21. Klasyczne teorie handlu międzynarodowego (teoria kosztów/przewag absolutnych i teoria kosztów/przewag względnych)

Teoria przewag/ kosztów absolutnych została stworzona przez A. Smith'a.

W postaci uogólnionej można więc powiedzieć, że jeśli jakiś kraj A ma absolutną przewagę kosztowo-wydajnościową przy wytwarzaniu dobra X nad krajem B, a ustępuje mu przy produkcji dobra Y, to oba te kraje uzyskują korzyści(dodatkowe ilości dóbr) z wzajemnej wymiany towarowej pod warunkiem że kraj A eksportuje do kraju B część wytworzonych przez siebie dóbr X a kraj B eksportuje do kraju A część dóbr Y. Zasada ta ma znaczenie uniwersalne i ponad czasowe i się nie deaktualizuje. Teoria ta dotyczy tylko krajów o zbliżonym poziomie ekonomicznym.

TOWARY	WYSZCZEGÓLNIENIE	KRAJ A	KRAJ B
X Y	krajowe nakłady pracy ogółem 1 godzina 1 godzina	6 ton 3 tony	1 tona 6 ton
X Y	krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru mierzone czasem pracy 1 tona 1 tona	10 minut 20 minut	60 minut 10 minut
X Y	Kierunki pożądanej specjalizacji	6 ton	6 ton

Źródło: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Paweł Bożyk, Józef Misala, Mieczysław Puławski, PWE, Warszawa 2001

Na przedstawionym przykładzie kraj A w ciągu 1 godziny wyprodukuje sześć razy więcej towaru X niż kraj B tego samego towaru (inaczej mówiąc, kraj A wyprodukuje 1 tonę produktu X sześć razy szybciej niż kraj B tego samego produktu). Kraj A powinien się specjalizować w produkcji towaru X i - analogicznie - kraj B w produkcji towaru Y.

Teoria przewag/kosztów względnych (komparatywnych)

Tą teorię najłatwiej przedstawić na konkretnym przykładzie:

Sformułował Dawid Ricardo w 1817r. David Ricardo w swojej książce posłużył się przykładem Anglii i Portugalii oraz dwoma produkowanymi przez nie dobrami - winem i suknem.

Oba dobra można wyprodukować w obu krajach, jednak w Portugalii jednostka wina wymaga mniejszych nakładów na produkcję niż jednostka sukna. W Anglii nakłady konieczne do wyprodukowania obydwu dóbr są znacznie większe niż w Portugalii, jednak w przeciwieństwie do Portugalii, w Anglii sukno jest łatwiejsze do wyprodukowania od wina. Poniższa tabela przedstawia nakłady w roboczodniach niezbędnych do wyprodukowania jednostki danego dobra w obu krajach:

	Anglia	Portugalia
Sukno	80	30
Wino	100	20

Portugalia ma zatem bezwzględną przewagę, ponieważ oba dobra jest w stanie wyprodukować taniej niż Anglia. Jednocześnie obydwa kraje potrzebują po 5 jednostek każdego dobra. Jeżeli będą chciały zaspokoić swoje potrzeby wyłącznie własną produkcją (czyli powstrzymają się od wymiany), wówczas nakład pracy konieczny do zaspokojenia swojego zapotrzebowania na wino i sukno przedstawia się następująco:

	Anglia			Portugalia
		Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy	Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy
Sukno	80	5	400	30	5	150
Wino	100	5	500	20	5	100
		10	900		10	250

Jednostka wina wyrażona w suknie jest tańsza w Portugalii (1 wino = 0,66 sukna) niż w Anglii (1 wino = 1,25 sukna).

Jednostka sukna wyrażona w winie jest droższa w Portugalii (1 sukno = 1,5 wina) niż w Anglii (1 sukno = 0,8 wina).

Ta różnica we względnej cenie dwóch dóbr w Anglii i Portugalii stanowi istotę teorii kosztów komparatywnych: Anglii opłaca się wymienić jednostkę sukna za jednostkę wina, ponieważ w Anglii sukno jest tańsze od wina. Jednocześnie Portugalii opłaca się oddać jednostkę wina w zamian za jednostkę sukna, ponieważ w Portugalii wino jest tańsze od sukna. Fakt, że Portugalia ma znacząco niższy poziom kosztów dla obydwu dóbr nie wpływa na korzyści, jakie oba kraje odnoszą z wymiany handlowej.

