Dr Łukasz Zaorski-Sikora,

Dr Edyta Pietrzak

Katedra Filozofii WSHE w Łodzi

Propedeutyka filozofii

(ćwiczenia prowadzone metodą projektów)

Celem zajęć jest wykazanie, iż podstawowe zagadnienia filozofii są ściśle związane z pytaniami zadawanymi przez niemalże wszystkich ludzi. Filozofia nie musi być bowiem traktowana jedynie jako dyscyplina akademicka, jest ona wszak refleksją nad rozumieniem i porozumiewaniem się w obrębie otaczającego nas świata. Dlatego też w ramach ćwiczeń studenci oprócz zdobycia podstawowej wiedzy z zakresu filozofii będą mieli okazję doskonalenia się w sztuce dyskutowania, obrony własnego stanowiska i pracy zespołowej.

Ćwiczenia z Propedeutyki filozofii mają być zachętą do konstruktywnego krytycyzmu i precyzowania własnych przekonań. Jesteśmy przekonani, iż poznanie metod myślenia filozoficznego może być przydatne w rozmaitych sytuacjach, ponieważ rozważając argumenty „za” i „przeciw” jakiemuś stanowisku, nabywamy umiejętności dające się przenieść na inne obszary życia.

Metoda małych projektów:

Zajęcia będą polegały na zespołowym opracowaniu podstawowych zagadnień filozoficznych. Studenci w grupach (4-6 osobowych), w oparciu o wskazane przez prowadzącego fragmenty tekstów (ale także samodzielnie wybrane źródła), przygotują w trakcie semestru trzy wystąpienia-prezentacje dotyczące trzech bloków tematycznych i wybranych przez siebie problemów z listy zagadnień ujętych w następujące moduły i pytania. Zakres tematyczny poszczególnych modułów ułożony jest tak, by konweniował z wykładem z propedeutyki filozofii.

Harmonogram spotkań:

1. Spotkanie organizacyjne: wyjaśnienie metod pracy i sposobów oceniania, wybór tematów, podział na grupy. Prowadzący pokaże również, na czym polega specyfika rozumienia i interpretacji tekstu filozoficznego.

2. Podczas kolejnych spotkań każda z grup przedstawia swoje prezentacje dotyczące trzech wybranych przez siebie zagadnień filozoficznych (po jednym z każdego modułu). Po każdym z wystąpień prowadzący inicjuje dyskusję dotyczącą podejmowanego przez prelegentów problemu. Każda grupa oprócz prezentacji dostarczy również opracowanie pisemne wybranych tematów (scenariusz prezentacji w wersji papierowej i elektronicznej).

3. Podsumowanie zajęć, oceny końcowe.

Moduł I - Metafizyka i epistemologia

Moduł I -Treści:

- nauka i wiedza

- realizm a idealizm metafizyczny

- dialektyka

- pojęcie prawdy

- teologia naturalna (racjonalna) a teologia objawiona

1. Wiedza

- Czym jest wiedza i dlaczego uznawana jest za coś cennego?

Na podstawie tekstów:

- Platon, „Alegoria jaskini” {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 25-30;

- F.Bacon, „Idole”, tamże s. 124-126;

- J.Locke, „Poznanie wedle empiryzmu”, tamże s. 154-156;

- Kartezjusz, „Myślę, więc jestem”, „Poznanie wedle racjonalizmu” tamże s. 136-141;

- I.Kant, „Przewrót kopernikański”, tamże s. 222-224, „Poznanie a priori i a posteriori”, tamże s. 228-230;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

2. To, co jest (i to, czego nie ma)

-Czy możemy być pewni, że świat istnieje?

Na podstawie tekstów:

- Platon, „Alegoria jaskini”, ”{w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 25-30;

- Arystoteles, „Materia i forma”, tamże s. 51-52;

- Kartezjusz, „Myślę, więc jestem”, tamże s. 136-141;

- G. Berkeley, „Istnieć znaczy być postrzeganym” tamże s. 182-182;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

3. Dialog

- Co możemy osiągnąć dzięki dialektyce?

