1)ORGANIZACJA I DZIAŁANIE SEJMU I SENATU

► SEJM:

-izba wyższa

-władza ustawodawcza

-460 posłów

-wybory powszechne, bezpośrednie, równe, proporcjonalne i tajne

-może być wybrany: obywatel Polski, który ma czynne prawo wyborcze i ukończone 21lat

-kadencja trwa 4lata

-ponosi odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub Trybunałem Stanu

► SENAT

-izba niższa

-władza ustawodawcza

-100 senatorów

-wybory powszechne, bezpośrednie, tajne

-może być wybrany: obywatel Polski, który ma czynne prawo wyborcze i ukończone 30lat

-kadencja trwa 4lata

-ponosi odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub Trybunałem Stanu

■ Pierwsze posiedzenie izb-zwołuje je prezydent na dzień przypadający w okresie 30 dni od dnia wyborów, jeżeli wybory były rezultatem skrócenia kadencji Sejmu, w okresie 15 dni od dnia wyborów. Posiedzenie Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa Sejm może bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, uchwalić tajność obrad.

Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.

Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.

Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.

Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

ORGANY SEJMU:

► Marszałek Sejmu:

- jest jednoosobowym organem kierowniczym izby

- wybierany przez Sejm z grona posłów, wybór ten dokonywany jest na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu

- kandydatury może zgłaszać grupa co najmniej 15 posłów. Poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę

- wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

- kompetencje:

> stoi na straży praw i godności Sejmu,

> reprezentuje Sejm,

> zwołuje posiedzenia Sejmu,

> przewodniczy obradom Sejmu,

> czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów,

> kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom,

> zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom,

> nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu; nadaje bieg dokumentom przekładanym w sprawach związanych z członkostwem RP w Unii Europejskiej

> udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, w tym czuwa nad wykonaniem wobec posłów przez organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne obowiązków określonych w ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora,

> sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu oraz wydaje stosowne zarządzenia porządkowe, w tym o użyciu w razie konieczności Straży Marszałkowskiej,

> nadaje, w drodze zarządzenia, statut Kancelarii Sejmu,

> ustala projekt budżetu Kancelarii Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich i Prezydium Sejmu, oraz nadzoruje jego wykonanie,

> powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich,

- przysługują mu zewnętrzne zadania konstytucyjne, które sytuują go jako drugą osobę w państwie:

+jest przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego

+sprawuje zastępstwo prezydenta RP, gdy ten nie jest w stanie sprawować urzędu lub w razie opróżnienia urzędu prezydenta

+zarządza wybory prezydenckie

- Sejm odwołuje Marszałka Sejmu na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów i imiennie wskazujący kandydata na Marszałka Sejmu

- w przypadku śmierci Marszałka Sejmu lub rezygnacji z funkcji obowiązki sprawuje najstarszy wiekiem wicemarszałek Sejmu do wyboru nowego Marszałka Sejmu

►Wicemarszałek Sejmu:

= wybierany przez Sejm z grona posłów, wybór ten dokonywany jest na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu

= kandydatury może zgłaszać grupa co najmniej 15 posłów. Poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę

= wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

= Sejm w drodze uchwały ustala liczbę wicemarszałków

= Sejm odwołuje wicemarszałka, na wniosek złożony przez co najmniej 15 posłów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

= są członkami Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów oraz zastępcami marszałka w zakresie jego wewnątrzsejmowych zadań

►Prezydium Sejmu:

+ składa się z marszałka i wicemarszałków

+ jest organem kolegialnym, reprezentującym najważniejsze ugrupowania publiczne Sejmu

+ jest organem funkcjonującym w sposób ciągły przez okres całej kadencji

+ kompetencje:

- ustala plan prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,

- ustala tak zwane tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co najmniej 3-miesięcznym,

- dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji

Regulaminowej i Spraw Poselskich,

- opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu,

- organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania,

+ Prezydium Sejmu podejmuje uchwały większością głosów. W wypadku równej liczby głosów decyduje głos Marszałka Sejmu

►Konwent Seniorów:

= jest to organ polityczny, w ramach którego zapadają najważniejsze ustalenia dotyczące funkcjonowania Sejmu

= w skład wchodzą: Marszałek Sejmu, wicemarszałek Sejmu, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów poselskich, przedstawiciele porozumień liczących co najmniej 15 posłów, przedstawiciele kół parlamentarnych, które w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu reprezentowały osobną listę wyborczą

= w posiedzeniach bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu

= jest organem doradczym wobec Prezydium Sejmu i opiniuje w szczególności:

1) projekty planów prac Sejmu,

2) projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy,

3) wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu,

4) wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów,

5) zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu,

6) inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

= Konwent Seniorów zwołuje Marszałka Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów

►Komisje Sejmowe:

+ są organami powołanymi do:

1) rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu,

2) wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu.

+ są organami pomocniczymi Sejmu tzn. przygotowują tylko akty i rozstrzygnięcia, które są następnie podejmowane przez Sejm, a same nie dysponują możliwością ich podejmowania

+ mogą się składać wyłącznie z posłów

+ skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów

+ pracami komisji kieruje jej prezydium

+ komisja powołuje i odwołuje członków prezydium w głosowaniu jawnym większością głosów

+ pierwsze posiedzenie komisji zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu; na posiedzeniu tym komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: przewodniczący oraz zastępcy przewodniczącego

+ Sejm może powołać komisję śledczą

→ komisje stałe:

▪ Sejm ma obowiązek je utworzyć

▪ istnieją one przez okres całej kadencji

▪ dwa kryteria zakresu ich działania:

I ma charakter resortowy (problemowy)- rozdział zadań między poszczególne komisje następuje w oparciu o kryterium podmiotowe, niektóre dokładnie odpowiadają istniejącym ministerstwom np. K. Obrony Narodowej, Spraw Zagranicznych, Administracji i Spraw Wewnętrznych; inne wiążą się z zadaniami czy problemami np. K. do Spraw Unii Europejskiej, Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, Łączności z Polakami za Granicą

II ma charakter funkcjonalny- zakres działania komisji wiąże się z realizowanymi przez Sejm jako poszczególnymi funkcjami czy kompetencjami np. K. Ustawodawcza, Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Regulaminowa i Spraw Poselskich

→ komisje nadzwyczajne:

▫ Sejm może powołać i odwołać je

▫ powołując je, Sejm określa cel, zasady i tryb ich działania

▫ zostaje rozwiązana po wykonaniu swojej misji

▫ Sejm utworzył 3 komisje nadzwyczajne, wszystkie zajmujące się przygotowywaniem szczególnych projektów ustaw:

1. do rozpatrzenia poselskich projektów ustaw o zmianie Konstytucji RP

2. do spraw zmian w kodyfikacjach

3. do spraw związanych z ograniczeniem biurokracji

► Sekretarze Sejmu

= są to posłowie (20), wybierani przez Sejm

= nie są zaliczone do organów Sejmu, ponieważ nie przysługują im żadne odrębne kompetencje

= pełnią zadania pomocnicze przy prowadzeniu obrad Sejmu przez marszałka, a w szczególności: prowadzą listę mówców, przyjmują wystąpienia posłów składane na piśmie, obliczają głosy w głosowaniu imiennym oraz w innych głosowaniach, o ile marszałek takie zarządzi

ORGANY SENATU:

■ Marszałek Senatu:

+ Senat wybiera Marszałka spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, podejmując uchwałę bezwzględną większością głosów

+ Odwołanie Marszałka odbywa się na wniosek co najmniej 34 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów ustawowej liczby senatorów.

+ kompetencje:

1) stoi na straży praw i godności Senatu,

2) reprezentuje Senat,

3) prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem, z parlamentami innych krajów, a także z instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej,

4) ustala plan pracy Senatu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,

5) zwołuje posiedzenia Senatu,

6) ustala projekt porządku obrad po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,

7) przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem,

8) zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm, projektów ustaw, projektów uchwał, opinii Komisji Spraw Unii Europejskiej i innych druków senackich, a także doręczenie ich senatorom

9) sprawuje nadzór nad terminowością prac Senatu i jego organów,

10) sprawuje nadzór nad pracami komisji senackich i zleca im rozpatrzenie określonych spraw

11) zwołuje posiedzenia Prezydium Senatu, przewodniczy obradom i kieruje jego pracami

12) zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom,

13) dokonuje ocen wykonywania przez organy państwowe i samorządu terytorialnego obowiązków wobec Senatu, organów Senatu i senatorów oraz przedstawia te oceny senatorom,

14) udziela senatorom pomocy w wykonywaniu mandatu i podejmuje, na ich wniosek, odpowiednie środki zmierzające do załatwienia przedłożonych spraw,

15) nadaje, w drodze zarządzenia, statut Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich,

16) powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich,

20) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Senatu.

■ Wicemarszałek Senatu:

= Senat wybiera nie więcej niż czterech wicemarszałków spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, podejmując uchwałę bezwzględną większością głosów.

= kompetencje:

1) przewodniczą w zastępstwie Marszałka obradom Senatu,

2) sprawują w zastępstwie Marszałka powierzone przez niego funkcje.

■ Prezydium Senatu:

+ składa się z: marszałka i wicemarszałków

+ kompetencje:

1) z zastrzeżeniem uprawnień Marszałka i wicemarszałków Senatu, dokonuje wykładni Regulaminu Senatu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich,

2) zleca komisjom rozpatrzenie spraw w określonym zakresie,

3) czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków,

4) opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Senatu,

5) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Senatu.

■ Komisje Senatu:

= Komisje Senatu są organami powołanymi do rozpatrywania i opracowywania spraw z własnej inicjatywy oraz przekazanych im przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu

= Komisje w ramach swoich kompetencji rozpatrują i przedstawiają Senatowi sprawozdania dotyczące ustaw uchwalonych przez Sejm.

= Komisje zajmują również stanowiska co do prawidłowości wprowadzania w życie i sposobu wykonywania ustaw.

= Komisje w porozumieniu z Komisją Regulaminową, Etyki i Spraw Senatorskich mogą opracowywać regulaminy swojego działania.

= Senat powołuje komisje stałe do określonego rodzaju spraw oraz może powoływać i rozwiązywać komisje nadzwyczajne do realizacji określonych zadań.

= Przewodniczących i członków komisji wybiera i odwołuje Senat.

= Marszałek Senatu z inicjatywy własnej lub Prezydium Senatu, a także na wniosek co najmniej czterech przewodniczących komisji zwołuje posiedzenie przewodniczących komisji Senatu.

= Projekty uchwał w sprawie powołania i rozwiązania komisji, a także ustalenia ich składów przygotowuje i przedstawia Senatowi Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich.

■ Konwent Seniorów:

- Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów senackich i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu.

- Konwent Seniorów tworzą: Marszałek, wicemarszałkowie oraz senatorowie - przedstawiciele klubów senackich oraz przedstawiciele porozumień, a także klubów parlamentarnych jeżeli skupiają co najmniej 7 senatorów.

- Konwent Seniorów wykonuje swoje zadania poprzez:

1) opiniowanie projektów porządku obrad Senatu,

2) opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu

3) wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych,

4) rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu,

5) rozpatrywanie innych spraw przedstawionych przez Marszałka Senatu, Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubów i porozumień,

- Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Senatu z inicjatywy własnej, Prezydium Senatu lub na wniosek klubu albo jednego z porozumień,

■ Sekretarze Senatu:

= Senat wybiera ze swego grona od sześciu do ośmiu sekretarzy Senatu. Wybór odbywa się łącznie, chyba że Senat postanowi inaczej.

= Sekretarze Senatu prowadzą listę mówców i protokoły posiedzeń Senatu, dokonują obliczenia wyników głosowania i pełnią inne czynności zlecone przez Marszałka Senatu.

ZGROMADZENIE NARODOWE

Zgromadzenie Narodowe - organ konstytucyjny składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie. Obrady Zgromadzenia Narodowego zwołuje Marszałek Sejmu w drodze postanowienia. Obradom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy Marszałek Sejmu, a w jego zastępstwie Marszałek Senatu. Parlamentarzyści podczas posiedzenia Zgromadzenia Narodowego są sobie równi (brak rozróżnienia na posłów i senatorów). Zgromadzenie nie ma określonego harmonogramu posiedzeń, działa jednak na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu; jest zwoływane jedynie do wypełnienia którejś z kompetencji określonych w Konstytucji:

• przyjęcia przysięgi prezydenckiej (art. 130 Konstytucji),

• uznania trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (głosami 2/3 ustawowej liczby parlamentarzystów - art. 131 ust. 2 pkt 4 Konstytucji),

• postawienia prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (wniosek 140 członków Zgromadzenia, do podjęcia uchwały głosami 2/3 głosów - art. 145 ust. 2 Konstytucji),

• wysłuchania orędzia prezydenta RP skierowanego do Zgromadzenia Narodowego (art. 140 Konstytucji), bez możliwości debaty.

Wszystkie obecne kompetencje dotyczą urzędu Prezydenta RP

2)PROCEDURA USTAWODAWCZA:

A) INICJATYWA USTAWODAWCZA-to prawo konstytucyjnie określonych podmiotów do wnoszenia projektów ustaw do Sejmu, które skutkuje obowiązkiem rozpatrzenia przez Sejm wniesionych projektów w szczególnej procedurze.

Podmiotami prawa inicjatywy ustawodawczej są:

- komisje sejmowe lub co najmniej 15posłów

- Senat

- Prezydent

- Rada Ministrów

- grupa co najmniej 100 tys. obywateli

Podmiotowe ograniczenia prawa inicjatywy ustawodawczej występują w odniesieniu do:

+ projektu ustawy budżetowej oraz projektów ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów państwowych- tu inicjatywę ma tylko Rada Ministrów

+ projektu ustawy o zmianie konstytucji- inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5ustawowej liczby posłów, Senatowi i prezydentowi.

Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno:

1) wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy,

2) przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana,

3) wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,

4) przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne,

5) wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

6) przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych,

7) zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Projekty ustaw składa się Marszałkowi Sejmu, który może zwrócić wnioskodawcy projekt uchwały, jeżeli uzasadnienie nie odpowiada wskazanym wymaganiom. Jeżeli powstaje wątpliwość, czy projekt nie jest sprzeczny z prawem to Marszałkowi Sejmu po zasięgnięciu opinii Prezydiom Sejmu ma możliwość zwrócenia się do Komisji Ustawodawczej, która może większością 3/5głosów zaopiniować projekt jako niedopuszczalny.

Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm odbywa się w 3 czytaniach:

I czytanie-może się odbyć na posiedzeniu plenarnym Sejmu lub od razu na posiedzeniu komisji sejmowej. Przeprowadza się je w odniesieniu do projektów ustaw: o zmianie Konstytucji, budżetowych, podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. Marszałek może też skierować każdy inny projekt, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. Może się ono odbyć nie wcześniej niż 7dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub komisja postanowią inaczej.

Obejmuje:

○ uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę

○ pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy

○ debatę nad ogólnymi zasadami projektu.

Czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba że Sejm w związku ze zgłoszonym wnioskiem odrzuci projekt w całości.

Projekt ustawy zostaje skierowany do stałych komisji Sejmu(Sejm może utworzyć komisje nadzwyczajne dla rozpatrzenia projektu). Dla prowadzenia szczegółowych prac nad projektem ustawy komisja sejmowa powołuje podkomisje, która z udziałem przedstawicieli wnioskodawcy oraz ekspertów zajmuje się ostatecznym przygotowaniem stanowiska wobec projektu. Podkomisje, a potem komisje zamykają swe prace przyjęciem sprawozdania o projekcie, w którym przedstawiają wniosek o:

▪ przyjęcie projektu bez poprawek

▪ przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego projektu

▪ odrzucenie projektu

II czytanie-zawsze przeprowadzone na posiedzeniu Sejmu.

Obejmuje:

● przedstawienie sprawozdania o projekcie

● sprawozdania poprawionego

● przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków; prawo zgłaszania poprawek przysługuje grupom 15posłów, przewodniczącemu klubu lub koła lub upoważnionemu przez niego wiceprzewodniczącemu - w imieniu klubu lub koła, wnioskodawcy projektu i Radzie Ministrów;

W razie wniesienia poprawek i wniosków, projekt kieruje się znów do komisji, która zajmuje wobec nich stanowisko; poprawki wnoszone na tym etapie nie powinny wprowadzać treści całkowicie pozostających poza pierwotnym projektem. Następnie jeśli projektu nie skierowano ponownie do komisji, bezpośrednio po zakończeniu II czytania przeprowadza się następne.

III czytanie

Obejmuje:

♦ przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub - jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania,

♦ głosowanie.

Porządek głosowania jest następujący:

1) głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości, jeżeli wniosek taki został postawiony,

2) głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności głosuje się poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach,

3) głosowanie projektu w całości w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Dla uchwalenie projektu konieczna jest zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W momencie uchwalenia projektu staje się ustawą. . Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy.

B) ROZPATRZENIE USTAWY PRZEZ SENAT:

Jest to konieczny etap, ale nie jest konieczna zgoda Senatu (tylko do zmiany Konstytucji albo ustawy ratyfikującej). Prace Senatu są poddane ścisłym ramom czasowym:

- 30dni dla ustaw zwykłych

- 20dni dla ustawy budżetowej

- 14dni dla ustaw pilnych

jeżeli w tym terminie Senat nie podejmie uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm i Marszałek Sejmu przekazuje je do podpisu Prezydentowi.

Procedura rozpatrywania ustawy przez Senat: Marszałek Senatu kieruje tekst ustawy do właściwej komisji senackiej. Komisja powinna w terminie 2tygodni zaproponować sposób ustosunkowania się Senatu do ustawy, następnie odbywa się posiedzenie Senatu, debata i głosowanie. Senat może podjąć uchwałę o:

▫ przyjęciu ustawy bez poprawek

▫ odrzuceniu ustawy, co nie jest dopuszczalne w odniesieniu do ustawy budżetowej

▫ wprowadzeniu poprawek do tekstu ustawy

Senat podejmuje swoją uchwałę zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Ustawa jest przekazywana Marszałkowi Sejmu.

C) ROZPATRZENIE PRZEZ SEJM UCHWAŁY SENATU:

Ma miejsce, jeżeli Senat zaproponował odrzucenie ustawy lub też uchwalił do ustawy poprawki. Uchwałę Senatu Marszałek Sejmu przekazuje do komisji, która rozpatrywała projekt danej ustawy i do której należy teraz rozważenie wniosków Senatu i przedstawienie Sejmowi sprawozdania. W sprawozdaniu tym komisje wnioskują o uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w całości lub w części bądź też o odrzucenie propozycji Senatu. Jeżeli natomiast poprawkę Senatu uznaje się za niedopuszczalną(np. z powodu wykroczenia poza zakres ustawy sejmowej), to należy ją odrzucić. Sejm może odrzucić poszczególne poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy. Taka uchwała Sejmu musi być podjęta bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeżeli takiej większości zabraknie, to propozycję Senatu uznaje się za przyjętą. W takim przypadku postępowanie ustawodawcze zostaje zamknięte(jeżeli Senat proponował odrzucenie ustawy) lub też ustawa nabiera brzmienia, jakie wynika z poprawki Senatu i w takim kształcie zostaje przedstawiona prezydentowi. Koniecznym elementem etapu postępowania jest zawsze przeprowadzenie w Sejmie głosowania nad propozycjami Senatu, dopóki głosowanie się takie nie odbędzie, prace nad ustawą zostają zatrzymane, taką drogą Sejm może nie dopuścić do przyjęcia ustawy w sytuacji, gdy nie zgadza się z poprawkami Senatu, a nie jest w stanie ich odrzucić. Po zakończeniu postępowania w Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu prezydenta.