Jeżeli oba kraje zdecydują się wyspecjalizować w produkcji dobra o niższym koszcie komparatywnym i produkować dodatkowe jednostki z przeznaczeniem na wymianę za dobra o wyższym koszcie komparatywnym wówczas będą mogły skorzystać na wymianie handlowej. Globalna produkcja się nie zmieni, zatem Portugalia wyprodukuje 10 jednostek wina, z czego sprzeda 5 jednostek Anglii w zamian za 5 jendostek sukna. Anglia wyprodukuje 10 jednostek sukna, z czego 5 jednostek wymieni za 5 jednostek wina. Nakłady obu krajów będą się kształtować następująco:

	Anglia			Portugalia
		Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy	Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy
Sukno	80	10	800	30	0	0
Wino	100	0	0	20	10	200
		10	800		10	200

Po wymianie 5 jednostek wina za 5 jednostek sukna oba kraje zaspokajają swoje zapotrzebowanie na oba produkty. Jednocześnie w porównaniu do sytuacji, gdy kraje produkowały wyłącznie na własny użytek wymiana pozwoliła na obniżenie nakładów na produkcję:

	Anglia	Portugalia
Koszt bez wymiany	900	250
Koszt z wymianą	800	200
Różnica bezwzględna	100	50
Różnica względna	11%	20%

Zarówno Anglia jak i Portugalia odniosły korzyści na wymianie handlowej, pomimo znaczącej różnicy w ogólnym poziomie kosztów w obu krajach.

22. Prawo wzajemnego popytu Jona Stuarta Milla

J.S. Mill wprowadza do ricardiańskiej doktryny handlu nową płaszczyznę związaną z warunkami międzynarodowego popytu. Według Milla sfera produkcji wyznacza podstawowe kryterium międzynarodowej specjalizacji , jakim jest różnica względnych kosztów produkcji wynikająca z odmiennego poziomu produkcyjności pracy oraz kapitału w różnych krajach. Koszty produkcji określają granice opłacalności handlu, w ramach których ustala się międzynarodowa wartość wymienna, to znaczy wspólny poziom ceny danego dobra w różnych krajach, decydujący o finalnym podziale korzyści z wymiany. Ostateczny poziom ceny mieszczący się w tych granicach jest natomiast określany przez warunki popytowe panujące na rynku międzynarodowym, czyli skłonność do importu i zdolność do wyeksportowania takiej ilości towarów , aby wystarczyła do zapłacenia za cały import. Zdaniem Milla, eksport i import każdego z krajów wzajemnie za siebie „płacą”. W rezultacie o wysokości ceny decydują warunki popytu na rynkach poszczególnych krajów a więc wielkość i rozszerzalność ich popytu na dobra międzynarodowe.

23. Neoklasyczne teorie rozwoju handlu międzynarodowego (głównie teoria obfitości zasobów)

Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson. Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną obfitość kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.

Teoria Heckschera-Ohlina weszła do standardowych nurtów ekonomi już w latch 50 XXw. i do dziś jest kluczową do interpretacji znacznej części handlu światowego.

• Istnieją dwa kraje, dwa produkty oraz dwa czynniki produkcji (kapitał i praca).

• Na rynkach: towarowym oraz czynników produkcji panuje konkurencja doskonała.

• W wymianie międzynarodowej panują warunki wolnego handlu.

• Wymiana między krajami ogranicza się do wymiany dóbr.

• Pomijane są koszty transportu.

• Poszczególne kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji, czynnik produkcji relatywnie obfity w kraju I jest jednocześnie relatywnie rzadki w kraju II i na odwrót.

• Oba wytwarzane dobra wymagają różnych proporcji nakładów czynników produkcji, co oznacza, że funkcje produkcji tych dóbr różnią się, a więc dobro A wymaga innej relatywnej intensywności zużycia czynników produkcji niż dobro B.

• Wytwarzane dobra są jednorodne.

• Na obu rynkach konsumenci mają takie same gusty.

Zakładamy, że istnieją dwa kraje: I oraz II. Dysponują one pewnymi zasobami kapitału K oraz pracy L. Stopień relatywnego wyposażenia w kapitał i pracę jest różny w obu krajach. Przyjmijmy, że kraj I jest relatywnie lepiej wyposażony w kapitał niż w pracę, w kraju II odwrotnie - kapitał jest relatywnie rzadki, a praca relatywnie obfita.

Kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego, a sprowadzał z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego.

Dodatkowe teorie dla nad gorliwych ;-)

SFORMALIZOWANA TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SIĘ CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI - sformułowane przez P.A. Samuelsona: handel międzynarodowy prowadzi do względnego i absolutnego wyrównania się między krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych czynników produkcji. Handel przenosi za pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w danym kraju do kraju o ograniczonej ich ilości.

