, ekonomii.

Cele działalności

Główne cele działalności ONZ dotyczą utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:

1) Zgromadzenie Ogólne

2) Rada Bezpieczeństwa

Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Wiele wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych zostało powiązanych z ONZ. Są to:

- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO),

- Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa (FAO),

- Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),

- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),

- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),

- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD),

- Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),

- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),

- Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO),

- Powszechny Związek Pocztowy (UPU),

- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),

- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),

- Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),

- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),

- Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA),

- Światowa Organizacja Turystyki (WTO),

- status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).

Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:

- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF),

- Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDAP),

- Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR),

- Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska (UNEP) i in.

Karta NZ określiła, iż ONZ może być powiązana z innymi organizacjami międzynarodowymi, utworzonymi na mocy umów między rządami, nadającymi im szerokie kompetencje w różnych dziedzinach. Zadaniem ONZ jest nadzór nad nimi, który sprawuje przez Radę Społeczno-Gospodarczą, koordynującą ich działalność, zlecającą zadania, zbierającą sprawozdania. Dysponują one jednak równocześnie dużą niezależnością, o czym decydują odrębne wewnętrzne

Międzynarodowy Fundusz Walutowy - pytanie 46

Bank Światowy - pytanie 47

Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu GATT - pytanie 45, 50

Światowa Organizacja Handlu, WTO, organizacja międzynarodowa utworzona 1994 w Marrakeszu (Maroko), w myśl postanowienia dokumentu końcowego tzw. Rundy Urugwajskiej Układu Ogólnego w Sprawie Ceł i Handlu (GATT). WTO rozpoczęła działalność 1995 z siedzibą w Genewie. Jej głównym zadaniem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, obniżanie ceł i taryf, przestrzegania praw własności intelektualnej, prowadzenie wspierającej handel polityki inwestycyjnej, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania ustawodawstwa wewnętrznego do norm Organizacji oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Polska należała do państw założycielskich WTO i ratyfikowała 1995 stosowne porozumienie.

Konferencja Narodów Zjednoczonych do Spraw Handlu i Rozwoju

49. Co stanowi treść pojęcia terms of trade i jakie ma to znaczenie w analizie problemów handlu zagranicznego?

Terms of trade ma na celu określenie, jak w miarę upływu czasu zmie­nia się siła nabywcza jednej grupy towarowej w stosunku do innej grupy towarowej. Konkretyzując zaś chodzi o zmianę siły nabywczej towarów eksportowanych w stosunku do importowanych przez poszczególne kraje lub grupy krajów.

Ewolucja cenowego terms of trade danego kraju lub grupy krajów daje wskazówkę co do zmian korzyści krajów prowadzących wymianę.

Popra­wia się ono, jeśli ceny dóbr eksportowanych w danym okresie (zazwyczaj rocznym) rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych przez ten kraj. Oznacza to, że się zwiększa siła nabywcza danego kraju, bowiem za taką samą ilość dóbr A, można kupić więcej dóbr B lub też mniej za nie zapła­cić.

Poprawa tego wskaźnika nic nie mówi jednak o bezwzględnym kie­runku ruchu cen. Następuje bowiem ona zarówno wtedy, gdy mamy do czynienia ze względnym wzrostem cen eksportowanych w stosunku do zmian cen płaconych w imporcie, jak i wtedy, gdy bezwzględny poziom cen eksportowanych się obniża, pod warunkiem, że ceny płacone w im­porcie obniżają się szybciej.

Wskaźnik cenowego terms of trade jest wskaźnikiem wykorzystywanym najczęściej dla określenia korzyści z wymiany międzynarodowej. Wynika to ze względnej jego prostoty w sto­sunku do innych rodzajów tego wskaźnika. Cenowe terms of trade nie pokazuje jednak w pełni korzyści, jakie się uzyskuje w wymianie międzynarodowej. O nich bowiem decydują nie tylko relacje cen, ale także relacje kosztów, co jednocześnie oznacza, że miarą korzyści jest zmiana, to jest wzrost zysku (rozumianego jako róż­nica między ceną a kosztami), nawet wówczas, gdy cena danego dobra będzie rosła wolniej w eksporcie, niż dobra importowanego.

Kształtowanie się wskaźnika terms of trade danego kraju jest zależne tylko w ograniczonej mierze od czynników, na które ten kraj może mieć wpływ bezpośredni. Dany kraj w praktyce nie ma żadnego wpływu na zmiany cen światowych, które są wypadkową działania wielu czynników o charakterze strukturalnym, instytucjonalnym i koniunkturalnym, działa­jących zarówno po stronie podaży, jak
i popytu. Ich działanie jest nieco inne w odniesieniu do poszczególnych grup towarowych.