D) PODPISANIE USTAWY PRZEZ PREZYDENTA:

► Prezydent podpisuje ustawę w terminie 21dni od dnia jej przedstawienia przez Marszałka Sejmu, termin ulega skróceniu do 7dni w odniesieniu do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym oraz ustaw uchwalonych w trybie pilnym.

► Prawną treścią aktu podpisania ustawy jest urzędowe stwierdzenie, że ustawa uchwalona(przyjęta) została przez Sejm i Senat w konstytucyjnie określonym trybie i brzmieniu przedstawionym prezydentowi przez Marszałka Sejmu.

► Podpisanie ustawy jest obowiązkiem prezydenta, dotyczy ono zawsze całej ustawy, poza sytuacją: jeżeli niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. Prezydent nie ma możliwości podpisania części postanowień ustawy i zakwestionowania pozostałych. Obowiązek podpisania ustawy ma charakter:

+ względny- bo prezydent może skorzystać z przysługujących mu procedur zakwestionowania ustawy(weto ustawodawcze albo skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego.

+ bezwzględny- z upływem terminu- powstrzymanie się od podpisania ustawy stanowiłoby delikt konstytucyjny, za który prezydent mógłby zostać pociągnięty do odpowiedzialności przez Trybunałem Stanu

► Przed podpisaniem ustawy prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie jej zgodności z konstytucją. Prezydent może zakwestionować przed T.K każdą ustawę, a więc ustawy zwykłe, wyrażające zgodę na ratyfikowanie, budżetowe i o prowizorium budżetowym. T.K zobowiązany jest wydać orzeczenie w ciągu 2miesięcy. Treścią zarzutu musi być niezgodność ustawy z konstytucją, która może polegać na sprzeczności treściowej(niezgodność materialna), naruszeniu trybu wymaganego przepisami prawa dla wydania ustawy bądź naruszenie kompetencji do wydania ustawy. Orzeczenie T.K ma charakter wiążący:

= jeżeli T.K uzna ustawę za zgodną z konstytucją to prezydent ma obowiązek jej podpisania- nie wyklucza to ponownego zakwestionowania ustawy przed T.K, już w trybie kontroli następczej

=jeżeli T.K uzna ustawę za niezgodną z konstytucją to prezydent ma obowiązek odmowy podpisania ustawy- odmowa jest ostateczna, a postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu.

Jeżeli T.K nie orzeknie, iż przepisy uznane za niezgodne z konstytucją są nierozerwalnie związane z całą ustawą, to prezydent po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu:

- podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych przez T.K za niezgodne z konstytucją

- zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

► Jeżeli prezydent nie wstąpił do T.K z wnioskiem o prewencyjną kontrolę konstytucyjności ustawy, to może zastosować weto ustawodawcze tzn. przekazać Sejmowi ustawę do ponownego rozpatrzenia. Weto nie może dotyczyć ustaw: budżetowych, o prowizorium budżetowym i o zmianie konstytucji; może zażądać ponownego rozpatrzenia ustawy z każdego powodu. Prawnym skutkiem weta jest zahamowanie postępowania ustawodawczego i ponowne przekazanie ustawy Sejmowi do jej rozpatrzenia- polega najpierw na ponownym rozpatrzeniu ustawy przez komisje sejmową, która wcześniej nad nią pracowała. Komisja może zaproponować ponowne uchwalenie ustawy, nie może już do tekstu ustawy wnosić zmian i poprawek, następnie odbywa się głosowanie na posiedzeniu Sejmu(senat nie bierze udziału w tym etapie). Jeżeli ustawa zostanie ponownie uchwalona przez Sejm większością 3/5głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, to prezydent ma obowiązek podpisania ustawy, musi to nastąpić w terminie 7dni i prezydent już nie ma możliwości wystąpienia do T.K o prewencję kontrolną ustawy.

► prezydent zarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw, ogłoszenie zostaje dokonane przez prezesa Rady Ministrów. Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw jest warunkiem jej wejścia w życie, następuje to 14dni po dniu ogłoszenia tzn. po dacie jaką oznaczony jest dany numer Dziennika Ustaw. Sama ustawa może jednak ustalić inny termin swego wejścia w życie.

a) Procedura ustawodawcza w odniesieniu do ustawy pilnej:

Procedura ustawodawcza może ulec przyspieszeniu, jeżeli projekt ustawy zostanie uznany za pilny. Konstytucja dopuszcza nadanie pilnego charakteru tylko projektom ustaw wniesionych przez Radę Ministrów, a decyzję pozostawia samemu rządowi- Sejm nie ma możliwości sprzeciwienia się takiej decyzji. Projekty, które ze względu na wagę materii, nie mogą być poddane trybowi pilnemu:

- ustawy podatkowe

- ustawy dotyczące prawa wyborczego

- ustawy regulujące ustrój i właściwość władz publicznych

- kodeksy

Regulamin ustala, że komisja rozpatrująca projekt pilny powinna zakończyć pracę w terminie nie dłuższym niż 30dni.

Konstytucja skraca termin, w których ustawa uchwalona w trybie pilnym musi zostać rozpatrzona przez Senat- 14dni i podpisana przez prezydenta- 7dni.

b) Procedura ustawodawcza w odniesieniu do ustawy budżetowej:

Treścią ustawy budżetowej jest ustalenie dochodów i wydatków państwa na okres roku budżetowego, bez istnienia budżetu nie można prowadzić gospodarki finansowej państwa. Budżet jest uchwalany w formie ustawy. Inicjatywa ustawodawcza należy do Rady Ministrów i jest ujęta jako obowiązek rządu; projekt ustawy budżetowej powinien być przedłożony Sejmowi najpóźniej 3miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego tzn. przed 1października. Jeżeli nie uda się na czas przygotować projektu ustawy budżetowej na okres całego roku, to rząd ma obowiązek wnieść projekt ustawy o prowizorium budżetowym, a więc aktu tymczasowego regulującego gospodarkę finansową państwa na krótszy okres.

▪ procedura rozpatrywania projektu przez Sejm: przebiega w 3czytaniach, nie ma zastosowania trybu pilnego. I czytanie musi się odbyć na posiedzeniu Sejmu, następnie projekt kierowany jest w całości do Komisji Finansów Publicznych, a poszczególne jego części do pozostałych komisji sejmowych odpowiednio do ich zakresu działania. Komisje te przekładają propozycje swoje poprawek Komisji Finansów Publicznych, a ta opracowuje ostateczne sprawozdanie i przedstawia je Sejmowi, który po debacie politycznej uchwala ustawę budżetową. Jej ostateczny kształt zależy od Sejmu, który może modyfikować przedłożenie rządowe, ograniczenia: zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

▪ procedura rozpatrywania projektu przez Senat: Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi, które podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, Senat nie ma możliwości zaproponowania odrzucenia ustawy.

Prezydent ma 7dni na podpisanie ustawy budżetowej i nie może użyć weta ustawodawczego, może ją skierować do T.K który jest zobowiązany do wydania orzeczenia nie później niż w terminie 2miesięcy.

c) Procedura ustawodawcza o zmianie konstytucji:

1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.

3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.

4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.

6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.

7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

d) Procedura ustawodawcza ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej:

1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

e) Procedury ustawodawcze regulaminu Sejmu:

♦ szczególny porządek postępowania z projektami kodeksów- odnosi się do projektów nowych kodeksów, zmian kodeksów oraz projektów przepisów wprowadzających kodeksy i ich zmian. Chodzi o zapewnienie ochrony spójności uregulowań kodeksowych i wyeliminowanie możliwości przypadkowej nowelizacji kodeksu przy uchwaleniu ustaw szczegółowych. Dla rozpatrywania projektów kodeksów można powołać Komisję Nadzwyczajną, w ramach której tworzy się podkomisje i zespoły robocze. Komisja Nadzwyczajna powołuje zespół stałych ekspertów z których 1/3wskazuje wnioskodawca projektu kodeksu.

♦ szczególny porządek rozpatrywania projektów tzw. ustaw dostosowawczych(ustaw dostosowujących prawo polskie do prawa UE)

3)STATUS PRAWNY POSŁÓW I SENATORÓW:

A) Dla określenia tego statusu używa się ogólnego pojęcia „mandat parlamentarny”- ma charakter wieloznaczny:

1. jako wynikające z wyborów pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborców

2. jako całokształt praw i obowiązków parlamentarzysty

3. jako określenie funkcji członka parlamentu

Punktem wyjścia dla uzyskania mandatu są wybory- pierwsze uprawnienie wynikające z mandatu poseł (senator) uzyskuje w dniu ogłoszenia wyników wyborów. Pełnia jego praw i obowiązków pojawia się po przystąpieniu do wykonywania mandatu po złożeniu ślubowania. Mandat trwa przez całą kadencję i wygasza wraz z jej zakończeniem.

Wyjątki:

○ jeżeli poseł odmówił złożenia ślubowania

○ utracił prawo wybieralności

○ zrzekł się mandatu

○ zmarł

○ objął jedno ze stanowisk Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

○ został uznany za winnego złożenia fałszywego oświadczenia w postępowaniu lustracyjnym

○ gdy poseł naruszył zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego albo zakaz nabywania takiego majątku (orzeka Trybunał Stanu)

B) Rodzaje mandatów:

MANDAT-jest to udzielenie w drodze wyborczej na określony czas pełnomocnictwa do pełnienia funkcji przedstawicielskiej, upoważniające oraz zobowiązujące do uczestnictwa w kształtowaniu i wyrażaniu przez parlament woli państwowej narodu.

♣ mandat imperatywny (zwany m. związanym)- sytuuje posła na pozycji reprezentanta tych, którzy go wybrali, a więc swojego okręgu wyborczego. Poseł jest prawnie związany wolą swych wyborców oraz ponosi przed nimi odpowiedzialność za swe działania.

♣ mandat wolny- cechy:

+ uniwersalność- poseł reprezentuje cały naród

+ niezależność- ani wyborcy, ani ich organizacje nie mają prawnej możliwości narzucenia posłowi sposobu działania, zwłaszcza głosowania w izbie

+ nieodwołalność- ani wyborcy, ani ich organizacje nie mogą doprowadzić do przedterminowego wygaśnięcia mandatu posła

♣ mandat zawodowy- oznacza to, że działalność parlamentarna staje się głównym źródłem utrzymania dla większości zasiadających w nim posłów i senatorów

C) Rodzaje immunitetów:

Immunitet- wykluczenie bądź ograniczenie odpowiedzialności deputowanego za naruszenia prawa. Funkcje:

- ochrony niezależności członków parlamentu i zagwarantowania im swobody wykonywania mandatu

- ochrony niezależności i autonomii parlamentu

♥ immunitet materialny- to znaczy wyłączenie karalności określonych czynów, co oznacza wyłączenie piastuna immunitetu spod działania materialnego prawa karnego. Ma charakter bezwzględny (niewzruszalny), bo nie ma żadnej procedury, w której możliwe byłoby jego uchylenie. Za działania objęte immunitetem materialnym poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem. Ma charakter trwały, bo działa także po wygaśnięciu mandatu, ale tylko w odniesieniu do działalności, która miała miejsce w okresie sprawowania mandatu.

♥ immunitet formalny- tzn. ograniczenie dopuszczalności ścigania za czyny będące według materialnego prawa karnego przestępstwem lub innym czynem karalnym, co oznacza wyłączenie piastuna immunitetu ze zwykłego toku procedury karnej. Ma on przede wszystkim charakter zupełny, bo odnosi się do wszelkich czynów, które mogłyby podlegać odpowiedzialności karnej, popełnionych przez posła, niezależnie od ich związku z wykonywaniem mandatu. Obejmuje on wszystkie czyny poddane odpowiedzialności karnej, niezależnie od tego, czy zostały one popełnione przed uzyskaniem mandatu czy już w trakcie jego sprawowania (czyny, które nie są objęte immunitetem materialnym). Jeżeli postępowanie karne przeciwko osobie zostało wszczęte jeszcze przed wyborem danej osoby do parlamentu, to postępowanie takie ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. Gdy chodzi o czyny popełnione po uzyskaniu mandatu ( a także czyny popełnione wcześniej, w których nie wszczęto przed wyborami postępowania przeciwko osobie), to prowadzenie postępowania karnego jest niedopuszczalne bez uzyskania uprzedniej zgody Sejmu lub Senatu, tym samym immunitet formalny ma charakter względny tzn. może zostać uchylony.

Obecne przepisy przewidują dwie formy uchylenia immunitetu:

+ wyrażenie zgody przez zainteresowanego posła na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej- wówczas żadne inne działania proceduralne nie są już wymagane.

+ uchylenie na mocy uchwały Sejmu (lub odpowiednio Senatu) od 2003 r. ustawa przyjęła dla uchylenia immunitetu większość bezwzględną ustawowej liczby posłów lub senatorów, czyli 231 posłów w Sejmie lub 51 senatorów w Senacie.

Immunitet formalny ma charakter nietrwały i wygasa wraz z wygaśnięciem mandatu. Odmowa uchylenia immunitetu powoduje zawieszenie biegu przedawnienia w postępowaniu karnym. Immunitet formalny nie odnosi się w ogóle do innych dziedzin odpowiedzialności i nie chroni posła przed odpowiedzialnością cywilną, z zakresu prawa pracy i innych.

D) NIETYKALNOŚĆ- oznacza zakaz zatrzymania lub aresztowania posła (senatora) bez zgody Sejmu (senatu). Wyrażenie tej zgody następuje w formie uchwały odpowiedniej izby (konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości ustawowego składu izby), z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

E) ZASADA NIEPOŁĄCZALNOŚCI:

Należy rozpatrywać w 2 aspektach:

1. niepołączalność formalna (art. 103 Kons.)- oznacza wykluczenie możliwości równoczesnego piastowania mandatu posła i sprawowania innego urzędu, zajmowania stanowiska i innego zatrudnienia- na ogół zainteresowanemu pozostawia się możliwość wyboru tego, z czego zechce zrezygnować. Ordynacja wyborcza ustala dla posła termin 14 dni, liczony od dnia wydania zaświadczenia o wyborze, na złożenie rezygnacji z zajmowanego stanowiska, w przeciwnym razie mandat wygasa.

2. Niepołączalność materialna (art. 107 Kons.)- oznacza zakaz podejmowania pewnych typów działalności w okresie sprawowania mandatu. Konstytucja wymienia tu zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, w ramach której osiągane są korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, ustawodawstwo wymienia konkretne zakazy, dotyczące m.in. członkostwa we władzach podmiotów gospodarczych z udziałem Skarbu Państwa lub mienia komunalnego. Ratio legis tych uregulowań jest oczywiste: chodzi o zapobieżenie korupcji i unikniecie konfliktu interesów.

3. Niewybieralność- oznacza wykluczenie zdolności określonej osoby do kandydowania w wyborach i objęcia mandatu z uwagi na inny pełniony urząd, funkcję czy stanowisko.

F) UPRAWNIENIA ORAZ OBOWIĄZKI POSŁÓW I SENATORÓW:

I- związane z działalnością izby i jej organów:

▪ udział posła w posiedzeniach Sejmu oraz komisji, których jest członkiem;

▪ prawo kandydowania i zasiadania w organach Sejmu, przede wszystkim w komisjach- wybór posła do jednej przynajmniej komisji należy traktować jako uprawnienie

▪ prawo organizowania się w kluby (przynajmniej 15 posłów), koła i zespoły poselskie

▪ prawo zgłaszania interpelacji i zapytań, a także pytań w sprawach bieżących, pod adresem premiera i pozostałych członków rządu- prawo to nie przysługuje senatorom

II- związane z wykonywaniem mandatu:

▫ obowiązek informowania wyborców o swej pracy w izbie oraz o działalności izby do której poseł (senator) został wybrany

▫ prawo uzyskiwania, a więc też żądania informacji i wyjaśnień od członków Rady Ministrów oraz od przedstawicieli właściwych instytucji i organów państwowych lub samorządowych, dotyczących spraw wynikających z wykonywania obowiązków członka parlamentu

▫ prawo uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, a także spółek i innych jednostek gospodarczych Skarbu Państwa lub komunalnych; ograniczenia tego uprawnienia wynikają z ochrony tajemnicy państwowej i służbowej oraz ochrony dóbr osobistych

▫ prawo podejmowania interwencji w organach administracji rządowej i samorządu terytorialnego, w zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz w organizacji społecznej, a także w jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwienia sprawy wniesionej w imieniu własnym bądź wyborcy, jak również prawo zaznajamiania się z tokiem jej rozpatrzenia; poseł (senator) ma też prawo wstępu na teren tych jednostek, a ich kierownicy są zobowiązani powiadomić go w terminie 14 dni o stanie tej interwencji i terminie jej załatwienia

▫ prawo zorganizowania w terenie biura poselskiego (senatorskiego), do zatrudniania pracowników tego biura i do uzyskiwania na te cele środków finansowych z budżetu izby

III- dotyczące indywidualnej sytuacji prawnej posła lub senatora. Dwa podstawowe- immunitet i niepołączalność, oraz należy jeszcze wymienić:

▪ prawo do diety parlamentarnej: przysługuje ono każdemu posłowi i senatorowi i traktowane jest jako szczególnego rodzaju wyrównanie kosztów ponoszonych przy wykonywaniu mandatu

▪ prawo do bezpłatnych przejazdów środkami transportu publicznego na terenie kraju

▪ prawo do bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych

▪ prawo do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych i szereg szczegółowych uprawnień z tego wynikających

▪ obowiązek składania oświadczeń o stanie majątkowym(cały majątek objęty wspólnością małżeńską)- bezpośrednio po wyborze, a potem raz do roku i na 2miesiące przed datą kolejnych wyborów.

Każdy poseł i senator może też otrzymać urlop bezpłatny w miejscu stałej pracy i wówczas staje się tzw. posłem zawodowym. W takim wypadku przysługuje ma stałe miesięczne uposażenie oraz dodatkowe świadczenia finansowe i socjalne. W tym zakresie poseł(senator) jest traktowany jako pracownik i m.in. poddany jest zakazowi równoczesnego wykonywania inne pracy zawodowej.

G) ODPOWIEDZIALNOŚĆ POSŁÓW I SENATORÓW:

● w zakresie nieobjętym immunitetem ponoszą oni odpowiedzialność cywilną, pracowniczą, zawodową czy dyscyplinarną, tak jak wszyscy obywatele

● za działalność parlamentarną i związaną z wykonywaniem mandatu podlegają oni odpowiedzialności przed Sejmem(Senatem)

● jeżeli poseł nie wykonuje obowiązków poselskich lub zachowuje się w sposób nie odpowiadający godności posła, a także jeśli poseł naruszy lub nie dopełni niektórych obowiązków nałożonych na niego przez ustawę o wykonywaniu mandatu posła i senatora, Prezydium Sejmu lub Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich mogą po wysłuchaniu zainteresowanego zwrócić posłowi uwagę, udzielić mu upomnienia lub nagany

● nieusprawiedliwiona nieobecność na posiedzeniach powoduje obniżenie uposażenia i diet poselskich

● Komisja Etyki Poselskiej:

Skład:

Po jednym reprezentancie każdego klubu; kandydatów zgłaszają przewodniczący klubów; członek Komisji może wnieść sprzeciw wobec członkostwa w Komisji innego kandydata; skład Komisji wybierany jest przez Sejm w głosowaniu łącznym.

