POSTĘPOWANIE KARNE

WYKŁAD 1 - 18. 02. 2009.

1. Definicja procesu karnego

2. Z dziejów procesu karnego

3. Funkcje procesu karnego

4. Źródła prawa karnego procesowego

5. Prawo karne procesowe a inne dziedziny prawa

Ad. 1. Definicja procesu karnego

Proces a postępowanie karne

• Nauka procesu jest czymś szerszym jak postępowanie (oprócz norm czysto technicznych z zakresu postępowania, obejmuje jeszcze zasady kodeksowe i pozakodeksowe, fazy, które są poza kodeksem postępowania karnego, czynności przygotowawcze, struktura organizacyjne sądownictwa, prokuratury, adwokatury, kryminologię i kryminalistykę a ramach teorii dowodów); postępowanie to tylko procedury

• Proces = postępowanie karne

• Postępowanie jest nadrzędne do procesu (proces to pewne fragmenty postepowania)

Postępowanie karne to zespół norm procesowych zmierzających do realizacji prawa karnego materialnego.

Różnica między normami prawa karnego a normami kodeksu postępowania karnego.

Norma kodeksu postępowania karnego reguluje, jak należy postąpić w danym przypadku. Są to pewne czynności, które trzeba wykonać w odpowiedniej kolejności i terminie.

Ad. 2. Z dziejów procesu karnego

Formy procesu

Forma skargowa - od uprawnionego oskarżyciela wpływa do sądu skarga, sąd rozpatruje sprawę w sposób kontradyktoryjny.

Forma inkwizycyjna - oskarżyciel jest sędziom, proces jest tajny i pisemny, prawa oskarżonego ograniczone, brak kontroli społecznej nad sądem.

Forma mieszana - przeplatają się; współczesna; cechy inkwizycji: działania prokuratury, postępowanie przygotowawcze; cechy jurysdykcyjne - forma skargowa

Prawo starożytne - mieszane się norm prawa materialnego z procesowym.

Hammurabi - forma skargowa z elementami inkwizycyjności; fałszywe oskarżenie było karane jak popełnienie tego przestępstwa, stosowano sądy boże (np. próba wody), opinie biegłych (skazywano lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, budowniczego za zawalenie się budowli i wobec tego powoływano innych lekarzy i budowniczych o opinię. Sędzia nie mógł zmienić wyroku

Retor - mowa końcowa, oskarżycielska, obronna, ale nie występował w sądzie za klienta.

Proces rzymski - tortury; ewolucja do inkwizycyjnego, proces cognito extra ordynarii.

Proces muzułmański - przyjmowali obce wzorce, na postawie szarłatu.

I faza: postępowanie śledcze - forma inkwizycyjna; namiestnik policji - sahib as szurta - stosowano tortury i miał on możliwość karania śmiercią.

II faza: proces sądowy; zakaz tortur; przyznanie się oskarżonego przed sądem - odpowiadał karnie człowiek dorosły (osiągniecie dojrzałości płciowej i w pełni władz umysłowych) [np. cudzołóstwo - duży formalizm dowodowy - 4 naocznych świadków stosunku.

Proces średniowieczny - ewoluował od formy skargowej do inkwizycyjnej; do 1532.

[w 1906 w Szwajcarii po raz ostatni na ławie oskarżonych zasiadło zwierzę]

WYKAD - 24. 02. 2009

Proces średniowieczny - do XIII w. podstawowym dowodem były tzw. ordalia - sądy boże; najczęściej stosowano sąd gorącego żelaza, gorącej i zimnej wody, suchego chleba i sera; pojedynek; istota sądu bożego - Bóg nie pozwoli skrzywdzić człowieka niewinnego, taki sąd wykaże czy osoba jest winna czy niewinna.

