Wizerunki kobiety w literaturze - rozprawka
Omówię temat na dowolnie wybranych przykładach literackich.
Kobieta, jako natchnienie wielu artystów stała się niezastąpioną postacią w utworach literackich. Zauważamy, że w utworach tych została przedstawiona nam cała historia kobiety, a dokładniej od momentu całkowitej dyskryminacji do czasów, kiedy to kobieta niekiedy spełniała wyższe stanowiska niż mężczyźni. Wizerunek kobiety w utworach literackich opisany jest z wielkim rozrzutem. Spośród postaci spotkamy takie kobiety, których charakter oraz postawa sprawia, że właśnie taką kobietę chcemy mieć za żonę, a są i takie, które powodują to, że wolimy, my mężczyźni, pozostać kawalerami. Wiadomo, że każda kobieta ma inny wizerunek, który zazwyczaj powstaje w środowisku mężczyzn.
Dowodem na to są liczne utwory napisane przez poetów, w których kobieta przedstawiona została w różny sposób, jak i negatywny lub też pozytywny. Liczne postacie kobiet w utworach literackich, spowodowane chyba są tym, że dla poetów kobieta musiała mieć ogromne znaczenie w ich życiu. W zależności od sytuacji, która musiała zaistnieć, poeta w ten sam sposób stwarzał wizerunek kobiety. W powstałej literaturze polskiej jak i obcej możemy na podstawie epok stwierdzić jak postrzegano kobietę oraz jaką rolę pełniła w naszym życiu codziennym.
Pierwszym utworem, w którym kobieta gra główną rolę jest "Antygona" napisana przez greckiego pisarza Sofoklesa. Tytułowa bohaterka jest osobą odważną i zdecydowaną, posiadającą własne zdanie. Równa się z Kreonem - władcą Teb, któremu się sprzeciwia pogrzebując ciało swojego brata. W utworze tym Antygona przedstawiona jest w sposób pozytywny, jej postawa i posłuszeństwo bogom powoduje, że jest kobietą samodzielną oraz niezależną.
Kolejnym utworem pochodzącym tym razem ze średniowiecza jest "Bogurodzica", której autorstwo i data powstania jest nadal nieznana. Wiadomo jest jednak, że hymn ten śpiewany był pod Grunwaldem w 1410 roku. Utwór ten skierowany jest do Matki Bożej, czyli kobiety, do której kierowane są prośby o stawiennictwo u jej syna. Tak jak wspomniałem wcześniej, że hymn ten śpiewany był na polu bitwy można stwierdzić, że tysiące mężczyzn czciło i prosiło o łaski Matkę Boską.
Najmłodszą kobietą, dziewczynką, która po raz kolejny otrzymała bardzo dobre cechy charakteru jest Urszulka, ukochana córka Jana Kochanowskiego. Poeta po śmierci córki napisał dla niej treny, w których w sposób realistyczny i uwznioślający przedstawił jej postać. "Tren XII" zawiera listę przypisywanych córce przez ojca cech charakteru, jej posłuszeństwo, przyzwoitość roztropność, pobożność i pracowitość sprawiają, że gdyby nie jej śmierć to postać tej kobiety byłby nadal natchnieniem dla jej ojca oraz jej istota byłaby wzorcem dla wielu kobiet.
Oświecenie jest epoką, która nie daje dobrego imienia kobietom jak i wszystkim Polakom. Jednym z przedstawicieli tej epoki był Ignacy Krasicki. Jego utwór "Żona Modna" jest satyrą przedstawiającą polską szlachtę, a zarazem pewną kobietę wychowaną w mieście. Kobieta ta, żona szlachcica, jest postacią karykaturalną, modnisią zapatrzoną w zagraniczne, francuskie wzory, pragnącą przenosić wszystkie nowinki mody do posiadłości męża, oczywiście na jego koszt. Autor przedstawiając obraz tej kobiety krytykuje ją zwłaszcza za francuskie obyczaje, które prowadzą do rozrzutności, a w konsekwencji zaś do ruiny majątkowej.
Drugą bohaterką pochodzącą z tej samej epoki co żona modna jest Starościna. Bohaterka ta została stworzona przez Juliana Ursyna Niemcewicza w utworze "Powrót posła". Starościna, żona Starosty Gadulskiego, jest typowym odzwierciedleniem "żony modnej". Najważniejszą dla niej rzeczą jest bycie osobą publiczną, towarzyską. Kobieta ta jest doskonałą aktorką, próbującą utrzymać się na poziomie ludzi wykształconych. W towarzystwie stosuje wiele zwrotów francuskich, dzięki którym chce zrobić wrażenie na otoczeniu. Z komedii Niemcewicza wywnioskować można, że Starościna jest kobietą próżną, chętną do rozrywki, ceniącą bogactwo oraz styl francuski.
Kolejną epoką przypadającą po oświeceniu jest romantyzm. Jednym z twórców tej epoki jest Adam Mickiewicz, który zasłynął z utworu pt. "Pan Tadeusz". Autor w tym dziele wykreował taką postać jak Telimena. Kobieta ta jest piękną, ale starzejącą się damą, bywalczynią petersburskich salonów. Osoba lubiąca się stroić, wielbicielka cudzoziemszczyzny, mająca za ideał rosyjską arystokrację i biurokrację cesarską. Przyglądając się jej postaci możemy stwierdzić, że jest repliką "żony modnej" wywodzącej się z poprzedniej epoki, oznacza to, że i w tym utworze wizerunek kobiety został przedstawiony negatywnie. Jedną z rzeczy, którą można tłumaczyć jest to, że postać ta reprezentuje kobiety starszego pokolenia. Gdyż obok Telimeny w utworze pojawiła się Zosia, córka Ewy Stolnikówny. Najdziwniejsze jest to że Zosia, która była pod opieką Telimeny nie została wykreowana przez autora na podobieństwo jej opiekunki. Wręcz przeciwnie, ta młoda kobieta nosząca na czole ozdobę staje się symbolem natury.