Decyduje o tym rodzaj towaru biorącego udział w wymianie międzynarodowej. Towary masowe (wystandaryzowane), charakteryzujące się dużą identycznością walorów użytkowych
i jednoznaczną klasyfikacją, są stosunkowo łatwo zastępowalne, co powoduje, że w przypadku chęci producenta do podnie­sienia na nie ceny, kupujący może stosunkowo łatwo znaleźć innego do­stawcę. Takimi towarami są przede wszystkim surowce oraz znaczna część artykułów rolnych.

Inaczej się ma sprawa w przypadku towarów zindywidualizowanych, które się charakteryzują walorami użytkowymi, określonymi potrzebami indywidualnych odbiorców oraz poszczególnych segmentów rynku, często jednak trudnymi do ustalenia i zwykle produ­kowanymi w krótkich seriach. Powoduje to, iż uzależnienie odbiorcy od producenta (dostawcy) jest duże, ze względu na ograniczone możliwości sprostania specyficznym potrzebom w krótkim czasie. Tę grupę towarów stanowią przede wszystkim wyroby przemysłowe.

Przyczyn sprawiających, że ceny dóbr wystandaryzowanych kształtują się inaczej niż ceny dóbr zindywidualizowanych, trzeba upatrywać w od­miennym kształtowaniu się ich popytu i podaży. Jest to w dużej mierze wynikiem różnego poziomu elastyczności ich popytu.

Zmiany popytu i podaży inaczej oddziałują na krótkookresowe, a inaczej na długookresowe zmiany cen określonych dóbr.

W krótkim okresie większą stabilnością charakteryzują się ceny artyku­łów przemysłowych, o czym decydują przede wszystkim takie czynniki, jak: mniejsza zależność produkcji od warunków naturalnych, większa możliwość zmiany skali produkcji w warunkach produkcji maszynowej, zróżnicowanie asortymentu oferowanej produkcji oraz jej dostosowanie do zmieniającej się struktury popytu, relatywnie niższe koszty składowa­nia wyrobów gotowych, a także większa możliwość dostosowania po­ziomu zapasów do zmian popytu. Mniej stabilne są w tym czasie ceny ar­tykułów rolno*spożywczych i surowców. Wynika to z dużej zależności procesów produkcyjnych (o których decyduje długość cyklu produkcyj­nego i stosowane technologie) od systematycznych dostaw tych technolo­gii.

Znaczący wpływ na ich kształtowanie ma także koniunktura gospodar­cza na świecie, a więc aktywność największych importerów. Poprawa ko­niunktury zwiększa popyt na surowce, przyczyniając się jednocześnie do zwyżki cen (jeśli nie nagromadzono w poprzednim okresie ich zapasów). Zmiany cen na surowce i artykuły rolno*spożywcze zależą również od konfliktów zbrojnych i napięć społeczno*politycznych w świecie.

Na kształtowanie się terms of trade mają wpływ także długookresowe tendencje cenowe.

50. Co było przedmiotem ustaleń Rund GATT-u?

W wyniku porozumień Rundy Urugwajskiej GATT, które weszły w życie 1 stycznia 1995 r. „dobrowolne" ograniczenia eksportu oraz podobne im środki zostały "zakazane.

Oznacza to, że nie wolno zawierać nowych tego typu porozu­mień, a te, które istnieją obecnie, mają być stopniowo w ciągu kilku lat wyelimino­wane.

Przeszkody technicznie, wymagania sanitarne i weterynaryjne

Każdy kraj ma pełne prawo stosować normy i standardy techniczne jakościowe, wymagania sanitarne i inne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania wyrobów, odpowiedniej ich jakości, zdrowotności itp. Normy takie i wymagania nie powinny być stosowane lub nadużywane w celu ochrony produkcji krajowej przed importem.

Sam fakt istnienia między krajami różnic w przepisach i normach stanowi utrudnienie wymiany i ogranicza jej korzyści. Różnice te powodują bo­wiem dodatkowy koszt, związany ze zbieraniem informacji o normach i standardach, śledzeniem zmian w tych przepisach i dostosowywaniem do nich produkcji.

Sprawia to szczególne trudności przedsiębiorstwom małym i średnim. Z tych względów różne organizacje międzynarodowe podejmują działania zmierzające do standaryzacji, ujednolicania norm i upowszech­niania o nich informacji. Wiele umów międzynarodowych (przede wszystkim umowa ustanawiająca WTO) przewiduje też, że przepisy i normy mogą dyskryminować towarów zagranicznych. Nie mogą one też stanowić nie­uzasadnionej przeszkody w rozwoju wymiany międzynarodowej.

