Zagraniczna polityka handlowa

Cele polityki handlowej:

• zapewnienie ochrony krajowej produkcji

• zatrudnienia

• dodatniego bilansu płat­niczego (handlowego).

Cele te osiaga się poprzez za­stosowanie:

• środków ograniczających import (np. ceł importowych)

• środków pobudzających wzrost eksportu (np. subsydiów eksportowych)

Kraj oddziałuje także na zagranicz­ną politykę ekonomiczną (polityka handlowa, polityka w odniesieniu do transferu kapitału, przepływu usług itp.)

W praktyce oba pojęcia, tj. polityka handlowa i zagraniczna polityka ekonomiczna, są zazwyczaj używane zamiennie.

Narzędzia polityki handlowej

Rodzaje:

• cła

• środki parataryfowe

• środki pozataryfowe

• Cło - jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej.

• Środki parataryfowe - działają podobnie jak cła, a więc służą ograniczaniu wymiany przez podwyższenie ceny dobra krajowego lub pobudzeniu eksportu przez obniżenie ceny dobra krajowego (np. subsydia).

• Środki pozataryfowe - inne niż cła i bariery parataryfowe ograniczenia obrotów handlowych z zagranicą.

• Środki te stosowane selektywnie

• Decyzje o ich stosowaniu podejmuje najczęściej rząd lub firma a nie władza ustawodawcza

Bariery parataryfowe Bariery pozataryfowe

• Subsydia (subwencje) eksportowe

• Dumping

• Opłaty wyrównawcze

• Depozyty importowe

• Dodatkowe podatki od importu

• Kontyngenty wartościowe lub ilościowe

• Zakaz importu (eksportu)

• Licencje

• Dobrowolne ograniczenia eksportu (VER)

• Normy techniczne, wymagania sanitarne i weterynaryjne

Cło

• Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji

• Głównym zadaniem ceł jest ochrona poszczegól­nych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego (np. ochrona nowo powstających gałęzi przemysłu)

• Według kryterium sposobu ustalania stawek celnych można wyodrębnić trzy ich rodzaje:

• cła wartościowe (nazywane też cłami ad valorem), ustalane od wartości towaru (np. 20-procentowe cło nakładane na importowane samochody);

• cła specyficzne (od ilości), ustalane od jednostki fizycznej towaru (np. tony, pary, sztuki; np. 6 marek za każdą tonę importowanego węgla);

• cła kombinowane, np. 20% oraz dodatkowo 10 dolarów za tonę.

• Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć charakter sezonowy (kraje chronią np. własną produkcję owoców i warzyw, ustana­wiając cła na importowane konkurencyjne artykuły jedynie w okresie zbiorów u siebie).

• Cła mogą być pobierane od importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.

SKUTKI stosowania CEŁ

• spadek krajowego popytu,

• spadek importu

• wzrost krajowej produkcji

• Skutki te są tym większe, im wyższy jest poziom stawki celnej i im bardziej elastyczna jest podaż i popyt

Kto odnosi korzyści a kto straty?

• Korzyści odnosi jedna grupa społeczna (producenci), a także budżet państwa,

• straty ponosi całe społeczeństwo, tj. konsumenci danego wyrobu.

Cła antydumpingowe i antysubwencyjne

• stanowią szczególną grupę narzędzi polityki hand­lowej.

• Są to środki walki z nieuczciwą konkurencją, jaką w handlu międzynarodowym stanowią dumping i subsydia.

• Jeśli kraj zastosuje takie środki, to partner nimi dotknięty ma prawo do obrony.

ŚRODKI PARATARYFOWE

Subsydia (subwencje) eksportowe

• Ich zadaniem jest pomoc państwa w zwiększeniu sprzedaży za granicą poprzez poprawę konkurencyjności towarów krajowych na rynku zagranicznym.

Jak działa subsydium?

• dopłacenie różnicy między wyższą ceną wyrobu krajowego a jego niższą ceną na rynku światowym lub dotacja w innej formie

W jakich przypadkach?

• Chęć pobudzania produkcji i eksportu technologicznie zaawansowanych gałęzi przemysłu, gdzie nakłady są bardzo wysokie, a efekt produkcyjny trudny z góry do przesądzenia.

• Popularna metoda pozbywania się nadwyżek produktów (np. artykułów rolnych), pod­trzymywania dochodów rolników i rozwoju eksportu rolnego w warunkach ostrej konkurencji na rynku światowym

• Charakterystyczne są wysokie subsydia produkcyjne i eksportowe w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej - które spowodowały utratę części rynków eksportowych przez towary amerykańskie.

• To zaś z kolei skłoniło rząd Stanów Zjednoczonych do rozszerzenia własnych subsydiów dla eksportu rolnego.

Subsydia mogą być udzielane w formie:

• bezpośredniej - w formie środków finansowych efektywnie wypłacanych eksporterowi

• pośredniej (np. finansowanie badań nad nowym produktem, ulgi podatkowe, udzielenie kredytów nie oprocentowanych lub według niższej stopy oproc.)