Sąd gorącego żelaza - osoba wyciągała z ognia rozpalony pręt metalowy, lub przeprowadzano ją po rozpalonych płytach

Woda - z wrzątku trzeba było wyciągnąć przedmiot (najczęściej metalowy)

Interpretowano zdarzenia ze względu na to jak się goiły (jeśli po 3-4 dniach rany nie ropiały, nie było stanu zapalnego - Bóg pomógł tej osobie - próba pozytywna)

Próba zimnej wody - stosowana w procesie o czary; przetrwała mimo bulli papieskich zakazujących sądów bożych (od XIIIw). Próba ta przetrwała do końca XVIII. Woda to żywioł czysty i nie przyjmie osoby skalanej grzechem. Wrzucano osobę do jeziorka, rzeki z mostu, łódki; osoba ta była związana; czy woda przyjęła ją czy nie. Jak ją przyjęła - niewinna - na ogół była już trupem. Jak osoba utrzymywała się na powierzchni - dowód winy i spalenie na stosie.

Polska - konstytucja 1762 - zakaz palenia na stosie, zakaz tortur w procesie o czary. Makabryczny proces czarownic z Dobruchowa (woj. Sieradzkie) - skazano 14-17 kobiet, a kobieta, która rozpętała proces była chora psychicznie- wieść o nim dotarła do króla i stąd zakaz konstytucyjny.

Późne średniowiecze - wyparcie sądów bożych przez tortury. Rodzaje tortur:

• Tortury stosowane w śledztwie - miały skłonić podejrzanego do przyznania się i wskazania współsprawców; sam się oskarżył - największa moc dowodowa; zasada confesio regina probationem est - przyznanie jest królową dowodów; tortury rozpoczynały się od pokazania izby tortur i narzędzi oraz omówienia do czego one służą i w jaki sposób są stosowane. Jeśli na widok się przyznał, to czasem sędziowie stwierdzali, że nie powiedział wszystkiego i mimo przyznania poddawali torturom. Jeżeli ktoś umarł podczas tortur - wypadek przy pracy, bo śmierć nie była celem. Stosowano przypalania, miażdżenia palców, rozciągania, miażdżenia stopy. XV - XVIw., Anglia - nie można prowadzić procesu, jeśli oskarżony nie wyraził zgody na proces - stąd obkładano ludzi kamieniami i albo się zgadzali na proces, albo od razu umierał. Po procesie konfiskowano majątek.

• Tortury w kwalifikowanej karze śmierci - prewencja generalna; łamanie kołem, spalenia na stosie

Polska - za Zygmunta III Wazy - Piekarski rzucił się na króla z nożem; stanął przed sądem; bredzi jak Piekarski na mękach - bo takie rzeczy wygadywał; za próbę zabójstwa króla został skazany na rozerwanie końmi, ale konie nie były w stanie go rozerwać, wiec kat go naciął.

Podhalańscy zbójnicy - kat rozcinał powłoki brzuszne, wyciągał jelito, przybijał jelito do słupa i oprowadzał nieszczęśnika wokół słupa.

Niemcy - powieszenie człowieka do góry nogami i przecinanie go piłą.

Mechanizm uśmiercenia na krzyżu - kara przez uduszenie - tak się ją wiąże na krzyżu, że rozciąga się klatkę piersiową a ruchy oddechowe nie są możliwe, w klatce piersiowej zbiera się płyn wysiękowy i człowiek się dusił.

W Polsce proces inkwizycyjny w zasadzie się nie przyjął, najbardziej powszechny był proces skargowy.

Renesans - odchodzenie od formy inkwizycyjnej w kierunki formy mieszanej i skargowej; Wiek XIX - powstają nowoczesne kodeksy postępowania karnego, rozdzielenie funkcji oskarżyciela od sędziego, oskarżony ma prawo do obrony, zwiększa się ilość dowodów (odkrycia naukowe), proces kontradyktoryjny; dowód naukowy z opinii biegłego.

