MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY SIŁY ROBOCZEJ
I. PODSTAWOWE POJĘCIA
Definicje migracji
MIGRACJA - przemieszczanie się mieszkańców kraju lub regionu
MIGRACJA - przenoszenie się ludzi na znaczne dystanse i na długie okresy
MIGRACJA ZAGRANICZNA (wg ONZ) - zmiana kraju głównego miejsca zamieszkania
MIGRACJA EKONOMICZNA - podejmowanie zatrudnienia na obszarze innych państw
Formy migracji:
emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i przenoszenie się na osiedlenie stałe lub długotrwałe do innego kraju
imigracja - napływ do danego kraju na osiedlenie stale lub pobyt długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju, przybycie na obszar objęty jurysdykcją innego państwa
reemigracja - powrót do ojczyzny osób z emigracji
repatriacja - powrót do ojczyzny osób przebywających na terenie, który w wyniku zmiany granic państwowych przestał wchodzić w skład państwa, lub osób, które przymusowo przebywały poza granicami danego kraju
uchodźstwo - przymusowa emigracja, często towarzysząca wojnom, konfliktom zbrojnym, rewolucjom itp.
Formy migracji ekonomicznej:
emigranci „za chlebem” - powodem migracji jest zła sytuacja materialna, niemożność uzyskania pracy w ojczyźnie, poszukiwanie sposobu poprawienia egzystencji własnej i rodziny;
emigranci „mobilni” - dobrze wykwalifikowani członkowie załóg przedsiębiorstw, które wykonują zadania na terytorium innych krajów, pracownicy międzynarodowych firm inwestorskich, transportowych, budowlanych, banków, towarzystw ubezpieczeniowych itp.; należą do tej grupy też pracownicy nauki i artyści, których motywem migracji - obok odpowiednio wysokich dochodów - jest też często możliwość uzyskania lepszych warunków pracy
II. PRZYCZYNY MIGRACJI
Przyczyny globalne - podstawowe, wpływające na ogół migracji
technologiczne - współczesna rewolucja transportowo-łącznościowa, umożliwiająca łatwe, szybkie i względnie tanie przemieszczanie się ogromnych mas ludzkich z jednych państw (kontynentów, regionów) do innych
społeczno-ekonomiczne - dysproporcje w poziomie rozwoju gospodarczego, zaawansowaniu technologicznym, w standardach i jakości życia utrzymujące się między różnymi krajami i regionami świata
psychologiczne:
postrzeganie obiektywnych różnic w poziomie rozwoju społeczeństw; ekspansja środków przekazu i kultury masowej, coraz wyższe przeciętne wykształcenie ułatwiają międzynarodowe porównania, poszerzają wiedzę o świecie i warunkach życia w innych krajach;
pesymistyczna percepcja sytuacji gospodarczej, perspektyw rozwoju własnego kraju, oceny możliwości i szans na indywidualny awans i karierę zawodową, nadziei na osobisty sukces, poczucia bezpieczeństwa, wiara lub niewiara w stabilizację i „lepsze jutro”;
radykalny wzrost aspiracji życiowych
zwiększona ruchliwość przestrzenna i międzygrupowa
lepsza znajomość obcych kultur i języków osłabiające problemy z adaptacją w nowych środowiskach
Przyczyny sprzyjające emigracji (czynniki wypychające)
prawne
ułatwienia paszportowe i wizowe
przepisy dotyczące zakupu dewiz
ekonomiczne
poziom bezrobocia i niemożność zatrudnienia w swoim zawodzie
brak perspektyw życiowych dla młodzieży osiągającej wiek produkcyjny
brak możliwości rozwoju dla inteligencji twórczej, ludzi nauki i kultury
kryzysowa sytuacji gospodarcza kraju
długoletnia depresja ekonomiczna
zła sytuacja mieszkaniowa
niedostateczne zaopatrzenie sklepów w towary konsumpcyjne
