Warunki rzetelno艣ci bada艅 sonda偶owych
Kto przeprowadzi艂 sonda偶?
Kto zap艂aci艂 za sonda偶 i dlaczego zosta艂 on przeprowadzony?
Z iloma osobami przeprowadzono wywiady?
W jaki spos贸b dobrano badanych?
Z jakiego obszaru, spo艣r贸d jakiej grupy dobrano respondent贸w?
Czy wyniki bada艅 sonda偶owych zosta艂y oparte na odpowiedziach wszystkich badanych?
Kto spo艣r贸d tych, kt贸rzy powinni bra膰 udzia艂 w badaniach, nie bra艂 w nich udzia艂u?
Kiedy przeprowadzono sonda偶?
Jak膮 metod膮 przeprowadzono wywiady?
Czy mamy do czynienia z sonda偶em typu audiotele, opiniami przesy艂anymi poczt膮 lub sonda偶em w艣r贸d prenumerator贸w?
Jak brzmia艂y zadawane pytania?
W jakiej kolejno艣ci zadawano pytania?
Jakie inne sonda偶e przeprowadzano na ten temat? Czy ich wyniki by艂y takie same?
Czy mo偶na ufa膰 sonda偶om?
Przyk艂ady socjotechnicznej manipulacji sonda偶ami:
Koncentrowanie si臋 w badaniach sonda偶owych na sprawach nieistotnych (ciekawostki), a odwracanie uwagi od spraw o podstawowym znaczeniu dla spo艂ecze艅stwa
Narzucanie badanym swojej wizji problemu.
Realizacji celu za艂o偶onego przez manipulator贸w s艂u偶y tak przemy艣lnie skonstruowana struktura pyta艅, 偶e z g贸ry mo偶na przewidzie膰 zasugerowan膮 nimi odpowied藕
Formu艂owanie pytania.
Na przyk艂ad kolejno艣膰 stawianych pyta艅 mo偶e mie膰 znacz膮cy wp艂yw na wynik, co udokumentowano analiz膮 bada艅 dotycz膮cych emocjonalnie ca艂kowicie neutralnych problem贸w. Zapytano respondent贸w:
„Por贸wnaj tenis z pi艂k膮 no偶n膮” - 65% odpowiedzia艂o, 偶e pi艂ka jest bardziej emocjonuj膮ca.
Gdy odwr贸cono pytanie: „Por贸wnaj pi艂k臋 no偶n膮 z tenisem” - 77% powiedzia艂o, 偶e tenis bardziej ekscytuje.
Fikcyjno艣膰 badanego problemu
Raport przedstawiony w Gazecie Wyborczej z 25/26 lutego 1995r, opracowany przez autora wielu sonda偶y, dotyczy艂 stanu umys艂u Polak贸w wynikaj膮cego z odpowiedzi na sonda偶owe pytanie: „Czy czuje si臋 Pan(Pani) osobi艣cie skrzywdzony(a) przez...?”, i wymieniono 15 potencjalnych „krzywdzicieli”, poczynaj膮c od obecnego rz膮du, ludzi bogac膮cych si臋, prezydenta.... przez Rosjan, Niemc贸w, Ko艣ci贸艂 katolicki, a偶 po 呕yd贸w, a nawet rodzic贸w.
„Trudno by艂oby wymy艣li膰 r贸wnie wydumany sonda偶.....informuje on nie tyle o stanie umys艂贸w spo艂ecze艅stwa polskiego, lecz raczej o sposobie my艣lenia autora sonda偶u..” Abstrakcyjne pytanie musi prowokowa膰 do fikcyjnych odpowiedzi, wi臋c autor sonda偶u sam zasugerowa艂 badanym potencjalnych „krzywdzicieli”.
Prawid艂owo przeprowadzony sonda偶 na ten sam temat aby uzyska膰 w miar臋 obiektywn膮 odpowied藕 i zapytano dwucz臋艣ciowo: „Jak Pan(i) s膮dzi, czy kto艣 (lub co艣) nas krzywdzi jako nar贸d? Je艣li tak, to prosz臋 wymieni膰 kto (lub co) wyrz膮dza nam jako narodowi najwi臋ksz膮 krzywd臋?”. Uzyskano oczywi艣cie ca艂kowicie inne wyniki, a badani w wi臋kszo艣ci nie dostrzegli „krzywdzicieli” tam, gdzie im to wcze艣niej sugerowano