Na podstawie tekstów:

- Platon, „Dialektyka - dochodzenie do prawdy”, ”{w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 34 - 36;

- Platon, Obrona Sokratesa, Sokrates, w: Platon, Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton, przekład Władysław Witwicki, PWN, Warszawa 1958;

- G.W. F. Hegel, „Bohaterowie i kamerdynerzy”, ”{w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 274 -276;

- G.W. F. Hegel, „ Dialektyka pana i niewolnika”;

- M. Buber, „Prawdziwa rozmowa”, {w:} Człowiek w filozofii współczesnej, red. A.Pająk, G.Podraza-Łucińska, Z.Zalewski, Wyd. A.M., Kraków 1989;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

4. Prawda

- Czy warto głosić prawdę?

Na podstawie tekstów:

- Platon, Protagoras, 352A-358D; PWN, Warszawa 1958;

- Platon, „Dialektyka - dochodzenie do prawdy”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 34 - 36;

- Arystoteles, „Prawda”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 52 - 53;

- A. Schopenhauer, Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów, Alma-Press, Warszawa 1986;

- W. James, „Pragmatyzm”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 329-330;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

5. Filozofia Boga

- Czy istnieje Bóg?

Na podstawie tekstów:

- św. Augustyn, „Chcę poznac Boga i duszę”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 81- 82;

- św. Anzelm, „Ontologiczny dowód istnienia Boga”, tamże s. 97;

- św. Tomasz, „Dowody na istnienie Boga”, tamże s. 101-103;

- B. Pascal, „Zakład Pascala”, tamże s. 151-152;

- L. Feuerbach, „Bóg jako alienacja człowieka”, tamże s. 293-294;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

Moduł I - Literatura podstawowa:

Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987.

Zaorski-Sikora Ł., Wprowadzenie do filozofii, PUW, Łódź 2005.

Moduł I - Literatura dodatkowa:

Bryan M., Great Philosophers, Oxford University Press, Oxford 1987.

Davies B., An introduction to the Philosophy of Religion, Oxsford University Press, Oxsford 1993.

Gilson E., Chrystianizm a filozofia, Instytut wydawniczy Pax, Warszawa 1988.

Legowicz J., (red.), Filozofia starożytna Grecji i Rzymu. Wybór tekstów, PWN Warszawa 1970

Mclnerney P.K., Wstęp do filozofii, Poznań, 1998.

Reale G., Historia filozofii starożytnej, RW KUL, Lublin 2001.

Sikora A., Od Heraklita do Husserla, OPEN, Warszawa 2001.

Vardy P., The Puzzle of Evil, Fount Paperbacks, Glasgow 1992.

Warburton N., Filozofia od podstaw, Aletheia, Warszawa 1999.

Warburton N., Philosophy: the Basics. Third edition, Routledge, London 1999.

Moduł II - Świat wartości

Moduł II - Treści:

- etyka jako dyscyplina aksjologiczna

- estetyka jako dyscyplina aksjologiczna

- najważniejsze teorie moralności

- najważniejsze teorie sprawiedliwości i równości

- piękno - historia i współczesność pojęcia

- sztuka - historia i współczesność pojęcia

1. Moralność

- Czy istnieją uniwersalne zasady moralne?

Na podstawie tekstów:

- Platon, Obrona Sokratesa, Sokrates, w: Platon, Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton, przekład Władysław Witwicki, PWN, Warszawa 1958;

- Arystoteles, „Złoty środek” {w:} J. Legowicz, Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1959;

- św. Augustyn, „Zło nie istnieje” {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 87- 89;

- I. Kant, „Imperatyw kategoryczny”, tamże s. 243-245;

- J. S. Mill, „Utylitaryzm”, tamże. 296-297;

- F. Nietzsche, „Poza dobrem i złem”, tamże s. 334 -335;

- S. Freud „ Kultura jako źródło cierpień”, tamże s. 340 -342;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

2. Wolność

- Na ile mogę decydować o własnym życiu?