Zadania:

- rozpatrywanie spraw wynikających z Rejestru Korzyści i majątkowych oświadczeń poselskich

- opracowanie Zasad Etyki Poselskiej, które po uchwaleniu przez Sejm stają się podstawą oceny tego, czy zachowania posłów odpowiadają ich godności.

4)REFERENDUM

Referendum ( głosowanie ludowe)- jest to forma demokracji bezpośredniej, polegająca na wypowiadaniu się wyborców w głosowaniu na tematy dotyczące spraw całego państwa lub jego określonej części, rozumiane jako głosowanie nad określonym problemem.

REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWE

1)Podstawa prawna:

=art.125 Konstytucji

=ustawa o referendum ogólnokrajowym z dnia 14marca 2003r. która zawiera przepisy dotyczące przygotowania i przeprowadzania referendum oraz kampanii referendalnej, a także przepisy karne za ich łamanie

2)Konstytucja wyróżnia dwie sytuacje szczegółowe gdy może lub musi dojść do referendum:

a)art.90 ust.3 stanowi, że w formie referendum może dojść do wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej na podstawie której Polska przekaże organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Wyrażenie tej zgody może nastąpić albo w drodze ustawy-konieczne jest uzyskanie większości 2/3głosów w obu izbach lub w drodze referendum-wybór drogi procedowania należy do Sejmu

b)art.235 ust.6 stanowi że referendum może stać się elementem procedury zmiany konstytucji, ale dopiero po uchwaleniu przez Sejm i Senat ustawy zmieniającej Konstytucję i tylko przy spełnieniu dwóch przesłanek:

+zmiana musi dotyczyć przepisów zawartych w rozdz .I, II lub XII konstytucji, a więc zmiana przepisów zawartych w pozostałych rozdziałach nie może stać się przedmiotem referendum

+przeprowadzenie referendum musi zażądać prezydent, Senat bądź grupa posłów obejmująca co najmniej 1/5ustawowego składu Sejmu(92); w takiej sytuacji żądanie referendum może się stać formą opozycji wobec już przyjętej poprawki konstytucji, wówczas referendum musi zostać przeprowadzone, a zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowie się za nią większość głosujących, nie ma znaczenia frekwencja w głosowaniu.

3)Rodzaje referendów:

Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa

O tym rodzaju referendum wspomina Konstytucja RP^. Jednak jest to jedynie ogólnik, którego nie rozwija też ustawa o referendum ogólnokrajowym.

Ten rodzaj referendum, ma prawo zarządzić

1. Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczny posłów, działając:

1. z własnej inicjatywy wyrażonej w uchwale, której projekt mogą złożyć

• Prezydium Sejmu

• komisja sejmowa

• grupa co najmniej 69 posłów

2. na wniosek Senatu, wyrażony w trybie tzw. uchwały okolicznościowej, której projekt mogą złożyć

• komisja senacka

• grupa senatorów

• senator

na wniosek Rządu

na wniosek grupy co najmniej 500 000 obywateli mających prawo udziału w referendum

Prezydent, za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Wniosek skierowany do Sejmu przez podmioty wymienione w punktach 1-4 (jego organy i członków oraz Senat, Rząd i 500 000 obywateli) nie ma charakteru bezwzględnie wiążącego. Co oznacza, iż Sejm może nie przychylić się do niego i nie podjąć uchwały o zarządzeniu referendum. Musi go jednak rozpatrzyć, jednak ustawa nie wspomina o tym w jakim terminie musi to uczynić.

Obywatelski projekt ustawy nie może dotyczyć

1. wydatków i dochodów, w szczególności podatków oraz innych danin publicznych,

2. obronności państwa,

3. amnestii.

Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

Może być zarządzone dla wyrażenia przez Naród zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej na podstawie której, Polska przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Przypadek taki przewiduje art. 90 Konstytucji^[11].

W myśl art. 70 ustawy o referendum ogólnokrajowym:

ust. 1. O wyborze trybu wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej w drodze referendum decyduje Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Gdy Sejm zdecyduje się, by zgodę na ratyfikację wyraziło społeczeństwo w drodze referendum, wówczas zarządza je (jak w poprzednim przypadku):

1. Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Działając jedynie z własnej inicjatywy, co oznacza, że projekt złożyć mogą:

• Prezydium Sejmu

• komisja sejmowa

• grupa co najmniej 69 posłów

Prezydent, za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Jeżeli wynik referendum jest wiążący i za odpowiedzią pozytywną opowiedziało się większość głosujących, wówczas Prezydent uzyskuje zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, której dotyczyło referendum. Gdy wynik jest wiążący a głosujący opowiedzieli się przeciw, wówczas Prezydent nie uzyskuje zgody na ratyfikację

Referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Ten rodzaj referendum Konstytucja RP w art. 235, przewidziała na wypadek zmian w jej najważniejszych postanowieniach, tj. w:

• rozdziale I Rzeczpospolita

• rozdziale II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, oraz

• rozdziale XII Zmiana Konstytucji (który stanowi o możliwościach zmian poprzednich dwóch rozdziałów)

W tym przypadku jedynym organem upoważnionym do zarządzenia referendum jest Marszałek Sejmu, który zarządza je w ciągu 60 dni od otrzymania wniosku. Wniosek składać mogą:

• co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów

• Senat

• Prezydent Rzeczypospolitej

Powyższy wniosek składać można w ciągu 45 dni od uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji.

Takie referendum, jeżeli jest ważne, jest wiążące bez względu na frekwencję. Jeżeli większość głosujących opowie się za zmianą Konstytucji, ustawę zmieniającą Prezydent musi podpisać w ciągu 21 dni od dostarczenia mu jej przez Marszałka Sejmu. Jeżeli tego nie uczyni - popełni delikt konstytucyjny.

3)Kto zarządza referendum:

•Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

•Prezydent za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

• Marszałek Sejmu - jeżeli dokonano zmiany rozdziału I, II lub XII Konstytucji, to grupa co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent mogą w ciągu 45 dni od uchwalenia zmiany K. zwrócić się do Marszałka Sejmu o zarządzenie referendum w sprawie wyrażenia zgody na tą zmianę; Marszałek Sejmu musi zarządzić niezwłocznie referendum; referendum powinno odbyć się w ciągu 60 dni od zgłoszenia wniosku,

-większość bezwzględną zwykłą ( 50% + 1% )

- większość bezwzględną kwalifikowaną ( 50% + 1% + n )

4)Ważność referendum:

Ważny - oznacza, iż referendum zostało przeprowadzone zgodnie z prawem, co każdorazowo stwierdza Sąd Najwyższy. Ważność nie zależy wobec tego od ilości głosujących oraz od tego, czy oddali swoje głosy poprawnie (zgodnie z instrukcją zamieszczoną na kartach do głosowania).

5)Wiążący i rozstrzygający charakter referendum:

Wiążący - oznacza, że w referendum wzięła udział ponad połowa uprawnionych do głosowania, gdy taką frekwencję dla ważności referendum przewiduje Konstytucja. Wymóg frekwencji dotyczy referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa oraz w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej. Jeżeli w głosowaniu weźmie udział mniej niż połowa uprawnionych, wówczas jest ono ważne, jednak traktuje się je jedynie jako referendum opiniodawcze. Oznacza to, że organy państwowe mogą wziąć jego wynik pod uwagę, jednak nie muszą.

Rozstrzygający - z wynikiem rozstrzygającym referendum mamy do czynienia wtedy, gdy było ono ważne oraz gdy za określoną opcją opowiedziała się większość głosujących (w głosowaniu na "Tak" lub "Nie"). 6) Referendum dotyczy

• w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa,

• w sprawie ratyfikacji umowy międzynarodowej na podstawie której Rzeczpospolita przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach oraz

• w sprawie zatwierdzenia ustawy zmieniającej Konstytucję

7)Wykonanie wyników referendum

Właściwe organy państwowe mają obowiązek niezwłocznego podjęcia odpowiednich działań, tzn. wydania aktów prawnych bądź podjęcia innych decyzji. Musi to nastąpić nie później niż w terminie 60dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego stwierdzającej ważność referendum.

REFERENDUM LOKALNE

1)Podstawy prawne:

=podstawą prawną przeprowadzania referendum lokalnego w Polsce jest Konstytucja RP stanowiąca w art. 4:

ust. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

ust. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. ^[1]

=oraz w art. 170:

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

=ustawa o referendum lokalnym z 15 września 2000r.

2)Referendum dotyczy:

+sprawy dotyczące danej wspólnoty samorządowej, w tym sprawy odwołania organów samorządowych pochodzących z wyborów bezpośrednich

3)Referendum przeprowadza się z inicjatywy: organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej:

• 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,

• 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców.

Referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego nie przeprowadza się:

• przed upływem 12 miesięcy od dnia wyborów albo od dnia ostatniego referendum w tej sprawie,

• jeżeli data wyborów przedterminowych, przeprowadzanych w wyniku referendum, miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji organu stanowiącego.

Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy; w tych sprawach rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum.

4)Referendum przeprowadzane z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Uchwała ta zawiera:

1. pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane mieszkańcom jednostki do wyboru,

2. termin przeprowadzenia referendum,

3. wzór karty do głosowania,

4. kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.

W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, uchwała rady gminy wskazuje również cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania. Uchwała ta podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, przy czym uchwała rady gminy podlega ponadto bezzwłocznemu rozplakatowaniu lub ogłoszeniu w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, w okresie między 30 a 40 dniem od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Jeżeli wojewoda wydał rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające nieważność uchwały w sprawie przeprowadzenia referendum, w przypadku uwzględnienia przez Naczelny Sąd Administracyjny skargi złożonej na to rozstrzygnięcie, referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, w okresie między 30 a 40 dniem od dnia ogłoszenia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.

5)Referendum przeprowadzane z inicjatywy mieszkańców

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

• grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

• statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,

• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

Inicjator referendum powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum. Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie powiadomienia. Na pisemny wniosek inicjatora referendum przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku, powiadamia w formie pisemnej inicjatora referendum lub jego pełnomocnika o liczbie mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego uprawnionych do głosowania, objętych stałym rejestrem wyborców w gminie na koniec kwartału poprzedzającego złożenie wniosku. Liczbę tę dla powiatów i województw ustalają i niezwłocznie przekazują właściwym starostom i marszałkom województw komisarze wyborczy na podstawie kwartalnych meldunków o stanie rejestrów wyborców składanych przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) do 10 dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału. Inicjator referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji powiadamia o zamiarze wystąpienia z taką inicjatywą również komisarza wyborczego. Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum, przy czym podanie do wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie, a w powiecie i w województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu terytorialnego.

W terminie 60 dni od dnia powiadomienia przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum, jego inicjator zbiera podpisy mieszkańców uprawnionych do wybierania organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, którzy chcą poprzeć inicjatywę w tej sprawie. Mieszkaniec jednostki samorządu terytorialnego popierający wniosek o przeprowadzenie referendum podaje na karcie nazwisko, imię, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL. Dane te potwierdza własnoręcznym podpisem. Wycofanie udzielonego poparcia jest bezskuteczne.

6)Referendum na wniosek mieszkańców w sprawach innych niż odwołanie organu stanowiącego

Inicjator referendum przekazuje pisemny wniosek o przeprowadzenie referendum przewodniczącemu zarządu jednostki samorządu terytorialnego. Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie wniosku. Wniosek ten powinien zawierać pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane do wyboru, a jeżeli wniosek dotyczy referendum w sprawie samoopodatkowania - cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania. Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego przekazuje niezwłocznie wniosek przewodniczącemu organu stanowiącego tej jednostki.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego powołuje ze swego składu komisję do sprawdzenia, czy wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum odpowiada przepisom ustawy. Do udziału w pracach komisji w charakterze obserwatora zaprasza się inicjatora referendum lub jego pełnomocnika. Inicjator referendum lub jego pełnomocnik może w razie potrzeby, w tym z własnej inicjatywy, składać komisji dodatkowe wyjaśnienia i przedstawiać dowody. Komisja może również żądać od inicjatora referendum lub jego pełnomocnika złożenia takich wyjaśnień i przedstawienia dowodów. Wniosek o przeprowadzenie referendum niespełniający warunków, komisja zwraca inicjatorowi referendum, wyznaczając 14 dni na usunięcie uchybień. Jeżeli komisja stwierdzi, że wniosek o przeprowadzenie referendum zawiera uchybienia, których nie można usunąć, przekazuje wniosek organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego wraz ze swoją opinią.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum, jeżeli wniosek mieszkańców spełnia wymogi ustawy oraz nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem; organ stanowiący jest związany treścią wniosku. Musi to zrobić na nie później niż 30 dni od złożenia wniosku przewodniczącemu zarządu. W przypadku złożenia dwóch lub więcej wniosków mieszkańców o przeprowadzenie referendum organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w takiej kolejności, w jakiej wnioski zostały przekazane przewodniczącemu zarządu tej jednostki przez inicjatorów referendów lub ich pełnomocników. Organ stanowiący może również, jeżeli jest to możliwe, poddać jednocześnie wszystkie wnioski lub ich część pod referendum.

Na uchwałę organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego odrzucającą wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum, inicjatorowi referendum służy skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 14 dni od dnia doręczenia uchwały lub upływu terminu do jej podjęcia. NSA rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia skargi. Wyrok sądu jest ostateczny. Wyrok sądu uwzględniający skargę zastępuje uchwałę organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, w okresie między 30 a 40 dniem od dnia opublikowania uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w tej sprawie w wojewódzkim dzienniku urzędowym lub od dnia ogłoszenia przez Naczelny Sąd Administracyjny wyroku.

7)Referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego

Inicjator referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie, komisarzowi wyborczemu, wniosek mieszkańców wraz z informacją o spełnieniu obowiązków wskazanych wcześniej. Komisarz wyborczy niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie wniosku. Komisarz wyborczy zwraca inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi wniosek zawierający uchybienia i wyznacza 14 dni do ich usunięcia. Komisarz wyborczy odrzuca wniosek o przeprowadzenie referendum, w którym stwierdził nie dające się usunąć uchybienia. Postanowienie o odrzuceniu wniosku przekazuje się niezwłocznie inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi. Komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu wniosku nie później niż w ciągu 30 dni od dnia jego złożenia.

Postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum zawiera:

• termin przeprowadzenia referendum,

• wzór i treść karty do głosowania,

• kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.

Na postanowienie komisarza wyborczego odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum, a także w przypadku niedotrzymania przez komisarza terminu, inicjatorowi referendum służy skarga do NSA w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. NSA rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia jej zgłoszenia. Wyrok sądu jest ostateczny. Wyrok sądu uwzględniający skargę zastępuje postanowienie komisarza wyborczego.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy w okresie między 30 a 40 dniem od dnia opublikowania postanowienia komisarza wyborczego w tej sprawie albo od dnia ogłoszenia przez NSA wyroku.

8)Ustalanie i ogłaszanie wyników referendum

Referendum przeprowadzają i ustalają jego wynik powołane w tym celu właściwe terytorialne (wojewódzka, powiatowa i gminna) komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum.

Terytorialną komisję powołuje, najpóźniej na 25 dni przed dniem referendum:

• komisarz wyborczy - w przypadku referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji,

• organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego - w pozostałych sprawach.

Obwodowe komisje powołuje, najpóźniej na 21 dni przed dniem referendum:

• komisarz wyborczy - w przypadku referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji,

• terytorialna komisja - w pozostałych sprawach.

Komisarz wyborczy powołuje w skład terytorialnej i obwodowych komisji do przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, w równej liczbie, osoby pisemnie wskazane przez zarząd tej jednostki oraz inicjatora referendum. W skład komisji nie mogą wchodzić radni, członkowie zarządu danej jednostki samorządu terytorialnego, a także inicjator referendum oraz jego pełnomocnik. W skład terytorialnej komisji wchodzi od 6 do 16 osób; w skład obwodowej komisji wchodzi od 6 do 10 osób. Komisje na swoich pierwszych posiedzeniach wybierają ze swojego składu przewodniczącego i jego zastępcę. Zarząd danej jednostki samorządu terytorialnego oraz inicjator referendum mogą wyznaczyć do terytorialnej komisji i każdej obwodowej komisji po jednym mężu zaufania, który ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach wykonywanych przez te komisje oraz wnosić do protokołów wyników głosowania i wyników referendum uwagi z wymienieniem konkretnych zarzutów.

Referendum przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych w celu przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Wynik referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający, jeżeli za oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów.

Po zakończeniu głosowania obwodowa komisja sporządza w trzech egzemplarzach protokół wyników głosowania w obwodzie

Przewodniczący obwodowej komisji niezwłocznie przesyła do terytorialnej komisji (w referendum wojewódzkim - do komisji powiatowej) w zapieczętowanej kopercie jeden egzemplarz protokołu głosowania w obwodzie. Niezwłocznie po otrzymaniu protokołów głosowania od wszystkich obwodowych komisji, terytorialna komisja sporządza w czterech egzemplarzach protokół wyniku referendum.

W celu przeprowadzenia referendum wojewódzkiego organy, o których była mowa, w zakresie swojej właściwości miejscowej powołują komisje powiatowe działające jako organy pomocnicze dla ustalania zbiorczych wyników głosowania z obwodów znajdujących się na obszarze powiatów.

Jeżeli referendum zostało zarządzone przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, jeden egzemplarz protokołu wyniku referendum wraz z protokołami terytorialnej komisji i obwodowych komisji terytorialna komisja niezwłocznie przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście albo marszałkowi województwa. Jeżeli referendum dotyczyło odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji, terytorialna komisja niezwłocznie przesyła protokół wyniku referendum wraz z protokołami obwodowych komisji właściwemu komisarzowi wyborczemu.

Jeżeli referendum zakończy się wynikiem rozstrzygającym w sprawie poddanej pod referendum, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie podejmie czynności w celu jej realizacji.

W terminie 7 dni od dnia podania wyników referendum do wiadomości publicznej, każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorządu terytorialnego może wnieść protest, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy, a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum. Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia protestu z udziałem wnoszącego protest i przedstawiciela właściwej terytorialnej komisji, a jeżeli protest dotyczy referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego - również z udziałem komisarza wyborczego. Ogłoszenie wyników referendum rozstrzygających o odwołaniu organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji oznacza zakończenie działalności organu stanowiącego i z mocy prawa - zarządu jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku określonym powyżej, premier niezwłocznie wyznacza osobę, która pełni funkcję organów jednostki samorządu terytorialnego do czasu wyboru nowych organów jednostki samorządu terytorialnego oraz zarządza, wybory przedterminowe do organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

5)PREZYDENT RP:

A) Prezydent RP- najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, czuwa nad przestrzeganiem postanowień i zapisów Konstytucji, zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

B) Pozycja ustrojowa prezydenta może być określona 6podstawowymi zasadami:

■ zasada dualizmu- czyli odrębne funkcjonowanie prezydenta oraz rządu z premierem na czele

■ zasada funkcji arbitra- tzn. prezydent czuwa nad konstytucyjną ciągłością państwa i interweniuje w razie zakłócenia normalnych stosunków między Sejmem a rządem.