1918 r - odzyskanie niepodległości, stan prawny, jeśli chodzi o proces karny jest bardzo złożony, w każdym zaborze obowiązują inne przepisy karne. Kodeks postępowania karnego zaczęto tworzyć na początku lat 20, uchwalono go w 1928, wszedł w życie 1 stycznia 1929r. Proces:

• postępowanie przygotowawcze - prowadzone w formie śledztwa lub dochodzenia, instytucja sędziego śledczego (nie orzekał, zajmował się nadzorem nad postępowaniem przygotowawczym, stosował tymczasowe aresztowanie). Lata `30 (1933-34) do procesu karnego poprzez rozporządzenia Prezydenta RP wprowadzono proces zapiskowy (zmiana w dochodzeniu). Usprawnienie postępowania karnego i uproszczenie procedury, w sprawach oczywistych - brak obowiązku przesłuchiwania świadków, wiele informacji zawierała notatka służbowa policjanta (brak protokołu z przesłuchania). Notatka ta stanowiła dowód w sądzie. Pozbawienie prawa do obrony - świadków nie było, była notatka („zamieszany w kradzież roweru”). Faszyzacja kraju.

• postępowanie jurysdykcyjne - I instancja - sąd grodzki, II - sąd okręgowy, III - apelacyjne, IV - Sąd Najwyższy;

Po II wojnie światowej - do 1969 stosowano kodeks z 1929r. Ograniczano go ustawami szczegółowymi. Od 1947r - wprowadzenie wzorów procesu radzieckiego. Andrzej Wyszyński - prokurator generalny - teoria dowodów; Czelcow - „Radziecki proces karny”. Oba opracowania negowały kwestę niezawisłości sędziego, dowolna teoria dowodów - sędzia orzeka zgodności z socjalistycznym duchem.

Formy szczególne - procedura karna wojskowa upraszczająca - szerokie uprawnienia prokuratorskie do stosowania aresztowania, można było pozbawić kogoś wolności bez wyroku sądu, umieścić w zakładzie pracy przymusowej;

Po 1956r. - odejście od trybów doraźnych w kierunku powrotu do założeń z 1929r. Prace nad nowym kodeksem - początek prac nad kodeksem. 2 kwietnia 1969r Sejm uchwalił ustawy - Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego i Kodeks karny wykonawczy. Weszły w życie 1 stycznia 1970r. Zwiększono zakres prawa do obrony, pokrzywdzony miał większe prawa (jako oskarżyciel posiłkowy), możliwość rewizji nadzwyczajnej przed Sądem Najwyższym, prokurator mógł stosować wszelkie środki zapobiegawcze (tymczasowe aresztowanie), nikła kontrola sądu, co do stosowania tych środków przez prokuraturę. Prokurator mógł stosować także warunkowe umorzenie postępowania.

1997 - uchwalenie trzech kodeksów: kodeksu karnego, kodeksu postępowania karnego i kodeksu karny wykonawczy. Największa nowelizacja tego kodeksu w 2003r.

­­­­­­­­­­­­­­

Ad 3. Funkcje procesu karnego:

• porządkująca - poukładanie jak powinien przebiegać proces karny

• prakseologiczna - normy procesowe są budowane po to, by osiągnąć określony skutek - by osoba niewinna nie poniosła odpowiedzialności, a osoba winna została ukarana

• gwarancyjna - prawo do obrony, oskarżony jest uznany za niewinnego, aż do prawomocnego wyroku; gwarancja dla pokrzywdzonego, rekompensacja strat

Ad. 4. Źródła prawa karnego procesowego

1. Konstytucja - zasady natury ogólnej (prawo do wolności, korespondencji)

2. Ustawa -Kodeks postępowania karnego z 1997r., Ustawa o policji, Ustawa o ABW i AW, Ustawa o żandarmerii wojskowej, Ustawa o straży granicznej, Ustawa o CBA, Ustawa o ustroju sądów powszechnych, Ustawa o prokuraturze, Ustawa o adwokaturze

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. Rozporządzenia - wydawane najczęściej przez ministra sprawiedliwości (np. Regulamin sądów)

Ad. 5. Prawo karne procesowe a inne dziedziny wiedzy

Normy prawa karnego procesowego służą do realizacji prawa karnego materialnego.

Związki z kryminalistyką. Kryminalistyka jest nauką o metodach wykrywania przestępstwa, ustalenia sprawcy, o zbieraniu dowodów; nauka dla procesu karnego.

Związki z medycyną sądową. Nauka wspomagająca postępowanie karne.