• W praktyce - stosowane najczęściej w formach ukrytych za wyjątkiem eksportu rolnego

ZYSKI - KOSZTY?

• Subsydium przynosi korzyści producentom

• tracą na tym konsumenci

• powstają koszty społeczne

Wniosek?

• Subwencja nie jest rozwiązaniem optymalnym. (Społecznie tańszym sposobem zwiększenia produ­kcji byłyby dopłaty do dodatkowej produkcji).

• Taka konkurencja jest uważana za nieuczciwą ponieważ nie wynika z działania mechanizmów rynkowych (np. poprawy wydajności eksportera), lecz ze sztucznego pobudzenia eksportu.

• Producenci kraju importera, dotknięci subsydiowanym importem, mają prawo do przeciwdziałania jego niekorzystnym skutkom i domagania się zastosowania przez państwo ceł antysubwencyjnych

Dumping

• Środek parataryfowy zbliżony do subsydium

• sprzedaż za granicę po cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajowym.

• Różnica w stosunku do subsydium - dumping jest stosowany przez przedsiębiorstwa, a subsydia przez rząd.

• Oczekiwania od dumpingu:

• wejście na rynek zagraniczny

• utrzymanie się na nim w okresie recesji

• pokonanie konkurentów

W jaki sposób?

• sprze­daż za granicą po cenie niższej od ceny sprzedaży towaru na rynku krajowym (po uwzględnieniu kosztów transportu i ewentualnie innych kosztów)

• sprzedaż za granicą poniżej ceny sprzedaży na innych rynkach eksportowych.

• sprzedaż poniżej kosztów produkcji w skrajnym przypadku

Kto ponosi koszty? - poszczególne grupy społecz­ne w kraju eksportującym i importującym:

• Często przedsiębiorstwo „wynagradza” sobie stosowanie dumpingu wyższymi cenami swojego produktu na macierzystym rynku

• Zyskują konsumenci - w kraju będącym importerem sprzedaż po cenach dumpin­gowych umożliwia konsumentom nabywanie tańszych produktów, ale kosztem producentów krajowych.

Jak się bronić?

• Jeśli dumping wywołuje szkodę lub jej groźbę dla rodzimych producentów - kraj importujący ma prawo wyrównać warunki konkurencji i nałożyć cło antydumpingowe w wysokości tzw. marży dumpingu

Zmienne opłaty wyrównawcze - ceny gwarantowane

Stanowią różnicę między zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą w danym czasie (gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego. Cechą charakterystyczną - zmienna wysokość.

Jak to działa?

• W celu ochrony produkcji danego wyrobu państwo ustala jego minimalną cenę gwarantowaną na rynku wewnętrznym, zapewniającą opłacalność produkcji krajowej, i zobowiązuje się po tej cenie skupować ewentualne nadwyżki tego wyrobu oraz sprzedawać je w przypadku niedoboru na rynku i nadmiernego wzrostu cen rynkowych.

• Istotą - niedopuszczenie do taniego importu poniżej cen gwarantowanych.

Zalety?

• Opłaty szybciej nic cła dostosowują się do zmian cen światowych, dzięki czemu są bardzo skuteczne i uniemożliwiają import poniżej ustalonych przez władze i gwarantowanych cen minimalnych.

• Ceny gwarantowane i opłaty wyrównawcze mogą być stosowane do ograniczania importu jedynie wystandaryzowanych produktów

Kto najczęściej stosuje?

• Kraje Unii Eu­ropejskiej (w ramach wspólnej polityki rolnej) - narzucenie na eksportera konieczności pokrycia różnicy między ceną produkcji towaru (np. ceną światową) a narzuconą ceną obowiązującą na rynku docelowym.

Efekt?

• importer wpłaca opłatę wyrównawczą do budżetu państwa lub specjalnego budżetu, z którego są finansowane subsydia w eksporcie rolnym (np. fundusz FEOGA - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa).

• Zmienne opłaty wyrównawcze, podobnie jak inne narzędzia pozataryfowe stosowane do ochrony krajowej produkcji rolnej, zostały zastąpione w krajach członkowskich WTO stawkami celnymi. W Unii Europejskiej nastąpiło to 1 lipca 1995 r.

Ograniczenia ilościowe

Ograniczenia ilościowe, nazywane też kwotami lub kontyngentami, oznaczają wprowadzenie ściśle określonego limitu dopuszczalnej wiel­kości importu (lub eksportu).

• W skrajnym przypadku limit może wynosić zero i wtedy mamy do czynienia z zakazem importu (eksportu).

Kontyngent może być ustalony:

• w ujęciu wartościowym (np. dopuszczalny import garniturów wartości 100 min USD)

• lub ilościowym (np. kwota importowa w wysokości 30 tyś. sztuk samochodów).

• Kwoty mogą być ustalone w sposób globalny (kwota dla wszystkich zagranicznych dostawców) lub mogą być podzielone między poszczegól­nych dostawców.

LICENCJE

• Konieczność licencjonowania importu w celu kontroli przestrzegania ograniczeń ilościowych.