Na podstawie tekstów:

- I. Kant, „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 241;

- J. P. Sartre, „Człowiek jest skazany na wolność”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 241;

- J. P. Sartre, „Odpowiedzialność”, tamże, s. 241;

- E. Fromm, „Ucieczka od wolności”, {w:} Markiewicz B. (red.), Od Nietzschego do filozofii współczesnej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s. 135-137;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

3. Szczęście

- Czy pragnienie szczęścia łączy wszystkich ludzi?

Na podstawie tekstów:

- Arystotelesa, „Szczęscie”, {w:} Świat, człowiek i wartości. Wybór tekstów filozoficznych dla szkół średnich, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1988, s. 324 - 325;

- J. Bentham, „Utylitaryzm i zasada szczęścia powszechnego”, {w:} Świat, człowiek i wartości. Wybór tekstów filozoficznych dla szkół średnich, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1988, s. 328 -332;

- W. Tatarkiewicz, „Pojęcie szczęścia i osiągalność szczęścia”, tamże s. 335 - 342;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

4. Równość i sprawiedliwość

- Czy równość jest zawsze sprawiedliwa?

Na podstawie tekstów:

- Arystoteles, Sprawiedliwość”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 59-60;

- J. Rawls, „Sprawiedliwa umowa społeczna”, {w:} Markiewicz B. (red.), Od Nietzschego do filozofii współczesnej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s. 187-89;

- M. Ossowska, „Sprawiedliwość i równość”, {w:} Świat, człowiek i wartości. Wybór tekstów filozoficznych dla szkół średnich, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1988, s. 291- 294;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

5. Piękno i sztuka

- Czy piękno i sztukę można zdefiniować?

Na podstawie tekstów:

- Platon, „Miłość idealna” {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 37- 38;

(Fragment znajduje się w katalogu tekstów źródłowych.)

Dodatkowo:

- W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, PWN, Warszawa 1988;

- G. Dickie, „Estetyka instytucjonalna”, {w:} Estetyka w świecie, (red.) M.Gołaszewska, Kraków 1984.

Moduł II - Literatura podstawowa:

Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987.

Zaorski-Sikora Ł., Wprowadzenie do filozofii, PUW, Łódź 2005.

Moduł II - Literatura dodatkowa:

Bourke V.J., Historia etyki, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1994

Eco U., Nieobecna struktura, Warszawa 1996.

Estetyka w świecie, (red.) M.Gołaszewska, Kraków 1984.

Freud S., Poza zasadą przyjemności, Warszawa 2000.

Graham G., Philosophy of the Arts, Routledge, London 1997.

MacIntyre A., Krótka historia etyki, PWN, Warszawa 1995

Norma R., The Moral Philosophers, Clarendon Press, Oxford 1998

Ossowska M., Normy moralne, PWN, Warszawa 2000

Sheppard A., Aesthetics: An Introduction to the Philosophy of Art, Oxford University Press, Oxford 1987.

Sztuka i estetyzacja. Studia teoretyczne, (red.) K.Zamiara i M.Golka, Poznań 1999.

Środa M. (red.), O wartościach, normach i problemach moralnych. Wybór tekstów z etyki polskiej, PWN, Warszawa 1994

Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1988.

Vardy P., Grosch P., Etyka, Zysk i S-ka, Poznań 1995

Ziembiński Z., O pojmowaniu sprawiedliwości, Daimonion, Lublin 1992

Moduł III - Człowiek

Moduł III - Treści:

- antropologia filozoficzna jako obszar refleksji nad człowiekiem

- zagadnienia osoby, osobowości, świadomości

- monistyczne, dualistyczne i pluralistyczne teorie człowieka

- podstawowe zagadnienia z zakresu filozofii politycznej (umowa społeczna, prawa człowieka)

1. Człowiek

- Kim jestem?