Źródłem nie zamierzonej, a czasami zamierzonej, dyskryminacji granicz­nych wyrobów są często procedury testowania i uzyskiwania certyfikatów w kraju importującym, zwłaszcza na leki i artykuły spożyw­cze. Wiele krajów podpisuje umowy o wzajemnym uznawaniu norm inny krajów jako równorzędnych, jeśli są zgodne z celami ich własny uregulo­wań w danej dziedzinie.

Regulacje narodowe odbiegające standardów międzynarodowych w za­kresie atestacji powinny być przede wszystkim przejrzyste i niedyskrymi­nacyjne.

Argumenty przemawiające za protekcją

W świetle rozważań teoretycznych wolny handel stanowi sytuację zapew­niającą krajom maksymalne korzyści z wymiany międzynarodowej. Za­soby produkcyjne mogą być bowiem wówczas najlepiej wykorzystane, umoż­liwiając specjalizację w towarach, które są produkowane relatywnie najtaniej. Najwyższa jest też wtedy wydajność zaangażowanych czynni­ków produkcji. Ponadto są osiągane korzyści skali, wzrost konkurencji wymusza lepszą jakość i niższe koszty produkcji itp.

Rundy negocjacyjne GATT i znaczenie WTO

Głównym instrumentem liberalizacji handlu międzynarodowego prowadzonej na forum GATT były odbywające się co kilka lat negocjacje handlowe, nazywane rundami. Dotychczas odbyło się osiem rund nego­cjacyjnych pod auspicjami GATT. W każdej kolejnej rundzie uzgadniano obniżkę stawek celnych na większość towarów przemysłowych będących przedmiotem wymiany międzynarodowej.

Praktycznie wyłączone z redukcji były do tej pory artykuły rolne ze względu na duże znaczenie strategiczne i polityczne rolnictwa w wielu krajach i związane z tym dążenie krajów do sa­mowy­starczalności w zakresie podstawowych produktów. W Rundzie Tokijskiej po raz pierwszy podjęto na szerszą skalę pro­cesy redukcji nie tylko ceł, lecz także przeszkód pozataryfowych.

W związku z tymi trudnościami uzgodniono bardziej precyzyjne i przej­rzyste zasady regulujące stosowanie niektórych środków pozataryfowych (tzw. kodeksy), tak aby środki te nie stanowiły przeszkód w handlu.

W toku Rundy Tokijskiej uzgodniono sześć takich kodeksów: w spra­wie ba­rier technicznych w handlu, dumpingu i procedur antydumpingo­wych, subwen­cji i ceł antysubwencyjnych, licencji importowych, wyceny warto­ści towarów na potrzeby wymiaru cła, zakupów rządowych.

W wyniku ostatnich rokowań pod auspicjami GATT, tzw. Rundy Uru­gwajskiej (zakończonej podpisaniem Aktu Końcowego w dniu 15 kwiet­nia 1994 r.), w ciągu kilku lat nastąpi dalsza redukcja stawek celnych w handlu wyrobami przemysłowymi, przeciętnie o 39%, tj. z 6,3 do 3,9%. Uzgodniono wyeliminowanie w ciągu 10 lat "dobrowolnych" ograniczeń eksportu i ich odmian w handlu wyrobami tekstylnymi i odzieżą (stoso­wanych na mocy tzw. Porozumienia Wielo­włóknowego, w skrócie MFA),a więc poddanie tej dziedziny wymiany ogólnym zasadom WTO. Po raz pierwszy zawarto porozumienie w spra­wie regulacji i libe­ralizacji handlu artykułami rolnymi.

Wszystkie środki pozataryfowe sto­sowane w handlu rolnym zostały za­stąpione cłami (jest to tzw. taryfika­cja), a na­stępnie nowe podwyższone stawki celne są obni­żane w ciągu 6 lat, prze­ciętnie o 36%. Obniżone będą także subsydia w eksporcie rolnym i tzw. Wsparcie we­wnętrzne rolnictwa. Ponadto regula­cjami wielostron­nymi zo­stały objęte trzy nowe dziedziny międzynarodo­wego obrotu gospo­darczego: handel usługami, ochrona praw własności intelektualnej i han­dlowe aspekty po­lityki inwestycyjnej.

Celem porozu­mienia w dziedzinie usług - Układu Ogólnego Handlu Usługami, w skró­cie GATS -jest ustale­nie wie­lostronnych reguł prowa­dzenia handlu w tej dziedzinie (na wzór GATT) oraz zmniejszenie barier w tym handlu.