Związki z kryminologią - nauka o przyczynach i objawach przestępczości i metodach zwalczania przestępczości.

WYKŁAD 3.03.2009r.

Naczelne zasady procesowe

1. Pojęcie zasad procesowych

2. Zasada prawdy materialnej+

3. Zasada swobodnej oceny dowodów+

4. Zasada obiektywizmu+

5. Zasada bezpośredniości+

6. Zasada skargowości i zasada postępowania z urzędu+

7. Zasada kontradyktoryjności i zasada śledcza+

8. Zasada legalizmu i zasada oportunizmu+

9. Zasada domniemania niewinności+

10. Zasada in dubio pro reo+

11. Zasada ciężaru dowodowego+

12. Zasada prawa do obrony+

13. Zasada jawności+

14. Zasada ustności i pisemności

15. Zasada koncentracji materiału dowodowego

Ad. 1. Pojęcie zasad procesowych

Zasady procesowe są o pewne dyrektywy regulujące przebieg postępowania karnego; o charakterze ogólnym, wytyczne, które spotykamy w procesie karnym. Można odwoływać się tu do zasad konstytucyjnych i praw człowieka.

Historyczny rodowód:

Do XVII wieku trudno wyróżnić jakiekolwiek zasady. W oświeceniu we Francji doszli do wniosku, że żeby postępowanie karne było skuteczne i nie naruszało praw człowieka należy wyróżnić pewne zasady, wynikające z trzech źródeł:

• Prawo naturalne (np. prawo do życia, do wolności, do posiadania mienia, do wolności słowa)

• Tradycje procesu nowożytnego (np. podejrzanemu daje się prawo do obrony, domniemanie niewinności)

• Aktualne prawo stanowione

Zasady procesu karnego dzielą się na:

• Zasady abstrakcyjne - pewne idee, ogólnoludzkie, np. prawo do życia

• Zasady konkretne - skonkretyzowanie, urzeczywistnienie zasad abstrakcyjnych

• Zasady kodeksowe - prawnie zdefiniowane - te, które znajdują się w konkretnym przepisie kodeksu postępowania karnego, np. in dubio pro reo

• Zasady pozakodeksowe - również obowiązują, ale brak jest konkretnego przepisu, w którym byłyby nazwane, np. zasada legalizmu, skargowości

­­­

Ad. 2. Zasada prawdy materialnej (zasada prawdy obiektywnej)

Art. 2 §2 - Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

Pojęcie prawdy - zgodność sądu z otaczającą nas obiektywną rzeczywistością

Prawda materialna a prawda formalna (sądowa)

Znajduje pewne ograniczenia:

• W postępowaniu karnym znane są zakazy dowodowe

• Reguła usprawnienia walki - organ procesowy powinien zastosować wszelkie środki by to tej prawdy dojść - podlega ograniczeniom - można poszukiwać prawdy materialnej tylko zgodnie z zasadami prawa

WYKŁAD 4 - 10. marca 2009

Ad. 3. Zasada swobodnej oceny dowodów

Art. 7 - Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Teorie:

• legalnej oceny dowodów - ustawodawca daje priorytet pewnym dowodom przed innymi dowodami, np. w islamie - zeznanie 2 kobiet = zeznanie 1 mężczyzny. W Polsce występują pewne ograniczenia dowodowe nakazujące sędziemu określone postępowanie, np. zabrania się sędziemu korzystania z notatki, jeśli kodeks wymaga sporządzenia protokołu.

• swobodnej oceny dowodów - wynika z art. 7. Polega na tym, że organ procesowy (sąd prokuratura) swoje przekonanie wyrabia na podstawie całości materiału dowodowego, ocenianego wg zasad prawidłowego rozumowania (logika), wg wiedzy i wg doświadczenia życiowego. Sędzia jest związany sankcję z kodeksu karnego i ustawowymi znamionami przestępstwa.

• dowolnej oceny dowodów - sędzia nie jest niczym związany - ma dowolną ocenę dowodów, np. podczas Rewolucji Francuskiej, w systemach totalitarnych (hitlerowski, stalinowski).