■ zasada wyboru przez naród- pozwala to prezydentowi na uzyskiwanie własnej legitymacji demokratycznej i powołanie się na wolę Narodu w konfliktach z parlamentem

■ zasada kadencyjnego charakteru urzędu- urząd prezydenta ma charakter kadencyjny i ograniczony w czasie- kadencja trwa 5lat i może być ponownie wybrany tylko raz. Ma to służyć zapewnieniu rotacji na stanowisku prezydenta i uniemożliwieniu koncentracji władzy w rękach jednej osoby przez zbyt długi czas.

■ zasada odpowiedzialności- nie ponosi on odpowiedzialności politycznej wobec parlamentu, a podlega tylko odpowiedzialności konstytucyjnej w razie naruszenia prawa. Niezależność ulega poważnemu ograniczeniu wobec wymogu zaopatrywania jego aktów urzędowych w rządową kontrasygnatę

■ zasada niepołączalności- nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem, ma to zapewnić prezydentowi dystans wobec pozostałych konstytucyjnych organów państwa, ale nie oznacza apolityczności tego urzędu

C) Wybory prezydenckie i jego mandat:

► wybory prezydenckie mają charakter 4 przymiotnikowy: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne.

- czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończyli 18lat i nie zostali pozbawieni praw wyborczych lub ich nie utracili w inny sposób.

- bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu, o ile ukończyli 35lat

► organizacja wyborów:

+ wybory zarządza Marszałek Sejmu

+ I tura wyborów- muszą się odbyć w dniu przypadającym nie wcześniej niż 75dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta

+ ważność rozstrzyga Sąd Najwyższy

+ gdy wybory zarządzane są w sytuacji przedterminowego opróżnienia urzędu prezydenta to zarządzenie musi nastąpić nie później niż 14dni po opróżnieniu urzędu, a wybory nie później niż 60dni po ich zarządzeniu

+ w razie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych, wybory mogą się odbyć dopiero po upływie 90dni od jego zakończenia, a kadencja urzędującego prezydenta ulega przedłużeniu

+ prawo zgłaszania kandydatów ma grupa co najmniej 100tys. wyborców mających czynne prawo wyborcze

+ wybór dokonywany jest w oparciu o zasadę większości bezwzględnej- na prezydenta zostaje wybrany kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów

+ weryfikacja ważności wyborów należy do Sądu Najwyższego, który orzeka najpierw o protestach wyborczych, a potem o ważności wyboru prezydenta, Sąd Najwyższy ma na to 30dni.

► objęcie urzędu następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym, ostatniego dnia przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta

► status prawny:

Prezydentowi przysługuje szczególna ochrona prawna, bo za popełnione przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, które wymaga podjęcia odpowiedniej uchwały przez Zgromadzenie Narodowe. Prezydentowi przysługuje immunitet formalny, całkowity, wzruszalny i nietrwały, dotyczy on tylko odpowiedzialności karnej.

► odpowiedzialność konstytucyjna:

Ponoszona jest ona za czyny, którymi prezydent w zakresie swojego urzędowania lub w związku z zajmowanym urzędem naruszył konstytucję lub inną ustawę. Wniosek o postawienie prezydenta w stan oskarżenia może złożyć tylko grup posłów i senatorów licząca co najmniej 140osób. Wniosek rozpatrywany jest przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu, która przedstawia Zgromadzeniu Narodowemu stosowny wniosek. Dla postawienia prezydenta w stan oskarżenia konieczne jest podjęcie uchwały Zgromadzenia Narodowego większością co najmniej 2/3głosów ustawowej liczny jego członków. Podjęcie takiej uchwały powoduje zawieszenie sprawowania urzędu przez prezydenta, a więc jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu. Jeżeli Trybunał Stanu stwierdzi winę prezydenta, to po przeprowadzonym postępowaniu postanawia o złożeniu go z urzędu. W takim przypadku urząd prezydenta ulega opróżnieniu i przeprowadza się nowe wybory.

D) Urząd prezydenta może ulec opróżnieniu wcześniej, w razie:

= śmierci prezydenta

= zrzeczenia się urzędu

= trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

= złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu- nastąpi to w razie pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej za naruszenie konstytucji lub innej ustawy bądź do odpowiedzialności karnej za przestępstwo

= stwierdzenie nieważności wyboru prezydenta lub z innych przyczyn nieobjęci urzędu po wyborze

E) Instytucja kontrasygnaty:

Polegająca na uzależnieniu ważności aktów podejmowanych przez głowę państwa do ich zaakceptowania przez premiera lub odpowiedniego ministra. Pełni 2funkcje ustrojowe:

▪ akt głowy państwa nabierze ważności dopiero po uzyskaniu kontrasygnaty, głowa państwa nie ma możliwości działania wbrew woli rządu. Kontrasygnata służy uzależnieniu głowy państwa od rządu, który stosownie do modelowych założeń systemu parlamentarnego powinien być politycznie powiązany z większością parlamentarną

▪ rolą kontrasygnaty jest przyjęcie przez premiera lub ministra, którzy złożyli podpis na akcie głowy państwa, politycznej odpowiedzialności za ten akt przez parlament.

F) Prerogatyw:

Możliwość samodzielnego podejmowania przez prezydenta danego aktu, a więc odpowiedzialność za taki akt zostaje ograniczona tylko do sytuacji, gdy zostanie on podjęty z naruszeniem prawa. Dotyczą one zadań prezydenta które wykraczają poza sferę działań rządu.

G) Konstytucja objęła obowiązkiem uzyskania kontrasygnaty akty urzędowe prezydenta, obejmuje ono:

● akty normatywne(zawierające normy prawne) wydawane przez prezydenta

● inne akty prawne tzn. akty, które rodzą wiążące skutki prawne po stronie swych adresatów

● pozostałe akty urzędowe tzn. akty które nie wywołują wiążących skutków prawnych po stronie adresatów, ale dokonywane są w ramach wykonywania urzędu.

H) Uprawnienia Prezydenta jako głowy państwa:

► wobec władzy ustawodawczej:

= zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu

= zwoływanie pierwszych posiedzeń obu izb parlamentu

= powoływanie Marszałków Seniorów Sejmu i Senatu

= skraca kadencję parlamentu

= prawo inicjatywy ustawodawczej

= podpisywanie ustaw uchwalonych przez parlament

= zarządzanie ogłoszenia ustaw i umów międzynarodowych w Dzienniku Ustaw

= prawo weta ustawodawczego

= zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego

= zarządzanie referendum ogólnokrajowego

= wnioskowanie do Sejmu o powołanie Prezesa NBP

► wobec władzy wykonawczej:

+ powoływanie Rady Ministrów

+ odbieranie przysięgi od prezesa, wiceprezesów i członków Rady Ministrów

+ dokonywanie zmian w składzie Rady Ministrów

+ przyjmowanie dymisji Rady Ministrów

+ występowanie do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności członków Rady Ministrów

► wobec władzy sądowniczej:

- powoływanie sędziów

- prawo złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności ustawy z konstytucją

- przyjmowanie ślubowania od nowo powołanych sędziów

- powoływanie I Prezesa Sądu Najwyższego

- powoływanie prezesa i wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego

- powoływanie prezesa i wiceprezesów Trybunału Konstytucyjnego

► związane ze sprawami zagranicznymi:

= reprezentowanie państwa w stosunkach zewnętrznych

= uprawnienie do ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych

= prawo mianowania i odwoływania pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach przy organizacjach międzynarodowych

= przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych

= wyrażenie zgody na powołanie Ministra Spraw Zagranicznych konsulów, wystawienie im na wniosek ministra listów komisyjnych oraz udzielenie exequatur konsulom państw obcych

► związane z obronnością i bezpieczeństwem państwa:

+ proklamowanie stanu wojny

+ wprowadzenie stanu wojennego i wyjątkowego(w drodze rozporządzenia oraz na wniosek Rady Ministrów)

+ zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi

+ mianowanie na określone stopnie wojskowe i obsada niektórych funkcji w Siłach Zbrojnych

+ nadawanie sztandardów jednostkom wojskowym

+ zarządzanie na wniosek premiera powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony państwa

+ powoływanie Rady Bezpieczeństwa Narodowego

► inne kompetencje:

- stosowanie prawa łaski

- nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na zrzeczenie się

- nadawanie orderów i odznaczeń

► prezydent może wydawać tylko akty podustawowe:

= rozporządzenia- na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawy i w celu jej wykonania; rozporządzenia takie stanowią źródło powszechnie obowiązującego prawa, ale muszą pozostawać w granicach upoważnienia ustawy i muszą być zgodne z ustawami

= zarządzenia- mają one charakter wewnętrzny i mogą wiązać jedynie jednostki organizacyjne podlegające prezydentowi, a więc przede wszystkim jego kancelarię

I) Czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji:

Zobowiązuje prezydenta do obserwowania działalności innych organów państwowych i wykorzystywania konkretnych procedur i kompetencji dla przeciwdziałania naruszeniom Konstytucji.

J) Zagwarantowanie ciągłości państwowej:

Odzwierciedla ono koncepcję prezydenta jako arbitra i zobowiązuje go do takiego wykorzystywania swoich kompetencji, by chronić ciągłość funkcjonowania państwa i jego konstytucyjnych władz w sytuacji zagrożenia i w swojej działalności ciągłość tę uznawać i szanować.

6)RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA

A)Rada Ministrów- drugi obok prezydenta RP organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, wyodrębniony organizacyjnie, funkcjonalnie i kompetencyjnie. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, kieruje całością administracji rządowej, a także decyduje we wszystkich sprawach, których konstytucja i ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta RP, samorządu lub innego organu administracji państwowej.

B) Skład Rady Ministrów

Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani Wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prezes oraz Wiceprezesi Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra lub przewodniczącego komitetu.

Członkowie fakultatywni-wice prezes Rady Ministrów, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Członkowie obligatoryjni-Prezes Rady ministrów+ ministrowie

Ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej-ministrowie resortowi-stoją na czele resortów(działów administracji rządowej), kierują podległym im systemem organów resortowych, są jednoosobowymi naczelnymi organami administracji, a ich powołanie jest obowiązkowe.

Ministrowie wypełniający zadania zlecone przez Prezesa Rady Ministrów-ministrowie bez teki-jako członek Rady Ministrów wypełnia określone zadania narzucone mu przez Prezesa Rady Ministrów.

C) Pozycja ustrojowa:

■ Rada Ministrów jest jednym z dwu podstawowych organów władzy wykonawczej, istnieje obok prezydenta jako równorzędny organ konstytucyjny. Jest politycznie powiązana z Sejmem, bo powinna się ona cieszyć ciągłym zaufaniem większości sejmowej i w znacznym stopniu złożona jest z posłów

■ Rada Ministrów i jej poszczególni członkowie ponoszą za swoją działalność polityczną odpowiedzialność wobec Sejmu, a także indywidualną odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu

■ Rada Ministrów jest organem kolegialnym, a większość jej członków to odrębne, jednoosobowe organy konstytucyjne o własnym zakresie kompetencji.

■ Rada Ministrów jako organ władzy wykonawczej skupia w swej kompetencji najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące bieżącego prowadzenia polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego

■ Rada Ministrów sprawuje kierownictwo całym systemem administracji rządowej

D) Powołanie Rady Ministrów:

Rada Ministrów jest powołana przez prezydenta, który jednak musi liczyć się ze stanowiskiem większości sejmowej. Jest powołana bezterminowo, kres jej istnieniu mogą położyć dopiero nowe wybory parlamentarne, bo na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu premier musi przedstawić dymisję rządu. Prezes Rady Ministrów zawsze może złożyć rezygnację, co jest równoczesne z dymisją rządu, może też zwrócić się do Sejmu o wyrażenie wotum zaufania dla Rady Ministrów o ile się powiedzie będzie stanowić demonstrację parlamentarnego poparcia rządu, a nieuchwalenie wotum zaufania jest równoczesne z dymisją rządu. Zawsze więc zakończenie istnienia Rady Ministrów przybiera postać dymisji.

E) Sposób powołania Rady Ministrów:

Obowiązująca Konstytucja przewiduje następującą procedurę utworzenia rządu:

• Zasadnicza procedura

• W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, tj. wskazuje osobę która otrzymuje misję sformowania rządu .

• Osoba desygnowana na Prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni proponuje Prezydentowi skład Rady Ministrów Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów oraz pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera przysięgę od nowo powołanej Rady Ministrów

• W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• I procedura rezerwowa

• W razie niepowołania Rady Ministrów w przedstawionym wyżej trybie lub nieudzielenia jej wotum zaufania przez Sejm, w ciągu 14 dni od upływu terminów, Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę

• II procedura rezerwowa

• W razie niepowołania Rady Ministrów Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.

• W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów .

• W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania, Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory .

Zgodnie z art. 158 ust. 1 in fine Konstytucji, możliwe jest także powołanie nowej Rady Ministrów w trybie tzw. konstruktywnego votum nieufności. Sejm wyraża Radzie Ministrów votum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów, w którym imiennie powinien być wskazany kandydat na Prezesa Rady Ministrów. W sytuacji przyjęcia takiej uchwały przez Sejm, Prezydent ma obowiązek przyjąć dymisję Rady Ministrów, powierzyć jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu wyboru nowego rządu i powołać wskazanego w uchwale o wotum nieufności kandydata na Prezesa Rady Ministrów, co rozpoczyna zasadniczą procedurę powoływania Rady Ministrów.

F) Dymisja Rady Ministrów:

To oświadczenie prezesa Rady Ministrów, dokonane w imieniu rządu, stwierdzające wolę zakończenia urzędowania i otwierające procedurę tworzenia nowego rządu.

Prezes Rady Ministrów ma obowiązek złożenia dymisji w wymienionych przypadkach:

1. ukonstytuowanie się nowego Sejmu po wyborach

2. nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,

3. wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności

4. rezygnacji Prezesa Rady Ministrów(prezydent może odmówić przyjęcia)

Prezydent obligatoryjnie przyjmuje dymisję Rady Ministrów:

• na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu

• w razie niewyrażenia jej przez Sejm wotum zaufania w II procedurze rezerwowej

• w razie wyrażenia jej przez Sejm konstruktywnego wotum nieufności

• w razie śmierci Prezesa Rady Ministrów

• Natomiast fakultatywnie Prezydent może wyrazić zgodę na dymisję Rady Ministrów w sytuacji, gdy jej przyczyną jest wyłącznie rezygnacja Prezesa Rady Ministrów.

• Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze pełnienie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów. Przyjęcie dymisji Rady Ministrów jak i odmowa jej przyjęcia następuje postanowieniem Prezydenta RP publikowanym w Monitorze Polskim a wchodzącym w życie z chwilą podpisania.

G) Zmiana w składzie Rady Ministrów

W świetle art. 159 Sejm posiada tylko prawo do złożenia kresu funkcji ministra, w drodze uchwalenia mu wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów (czyli co najmniej 231 głosów). Wniosek w tej sprawie, z reguły pochodzący od opozycji parlamentarnej, może zgłosić grupa co najmniej 69 posłów. Wniosek ten może być poddany pod głosowanie dopiero po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Jeśli Sejm uchwali taki wniosek, minister zobowiązany jest do złożenia dymisji, którą Prezydent ma obowiązek przyjąć.

Art. 159 stanowi „Prezydent RP odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów”. Członek rządu może także złożyć rezygnację z własnej inicjatywy, z różnych powodów, składając dymisję na ręce Prezesa RM.

Występują 3 sytuacje:

1. Osoba zajmująca dotychczas stanowiska członka Rady Ministrów, traci zajmowane stanowisko, a następnie zostaje ono obsadzone przez nową osobę.

2. Przypadek w którym skład rządu zostaje trwale pomniejszony o członka rządu, czyli zajmowane przez niego stanowisko ulega likwidacji.

3. Przypadek w którym dotychczasowy rząd zostaje poszerzony o nowego członka.

Szczególny przypadek dotyczy premiera, jego ustąpienie oznacza kres działalności gabinetu któremu przewodzi.

Zmiana w składzie rządu odbywa się w 3 etapach:

1 etap - złożenie dymisji członka rządu premierowi , lub udzielenie dymisji przez samego premiera.

Dymisja członka rządu może być aktem jego woli lub efektem negatywnej opinii, dokonanej przez szefa gabinetu.

2 etap - w przypadku złożenia dymisji przez członka rządu warunkiem niezbędnym jest wyrażenie zgody na nią przez premiera.

3 etap - przyjęcie dymisji przez prezydenta.

H)Kompetencje Rady Ministrów:

Rada Ministrów w szczególności:
• posiada inicjatywę ustawodawczą
• posiada prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm
• może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny ( z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów)
• prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczpospolitej
• zajmują się sprawami polityki państwa nie zastrzeżonymi dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego
• kieruje administracją rządową
• zapewnia wykonanie ustaw
• wydaje rozporządzenia
• koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej
• chroni interesy Skarbu Państwa
• uchwala projekty budżetu państwa
• kieruje wykonaniem budżetu państwa i uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu
• zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny
• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
• zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe
• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej
• określa organizację i tryb swojej pracy
Prezes Rady Ministrów:

• akty urzędowe wymagają dla swojej ważności jego podpisu (ponosi za nie odpowiedzialność przed Sejmem)
• kieruje pracą Rady Ministrów
• wydaje rozporządzenia
• zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania
• koordynuje i kontroluje pracę członków Rady ministrów
• sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym
• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej
• jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej
• proponuje skład Rady Ministrów
• może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania
• składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu
• składa dymisję Rady Ministrów w razie:
- nieuchwalenia przez sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów
- wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności
- rezygnacji Prezesa Rady Ministrów

Wotum nieufności - podjęta w specjalnym głosowaniu uchwała parlamentu w systemie rządów parlamentarno-gabinetowych, wyrażająca brak zaufania do działalności ministra albo rządu, prowadząca do ich dymisji. Jest to instrument egzekwowania politycznej odpowiedzialności ministra czy rządu.