• Licencje są wydawane do wyczerpania wielkości takiej kwoty.

• Licencje mogą być także wprowadzane bez ustanowienia ograniczeń ilościowych - służą one wów­czas np. monitorowaniu (nadzorowi) wielkości importu ze względów bezpieczeństwa, ochrony środowiska itp.

• mogą być wykorzystane do ograniczenia importu.

• same w sobie mogą stanowić dodatkowe utrudnienie w handlu (np. gdy wymagają one dodatkowej opłaty, gdy termin wydania licencji jest długi, gdy jest tylko jedno miejsce ich wydawania, odległe od miejsca zamieszkania potencjalnych importerów)

Kto zyskuje?

• Stosowanie kontyngentów umożliwia nieefektywnym producentom krajowym utrzymanie się na rynku lub nawet zwiększenie wielkości produkcji, mimo że w warunkach wolnej wymiany byliby oni niekonkurencyjni.

Kto traci?

• Powstają koszty społeczne w postaci wzrostu cen i nieefektyw­nego wykorzystania zasobów.

• Skuteczność działania ograniczeń ilościowych zależy nie tylko od wielkości wprowadzonego limitu importu, lecz także od cenowej elastycz­ności popytu na dane dobro.

„Dobrowolne” ograniczenia eksportu (VERs)

VERs - Voluntary Export Restraints - odnoszą się do sytuacji, w których eksporter — pod naciskiem importera — „dobrowolnie” ogranicza swój wywóz na rynek partnera.

• Dobrowolność - jedynie z nazwy

• Faktycznie - VERs są wymuszane przez odbiorcę (pod groźbą zastosowania ostrzejszych restrykcji handlowych)

• VER - to droga ominięcia regulacji GATT/WTO odnośnie stosowania ograniczeń ilościowych - zastosowana po raz pierwszy przez USA

• VERs wywoływały skutki podobne jak kwoty importowe/kontyngenty/ograniczenia ilościowe.

Różnice: VER - ograniczenia ilościowe:

• VERs - administrowane przez kraj eksportujący (porozumienia o VERs zawierane także bezpośrednio między firmami)

• skierowane tylko przeciw niektórym zagranicznym dostawcom, którzy powodowali zakłócenia na rynku importera. Miały więc charakter selektywny (ograniczenia ilościowe musiały mieć charakter niedyskryminacyjny tzn. objąć wszystkich zagranicznych dostawców danego wyrobu).

Ograniczona skuteczność VER:

• Do takich ograniczeń byli z reguły nakłaniani jedynie główni, a nie wszyscy dostawcy danego towaru (co umożliwiało mniejszym krajom przejęcie z czasem części lub nawet całości rynku utraconego przez głównych dostawców)

• jeśli były one ustalone w sposób ilościowy, to eksporterzy mieli możliwość zastąpienia np. małych samochodów, relatywnie tanich, przeznaczonych dla masowego odbiorcy, samochodami większymi, zapewniającymi większy jednostkowy zysk. Wartość ich eksportu mogła wówczas znacznie wzros­nąć. (Japończycy w USA)

• Kiedy stosowano?

• Od lat 50-tych - konflikty tekstylne USA - Japonia, później inne kraje rozwinięte;

• Konflikty stalowe, samochodowe i inne

• Silna krytyka VER przez kraje nimi dotknięte (państwa dysponujące konku­rencyjnymi, tanimi towarami) - ze względu na ich negatywny wpływ na kierunki i tempo rozwo­ju handlu międzynarodowego

• 1 stycznia 1995 - (Runda Urugwajska GATT) - wprowadzenie zakazu ich stosowania

Przeszkody techniczne, wymagania sanitarne i weterynaryjne

Każdy kraj ma prawo stosować normy i standardy techniczne, jakościowe, wymagania sanitarne i inne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania wyrobów i odpowiedniej ich jakości.

• nie powinny one być stosowane lub nadużywane w celu ochrony produkcji krajowej przed importem.

Kto ponosi koszty?:

• Istnienie między krajami różnic w przepisach i normach - utrudnieniem wymiany i ograniczeniem jej korzyści

• Powstaje dodatkowy koszt (np. koszt zbierania informacji o normach i standar­dach, śledzenia zmian w tych przepisach i dostosowywania do nich produkcji.

• Szczególne trudności - małe i średnie przedsiębiorstwa.

Zabezpieczenia:

• działania zmierzające do standaryzacji, ujednolicania norm i upowszech­niania o nich informacji (organizacje międzynarodowe).

• WTO - przepisy i normy nie mogą:

• dyskryminować towarów zagranicznych

• stanowić nieuzasadnionej przeszkody w rozwoju wymiany międzynarodowej

• Wymaga się, aby nie były bardziej restrykcyjne, niż jest to konieczne do osiągnięcia pożądanych celów (np. ochrona zdrowia i życia ludzi, ochrona środowiska)

Przykład wymogu sanitarnego:

• procedury testowania i uzyskiwania certyfikatów w kraju importującym na leki i artykuły spo­żywcze.

1

---