­­

Ad. 4. Zasada obiektywizmu

Art. 4 - Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego.

W pełni występuje w procesie jurysdykcyjnym. Sędziemu nie ma prawa nikt narzucić rozstrzygnięcia w danej sprawie - sędzia jest niezawisły.

W postępowaniu przygotowawczym funkcjonariusze mają podległość służbową - nie są niezawiśli.

Co gwarantuje zasadę obiektywizmu?

Na straży tej zasady stoją instytucję pozwalające na wyłączenie danego uczestnika z postepowania karnego.

Wyłączenie sędziego:

• iudex inhabitis - sędzia niezdolny; wyłączenie z mocy urzędu

Art. 40 §1 - Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:

1. Sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio

2. Jest małżonkiem strony, lub pokrzywdzonego, albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób.

3. Jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do 2. stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli.

4. był świadkiem czynu o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły

5. brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik albo przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze

6. brał udział w wydaniu orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie

7. brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone

9. brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw

10. prowadził mediację

§2 - Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Jeśli brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, orzeczenia, które zostało uchylone, orzeczenia co do którego wyrażono sprzeciw, jeśli sędzia prowadził mediacje to także jest wyłączony.

• Iudex suspectus - sędzia podejrzany

Art. 41 §1 - Sędzia ulega wyłączeniu jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

Wyłączenie z art. 41 §1 jest na wniosek, można go złożyć aż do rozpoczęcia przewodu sądowego.

Wyłączenie ma na celu zapewnienie obiektywizmu.

Art. 47 §1 - Przepisy art. 40 §1 pkt 1-4, 6 i 10, §2 oraz 41 i 42 stosuje się odpowiednio do prokuratora, innych osób prowadzonych postępowanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych.

Wyłączeniu podlega także protokolant i stenograf z tych samych powodów, co sędzia (art. 146)

Art. 196 - Wyłączenie dotyczy również biegłego, biegłym nie może być osoba, która występowała w sprawie w charakterze świadka.

Art. 204 §3 - Wyłączenie tłumacza

Art. 206 - Wyłączenie specjalisty

Biegły (posiada określoną wiedzę specjalną, wydaje opinie, analizuje dowody, bada je) ≠ specjalista (wykonuje czynności techniczne w procesie, np. dokonuje pomiarów, dokumentacji miejsca, nie tworzy nowej jakości)

­­­

Ad. 5. Zasada bezpośredniości

Polega na tym, że sąd powinien opierać się wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie czy posiedzeniu

Art. 410 - Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy sądowej.

Wyjątek: jeżeli nie da się na rozprawie czegoś zrobić, to odczytuje się opinię z danej czynności. Niektóre dokumenty za zgodą stron można uznać za odczytane. Oskarżony odmawia składania wyjaśnień, albo wyjaśnia w sposób odmienny niż poprzednio - wówczas sąd ma prawo odczytania fragmentu protokołu przesłuchania tego podejrzanego czy oskarżonego. Wolno odczytać także fragmenty zeznań świadka, jeżeli świadek zeznaje odmiennie niż poprzednio. Oskarżonemu służy prawo do obrony - ma nawet prawo kłamać. Natomiast świadek jest zupełnie w innej sytuacji - ma obowiązek mówienia i nie zatajania prawdy. Składanie fałszywych zeznań to przestępstwo - świadek może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, gdy świadomie relacjonuje nieprawdę.

Gdy świadek zmarł, zanim doszło do rozprawy, sędzia może odczytać zeznania z postępowania przygotowawczego. Gdy świadek mieszka zagranicą - także odczytuje się zeznania z postępowania przygotowawczego.

Nie wolno odczytywać notatek służbowych, gdy zastępują protokoły. Notatki normalnie stanowią dowód, ale nie wówczas, gdy zapis czynności wymaga formy protokołu.