Siódmym utworem, który moim zdaniem przedstawia wizerunek kobiety, jest powieść Elizy Orzeszkowej "Nad Niemnem". Autorka stworzyła w nim wiele kobiet, godnymi uwagi są trzy bohaterki: Emilia i Marta Korczyńska oraz Justyna Orzelska. Emilia, żona Benedykta, przedstawiona jest w utworze jako zła żona oraz matka. Na starość popadła w hipochondrię, stała się zbyt wygodna i leniwa, troszczy się wyłącznie o swoją osobę wmawiając sobie choroby i cierpienia, domagając się w ten sposób uwagi i współczucia. Jedynymi jej rozrywkami są lektury głupich, francuskich romansów i spotkania towarzyskie w wytwornym gronie. Natomiast Marta, kuzynka Benedykta, jest pracowitą, odpowiedzialną, uczciwą i szczerą kobietą. Zajmuje się gospodarstwem w Korczynie, wyręcza w obowiązkach Emilię. Drugą z pozytywnych kobiet, stworzoną przez Orzeszkową, jest Justyna. Jest to dziewczyna niezwykle dumna, ambitna o uderzającej urodzie i energii życiowej. Zakochana z wzajemnością w Zygmuncie Korczyńskim została oddalona od niego, gdyż według opiekunki była partią nieodpowiednią dla jej jedynaka. Justyna jest kobietą o wysokim morale, poznaje smak i wartość pracy, a także uczy się patriotyzmu. Kocha i szanuje swojego ojca, choć ten wcale na to nie zasługuje. Podobnie jak w "Panu Tadeuszu" można zauważyć tu podobieństwo przedstawienia kobiet. Młode pokolenie ma o wiele inną postawę wobec świata, charakter ich kształtuje się w dobrym kierunku, zaś pokolenie starsze staje się zrzędliwe i samolubne.
Następną epoką, z której możemy zaczerpnąć utwór do naszych rozważań jest Młoda Polska. Poetą, który tworzył w tej epoce jest Władysław Stanisław Reymont. Jego dzieło pt. "Chłopi" przedstawia nam dwie kobiety godne uwagi, a są to Jagna Paczesiówna oraz Hanka Borynowa. Jagna ukazana jest w powieści jako urodziwa wiejska dziewczyna, zdecydowanie różniącą się od innych kobiet zamieszkujących wieś. Żyje w świecie marzeń, fantazji, posiada zdolności artystyczne. Jagna jest osobą, która zdecydowanie nie panuje nad swoimi namiętnościami. Jej tragedią jest odrębność, inność. Narusza normy moralne obowiązujące w społeczności i spotyka ją za to kara kończąca się wywiezieniem ze wsi na wozie z gnojem. Hanka zaś jest bardzo ciekawą postacią. Początkowo jest spokojną, cichą, wiecznie zapracowaną, wystraszoną kobietą. Gdy sytuacja tego wymaga, Hanka zmienia się, można powiedzieć, że przechodzi pewną metamorfozę, staje się osobą samodzielną, zaradną i energiczną. Ogólnie, porównując te dwie bohaterki można stwierdzić, że Jagna oraz Hanka to postacie o różnych jak i pozytywnych charakterach.
Ostatnim utworem, który przychodzi mi do głowy, a zarazem jest argumentem na to, że negatywne cechy przypisuje się zazwyczaj kobietom w starszym wieku, jest tragifarsa kołtuńska Gabrieli Zapolskiej pt. "Moralność pani Dulskiej". Autorka w tym utworze wykreowała kołtuńską postać jaką jest Aniela Dulska. Kobieta ta jest właścicielką kamienicy; skąpa, obłudna i chciwa, mężowi wydzielała cygara, a córkom kazała się kurczyć w tramwaju, by kupić tańszy bilet. Uważała, że kupowanie gazet, książek oraz chodzenie do teatru to strata czasu i pieniędzy. Przyglądając się wszystkim bohaterom literatury, z którą się zetknąłem mogę stwierdzić, że postać ta stworzona przez G. Zapolską jest najgorszą osobą jaka może istnieć na świecie.
Nawiązując do powyższych utworów oraz postaci kobiecych obecnych w tych utworach można stwierdzić, że wizja kobiety czyli jej postrzeganie w literaturze, jest bardzo rozpięta. W każdym utworze znajdziemy dwie kobiety o przeciwnych charakterach. Rola kobiet w tych utworach jest bardzo ważna, choćby ich obecność sprawia, że w utworze pojawia się wątek miłosny. Negatywne postrzeganie kobiety sprawia, że w utworze występują liczne dramatyczne sceny, a niekiedy komiczne. Natomiast pozytywne postacie kobiet, dają nam mężczyznom wizję przyszłej kobiety, z którą chcielibyśmy spędzić życie a innym kobietom - przykład do naśladowania.