TWIERDZENIE STOLPERA-SAMUELSONA - istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a zmianami cen czynników produkcji (konsekwencje zmian cen towarów dla kształtowania się cen czynników produkcji i dalej - dochodów ich właścicieli). Wzrost ceny relatywnej danego towaru prowadzi do wzrostu realnej ceny czynnika używanego bardziej intensywnie przy produkcji tegoż towaru, a zarazem spadku realnej ceny czynnika używanego mniej intensywnie.

TWIERDZENIE RYBCZYŃSKIEGO - wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu tego właśnie czynnika, jak również absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie.

24. Współczesne teorie rozwoju handlu międzynarodowego.

Teorie neoczynnikowe (sprowadzają się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B. Ohlina i P.A. Samuelsona)

Autorzy tych teorii - opierając się na zasadzie kosztów względnych - uważają za celowe uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału. Proponują m.in. dzielić pracę na prostą i złożoną, kapitał zaś na rzeczowy i tzw. kapitał ludzki (human capital), który w zasadzie jest niczym innym jak tzw. pracą złożoną. Wspólnym mianownikiem wszystkich tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów, zgodnie z którą każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji, i jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych. Stosowanie tej zasady zawsze przynosi mniejsze lub większe korzyści.

Teorie neotechnologiczne

W teoriach neotechnologicznych uwzględnia się zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

• teoria luki technologicznej - nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego (np. możliwość sprowadzenia z zagranicy towarów najbardziej nowoczesnych czy też zakupu za granicą licencji przez kraj o niższym poziomie rozwoju);

• teoria cyklu życia produktu - handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia danego produktu-innowacji kolejno przez trzy fazy:

1) fazę innowacyjną,
2) fazę dojrzewania
3) fazę standaryzacji.

• teoria korzyści skali - stanowi uzupełnienie powyższych teorii. Korzyści skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost wielkości produkcji).

Statyczne (krótkookresowe) korzyści skali - wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży. Prowadzi to do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania) na większą liczbę
jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszeń sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych itd.).

Dynamiczne (średniookresowe i długookresowe) - mają miejsce, gdy występują bardziej radykalne zmiany technik produkcji i obrotu handlowego. Powoduje to m.in. poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń czy wzrost ich sprawności.

Teorie popytowo-podażowe

Jedną z istotnych korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów i inwestorów pod względem ilości oraz pod względem jakości. Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego (wewnątrzgałęziowego podziału pracy), którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu towarów tych samych gałęzi i branż (w tym zespołów, podzespołów i części składowych wyrobów gotowych). Oprócz możliwości lepszego zaspokojenia potrzeb konsumentów oraz osiągania korzyści skali w sferze produkcji i zbytu przyczynia się to do lepszego wykorzystania zasobów. Istotną korzyścią jest znaczne zmniejszenie trudności w realizowaniu procesów restrukturyzacyjnych.

Rozwój tego handlu można wykorzystać jako istotny instrument przeciwdziałania tendencjom protekcjonistycznym zarówno we własnym kraju, jak i u partnerów gospodarczych.

25. Rola handlu zagranicznego w gospodarce:

1. wpływ na wielkość i strukturę dochodu narodowego

Czynnikiem, który w znacznym stopniu może uniezależnić strukturę dochodu narodowego podzielonego od struktury istniejącego aparatu wytwórczego są obroty handlowe z zagranicą

Import niezbędny, czyli przywóz z zagranicy surowców mineralnych i rolniczych niemożliwych do wytworzenia w danym kraju, czasem bardzo istotnie wzbogaca strukturę podzielonego dochodu narodowego

Handel zagraniczny jest czynnikiem, który umożliwia transformację gospodarki danego kraju w kierunku przezeń pożądanym

Handel zagraniczny może służyć do transformacji struktury dóbr konsumpcyjnych wytwarzanych w danym kraju (przesunięcia struktury popytu)

Handel zagraniczny może stanowić jedyny sposób rozwiązania problemu niedoborów niektórych artykułów rolnych, powstałych w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych

Handel zagraniczny poprzez dodatnie saldo obrotów handlowych z zagranicą, powiększa podaż towarów dostępnych w danym okresie w danym kraju

W gospodarce zamkniętej

Y=I+K+G

Y- dochód narodowy

I - inwestycje

K - konsumpcja

G - wydatki państwa

Każdy kraj, w mniejszym lub większym stopniu, dokonuje wymiany handlowej z zagranicą