Procedura uchwalania wniosku o wotum nieufności wobec całej Rady Ministrów w Polsce:

• wniosek o uchwalenie wotum nieufności w formie pisemnej może złożyć na ręce Marszałka Sejmu grupa co najmniej 46 posłów,

• treść musi zawierać projekt uchwały zawierający wyrażenie wotum nieufności dla całej Rady Ministrów oraz imienne wskazanie kandydata na stanowisko Prezesa przyszłej Rady Ministrów - jest to tak zwane konstruktywne wotum nieufności - pozwala żywić nadzieję, że decyzja o wyrażeniu wotum nieufności dla aktualnego rządu da jednocześnie początek formowaniu nowego gabinetu,

• Marszałek Sejmu ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia Premiera i Prezydenta o wpłynięciu wniosku ,

• głosowanie musi się odbyć nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia wniosku,

• uchwalenie wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów (czyli 231),

Konsekwencją uchwalenia takiego wniosku Radzie Ministrów jest obowiązek Premiera do złożenia dymisji Rady Ministrów na ręce Prezydenta RP, który to jest zobowiązany do przyjęcia dymisji i powierzenia Radzie Ministrów dalszego pełnienia funkcji do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

Procedura uchwalania wniosku o wotum nieufności wobec członka rządu (nie dotyczy Premiera) w Polsce:

• wniosek o uchwalenie wotum nieufności w formie pisemnej może złożyć na ręce Marszałka Sejmu grupa co najmniej 69 posłów,

• treść musi zawierać projekt uchwały zawierający wyrażenie wotum nieufności dla imiennie wskazanego członka Rady Ministrów,

• wniosek podlega zaopiniowaniu przez właściwą komisję sejmową,

• Marszałek Sejmu ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia Premiera i Prezydenta o wpłynięciu wniosku,

• głosowanie musi się odbyć nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia wniosku,

• uchwalenie wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów (czyli 231).

Konsekwencją uchwalenia takiego wniosku członkowi Rady Ministrów jest obowiązek Prezydenta do odwołania go.

W obu przypadkach istnieje zakaz zgłaszania wniosku o wyrażenie wotum nieufności w ciągu 3 miesięcy od dnia, kiedy poprzedni wniosek nie został uchwalony, chyba, że wniosek taki poprze grupa minimum 115 posłów.

Wotum zaufania - jedna z form kontroli Rady Ministrów przez Sejm. Powołany przez Prezydenta (w drodze art.154 ust.1 lub art. 155 ust.1 Konstytucji RP) lub Sejm (art.154 ust.3 Konstytucji RP) Prezes Rady Ministrów musi uzyskać dla swojego rządu wotum zaufania. W warunkach systemu parlamentarno-gabinetowego funkcjonowanie rządu jest uzależnione od uzyskania zaufania parlamentu (w Polsce Sejmu). Dlatego, niezależnie od tego, w którym kroku konstytucyjnym Prezydent powołał rząd, musi on ubiegać się o aprobatę Sejmu.

Ubieganie się o wotum zaufania może przybierać różne formy. Nowo powołany rząd obligatoryjnie musi uzyskać wotum zaufania, jednak Prezes Rady Ministrów może w każdej chwili wystąpić do Sejmu z wnioskiem o powtórne udzielenie wotum zaufania.

Wotum zaufania po powołaniu rządu

Po powołaniu rządu przez Prezydenta (art.154 ust.1 Konstytucji RP) premier ma 14 dni na uzyskanie wotum zaufania dla siebie i ministrów od Sejmu, wyrażonego bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "pierwszy krok konstytucyjny".

Jeżeli nie dojdzie do uchwalenia wotum zaufania w tym trybie, premier podaje rząd do dymisji, a Sejm ma 14 dni na znalezienie nowego kandydata na premiera (art.154 ust.3 Konstytucji RP). Musi on uzyskać wotum zaufania dla siebie i swoich ministrów wyrażone bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "drugi krok konstytucyjny". Prezydent RP powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

Jeżeli jednak w poprzednim trybie także nie dojdzie do wybrania Rady Ministrów, inicjatywa powraca do Prezydenta (art.155 ust.1 Konstytucji RP). Powołuje on w ciągu 14 dni Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków rządu. Sejm w ciągu 14 dni od powołania udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "trzeci krok konstytucyjny".

Jeżeli jednak i w tym trybie nie uda się rządowi uzyskać wotum zaufania Sejmu, Prezydent RP skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory (art.155. ust.2 Konstytucji RP).

Wotum zaufania na wniosek Prezesa Rady Ministrów

W każdym momencie Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o udzielenie wotum zaufania. Dzieje się tak w przypadku, gdy np. rząd chce uzyskać większą aprobatę dla prowadzonej przez siebie polityki zagranicznej czy krajowej. Sejm udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie poparcie przez Sejm wniosku o udzielenie wotum zaufania, obliguje Prezesa Rady Ministrów do złożenia dymisji na ręce Prezydenta RP.

Absolutorium (z łaciny absolutorium - zwolnienie),
decyzja uprawnionego organu kolegialnego (np. parlamentu, walnego zgromadzenia) wyrażająca pozytywną ocenę działalności finansowej w określonym okresie (na ogół roku) organu wykonawczego (np. rządu, zarządu). Decyzja ta jest podejmowana po wysłuchaniu sprawozdania z działalności i rozliczeniu finansowym. Istota absolutorium to brak zastrzeżeń do prowadzonej polityki finansowej, a nie do programu czy składu organu wykonawczego, co nie wyklucza możliwości jego odwołania z innych powodów. Absolutorium to jedna z form kontroli organu kolegialnego nad wykonawczym. W Polsce Sejm ma prawo kontroli rządu. Zgodnie z Konstytucją, Rada Ministrów ma obowiązek w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedłożyć Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o zadłużeniu państwa. Sejm po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli, podejmuje w ciągu 90 dni uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia rządowi absolutorium. Z wnioskiem takim występuje sejmowa Komisja Finansów Publicznych. Jeśli Rada Ministrów nie uzyskała absolutorium, musi podać się do dymisji;

7)SAMORZĄD TERYTORIALNY

1) Samorząd-to wydzielenie z zakresu władzy państwowej pewnej dziedziny spraw i powierzenie ich samodzielnego rozwiązywania grupie społecznej, której sprawy te przede wszystkim dotyczą, czyli to administracja sprawowana przez odrębne w stosunku do państwa osoby prawne(korporacje).

a) cechy samorządu:

=samorząd jest to wyodrębniona grupa społeczna określona przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa

=samorząd jest powołany do wykonywania zadań administracji publicznej w sposób samodzielny i w formach właściwych dla administracji publicznej

=samorząd na własną organizację zbudowaną wokół zasady przedstawicielstwa, a więc pozostaje pod kontrolą tej grupy społecznej, którą reprezentuje.

b) formy samorządu:

▪ samorząd specjalny-zawodowy(adwokacki, lekarski), gospodarczy(izby gospodarcze, organizacje samorządu rzemieślniczego) stanowią one przymusowe zrzeszenia osób wykonujących dany zawód lub prowadzących określoną działalność gospodarczą

▪ samorząd terytorialny-wyodrębnienie samorządu następuje na zasadzie terytorialnej i polega na powierzeniu mieszkańcom danego terenu(wyłonionym przez nich organom) bezpośredniego zarządzania sprawami tego terenu.

c) istotą samorządu terytorialnego jest wyodrębnienie tzw. korporacji komunalnych(przede wszystkim gmin) i przyznanie im szczególnego statusu prawnego, pozwalającego na samodzielne zarządzane swoimi sprawami.

d) samorząd terytorialny ma charakter uniwersalny, bo dotyczy całego terytorium państwa i obejmuje wszystkich jego mieszkańców.

e) samodzielność samorządu terytorialnego(niezależność od administracji rządowej). Samodzielność ta umożliwia jednostkom samorządu terytorialnego(korporacjom komunalnym) realizowanie zadań związanych z zaspokajaniem potrzeb mieszkańców. Szczególnie w:

► powierzeniu samorządowi wyłączności w realizowaniu określonych zadań tzw. zadania własne

► nadaniu samorządowi odrębnej struktury organizacyjnej

► nadaniu jednostkom samorządu(gminom, powiatom i województwom) osobowości prawnej i przyznaniu im prawa własności lokalnych składników majątku publicznego(mienie komunalne, powiatu i samorządu wojewódzkiego)

► zapewnieniu samodzielności budżetowo-finansowej

► ograniczeniu ingerencji władzy centralnej tylko do procedur nadzorczych

► zapewnieniu sądowej ochrony praw i interesów podmiotów samorządowych

2) Zasady działania samorządu terytorialnego

*zasada decentralizacji- samorząd jest jedną z postaci adm. zdecentralizowanej, decentralizacja oznacza przejęcie na własność przez samorząd terytorialny, części zadań adm .rządowej. adm. publiczna przekazała część władzy ludności miejscowej tworzącej samorząd, zaletą jest-usamodzielnienie ogniw lokalnych, ustalenie potrzeb lokalnych, zwiększa się rola czynnika ludzkiego. Wadą- decentralizacja prowadzi do preferowania interesów lokalnych ponad interesy ogólne państwa.

*zasada centralizacji- tu władza jest scentralizowana w organach centralnych, całe działania państwa są w centrum władzy

3) Województwa- tworzy się w drodze ustawy, co oznacza, że w ustawie musi być określona nazwa i terytorium województwa(ustawa określa wykaz gmin wchodzących w skład województwa)oraz siedziba jego władz.

Ustrój województwa ma postać dualistyczną-w województwie istnieją dwa równoległe piony administracji:

○ administracja samorządowa(podległa zarządowi)-przysługuje określona pula zadań lokalnych(samorządowych), które wykonuje ono samodzielnie i na własną odpowiedzialność za pośrednictwem organów samorządowych(sejmik województwa i zarząd kierowany przez marszałka)wywodzących się z demokratycznych wyborów.

○ administracja rządowa(podległe wojewodzie)-realizuje zadania pozostawione przez prawo kompetencji organów rządowych, a realizacją tych zadań kieruje wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów w województwie.

Wojewoda

♣ jest terenowym organem administracji rządowej i przedstawicielem Rady Ministrów w województwie

♣ powołuje go i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej(obecnie ministra spraw wew. i administracji)

♣ zastępcami wojewody są wicewojewodowie powoływani i odwoływani na jego wniosek przez prezesa Rady Ministrów

♣ jest organem tzw. administracji ogólnej(zespolonej)-podlegają mu jednostki organizacyjne i aparat urzędniczy

♣ realizują poprzez podległy im aparat urzędniczy wszystkie zadania administracji rządowej, które nie zostały przekazane do właściwości innych organów tej administracji

W systemie samorządowym podstawowym organem województwa jest sejmik województwa, będący organem przedstawicielskim, a organami wykonawczymi są: marszałek województwa oraz zarząd województwa. Podlegają im wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne i aparat urzędniczy zorganizowany w urząd marszałkowski.

Powiat

♪ składa się z graniczących ze sobą gmin(powiat ziemski) bądź też obejmuje cały obszar miasta na prawach powiatu.

♪ tworzenie powiatów, określenie ich terytorium(tzn. określenie gmin wchodzących w skład powiatu)jest dokonywane w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

♪ jest jednostką o wyłącznie samorządowym charakterze tzn. że nie istnieją w nim organy rządowej administracji ogólnej

♪ na szczeblu powiatu działają przede wszystkim organy samorządowe: rada powiatu, będąca organem przedstawicielskim, oraz organy wykonawcze-zarząd powiatu kierowany przez starostę

Gmina

♦ ma samorządowy charakter, a jej organami są: rada gminy, będąca organem przedstawicielskim, oraz-w gminach wiejskich-wójt jako organ wykonawczy, a gdy siedziba gminy znajduje się w mieście-burmistrz lub prezydent miasta

4) Ustrój jednostek samorządu terytorialnego

A) Ustrój i sposób powoływania samorządowych organów stanowiących

= organem stanowiącym jest rada gminy(miasta, powiatu) w województwie organ ten nosi nazwę sejmiku województwa

= kadencja tych organów wynosi 4lata, licząc od dnia wyborów, wybory muszą mieć charakter powszechny, równy i bezpośredni i odbywać się w głosowaniu tajnym

= o ważności wyborów rozstrzygają odpowiednie terytorialnie sądy okręgowe, o ile został zgłoszony protest

= w razie wygaśnięcia mandatu radnego skład rady uzupełnia się w drodze wyborów uzupełniających w gminach, w których obowiązuje system większościowy, bądź poprzez wstąpienie następnego kandydata z listy, o ile był stosowany system proporcjonalny.

= kadencja rady(sejmiku) ulega skróceniu w razie jej odwołania w referendum lokalnym, w razie jej rozwiązania przez Sejm bądź w razie nie dokonania wyboru zarządu w wymaganym przez prawo terminie

= rada(sejmik)wybiera ze swojego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczących. Powołuje ona stałe i doraźne komisje, w skład których mogą wchodzić osoby nie będące radnymi. Powołuje też komisję rewizyjną(złożoną tylko z radnych), której zadaniem jest między innymi kontrola wykonywania lokalnego budżetu.

= rada(sejmik) jest organem stanowiącym i kontrolnym na swoim terenie, w szczególności:

■ wybiera i odwołuje organy wykonawcze(jednak poza szczeblem gminnym)

■ uchwala budżet, rozpatruje sprawozdania z jego wykonania i podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu

■ uchwala miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i programy gospodarcze

■ podejmuje uchwały w sprawie podatków i opłat(w granicach określonych w odrębnych ustawach)

■ podejmuje uchwały w najważniejszych sprawach majątkowych

■ kontroluje działalność zarządu oraz samorządowych jednostek organizacyjnych

■ uchwala statut, który określa wewnętrzną organizację oraz tryb pracy organów

■ wydaje przepisy lokalne(akty prawa miejscowego)

= formą bezpośredniego udziału mieszkańców gminy w podejmowaniu rozstrzygnięć jest referendum lokalne

B) Ustrój i sposób powoływania samorządowych organów wykonawczych

+ organem wykonawczym w województwach i powiatach są zarządy na czele, których stoją marszałek województwa bądź starosta

+ rada powiatu(sejmik województwa) najpierw wybiera starostę(marszałka)bezwzględną większością głosów, a następnie-na wniosek wybranego-pozostałych członków zarządu, niedokonanie wyboru w terminie 3miesięcy od ogłoszenia wyników do rady(sejmiku)powoduje-z mocy prawa-rozwiązanie rady(sejmiku)

+ zarząd i jego przewodniczący(marszałek, starosta)ponoszą za swoją działalność odpowiedzialność przed radą(sejmikiem)

+ raz do roku rada(sejmik)wypowiada się w przedmiocie udzielenia zarządowi absolutorium; w razie odmowy po upływie co najmniej 14dni rada(sejmik)rozważa na osobnym posiedzeniu kwestię odwołania zarządu

+ rada powiatu może też w każdym czasie i z każdego powodu odwołać zarząd, ale wymaga to kwalifikowanej większości 3/5ustawowego składu rady, w takim samym trybie sejmik może odwołać zarząd województwa

+ na szczeblu gminnym organami wykonawczymi są wójtowie(burmistrzowie, prezydenci miast), wybierani są przez mieszkańców gminy w czteroprzymiotnikowych wyborach. Stosuje się zasadę większości bezwzględnej

+ wybory przeprowadzane są wraz z wyborami do rad gmin, tym samym kadencja wójtów(burmistrzów, prezydentów miast) jest równa kadencji ich rad. Tak wyłoniony organ wykonawczy staje się w znacznym stopniu niezależny od rady jako organu stanowiącego, w szczególności rada nie może go odwołać, jedyną formą odwołania jest referendum gminne, które zostaje przeprowadzone w trzech wypadkach:

I-z inicjatywy rady, w razie odmowy udzielenia wójtowi(burmistrzowi, prezydentowi miasta)absolutorium przez radę, wówczas nie wcześniej niż po upływie 14dni rada zbiera się ponownie i na tym posiedzeniu może(ale nie musi)podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta, uchwałą ta musi być podjęta bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady

II-z inicjatywy rady z innego powodu niż odmowa udzielenia absolutorium. Procedura zarządzania referendum jest podobna, z tym że uchwała rady musi zostać podjęta większością co najmniej 3/5ustawowego składu rady

III-z inicjatywy mieszkańców gminy-referendum takie przeprowadzone jest w procedurze ogólnie wymaganej dla referendum gminnego

+ organ wykonawczy wykonuje uchwałę rady(sejmiku) i realizuje zadania swojej jednostki samorządu terytorialnego, określone w przepisach prawa, a w szczególności przygotowuje projekty uchwał rady(sejmiku), wykonuje budżet i inne uchwały rady, gospodaruje mieniem komunalnym, zatrudnia i zwalnia kierowników lokalnych jednostek organizacyjnych, wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej

+ zarząd może też wydawać lokalne przepisy prawne, w tym przepisy porządkowe

+ w ramach gmin może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa kierowane przez zebranie wiejskie i sołtysa, a w miastach-dzielnice i osiedla.

5) Zasady działania samorządu

=założeniem systemu samorządowego jest objęcie zakresem działania samorządu(jego organów) wszystkich spraw o charakterze lokalnym, które mogą być rozwiązane na poszczególnych szczeblach tego samorządu

=Konstytucja ustala w tym zakresie ogólną wytyczną, wymagając by samorządowi terytorialnemu przysługiwała istotna część zadań publicznych, a także ustanawia domniemanie kompetencji na rzecz samorządu terytorialnego, w myśl których wykonuje on zadania publiczne niezastrzeżone przez konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych

6) Zadania samorządu terytorialnego:

ustawa wprowadza podział na zadania własne i zlecone, które są realizowane z własnych środków finansowych oraz w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Wśród zadań własnych wliczymy owe dziedziny: z zakresu administracji spraw wewnętrznych, oświaty kultury, pomocy społecznej ochrony zdrowia, ładu przestrzennego, spraw dostaw energii, wodociągów, gospodarki nieruchomościami, realizacja zadań własnych powinna być finansowana przede wszystkim z dochodów własnych i subwencji. Do zadań zleconych wliczamy zadania-wynikające z potrzeb państwa, są to zadania z zakresu wyborów powszechnych i referendów. Zadania zlecone nie stają się zadaniami, które jednostka samorządu terytorialnego wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, jednostka s.t musi otrzymać środki finansowe niezbędne do realizacji zadań zleconych

7) System finansowy samorządu terytorialnego

Realizacja zadań możliwa jest tylko pod warunkiem dysponowania odpowiednimi środkami finansowymi. Podstawą gospodarki finansowej każdej jednostki s.t jest budżet, corocznie uchwalany przez rade(sejmik). Konstytucja rozróżnia trzy podstawowe źródła dochodów jednostek s.t:

1. Dochody własne przysługujące samorządowi z mocy uregulowań ustawowych przyznających poszczególnym jednostkom samorządu prawo ich pobierania. Są to podatki i opłaty lokalne, dochody z majątku samorządowego, w gminie; możliwe jest też uzyskiwanie dochodów z samo opodatkowania się mieszkańców. Dochodami tymi jednostka s.t może dysponować w sposób samodzielny.

2. Subwencje, które są środkami przekazywanymi z budżetu centralnego lub z funduszy pozabudżetowych. Dla gmin podstawowy charakter ma obecnie tzw. subwencja ogólna, w ramach której najwięcej środków przypada na subwencję oświatową, związaną z przyjęciem przez gminy szkolnictwa podstawowego

3. Dotacje, które są środkami przekazywanymi z budżetu centralnego lub z funduszy pozabudżetowych na finansowanie przede wszystkim zadań zleconych, ale także na inne cele, dotacje mogą być zużywane tylko na cele, na które zostały przyznane.

8) Kontrola i nadzór nad działalnością samorządów

zakres przedmiotowy: obejmuje działalność gminy, samorządu województwa, i powiatu pod względem legalności czyli zgodności z prawem

zakres podmiotowy obejmuje podmioty uprawnione do nadzoru: Prezes RM, wojewoda i Regionalne Izby Obrachunkowe.

Podmioty nadzorowane to; władze samorządu, i organy pomocnicze sołectwa dzielnice i osiedla.