Ad 6. Zasada skargowości i postępowania z urzędu

Tryby ścigania:

• Tryb z oskarżenia publicznego - z urzędu,

• Tryb z oskarżenia publicznego ale na wniosek

• Tryb z oskarżenia prywatnego - prokurator może jednak wstąpić

Art. 14 §1 - Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu

WYKŁAD 5 - 17 marca 2009

Ad. 7. Zasada kontradyktoryjności

Zasada ta polega na tym, że jest toczony spór między dwiema względnie równorzędnymi stronami przed niezawisłym sędzią.

• W postępowaniu jurysdykcyjnym równoprawność stron nie jest jednak do końca zachowania - organ oskarżycielski musi wykazać dowodami winę oskarżonego, z kolei oskarżony nie musi udowodniać swojej niewinności

• W systemie angloamerykańskim: równe prawa do powoływania biegłych, w Polsce obrona musi wykazać, że powołanie biegłego jest konieczne.

Zasada śledcza

Polega na tym, iż dominującą rolę odgrywa podmiot prowadzący postępowanie przygotowawcze; organ ten jest organem rozstrzygającym (prawa podejrzanego są ograniczone)

Ad. 8. Zasada legalizmu

Art. 10 §1 - Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzania postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu.

Zasada oportunizmu

Polega na tym, że organ procesowy może zaniechać ścigania, mimo że jest ono z urzędu faktycznie dopuszczalne, ale orzeczenie byłoby niecelowe.

Art. 11 §1- Postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5. można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście nie celowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia.

§2 - Jeżeli kara za inne przestępstwo nie została prawomocnie orzeczona postępowanie można zawiesić. Zawieszone postępowanie należy umorzyć albo podjąć przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne przestępstwo, o którym mowa w §1.

Ad. 9. Zasada domniemania niewinności

Art. 5 §1 - Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

Podejrzany (oskarżony) jest niewinny do czasu, kiedy zapadnie prawomocny wyrok, uznający jego winę.

wyrok → wcześniej orzeczenie → wyrok

↓

postanowienie

Ponieważ nie można postanowieniem rozstrzygać o winie, kodyfikacja z 2003r zastąpiła słowo „orzeczenie” słowem „wyrok”.

Ad. 10. Zasada in dubio pro reo

Art. 5 §2 - Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Nie jest to zasada wywodząca się z prawa rzymskiego; rzymskie postępowanie karne było prymitywne, nie rozwinięto go.

W Europie XVI/XVII panowała zasada domniemania winy (ciężar dowodu spoczywał na oskarżonym, a wątpliwości nie brano pod uwagę lub działały na niekorzyść oskarżonego)

Oświecenie (czasy nowożytne) - zasada zaczyna być stosowana.

W procesie muzułmańskim natomiast znana była od dawna.

Ad. 11. Zasada ciężaru dowodowego

Generalnie obowiązek przeprowadzenia dowodów spoczywa na oskarżycielu - powinien udowodnić, że dana osoba popełniła przestępstwo.

Na obronie i oskarżonym nie spoczywa ciężar dowodowy (prawo do obrony, składanie wniosków dowodowych).

Ad. 12. Zasada prawa do obrony

Art. 6 - Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Rodzaje:

• Prawo do obrony materialnej - w szerokim zakresie polega na tym, że oskarżony może się bronić merytorycznie, odpierać zarzuty, wnosić o przeprowadzenie nowych dowodów, oskarżony ma zawsze ostatnie słowo.

Granica obrony oskarżonego: oskarżony ma prawo kłamać / nie odpowiada karnie za składanie fałszywych wyjaśnień. Jedyne ograniczenie polega na zakazie fałszywego pomawiania o popełnienie przestępstwa przez inną osobę (za to odpowiada karnie)

Najczęściej oskarżony przyznaje się do części zarzutów (może odmówić składania wyjaśnień, odpowiadania na pytania prokuratora, sądu - ale decyzję tę może cofnąć).

• Prawo do obrony formalnej - oskarżonemu przysługuje:

• Obrońca z wyboru

• Obrońca z urzędu (gdy nie stać oskarżonego na obrońcę z wyboru)

Oskarżony może bronić się sam, z tym że kodeks stanowi, w jakich sprawach obrońca jest wymagany.