niski standard materialny ludności
kwestie wymienialności i siły nabywczej walut obcych
demograficzne
wysoki przyrost naturalny (zwłaszcza w warunkach niedostatku miejsc pracy)
przeludnienie wsi
niedostatek ziem uprawnych
znaczna nierównowaga w strukturze ludności według płci i wieku
nadwyżka młodych ludzi w wieku produkcyjnym
społeczno-polityczne
dyskryminacja mniejszości narodowych
zbrojne konflikty etniczne
ograniczenie podstawowych praw człowieka
brak tolerancji
represje
niestabilny system społeczno-polityczny
rozczarowania i frustracje związane z kształtowaniem nowego ustroju
niebezpieczeństwo rządów dyktatorskich, zamachu stanu lub wojny domowej
Przyczyny sprzyjające imigracji (czynniki przyciągające)
prawne
ułatwienia wizowe
paszportowe
umowy i porozumienia międzypaństwowe w sprawach przekraczania granic
przepisy imigracyjne, w tym dotyczące łączenia rodzin
regulacje określające status i uprawnienia socjalne uchodźców politycznych i robotników migrantów
procedury przyznawania azylu i pozwolenia na pracę
sposób traktowania cudzoziemców o nieuregulowanym statusie prawnym
ekonomiczne
niskie bezrobocie w kraju imigracji
możliwość zatrudnienia na podstawie bilateralnych porozumień międzypaństwowych; bądź „na czarno”, zwłaszcza w usługach, rolnictwie, budownictwie
zorganizowane formy migracji zagranicznej
werbunek pracowników
działalność firm transnarodowych, joint ventures
możliwość otrzymania wyższych stawek płacowych za ten sam rodzaj pracy
społeczno-polityczne
przychylny stosunek społeczeństwa, opinii publicznej i partii politycznych do cudzoziemców i mniejszości etnicznych
niski stopień nastrojów nacjonalistycznych
absorpcyjne zdolności kultur narodowych
historyczne
istnienie centrów uchodźstwa (np. Polacy we Francji)
posiadanie za granicą członków rodziny, przyjaciół, znajomych, co sprzyja przyjazdom kolejnych emigrantów tej samej narodowości oraz znacznie ułatwia ich asymilację w nowym środowisku
III. Bariery migracji
geograficzne - warunki klimatyczne, naturalne przeszkody wynikające z ukształtowania terenu (góry, morza, obszary szczególnie narażone na wstrząsy tektoniczne, wybuchy wulkanów, duże odległości dzielące kraje)
bariery językowe
odrębność obyczajów, religii
warunki sanitarne
bariera psychologiczna, czyli strach przed nieznanym
bariery polityczne, tzn. odrębność systemów politycznych
bariery prawno-administracyjne - ograniczenia, których celem jest zapewnienie zatrudnienia i odpowiedniego poziomu zarobków dla własnych obywateli
IV. Skutki migracji
Dla kraju emigracji
pozytywne - możliwość zwiększenia zasobów dewizowych dzięki przekazom pieniężnym przesyłanym rodzinie przez emigrantów; łagodzenie negatywnych skutków bezrobocia; zwiększenie poziomu kwalifikacji ludności powracającej z zagranicy
negatywne - utrata specjalistów opuszczających kraj; podniesienie średniej wieku ludności pozostającej w kraju
Dla kraju imigracji
pozytywne - napływ tanich pracowników o relatywnie wyższych kwalifikacjach niż pracownicy krajowi (szczególnie w tzw. niepopularnych zawodach); obniżenie nakładów na kształcenie w kraju
negatywne - zwiększenie liczby ludności poszukującej pracy; wprowadzenie nowych obyczajów cywilizacyjnych i religijnych; natężenie zjawisk patologii społecznej; obciążenie bilansu płatniczego w związku z masowym przesyłaniem części zarobków rodzinom w kraju emigracji