Istotnym elementem samodzielności s.t jest wyłączenie zasady hierarchicznego podporządkowania w odniesieniu do stosunków między jednostką samorządową a organami administracji rządowej. Zapewnieniu niezbędnej jednolitości funkcjonowania całego systemu adm. publicznej służą natomiast procedury nadzorcze.

Nadzór oznacza szczególną relację między dwoma podmiotami(organami)w administracji publicznej, w ramach której:

1. Organowi nadzorującemu przysługują prawne środki władczego oddziaływania na postępowanie i sytuację organu nadzorowanego

2. Środki te są określone przez prawo i mogą być stosowane tylko w zakresie i w sposób prawem przewidziany

3. Stosowanie środków nadzoru nie może prowadzić do wyręczenia organu nadzorowanego w jego działalność

Nadzór jest dokonywany tylko z punktu widzenia legalności, oznacza to że organ nadzorczy może badać działalność jednostki s.t(jej organów) tylko co do jej zgodności z prawem, a nie ma prawa oceniać celowości, gospodarności i rzetelności. Nadzór jest sprawowany przez organy administracji rządowej. Do najważniejszych środków nadzorczych należy zaliczyć:

1. Prawo żądania niezbędnych informacji i sprawozdań oraz prawo wizytowania jednostek s.t

2. Stwierdzenie nieważności uchwały organu jednostki s.t, jeżeli uchwała takiego organu jest sprzeczna z prawem, to staje się nieważna; rolą organu nadzorczego jest tylko stwierdzenie tej nieważności, a od tego stwierdzenia organ samorządowy może się odwołać, zwracając się do sądu administracyjnego o wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia

3. Wstrzymanie wykonania uchwały organu samorządowego wraz z momentem stwierdzenia jej nieważności

4. Zawieszenie organów jednostki s.t i ustanowienie zarządu komisarycznego na okres 2lat(nie dłużej jednak niż do nowych wyborów); decyzja może być podjęta tylko przez premiera w razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy jednostki s.y

5. Rozwiązanie zarządu: na szczeblu powiatu przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody, a na szczeblu województwa przez Prezesa Rady Ministrów; na szczeblu gminy odwołanie wójta przez Prezesa Rady Ministrów; jest to możliwe tylko w razie powtarzającego się naruszenia przez organ wykonawczy konstytucji lub ustaw

Poza systemem środków nadzoru przysługujących organom administracji rządowej pozostaje rozwiązanie rady(sejmiku)przez Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, jeżeli rada(sejmik)rażąco narusza konstytucję lub ustawy. Jak ustalił Trybunał Konstytucyjny nie jest to środek nadzorczy, bo nie przysługuje organom administracji rządowej, a jedynie środek represywny i dyscyplinujący.

Odrębny charakter ma instancyjna kontrola decyzji indywidualnych w sprawach z zakresu adm. publicznej, wydanych przez organy jednostek s.t. Stosuje się tu kodeks postepowania administracyjnego, który jako organ II instancji ustanawia: wojewodę w sprawach z zakresu zadań zleconych, lub samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach z zakresu zadań własnych. Od decyzji ostatecznej przysługuje skarga da sądu administracyjnego.

9) Organy stanowiące i wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego:

a)samorząd województwa: adm. samorządowa jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem(wojewoda) wykonuje zadania własne i na swoją odpowiedzialność, dysponuje mieniem wojewódzkim, prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową, ma osobowość prawną. Wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim z zakresu: edukacji, szkolnictwa, promocji i ochrony zdrowia, kultury, ochrony zabytków, pomocy społecznej itp. organem stanowiącym jest -sejmik województwa kadencja trwa 4lata, w skład wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich. rozstrzyga najważniejsze sprawy samorządowe na tym szczeblu, szczególnie min: podejmowanie uchwał, stanowienie aktów prawa miejscowego, uchwalanie strategii rozwoju województwa, planów zagospodarowania przestrzennego.

Organem wykonawczym samorządu województwa jest-zarząd województwa: skład 5osobowy(marszałek, wicemarszałek lub2, i członkowie). Wykonuje uchwały samorządu województwa, gospodaruje mieniem województwa, przygotowuje projekt i wykonanie budżetu,

b)gmina: RM tworzy łączy, dzieli gminy, gmina może tworzyć jednostki pomocnicze jak sołectwa, dzielnice, osiedla. Gmina wykonuje zadania własne i zlecone do własnych zaliczymy min; ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, pomocy społecznej edukacji, itp. zadania zlecone to min: pomoc kombatantom i innym osobom w trudnych warunkach materialnych, wybór ławników do sądów okręgowych i rejonowych, wykonanie zadań z zakresu ewidencji ludności i dowodów osobistych, oraz z zakresu pomocy społecznej.

Rada gminy: jako organ stanowiący stanowi reprezentacje mieszkańców gminy, do zakresu jej działania należą kompetencje stanowiące i kontrolne takie jak; uchwalanie statutu gminy, wybór i odwołanie zarządu, uchwalanie budżetu gminy, podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat, Rada gminy kontroluje działalność zarządu, organem wykonawczym gminy jest Zarząd: w skład zarządu wchodzą: wójt albo burmistrz (prezydent miasta) jako przewodniczący zarządu, ich zastępcy oraz pozostali członkowie. Burmistrz jest przewodniczącym zarządu w gminie. Zarząd wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy przygotowywanie projektów uchwał rady gminy, Zarząd wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy.

c)powiat: to jednostka podziału administracji w Polsce, wchodzi w skład województwa i skupia kilka sąsiadujących ze sobą gmin. wykonuje zadania określone przez ustawy na własną odpowiedzialność, stanowi odrębny od państwa podmiot, ma osobowość prawną. Wykonuje zadania o charakterze ponad gminnym: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody. Organem stanowiącym jest Rada powiatu- Kadencja rady trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie piętnastu w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po trzech na każde kolejne rozpoczęte 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż trzydziestu dziewięciu radnych. Rada powiatu działa na sesjach podejmuje uchwały w sprawach najważniejszych dla powiatu min; stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwołanie zarządu, uchwalenie budżetu powiatu. Organ wykonawczy to zarząd powiatu: skład-starosta, wicestarosta i pozostali członkowie. Zajmuje się przygotowaniem uchwał rady i ich wykonaniem. Wykonaniem budżetu powiatu.

8)WŁADZA SĄDOWNICZA

1)Władza sądownicza obejmuje dwa niezależne od siebie segmenty:

+sądy, które tworzą system wzajemnie powiązanych organów

+dwa trybunały, które są wydzielone poza system sądów i pozostają niezależne względem siebie.

2)Cechy wspólne sądów i trybunałów:

•zasada niezawisłości sędziowskiej odnosząca się jednocześnie do sądów i trybunałów

•oparcie działalności władzy sądowniczej wyłącznie na prawie

•powierzenie władzy sądowniczej zadania rozstrzygania pewnych spraw i sporów, powstających w procesie stosowania prawa lub jego stanowienia

•oparcie funkcjonowania władzy sądowniczej na sformalizowanych procedurach, silnie akcentujących zasadę kontradyktoryjności

SĄDY

1)Sprawowanie wymiaru sprawiedliwości

+art.175 ust.1 stanowi, że wymiar sprawiedliwości w RP sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

+wymiar sprawiedliwości opiera swe działanie i organizację na kilku konstytucyjnych zasadach. Zasady te to m.in.:
1) zasada jednolitości systemu sądownictwa, zapewniająca jednolite stosowanie prawa przez wszystkie sądy na terenie Polski.
2) zasada niezawisłości sędziów - oznacza zakaz integracji organów państwowych i innych podmiotów w sprawy będące przedmiotem rozstrzygnięć dokonywanych przez sędziego.
3) zasada udziału ławników ludowych - reprezentują oni społeczny punkt widzenia, mogą wypowiadać się w sprawie kary i winy.
4) prawo do obrony - przysługuje skarżonemu w procesie karnym. Prawo to jest jednym z podstawowych praw obywatelskich.
+wymiar sprawiedliwości to działalność państwa polegająca na wiążącym rozstrzyganiu sporów o prawo, w których przynajmniej jedną ze stron jest jednostka lub inny podmiot podobny.

2)Pozycja ustrojowa sądów

a)sądy powszechne

Prawo o ustroju sądów powszechnych nadaje sądownictwu powszechnemu trójszczeblowy charakter.

Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, okręgowe, apelacyjne. Tworzą złożoną strukturę podporządkowaną zasadzie instancyjności. Na szczycie tej struktury znajduje się Sąd Najwyższy, który sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania.

Organami sądów powszechnych są: prezes oraz na szczeblu sądów okręgowych i apelacyjnych-organy samorządu sędziowskiego tj. zgromadzenia ogólne i kolegia. Istnienie organów samorządu traktowane jest jako ważna gwarancja niezawisłości sędziowskiej.

Prezes kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, pełni funkcję administracji sądowej i sprawuje nadzór administracyjny nad sądami niższymi. Prezesów powołuje i odwołuje minister sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego danego sądu, a jeśli chodzi o prezesów sądów rejonowych-po zasięgnięciu opinii kolegium oraz prezesa sądu okręgowego. Prezesi powołani są na kadencję 6letnią lub w sądach rejonowych 4letnią.

Zgromadzenie ogólne składa się ze wszystkich sędziów danego sądu, w sądach okręgowych obejmuje ono też przedstawicieli sądów rejonowych. Do jego zadań należy m.in. przedstawienie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów danego sądu, opiniowanie kandydatury prezesa sądu, wybór kolegium.

Kolegium składa się z sędziów wybieranych przez zgromadzenie ogólne. Ustala ono m.in. podział czynności i zasady przydzielenia spraw oraz wyraża opinie w różnych sprawach personalnych.

Zwierzchni nadzór nad administracyjną działalnością sądów powszechnych sprawuje minister sprawiedliwości. Ministrowi-pod groźbą odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu-nie wolno w żaden sposób wkraczać w kwestie objęte niezawisłością sędziowską, nadzór ministra koncentruje się na sprawach budżetowych i gospodarczych.

•sąd rejonowy-

=tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin lub dla części gminy

=jest sądem I instancji, a jego właściwość obejmuje: sprawy karne i cywilne

=większe sądy są podzielone na wydział karny i cywilny a także ksiąg wieczystych

=może być utworzona odrębna jednostka organizacyjna zajmująca się sprawami rodzinnymi i sprawami nieletnich tzw. sąd rodzinny, jednostka zajmująca się sprawami z zakresu prawa pracy tzw. sąd pracy oraz jednostka zajmująca się sprawami gospodarczymi tzw. sąd gospodarczy

=mogą być też tworzone sądy grodzkie(jako wydziały lub wydziały zamiejscowe) których właściwości obejmuje przede wszystkim orzekanie w I instancji w sprawach o wykroczenia oraz o wykroczenia i niektóre przestępstwa skarbowe-organem II instancji jest wtedy wydział karny sądu rejonowego

•sąd okręgowy-

=jest sądem wyższego stopnia

=jest sądem odwoławczym w sprawach rozstrzyganych w I instancji przez sądy rejonowe

=rozpoznaje w I instancji sprawy poważniejsze lub o charakterze skomplikowanym określone przez ustawę

=jest podzielony na wydziały: cywilny, karny i penitencjarny; w ramach tych sądów tworzy się odrębne jednostki zajmujące się sprawami z zakresu prawa pracy tzw. sąd pracy i ubezpieczeń społecznych tzw. sąd ubezpieczeń społecznych oraz jednostkę zajmującą się sprawami gospodarczymi tzw. sąd gospodarczy

•sąd apelacyjny-

=tworzone są dla obszaru obejmującego kilka okręgów sądowych

=pełnią one zadania sądu II instancji, bo rozpatrują apelacje od orzeczeń sądów okręgowych działających jako I instancja

=tworzy się wydziały: cywilne, karne oraz pracy i ubezpieczeń społecznych tzw. sądy pracy i ubezpieczeń społecznych

b)sądy szczególne

=sądy o właściwości obejmującej określoną grupę spraw i usytuowane poza systemem sądów powszechnych

=istnieją one w sposób stały, czyli zakaz tworzenia jakichkolwiek innych sądów

=są to sądy wojskowe i administracyjne

•sądy wojskowe-

+to wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe

+są to sądy karne, właściwe w sprawach o przestępstwa popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, a także w sprawach o niektóre przestępstwa popełnione przez cywilnych pracowników wojska oraz żołnierzy sił zbrojnych państw obcych

+sądy garnizonowe orzekają w I instancji, środki odwoławcze od ich orzeczeń i zarządzeń rozpoznają sądy okręgowe, którym przysługuje też pierwszo instancyjna właściwość w sprawach najważniejszych. Jako II instancja występuje wówczas Izba Wojskowa Sądu Najwyższego; poza tym w Izbie Wojskowej rozpoznaje się kasacje od orzeczeń wydanych w II instancji.

+sądy wojskowe podlegają orzeczniczemu nadzorowi Sądu Najwyższego a zwierzchni nadzór organizacyjno-administracyjny należy do ministra sprawiedliwości

+organem samorządu sędziowskiego jest Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych obejmujące wszystkich sędziów tych sądów

+zgromadzenie jest organem właściwym do przedstawiania Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów sądów wojskowych

•sądy administracyjne-

=są to: Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne, które mogą być tworzone dla obszaru jednego lub kilku województw

=podstawowym ich zadaniem jest kontrola działalności administracji publicznej, więc zarówno rządowej jak i samorządowej, oznacza to orzekanie w 3 podstawowych typach spraw:

>sprawach skarg na decyzje administracyjne, inne postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, egzekucyjnym i zabezpieczającym, inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej, a także na bezczynność organów we wskazanych sprawach

>sprawach skarg na akty prawa miejscowego, stanowionego przez organy samorządu terytorialnego oraz przez terenowe organy administracji rządowej, a także skarg na inne akty organów samorządu terytorialnego, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej

>rozstrzygają spory o właściwości między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi,

=Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością sądów administracyjnych w zakresie orzekania, a poprzez swojego prezesa zapewnia organizacyjne warunki działania tych sądów

=na czele Naczelnego Sądu Administracyjnego stoi jego prezes, a organami samorządu sędziowskiego są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego

=prezes NSA jest powoływany na 6letnią kadencję przez prezydenta spośród 2kandydatów przedstawionych przez ZONSA

=NSA dzieli się na trzy izby: Finansową, Gospodarczą oraz Ogólno administracyjną

=na czele każdej izby stoi wiceprezes NSA powoływany i odwoływany przez prezydenta na wniosek prezesa NSA, złożony za zgodą ZONSA

=nadzór orzeczniczy NSA nad działalnością sądów administracyjnych jest sprawowany poprzez rozpoznawanie skarg kasacyjnych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych

=NSA podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych:

>na tle odpowiedniego przedłożenia przez skład NSA w związku z rozpoznawaniem konkretnej sprawy

>na wniosek prezesa NSA, Prokuratora Generalnego bądź Rzecznika Praw Obywatelskich dla wyjaśnienia przepisów prawnych których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych

=uchwały podejmowane są przez skład 7sędziów NSA, skład ten może przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia pełnemu składowi danej Izby, a Izba- ZONSA. Odstąpienie od rozstrzygnięcia zawartego w uchwale wymaga nowej uchwały podjętej w odpowiednim składzie. Uchwały te nie mają formalnie mocy wiążącej dla wojewódzkich sądów administracyjnych.

c) Sąd Najwyższy

=podstawowym zadaniem jest sprawowanie nadzoru orzeczniczego nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, co ma na celu m.in. zapewnienie zgodności z prawem oraz jednolitość orzecznictwa tych sądów

=rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń sądowych jeśli chodzi o sądy powszechne jest to tylko rozpoznawanie kasacji

=w sprawach wojskowych orzeka także w charakterze sądu II instancji

=podejmuje uchwały rozstrzygających zagadnienia prawne budzące wątpliwości bądź rozbieżności w orzecznictwie SN, sądów powszechnych lub sądów wojskowych, może to następować na podstawie przedłożenia sądu apelacyjnego, orzekającego w konkretnej sprawie, ale także w procedurze abstrakcyjnej na wniosek pierwszego prezesa SN, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Prokuratora Peneralnego, te uchwały abstrakcyjne są podejmowane przez skład 7sedziów SN, ale mogą też zostać podjęte przez całą Izbę, połączone Izby lub nawet przez pełny skład SN

=uchwały są wiążące dla składów orzekających SN, dla sądów pozostałych mają one znaczenie precedensu wspieranego autorytetem SN

=SN nie może samodzielnie orzekać, że ustawa jest niekonstytucyjna, jeżeli więc nabierze wątpliwości co do zgodności ustawy z konstytucją, musi przedstawić odpowiednie pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu

=SN orzeka o ważności wyborów i referendów, a także opiniuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych

=dzieli się na cztery izby: Cywilną, Karną, Wojskową oraz Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

=na czele każdej Izby stoi prezes SN powoływany(na wniosek pierwszego prezesa SN, zaopiniowany przez zainteresowaną Izbę) przez prezydenta

=w Izbie działa zgromadzenie sędziów Izby jako organ samorządu sędziowskiego

=na czele SN stoi pierwszy prezes, a organami samorządu sędziowskiego są Zgromadzenie Ogólne oraz Kolegium SN

=pierwszy prezes SN jest powoływany na 6letnią kadencję przez prezydenta spośród 2kandydatów przedstawionych przez ZOSN

=pierwszy prezes sprawuje całokształt administracyjnego kierownictwa pracą Sądu, bo SN podobnie jak sądy adm. nie jest w żadnym stopniu powiązany z ministerstwem sprawiedliwości

=pierwszy prezes SN jest z urzędu przewodniczącym Trybunału Stanu oraz członkiem Krajowej Rady Sądownictwa

3) Krajowa Rada Sądownictwa

+jest organem kolegialnym między władzami

+w jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich trzech władz

+zadaniem jej jest pośredniczenie w podejmowaniu przez egzekutywę i legislatywę najważniejszych decyzji dotyczących sądownictwa, reprezentowanie interesów władzy sądowniczej, a przede wszystkim ochrona niezawisłości sędziów i niezależności sądów

+składa się z :

- 4posłów i 2senatorów, wybieranych przez izby na okres 4lat

- pierwszego prezesa SN i prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

- 15członków wybranych spośród sędziów: SN(2), sądów administracyjnych(2), sądów apelacyjnych(2), sądów okręgowych(8) i sądów wojskowych(1); wyboru na 4letnią kadencję dokonują zgromadzenia ogólne lub zebrania przedstawicieli zgromadzeń ogólnych odpowiednich sądów

- ministra sprawiedliwości

- osoby powołanej przez prezydenta

+rada wybiera ze swojego składu prezydium, obejmującego przewodniczącego, 2wiceprzewodniczących i 3członków.