Y = I+K+G +NX

NX =Ex-Im

W gospodarce jest możliwa sytuacja,

że wielkość dochodu narodowego wytworzonego nie będzie równa sumie dóbr przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję

wielkość dochodu narodowego podzielonego jest większa od wielkości dochodu narodowego wytworzonego Im>Ex

wielkość dochodu narodowego wytworzonego jest większa od wielkości dochodu narodowego podzielonego Ex>Im

Możliwość utrzymania przez pewien czas nadwyżki importu nad eksportem ma duże znaczenie dla dynamiki wzrostu gospodarczego

2. wpływ na efektywność gospodarowania

-zmniejszenie przeciętnego kosztu jednostkowego dóbr wytwarzanych w kraju

-obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania przez zwiększenie skali produkcji (pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego, gromadzenie doświadczeń)

-Specjalizacja międzynarodowa wpływa na obniżenie kosztów produkcji za pośrednictwem postępu technicznego

-Transfer technologii - import nowoczesnej technologii jest często najtańszym sposobem zlikwidowania luki technologicznej

-Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym

26. Co oznaczają terminy: cena transferowa, cena światowa, cena monopolowa?

Cena transferowa - cena ustalona i stosowana w wymianie produktów i części zamiennych między filiami oraz między filiami i firmami macierzystymi koncernów transnarodowych

Cena światowa - wyrażana w pieniądzu wartość międzynarodowa towarów biorących udział w wymianie międzynarodowej

Cena monopolowa - cena kształtowana przez jednego (monopol) lub kilku (oligopol) wspólnie działających sprzedawców poprzez takie dopasowanie rozmiarów produkcji (podaży) do popytu, aby zapewnić sobie maksymalny zysk.

Cena monopolowa jest z reguły wyższa od ceny, jaka ukształtowałaby się w warunkach konkurencji doskonałej, a podaż jest mniejsza.

27. WTO, zadania i dziedziny działalności

WTO - World Trade Organisation - Światowa Organizacja Handlu

Powstała na podstawie urugwajskiej rundy GATT w 1995 roku (jest kontynuacją GATT).

Siedziba w Genewie. Polska również jest członkiem WTO (obecnie 153 członków)

Zadaniami WTO są ochrona własności intelektualnej, liberalizacja handlu, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej

GATT - Układ ogólny w sprawie ceł i handlu (1947), główne zadanie - liberalizacja handlu, usuwanie przeszkód na drodze przepływu towarów

8 rund negocjacyjnych, w wyniku których obniżono cła.

28. Rynki zorganizowane w handlu międzynarodowym

- giełdy towarowe

- aukcje

- targi i przetargi

- obroty w ramach korporacji transnarodowych

29. Wolumen handlu światowego oraz najwięksi eksporterzy i importerzy w 2009 r.

Według wstępnych danych WTO wolumen światowego eksportu zmniejszył się o 12,2%, a

importu o 12,9%. Było to najgłębsze załamanie handlu międzynarodowego od czasów II wojny światowej.

(BRAK DANYCH ZA 2010)

Najwięksi eksporterzy 2009

CHRL - 9,6%

RFN - 9%

USA - 8,5%

Japonia - 4,7%

Holandia - 4%

Francja - 3,8%

Włochy - 3,2%

Belgia - 3%

Korea Pd. - 2,9%

Wlk. B. - 2,8%

… Polska - 27 miejsce - 1,1%

Najwięksi importerzy 2009

USA - 12,7%

CHRL - 8%

RFN - 7,4%

Francja - 4,4%

Japonia - 4,4%

Wlk. B. - 3,8%

Holandia - 3,5%

Włochy - 3,2%

Hong Kong - 2,8%

Belgia - 2,8%

… Polska - 21 miejsce - 1,2%

Najwięksi eksporterzy 2010

CHRL

RFN

USA

Japonia

Francja

Korea Pd.

Włochy

Holandia

Kanada

Wlk. B.

Najwięksi importerzy 2010

USA

CHRL

RFN

Japonia

Francja

Wlk. B.

Włochy

Hong Kong

Korea Pd.

Holandia

30. Pojęcie migracji siły roboczej

Migracja siły roboczej
- zmiana miejsca zamieszkania na więcej niż 1 rok związana z poszukiwaniem pracy; stała, wahadłowa [codzienny dojazd do pracy - okolice przygraniczne], czasowa [sezonowa] [definicja ONZ]
- emigracja; wyjazd osób z kraju np. W poszukiwaniu pracy
- imigracja; przyjazd do danego kraju w celu zarobkowym [napływ]
- reemigracja; powrót do kraju osób będących na emigracji

---