W dwóch pozostałych nowych dziedzinach porozumienia przewidują ograni­czenie nadużywania praw własności intelektualnej (przez podrabia­nie to­warów, programów kompu­terowych, kaset wideo itp.) i zmniejszenie sto­sowania przez pań­stwa in­strumentów polityki, które utrudniają dokony­wanie inwestycji za­granicz­nych.

Zostały też wprowadzone pewne zmiany i uzupełnienia do tekstu GATT i innych porozumień zawartych pod jego auspicjami. Ich zadaniem było wzmocnienie reguł międzynarodowego systemu handlo­wego, po­ważnie naruszonych w latach poprzednich przez wiele odstępstw i wyjąt­ków za­sad GATT, w tym przez posunięcia protek­cjonistyczne.

Układ Ogólny o Taryfach Celnych i Handlu (GATT) został zastąpiony Światową Organizacją Handlu, powołaną 1 stycznia 1995 r. (World Trade Organization, w skrócie WTO), o szerszych kompetencjach niż GATT.

Głównym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w ży­cie przez poszczególne kraje porozumień Rundy Urugwajskiej.

Organiza­cja ta sta­nowi też forum:

• negocjacji dotyczących dalszej libera­lizacji mię­dzy­naro­dowego obrotu towarowego, usługowego,

• w zakresie inwestycji za­gra­nicznych związanych z obrotem towarowym oraz

• praw własności inte­lektualnej.

W Światowej Organizacji Handlu przewiduje się też proce­durę roz­strzygania sporów bardziej skuteczną od dotychczasowej i jedno­litą dla wszystkich dziedzin objętych regulacjami.

W wyniku Rundy Urugwajskiej i utworzenia WTO - powstał system jed­no­litych reguł w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Warun­kiem uczestnictwa w WTO jest bowiem albo przyjęcie wszystkich poro­zumień Rundy (zawartych na ponad 500 stronach), albo też odrzucenie ich.

Na początku 1997 r. członkami WTO było 128 krajów. WTO stała się więc niemal uniwersalną organizacją. Spośród większych krajów nie na­leżą do niej Rosja i Chiny, jakkolwiek oba kraje negocjują od kilku lat wa­runki swego uczestnictwa. WTO stanowi jednocześnie system obejmujący znacznie większą liczbę dziedzin współpracy międzynarodowej niż GATT.

Polska przystąpiła do WTO 1 lipca 1995 r., po zakończeniu procedury ra­tyfikacji wszystkich uzgodnień Rundy Urugwajskiej.

Podobnie jak i inni członkowie, Polska jest zobowiązana do przestrzega­nia wyżej omówio­nych zasad obowiązujących na forum GATT oraz no­wych porozumień wynegoc­jowanych w Rundzie Urugwajskiej.

Ma ona też obowiązek do­stosowania swych krajowych przepisów han­dlowych do zasad WTO oraz publikacji (notyfikacji) tych przepisów. Chodzi o zapewnienie możliwie dużej przejrzystości przepisów krajo­wych.

Przynależność Polski do wielostronnego systemu współpracy między­na­rodowej w ramach WTO oznacza udział w procesie stopniowej liberaliza­cji handlu i innych dziedzin wymiany, jak też zwiększenie stabilności i przewidywalności zagranicznej polityki ekonomicznej w Polsce.

Postanowienia Rundy Urugwajskiej:

1. redukcja taryf na artykuły przemysłowe do 3,9% ad valorem,

2. zmuszono EWG do przyjęcia barier parataryfowych służących ochronie rynku rolnego do zamiany na taryfy, czyli cła i nastąpi ich redukcja w czasie,

3. obniżka subsydiów eksportowych o 1/3,

4. objęcie obniżką również usług,

5. uzgodniono ochronę praw autorskich,

6. wprowadzenie jednolitych wartości dla inwestowania - stąd zmiana nazwy na WTO.

Porozumienie DOCHA (miejscowość emiratów arabskich )ostatnia 9 runda milenijna zamiana GATT na WTO ( gazeta z 15 listopada - sprawdzić pkt. e -f)

Co ustanowiono w Docha:

1. Cła na art. Przemysłowe (będzie redukcja lub wyeliminowanie)

2. Obniżka ceł na art. Rolne ( w 10 rundzie GATT/WTO zostaną zlikwidowane subsydia na art. na export art. rolnych)

3. Ujednolicone warunki dla inwestorów

4. Dokończone sprawy ze sprawami autorskimi

5. Będą kontynuowane uzgodnienia w zakresie handlu usługami

6. Lekarstwa na AIDS bez licencji z krajów bogatych (prod. tych leków nie powinna brać opłat za patenty, jeśli lekarstwa idą do krajów biednych)

---