Na podstawie tekstów:

- Platon, „Alegoria jaskini” {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 25-30;

- L. Feuerbach, „Bóg jako alienacja człowieka”, tamże s. 293-294;

- Kartezjusz, „Myślę, więc jestem”, tamże s. 136-141;

- I. Kant, „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie”, tamże, s. 241;

- F. Nietzsche, „Resentyment”, tamże s. 335-336;

- J. P. Sartre, „Człowiek jest skazany na wolność”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 444-445;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

2. Dusza i ciało

- Czy istnieje dwoistość duszy i ciała?

Na podstawie tekstów:

- Platon, „Alegoria jaskini” {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 25 -30;

- Platon „O duszy”, {w:} Fajdros 245C-257, PWN, Warszawa 1958,;

- Arystoteles, „Materia i forma”, tamże s. 51-52;

- św. Augustyn, „Chcę poznać Boga i duszę”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 81- 82;

- Kartezjusz, „Dualizm duszy i ciała”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 146 -147;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

3. Osobowość

-W jaki sposób kształtuje się osobowość człowieka?

Na podstawie tekstów:

- S. Freud, „Nieświadome” {w:} Markiewicz B. (red.), Od Nietzschego do filozofii współczesnej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s.59-62;

- Ortega y Gasset J., Bunt mas i inne pisma socjologiczne, {w:} Wypisy z ksiąg filozoficznych. O człowieku, wybrał ks. T. Gadacz, Znak, Kraków 1991, s. 98-99.

- P. Singer, Etyka praktyczna, Książka i Wiedza, Warszawa 2003;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

4. Kultura

- Czy kultura jest tym, co odróżnia nas od natury?

Na podstawie tekstów:

- J. Rousseau, „Człowiek natury”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 214 -215;

- S. Freud, „Kultura jako źródło cierpień', tamże s. 340, 342;

- O. Spengler, „Cywilizacja jako zmierzch kultury”, {w:} Markiewicz B. (red.), Od Nietzschego do filozofii współczesnej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s.59-62;

- J. Ortega y Gasset, „Współcześni barbarzyńcy”, tamże s. 72- 74;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

5. Umowa społeczna

- Czy umowa społeczna jest ograniczeniem naszej wolności?

Na podstawie tekstów:

- T. Hobbes, „Społeczność nie jest stanem naturalnym”, {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 127 - 128;

- T. Hobbes, „Wojna wszystkich przeciwko wszystkim”, tamże s. 128 - 129;

- J. Locke, „Ugoda jako podstawa społeczeństwa obywatelskiego” {w:} Markiewicz B. (red.), Od Locke'a do Jamesa. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s. 19-20;

- J. J. Rousseau, „Umowa społeczna” {w:} Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 216-218;

- J. S. Mill, „Suwerenność jednostki”, s. 297 - 299;

- J. Rawls, „Sprawiedliwa umowa społeczna”{w:} Markiewicz B. (red.), Od Nietzschego do filozofii współczesnej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s.187 - 188;

(Wszystkie fragmenty znajdują się w katalogu tekstów źródłowych.)

Moduł III - Literatura podstawowa:

Markiewicz B. (red.), Filozofia dla szkoły średniej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987.

Zaorski-Sikora Ł., Wprowadzenie do filozofii, PUW, Łódź 2005.

Moduł III - Literatura dodatkowa:

Alberoni F., Optymizm, Książka i Wiedza, Warszawa 1997

Aronson E., Człowiek istota społeczna, PWN, Warszawa 2002

Arystoteles, Polityka, PWN, Warszawa 2001, Warszawa 1984

Fromm E., Serce człowieka, PWN, Warszawa-Wrocław 1996

Wojtyła K., Osobowa struktura samostanowienia, {w:} „Roczniki Filozoficzne”, t. 17, z. 2, 1969

Bloom A., Umysł zamknięty, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1997

Maslow A.H., O ludziach twórczych, w: M. Malicka, Twórczość czyli droga w nieznane, Warszawa 1989

Maslow A.H., Motywacja i osobowość, Warszawa 1990

6

---