+obraduje na zgromadzeniach plenarnych, zwoływanych przynajmniej raz na 2miesiące

+rada przedstawia prezydentowi wnioski o sprawie powołania sędziów, rozstrzyga o przeniesieniu sędziów na inne miejsce służbowe ze względu na powagę stanowiska sędziowskiego i podejmuje wiele innych decyzji dotyczących sytuacji sędziego

+rada wyraża opinię co do propozycji zmian ustroju sądów oraz wynagrodzeń sędziowskich

+rada wypowiada się w sprawach etyki zawodowej sędziów, wysłuchuje i omawia różne informacje o działalności sądów i problemach sądownictwa

4)Sędziowie

Zasada niezawisłości sędziowskiej-oznacza stworzenie sędziemu pozycji umożliwiającej sprawowanie urzędu(orzekanie)w sposób zgodny z własnym sumieniem, w sposób wolny od jakichkolwiek możliwości bezpośrednich i pośrednich nacisków zewnętrznych. Niezawisłość oznacza m.in. że sędzia nie może być pociągnięty do jakiejkolwiek odpowiedzialności za treść wydawanych przez siebie orzeczeń. Niezawisłość jest zarazem ograniczona przez podporządkowanie sędziego przepisom konstytucji i ustaw w ramach i na podstawie których powinien on dokonywać wszystkich czynności.

=sędziowie są powoływani przez prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

=na stanowisko sędziego może być powołana osoba, która:

+ma obywatelstwo polskie

+korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

+ma nieskazitelny charakter

+ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra

+odbyła aplikację sądową lub prokuratorską i złożyła egzamin sędziowski lub prokuratorski

+pracowała przez okres przynajmniej 1roku jako asesor sądowy lub prokuratorski lub jako referendarz sądowy

+ukończyła 29lat

+do powołania do SN lub NSA konieczny jest co najmniej 10staż pracy w sądownictwie lub innych zawodach prawniczych

+wymóg aplikacji, asesury i stażu pracy nie stosuje się wobec profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych, zatrudnionych w placówkach naukowych

=kandydat musi zostać zaaprobowany przez zgromadzenie ogólne danego sądu w głosowaniu tajnym

=zgromadzenie ocenia kandydatów i przekazuje prezesowi sądu informację o wynikach głosowania

=tak zarekomendowani kandydaci są przedstawiani Krajowej Radzie Sądownictwa, jeśli chodzi o sędziów sądów powszechnych-to za pośrednictwem ministra sprawiedliwości, który może wyrazić swoją opinię o kandydacie

=minister może też zgłaszać kandydatów bezpośrednio do Rady

=na tej podstawie Krajowa Rada Sądownictwa w tajnym głosowaniu podejmuje uchwałę o przedstawieniu kandydatur prezydentowi

=prezydent powinien podjąć decyzję bez nieuzasadnionej zwłoki i nie może odmówić jej podjęcia

=akt powołania sędziego nie wymaga kontrasygnaty

=powołanie dokonywane jest na stanowisko sędziego sądu określonego rodzaju

=powołanie sędziów SN i sądów administracyjnych następuje bez udziału ministra sprawiedliwości

Gwarancja niezawisłości sędziowskiej

a)aspekt personalny-odnosi się do praw i obowiązków sędziego, w tym zakresie jest to:

•stabilizacja urzędu sędziego: sędziowie są powoływani na czas nieoznaczony tzn. jako powołanie na stałe, czyli do osiągnięcia wieku emerytalnego, po czym sędzia przechodzi w stan spoczynku. W sądach powszechnych wiek ten to 65lat, w tym że Krajowa Rada Sądownictwa może wyrazić zgodę na pełnienie urzędu do ukończenia 70roku życia, natomiast sędziowie SN i NSA pełnią urząd do ukończenia 70lat

•nieusuwalność sędziego: sędzia może zostać złożony z urzędu jedynie w sytuacjach wyjątkowych, tylko na mocy orzeczenia sądu(także sądu dyscyplinarnego) i tylko w przypadkach określonych w ustawie. Sędzia może też zostać przeniesiony w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub w razie zmian w organizacji sądowej

•nieprzenaszalność sędziego: sędzia nie może zostać, wbrew swej woli, przeniesiony do innego sądu lub na inne stanowisko, chyba że na mocy orzeczenia sądu(np. dyscyplinarnego)w sytuacjach wyjątkowych, określonych przez ustawę

•immunitet sędziowski: sędzia może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub pozbawiony wolności tylko za uprzednią zgodą właściwego sądu dyscyplinarnego, nie może być zatrzymany lub aresztowany, chyba że zostanie ujęty na gorącym uczynku przestępstwa, przy którym jest to niezbędne

•odpowiedzialność dyscyplinarna: za naruszenie obowiązków sędziowskich ponoszona jest odpowiedzialność wyłącznie przed sądami dyscyplinarnymi, złożonymi z sędziów i wyłanianymi przez losowanie ze składu poszczególnych sądów, także tylko w drodze dyscyplinarnej sędzia odpowiada za wykroczenia

•niepołączalność: sędzia nie może zajmować innych urzędów i funkcji państwowych nie może podejmować zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków lub mogłyby uchybiać godność sędziego lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności; łączy się z tym odniesienie do sędziów przepisów antykorupcyjnych, m.in. sędziowie mają obowiązek składania oświadczeń o swoim stanie majątkowym tj.

-nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego

-nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni

-nie może być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą

-nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności

•apolityczność: sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów, oznacza to zakaz angażowania się sędziów w kampanie polityczne, ale nie wyklucza możliwości kandydowania w wyborach parlamentarnych

•status materialny i zasady wynagradzania: konstytucja nakazuje zapewnienie sędziemu warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków

b) aspekt merytoryczny-niezawisłość oznacza, że sędzia może być w rozstrzyganiu sprawy poddany tylko wskazówkom sformułowanym w orzeczeniu sądu wyższego, zgodnie z przepisami obowiązujących procedur. Niedopuszczalne są jakiekolwiek wskazania czy sugestie płynące z innej strony bądź formułowane w inny sposób.

=podległość sędziego prawu ma ograniczony zakres, bo sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom, oznacza to że sędzia ma obowiązek przestrzegania i stosowania konstytucji i ustaw

=sędzia nie może odmawiać stosowania ustaw w oparciu o zarzut ich niekonstytucyjności, może jedynie uruchamiać stosowną procedurę przed Trybunałem Konstytucyjnym, kierując do niego tzw. pytanie prawne

=sędzia nie jest związany aktami podustawowymi (zwłaszcza rozporządzeniami) i może przy rozpatrywaniu poszczególnych spraw samodzielnie oceniać zgodność tych aktów z ustawami i konstytucją, a w razie stwierdzenia niezgodności odmawiać stosowania tych aktów(pomijać je przy orzekaniu)

5) Zasady funkcjonowania sądów

a)zasady organizacji sądownictwa

→ zasada dwuinstancyjności-oznacza, że w każdej sprawie należącej do właściwości sądów musi istnieć proceduralna możliwość zwrócenia się do sądu wyższej instancji o zbadanie prawidłowości orzeczenia wydanego przez sąd I instancji. Zasada ta dotyczy postępowania sądowego, znaczenie najważniejsze przypadnie jej w sprawach karnych, cywilnych i z zakresu prawa pracy, ale musi ona znajdować zastosowanie także w sprawach administracyjnych

→ zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości-stosuje się system sądu ławniczego, tzn. sądu o mieszanym składzie, obejmującym zawodowego sędziego oraz ławników. Sąd taki działa w sposób jednolity tzn. sędzia wraz z ławnikami rozstrzygają wszystkie kwestie i większością głosów wydają orzeczenie.

Ławnicy występują tylko w sądach powszechnych i wojskowych. Ławnicy sądów powszechnych są wybierani przez rady gmin z obszaru działania danego sądu, kandydatów mogą zgłaszać prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje i związki zawodowe, a także grupy wyborców. Kandydat musi mieć obywatelstwo polskie, ukończone 30lat, pracować lub mieszkać w miejscu kandydowania co najmniej przez rok, musi też wskazywać nieskazitelny charakter. Kadencja trwa 4lata, jest wyznaczany przez prezesa sądu do udziału w rozprawach na czas nie przekraczający 12dni w roku. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli.

→ zasada jawności rozprawy-odnosi się do wszystkich postępowań sądowych, zasada jawności oznacza umożliwienie publiczności dostępu do sali sądowej i obserwowania przebiegu rozprawy, jednak ustawa może wprowadzić ograniczenia ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny, zawsze jednak w rozprawie mogą uczestniczyć strony, ich przedstawiciele oraz po dwie osoby przez nich wskazane, zawsze też ogłoszenie wyroku musi nastąpić publicznie

b)prawa jednostki związane z postępowaniem sądowym

→ prawo do sądu-musi to być właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Podmiotem prawa do sądu jest każdy, czyli odnosi się do wszystkich osób fizycznych oraz do wszystkich osób prawnych prawa prywatnego są też jednostki samorządu terytorialnego w zakresie ochrony ich samodzielności. Treścią prawa do sądu jest:

+prawo dostępu do sądu

+prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, pozwalającego każdemu na rzeczywiste dochodzenie swoich praw

+prawo do uzyskania wyroku sądowego

→ prawo do obrony-odnosi się tylko do postępowania karnego a także do innych postępowań represyjnych. Prawo do obrony oznacza prawo do posiadania obrońcy z wyboru lub danej osoby z urzędu, oznacza również takie ukształtowanie procedury karnej, które stwarza oskarżonemu możliwość występowania jako pełnoprawnego uczestnika procesu, a więc oparcie procesu karnego na zasadzie kontradyktoryjności, oznacza też obowiązek ustawodawcy do zagwarantowania niezależności adwokatury i jej wysokiego poziomu fachowego.

c)zasady praworządnego procesu-konstytucja formułuje tu niektóre zasady takie jak zasadę domniemania niewinności, ochronę wolności i nietykalności osobistej, zakaz tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania, w tym zakaz kar cielesnych.

9)TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

1)Pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego

=TK jest organem władzy sądowniczej

=jego podstawowym zadaniem jest kontrola hierarchicznej zgodności norm prawnych, a więc rozstrzyganie, czy normy prawne niższego rzędu są zgodne z normami prawnymi wyższego rzędu i eliminowanie norm niezgodnych z systemem obowiązującego prawa

=pozycję ustrojową TK charakteryzuje zasada niezależności, jako organ władzy sądowniczej jest on niezależny od władzy ustawodawczej i władzy wykonawczej(zarówno jednak Sejm jak i prezydent dysponują pewnymi uprawnieniami kreacyjnymi wobec TK)

=w ramach władzy sądowniczej TK zajmuje pozycję odrębną wobec Trybunału Stanu, jak i sądów, z SN i NSA na czele, nie istnieją też żadne związki pomiędzy TK a Krajową Radą Sądownictwa

=dla pozycji i sposobu funkcjonowania TK ma również znaczenie fakt, że składa się on-podobnie jak inne organy władzy sądowniczej-z niezawisłych sędziów.

2)Skład Trybunału Konstytucyjnego

=15sędziów wybieranych przez Sejm na 9latnią kadencję

=konstytucja wymaga, by stanowisko sędziów obejmowały osoby wyróżniające się wiedzą prawniczą

=według TK Sądzią może zostać osoba, która ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego SN lub sędziego NSA, oznacza to wymóg przynajmniej 10letniego stażu w jednym z zawodów prawniczych, z którego to wymogu są zwolnione jedynie osoby zatrudnione na stanowisku profesora oraz mające stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych

=sędziowie wybierani są przez Sejm

=kandydatów może przedstawić Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50posłów

=wybór następuje bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów

3)Status sędziego TK

+podstawowym elementem jego sytuacji prawnej jest zasada niezawisłości, w odniesieniu do sędziego TK wymaga ona dostosowania do kadencyjności sprawowania urzędu

+art.194ust.1 zd.2 konstytucji stanowi że ponowny wybór do składu TK jest niedopuszczalny, gdyż perspektywa ponownego wyboru mogłaby ograniczać niezawisłość sędziego, który wiedziałby, że orzeka o ustawach Sejmu, który będzie wkrótce decydował o jego losie; ustawa zaś o TK stwarza byłemu sędziemu prawo do powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko, otrzymania stanowiska równorzędnego lub przejścia w stan spoczynku

+w okresie kadencji sędziowie są nieusuwalni, chyba że sędzia zostanie skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub też sąd dyscyplinarny złożony z sędziów TK orzeknie wobec niego karę usunięcia ze stanowiska sędziego TK

+mandat sędziego wygaśnie w razie śmierci, zrzeczenia się oraz orzeczenia komisji lekarskiej o trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków

+wygaśnięcie mandatu musi zostać stwierdzone uchwałą Zgromadzenia Ogólnego Trybunału Konstytucyjnego i dopiero wtedy przed Sejmem otwiera się możliwość dokonania wyboru następcy

+sędziom TK przysługuje immunitet z tym że zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub aresztowania wyraża ZOTK, większością 2/3głosów

+sędziowie TK nie mogą łączyć swego urzędu z innymi stanowiskami, mają zakaz przynależności do partii politycznych, związków zawodowych oraz prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej

4)Organy TK

=organami są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes TK

=w skład Zgromadzenia wchodzą wszyscy sędziowie TK, a dla prawomocności jego uchwał konieczna jest obecność przynajmniej 10sędziów

=Zgromadzenie omawia co najmniej raz w roku działalność TK oraz problemy wynikające z jego orzecznictwa, podejmuje najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące organizacji pracy Trybunału tj. uchwalanie regulaminu TK, wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa T, uchwalanie projektu dochodów i wydatków T, ustalenie zasad wyznaczania składów orzekających i przydziału spraw oraz dotyczące sytuacji sędziów tj. stwierdzanie wygaśnięcia mandatu, zgoda na uchylenie immunitetu

=prezesa i wiceprezesa TK powołuje prezydent spośród 2kandydatów(po 2na każde stanowisko)przedstawionych przez ZOTK

=prezydent może mianować tylko jedną z dwóch osób wskazanych mu przez T.

=prezydentowi nie wolno powoływać na stanowisko prezesa i wiceprezesa T osoby w ogóle przez T nie wskazanej

=prezes i wiceprezes są powoływani na cały okres, w jakim będą pełnili urząd sędziego TK

Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego należy:

1) uchwalanie regulaminu Trybunału,
2) wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa Trybunału,
3) uchwalanie statutu Biura Trybunału,
4) uchwalenie projektu dochodów i wydatków Trybunału,
5) zatwierdzanie informacji, o której mowa w art. 4 ust. 1,
6) wykonywanie innych czynności, przewidzianych dla Zgromadzenia Ogólnego w ustawie lub w regulaminie.

1. Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały, jeżeli bierze w nim udział co najmniej 2/3 ogólnej liczby sędziów Trybunału, w tym prezes lub wiceprezes Trybunału.

2. O porządku obrad Zgromadzenia Ogólnego i jego terminie prezes Trybunału powiadamia wszystkich sędziów Trybunału co najmniej siedem dni przed jego terminem.

3. W szczególnych przypadkach Zgromadzenie Ogólne może się uznać za zdolne do podejmowania uchwał, mimo niezachowania terminu,

4. Zgromadzeniu Ogólnemu przewodniczy prezes lub wiceprezes Trybunału.

5. Uchwały Zgromadzenia Ogólnego zapadają zwykłą większością głosów, chyba że ustawa stanowi inaczej. Głosowanie jest jawne, o ile żaden z sędziów Trybunału nie zażąda głosowania tajnego.

6. Regulamin Trybunału podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

5)Funkcje TK

a)kontrola norm tzn. orzekanie o zgodności aktów normatywnych(zawartych w nich norm)z aktami(normami)wyższego rzędu

b)orzekanie o skargach konstytucyjnych

c)rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

d)orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych

e)rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta

6)Kontrola norm

Istota kontroli norm polega na orzekaniu o hierarchicznej(pionowej)zgodności aktów normatywnych(norm prawnych)niższego rzędu z aktami normatywnymi(normami prawnymi)wyższego rzędu i na eliminowaniu tych pierwszych z systemu obowiązującego prawa w razie stwierdzenia braku tej zgodności.

+ma charakter następczy tzn. może dotyczyć tylko aktów normatywnych(zawartych w nich norm), które już zostały ustanowione i albo już nabrały mocy obowiązującej, albo znajdują się jeszcze w okresie vacatio legis

+tylko wyjątkowa kontrola norm może przybrać charakter prewencyjny(uprzedni), a jednym podmiotem uprawnionym do jej inicjowania jest prezydent:

-dotyczy to ustaw już uchwalonych przez Izby i przedstawionych prezydentowi do podpisania, prezydent może odmówić podpisania ustawy i albo skierować ją do ponownego rozpatrzenia przez Sejm(weto), albo wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją- TK w pełnym składzie orzeka o konstytucyjności ustawy, a jego orzeczenie ma charakter wiążący: prezydent musi podpisać ustawę uznaną za zgodną z konstytucją, musi odmówić podpisania ustawy uznanej w całości za niezgodną z konstytucją, a jeżeli TK nie orzeknie, że niekonstytucyjne przepisy są nierozerwalnie związane z całą ustawą, prezydent ma do wyboru-podpisać ustawę z wyłączeniem niekonstytucyjnych przepisów lub zwrócić całą ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności

-dotyczy umów międzynarodowych przedstawionych prezydentowi do ratyfikacji, niezależnie od tego, czy dana umowa wymaga akceptacji parlamentarnej, czy też dochodzi do skutku bez udziału parlamentu. Konstytucja nie precyzuje skutków prawnych orzeczenia TK, ale należy przyjąć, że jeżeli T orzeknie, że umowa jest niezgodna z konstytucją, to obowiązkiem prezydenta będzie odmowa dokonania ratyfikacji

+podstawową rolę należy przypisać procedurze kontroli następczej dotyczącej aktów już obowiązujących, obejmuje ona następujące akty:

-ustawy co do ich zgodności z konstytucją i umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi w oparciu o ustawę akceptującą. Kontrola obejmuje wszelkie typy ustaw, a więc także ustawy budżetowe oraz ustawy wyrażające zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej

-umowy międzynarodowe gdy chodzi o ich zgodność z konstytucją. Przedmiotem kontroli mogą być umowy wszelkiego typu, niezależnie od sposobu ich dojścia do skutku i znaczenia dla prawa wew. Kontrola obejmuje więc umowy ratyfikowane na podstawie uprzedniej ustawy akceptującej(bądź zgody wyrażonej w referendum), umowy ratyfikowane bez udziału parlamentu i umowy, które doszły do skutku bez poddania ich ratyfikacji

-inne przepisy prawa, wydawane przez centralne organy państwowe w zakresie ich zgodności z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Przedmiotem kontroli może być każda regulacja podstawowa , wydana na szczeblu centralnym przez jakikolwiek organ państwowy, o ile w swej treści zawiera normy prawne.

Kontrola zgodności jest dokonywana w oparciu o 3kryteria:

zgodność materialna-badana jest treściowa zgodność regulacji zawartej w akcie niższym z regulacjami zawartymi w aktach wyższych

zgodność proceduralna-badane jest dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu lub do zawarcia i ratyfikacji umowy

zgodność kompetencyjna- Trybunał bada czy organ wydający dany akt miał do tego kompetencję.

7)Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

5. skargi konstytucyjnej, Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.(art.79)

Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Z wnioskiem w tych sprawach do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

8)Z wnioskiem w sprawach do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5) kościoły i inne związki wyznaniowe,

6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.

Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

9) Postępowanie przed TK

nawiązuje do wzorów postępowania sądowego

rozpatruje sprawy o kontrolę norm w składach 5osobowych, gdy chodzi o kontrolę ustawy lub umowy międzynarodowej, gdy chodzi o kontrolę aktu podustawowego w składzie 3osobowym

składy orzekające są wyznaczone przez prezesa TK, odpowiednio do kolejności wpływu spraw

każda sprawa może być rozpatrzona w pełnym składzie(wymagana jest obecność co najmniej 9sędziów) jeżeli wynika to ze szczególnej zawiłości sprawy, a zwłaszcza gdy orzeczenie może spowodować konieczność dokonania nakładów finansowych nieprzewidzianych w ustawie budżetowej lub gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie

uczestnikami postępowania są: wnioskodawca-podmiot który złożył pytanie prawne; organ-który wydał zakwestionowany akt normatywny, oraz Prokurator Generalny. Jeżeli orzeczenie Trybunału może wywołać skutki wiążące się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w budżecie, opinię przedstawia także Rada Ministrów

sprawy z wniosków i pytań prawnych zawsze muszą być rozpoznawane na rozprawie w sposób publiczny, jawność rozprawy może być wyłączona tylko ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę tajemnicy państwowej

po zamknięciu rozprawy skład orzekający udaje się na naradę i wydaje orzeczenie, które musi zapaść większością głosów, jeżeli dojdzie do równego podziału głosów, to powstanie pat, bo TK nie będzie zdolny do podjęcia jakiegokolwiek orzeczenia

orzeczenie składa się z sentencji wskazującej rozważane przepisy i określającej to, czy są one wzajemnie zgodne lub niezgodne i w jakim zakresie, oraz z uzasadnienia stanowiącego rozwiniętą prezentację procesu myślowego, który doprowadził TK do przyjętego rozstrzygnięcia

10)Skutki prawne orzeczeń

wszystkie orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne-nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia, a orzeczenie jest wiążące czyli rodzi obowiązek wykonywania dla wszystkich adresatów

orzeczenia dotyczące kontroli norm zapadają w formie wyroków i podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym był ogłoszony dany akt normatywny.

Jeżeli treścią orzeczenia jest uznanie zgodności badanego aktu czy normy z przepisami wyższego rzędu, to wyklucza to dopuszczalność ponownego zakwestionowania danego aktu w oparciu o ten sam zarzut

Jeżeli treścią orzeczenia jest uznanie niezgodności danego aktu lub normy to powoduje ono utratę mocy prawnej(uchylenie) takiego aktu czy normy. Konsekwencją niezgodności aktu, normy, jest wadliwość, konieczne jest więc wskazanie momentu, od którego taki akt przestanie obowiązywać, zasadą jest że następuje to z dniem ogłoszenia orzeczenia TK w odpowiednim organie urzędowym, ale TK może określić inny termin, który nie może przekraczać 18miesięcy gdy chodzi o ustawę; 12miesięcy gdy chodzi o inny akt normatywny.

11)Skarga konstytucyjna-jest to szczególny środek prawny pozwalający jednostce(innym podmiotom praw i wolności konstytucyjnych) na zwrócenie się do sądu konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz publicznych, o ile rozstrzygnięcie te naruszają konstytucyjnie zagwarantowane prawa bądź wolności skarżącego. Istotne są elementy:

incydentalny charakter skargi, stanowiącej prawo każdego podmiotu praw bądź wolności konstytucyjnych i związanej z konkretnym przypadkiem ich naruszenia

ograniczenie podstawy skargi tylko do naruszeń praw i wolności o konstytucyjnym charakterze

subsydiarny charakter skargi, pozwalający na jej wniesienie dopiero po bezskutecznym wyczerpaniu innych środków prawnych

przyznanie prawa rozpoznawania skarg organom sądownictwa konstytucyjnego, których rozstrzygnięcia wiążą wszelkie organy państwowe.

Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje tylko takie skargi konstytucyjne, które związane są z naruszeniem praw lub wolności określonych w Konstytucji RP, z wyłączeniem spraw określonych w art. 56 Konstytucji (uzyskanie przez cudzoziemców prawa azylu lub statusu uchodźcy).

Skarga konstytucyjna zawsze musi w sposób konkretny wskazywać przepis, jakiego dotyczy, i prawo czy wolność konstytucyjną, które zostały przez ten przepis naruszone.

Przedmiotem zarzutu może być tylko konkretnie określona ustawa lub inny akt normatywny-konkretnie określony przepis-i to tylko taki, który był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, na tle której zniesiono skargę

Aby skarga konstytucyjna mogła zostać wniesiona konieczne jest spełnienie kilku przesłanek:

• naruszenie praw skarżącego musi nastąpić w wyniku orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, zawsze musi więc toczyć się przed jednym z tych organów postępowanie w indywidualnej sprawie skarżącego

• gdy skarżący wykorzystał już wszystkie, przysługujące mu w ramach postępowania sądowego lub administracyjnego, środki zaskarżenia lub środki odwoławcze

• przedmiotem skargi może być tylko zarzut niezgodności z konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie naruszające prawa skarżącego

• wniesienie skargi dopuszczalne jest tylko w terminie 3miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego dostatecznego rozstrzygnięcia.

Skargę konstytucyjną może dla skarżącego sporządzić wyłącznie adwokat lub radca prawny.

Postępowanie dotyczące skargi konstytucyjnej

o nadaniu skardze biegu rozstrzyga Trybunał w składzie 1sędziego, a od postanowienia o odmowie nadania biegu skarżący może wnieść zażalenie, które jest rozpoznawane przez skład 3sędziów, na tym etapie jest możliwe też odrzucenie skargi z uwagi na jej oczywistą bezzasadność

nadając skardze bieg, Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o wstrzymaniu lub zawieszeniu wykonania orzeczenia, którego skarga dotyczy, jeżeli wykonanie tego orzeczenia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego

o nadaniu skardze biegu informuje się Rzecznika Praw Obywatelskich, który może zgłosić swój udział w postępowaniu

skarga jest rozpatrywana w składzie 5lub 3sędziów, a w sprawach zawiłych przez pełny skład TK. Musi odbyć się rozprawa, chyba że wszyscy uczestnicy postępowania zgodzą się, iż badany akt normatywny jest niezgodny z konstytucją

Trybunał powinien w terminie jednego miesiąca od ogłoszenia orzeczenia sporządzić jego uzasadnienie w formie pisemnej, które podpisują sędziowie Trybunału głosujący nad tym orzeczeniem.

Postępowanie w sprawie skargi konstytucyjnej kończy się wydaniem przez Trybunał wyroku, w którym stwierdza on czy dany akt normatywny jest zgodny z Konstytucją albo zgodny z nią nie jest. Możliwe jest zaskarżenie tego samego aktu opierając się o zupełnie inne zarzuty. Jest to konsekwencja orzekania Trybunału tylko w granicach wyznaczonych przez skargę konstytucyjną. Jeżeli Trybunał uzna akt normatywny za niezgodny z Konstytucją, wtedy musi on zostać uchylony. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w zakresie skarg konstytucyjnych wywołują skutki erga omnes.

12) Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

Trybunał rozstrzyga spory kompetencyjne, gdy dwa lub więcej centralne konstytucyjne organy państwa uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy lub wydały w niej rozstrzygnięcie (spór kompetencyjny pozytywny) albo gdy organy te uznały się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy (spór kompetencyjny negatywny).

Inicjatywa postępowania należy do prezydenta, marszałków Sejmu i Senatu, premiera, pierwszego prezesa SN, prezesa NSA i prezesa NIK

Postępowanie toczy się zawsze przed pełnym składem TK, rozstrzygnięcie zapada w formie postanowienia i ogłaszane jest w „Monitorze Polskim”

13) Badanie zgodności celów lub działalności partii politycznych z Konstytucją

art.11 wymaga, aby partie polityczne zrzeszały obywateli na zasadach dobrowolności i równości

art.13 wprowadza zakaz istnienia partii i innych organizacji, jeżeli w swych programach odwołują się do pewnych celów, metod i praktyk działania

istotą postępowania jest ustalenie tego, czy cele lub działalność partii politycznej są zgodne z konstytucją, proces powstania partii kończy wpis do ewidencji partii politycznych. Dokonuje tego Sąd Okręgowy, gdy ma on wątpliwości co do zgodności z konstytucją… ma on obowiązek wystąpienia do TK o zbadanie tej zgodności. Orzeczenie TK o sprzeczności powoduje odmowę wpisu partii do ewidencji.

Orzeczenie TK o sprzeczności z konstytucją celów lub działalności już istniejącej partii politycznej powoduje wykreślenie partii z ewidencji, a tym samym oznacza poddanie partii postępowaniu likwidacyjnemu.

jeśli chodzi o badanie celów partii stosuje się odpowiednio procedurę kontroli norm, gdy chodzi o badanie działalności partii stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego, a zebranie i utrwalenie dowodów Trybunał może zlecić Prokuratorowi Generalnemu.

Trybunał wydaje wyroki w sprawach dotyczących:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) skarg konstytucyjnych,
5) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

Trybunał wydaje postanowienia w sprawach:

1) rozstrzygania sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
2) rozstrzygania o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
3) powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej,
4) innych, nie wymagających wydania wyroku.

10)TRYBUNAŁ STANU

Trybunał Stanu w Polsce jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa (inaczej: popełnienie deliktu konstytucyjnego) oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP.

Skład TS- określa art. 199 Konstytucji.

• przewodniczący Trybunału Stanu, którym jest I Prezes Sądu Najwyższego

• dwóch zastępców

• 16 członków wybieranych przez Sejm spośród posłów i senatorów (na czas kadencji Sejmu), co najmniej połowa z nich powinna posiadać kwalifikacje sędziowskie.

Sędziowie Trybunału Stanu są w zakresie sprawowania swojego stanowiska niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Przysługuje im immunitet i nietykalność osobista. Sędziowie pełnią swoją funkcje honorowo - nie pobierają za swoją pracę wynagrodzenia
Podmioty odpowiedzialne przed Trybunałem Stanu:
Przed Trybunałem Stanu mogą zostać postawieni jedynie przedstawiciele najwyższych władz państwowych, wymienieni w art. 198 Konstytucji Są to:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,
4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,
7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie.

O postawieniu przed Trybunałem Stanu decydują:

• Zgromadzenie Narodowe:

• w odniesieniu do Prezydenta RP, wniosek w tej sprawie musi podpisać co najmniej 1/4 (140) członków ZN, a decyzja o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu zapada, jeśli zagłosuje za nią co najmniej 2/3 członków ZN.

• Sejm:

• w odniesieniu do prezesa i członków Rady Ministrów, wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 1/4 (115) posłów lub Prezydent RP, a decyzja o postawieniu członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu zapada jeśli zagłosuje za nią co najmniej 3/5 (276) posłów.

• w odniesieniu do Prezesa NBP, Prezesa NIK, członków KRRiT oraz Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 1/4 (115) posłów lub Prezydent RP (za kontrasygnatą), a decyzja o postawieniu przed Trybunałem Stanu zapada bezwzględną większością głosów w Sejmie.

• w odniesieniu do posłów, wniosek w tej sprawie może złożyć Marszałek Sejmu, a decyzja o postawieniu posła przed Trybunałem Stanu zapada bezwzględną większością głosów w Sejmie.

• Senat:

• w odniesieniu do senatorów, wniosek w tej sprawie może złożyć Marszałek Senatu, a decyzja o postawieniu senatora przed Trybunałem Stanu zapada bezwzględną większością głosów w Senacie.

Wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu może złożyć też Sejmowa komisja śledcza w odniesieniu do Prezesa NBP, Prezesa NIK, członków KRRiT oraz Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, jeśli zostanie on poparty przez co najmniej 2/3 składu Komisji, w obecności co najmniej połowy jej członków. Aby któryś z wymienionych podmiotów stanął przed Trybunałem Stanu, podobnie jak w przypadku wniosku złożonego przez posłów, musi on zostać poparty w trakcie głosowania bezwzględną większością głosów w Sejmie.

Orzeczenia wydane przez Trybunał Stanu mogą obejmować:

• zakaz piastowania stanowisk państwowych

• utratę sprawowanych dotychczas funkcji oraz stanowisk (w przypadku posłów i senatorów zakaz sprawowania mandatu)

• odebranie praw wyborczych

• utratę orderów oraz odznaczeń

• kary, które przewiduje kodeks karny

Delikt konstytucyjny-czyli czyn, który nie stanowi przestępstwa, spełnia równocześnie przesłanki:

a)czyn nie polega na naruszeniu konstytucji lub ustawy. Odpowiedzialność konstytucyjna może wynikać tylko z naruszenia prawa, ale podstawą odpowiedzialności nie może być każde naruszenie prawa, a jedynie naruszenie unormowań zawartych w konstytucji lub ustawach.

b)popełnienie czynu jest związane z wykonywaniem urzędu:

czyn zostaje popełniony w zakresie urzędowania danej osoby- tu dana osoba działa w ramach swego zakresu kompetencji, ale z naruszeniem prawa

czyn zostaje popełniony w związku z zajmowanym stanowiskiem-tu dana osoba podejmuje działania pozostające poza ramami przysługujących jej kompetencji, ale możliwe do podjęcia z uwagi na zajmowane stanowisko

W świetle postanowień obecnej ustawy o TS deliktem konstytucyjnym jest czyn mający łącznie następujące znamiona:
a) nie stanowi przestępstwa
b) popełniony został przez osobę w zakresie urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem,
c) ma charakter zawiniony.
d) Narusza Konstytucje lub ustawę;

Odpowiedzialność dotyczy wyłącznie czynów popełnionych w okresie piastowania urzędu państwowego.
Postępowanie:

1-złożenie wstępnego wniosku

2-postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej

3-postawienie w stan oskarżenia

4-rozpoznanie sprawy przez Trybunał Stanu w I instancji

5- rozpoznanie sprawy przez Trybunał Stanu w II instancji

1.2.3> mają miejsce w parlamencie

AD.1Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony Marszałkowi Sejmu przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.

Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej posłów, prezesa RM, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osób, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych może być złożony Marszałkowi Sejmu przez:

Prezydenta,
posłów, w liczbie co najmniej 115.
Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej osób- Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osób, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych może być złożony Marszałkowi Sejmu również przez komisję śledczą powołaną na podstawie art. 111 Konstytucji.

Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej posła może być złożony do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przez Marszałka Sejmu.

Wniosek musi wskazywać osobę mającą podlegać odpowiedzialności, określać zajmowane przez nią stanowisko oraz zarzut wraz ze wskazaniem przepisów konstytucji lub ustawy, które zostały naruszone. Wniosek musi też zawierać uzasadnienie. Kompletność wniosku bada marszałek Sejmu, który może go zwrócić wnioskodawcy w celu uzupełnienia, a w razie nieuzupełnienia w terminie pozostawia bez nadania mu biegu. Wniosek prawidłowo zgłoszony jest kierowany do sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, na tym etapie postępowania nie ma możliwości odrzucenia wniosku.

AD.2.Przewodniczący Komisji przesyła osobie, której wniosek dotyczy, odpis wniosku i informuje go o prawie złożenia pisemnych wyjaśnień i środków dowodowych. Następnie Komisja określa zakres i sposób przeprowadzenia postępowania dowodowego.

W postępowaniu przed Komisją stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego: Komisja może przesłuchiwać świadków i biegłych, żądać akt i dokumentów, a osobie, której wniosek dotyczy, przysługuje prawo udziału w posiedzeniach Komisji.

Na podstawie zgromadzonego materiału Komisja uchwala sprawozdanie wraz z wnioskiem o postawienie danej osoby w stan oskarżenia bądź o umorzenie postępowania w sprawie. Wniosek o postawienie w stan oskarżenia musi spełniać warunki aktu oskarżenia.

AD.3 Postawienie w stan oskarżenia następuje w drodze podjęcia odpowiedniej uchwały:

=przez ZN jeśli chodzi o prezydenta, konieczne jest uzyskanie co najmniej 2/3ustawowej liczby członków ZN(374)

=jeśli chodzi o członka RM podejmuje Sejm, konieczne jest uzyskanie większości co najmniej 3/5ustawowej liczby posłów(276)

=do pociągnięcia do odpowiedzialności osób pozostałych wystarcza w Sejmie bezwzględna większość głosów oddanych w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów

+podejmując uchwałę ZN lub Sejm wybiera spośród swoich członków 2oskarżycieli

+podjęcie uchwały powoduje zawieszenie danej osoby w sprawowaniu urzędu-nie dotyczy posłów i senatorów oskarżonych o naruszenie art.107K.

AD.4 Postępowanie przed TS w I instancji i w II

• orzeka w składzie 5osobowym, w II-w składzie 7osobowym,wyłączeni są sędziowie orzekający w I instancji

•stosuje się odpowiednio przepisy KPK

•rozprawa ma charakter jawny, chyba że wzgląd na bezp. Państwa lub ochronę tajemnicy państwowej wymaga uchylenia jawności

•oskarżonemu przysługuje prawo do obrony

11)RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

RPO- jednoosobowy organ władzy państwowej, pełniący funkcję ombudsmana jako szczególnego organu powiązanego z parlamentem i czuwającego nad prawidłowością postępowania administracji publicznej wobec obywateli

Zadania i możliwości Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Należy się zwrócić do Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich. Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.

Wybór, odwołanie i kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich

• Rzecznika powołuje w formie uchwały Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Na uchwałę zatwierdzającą wybór Senat ma czas 1 miesiąca od dnia przekazania przez Marszałka Sejmu uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody. W wypadku odmowy zatwierdzenia przez Senat Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę.

• Kadencja Rzecznika trwa 5 lat i liczona jest od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje. Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika

• Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeżeli:

1. zrzekł się wykonywania obowiązków,

2. stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił - stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.

3. jeżeli Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

4. złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu

12)RZECZNIK PRAW DZIECKA

Rzecznik Praw Dziecka - konstytucyjny organ władzy. Rzecznik stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencji o Prawach Dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Kieruje się dobrem dziecka oraz bierze pod uwagę, że naturalnym środowiskiem jego rozwoju jest rodzina.

Kadencja

Kadencja Rzecznika trwa 5 lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem a wygasa w razie jego śmierci lub odwołania w wypadkach przewidzianych w ustawie. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów.

Rzecznik działa na rzecz ochrony praw dziecka, w szczególności:
1) prawa do życia i ochrony zdrowia,
2) prawa do wychowania w rodzinie,
3) prawa do godziwych warunków socjalnych,
4) prawa do nauki.
Rzecznik podejmuje działania zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem.
Rzecznik szczególną troską i pomocą otacza dzieci niepełnosprawne.

13)NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI

• naczelny organ kontroli państwowej
• podlega Sejmowi
• kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności
• może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych
• może kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa
• przekłada Sejmowi:
- analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej
- opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów
- informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawach
• przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności
Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz, nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych, nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

14)KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI
• stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji
• wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały
• członkowie powoływani są przez Sejm, Senat i Prezydenta
W skład Rady wchodzi 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego).

Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art. 198) odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed Trybunałem Stanu.

Zadania

=projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

=określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

=rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

=sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;

=organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

=określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

=opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

=inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

=współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

15)STANY NADZWYCZAJNE

Art. 228

1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.

3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.

4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

Art. 229

W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.

Art. 230

1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.

2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Art. 231

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 232

W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

Art. 233

1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).

2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.

3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).

Art. 234

1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

---