Ad. 13. Zasada jawności

Obowiązujące postępowanie karne, co do zasady jest jawne, ale ze względu na tajemnicę państwową, ochronę dóbr osobistych określonych osób (np. dobre imię, zasady moralne i etyczne) - postępowanie karne może się toczyć z wyłączeniem jawności, z tymże ogłoszenie wyroku jest jawne.

Ad. 14. Zasada ustności i pisemności

• W postępowaniu przygotowawczym dominuje pisemność - biegły sporządza opinię na piśmie, protokoły oględzin, zeznania świadków również się spisuje, zarzuty oskarżonemu przedstawia się na piśmie.

• W postępowaniu przed sądem - świadkowie są przesłuchiwani, biegły wygłasza ustną opinię (wszystko jest protokołowane)

Ad. 15. Zasada koncentracji materiału dowodowego

Dla rozstrzygnięcia sprawy należy zebrać materiał, który zg z art. 297 pkt:

4) wszechstronnie wyjaśni okoliczności sprawy, w tym ustali osoby pokrzywdzone i rozmiary szkody

5) ułatwi, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

WYKŁAD 6 - 24 marca 2009

Przesłanki procesowe

W oświeceniu przyjęto konstrukcję wywodzącą się z prawa rzymskiego cywilnego, dotyczące kwestii: kiedy postępowanie sądowe jest niedopuszczalne.

Przesłanki procesowe to okoliczności, które wyłączają możliwość prowadzenia postępowania karnego. Przedstawione w sposób negatywny: Nie wszczyna się postępowania a wszczęte umarza

Nie jest to katalog zamknięty: pkt. 11 - inna okoliczność wyłączająca.

Art. 17 §1- Nie wszczyna się postępowania karnego a wszczęte umarza, gdy:

1. czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

Musimy mieć uzasadnione podejrzenie, że przestępstwo zostało popełnione.

2. czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa

Dotyczy to tzw. kontratypów: stan wyższej konieczności, obrona konieczna, ryzyko nowatorstwa, ostateczna potrzeba. Oprócz wymienionych wlicza się tu także kontratypy pozakodeksowe, np. przepisy dotyczące dokumentów legalizacyjnych, a także pozaustawowe, jak np. ryzyko sportowe.

3. społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

Art. 1 §2 k.k. - Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

4. ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze

Np. art. 15 §1 k.k. - Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

5. oskarżony zmarł

6. nastąpiło przedawnienie karalności

Art. 101 k.k.

7. postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się

8. sprawca nie podlega orzecznictwo polskich sadów karnych

Rozróżnienie między sądownictwem powszechnym a wojskowym (sąd wojskowy decyduje, kto będzie prowadził sprawę: może przekazać sprawę sądowi powszechnemu i ten nie może odmówić. W sytuacji natomiast, gdy sąd powszechny chce przekazać sprawę sądowi wojskowemu, ten może odmówić).

9. brak skargi uprawnionego oskarżyciela

Musi być określona skarga - akt oskarżenia. Jeśli jej nie ma, to sąd z urzędu nie może zająć się sprawą.

10. brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej

Rozróżnia się następujące immunitety: dyplomatyczny, parlamentarny, sędziowski, prokuratorski, adwokacki.

11. zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie

§2 - Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia czy wniosek będzie złożony, lub zezwolenie będzie wydane

WYKŁAD 7 - 31. marca 2009.

Ustrój i zasady funkcjonowania sądów powszechnych

Sądami powszechnymi wg Ustawy z dn. 27 lipca 2001 - Prawo o ustroju sądów powszechnych są:

• Sądy rejonowe

• Sądy okręgowe

• Sądy apelacyjne

Nie zaliczamy sądów administracyjnych, NSA, SN, wojskowych (garnizonowe (16), dwa wojskowe sądy okręgowe (Poznań, Warszawa) i Izba Wojskowa SN).

Organy quasi-sądowe: Izby Morskie (dwie rozpatrujące w I instancji - Szczecin, Gdańsk, oraz odwoławcza Izba morska w Gdańsku) - postępowanie przed nimi reguluje k.p.k. i izby morskie rozpatrują sprawy dotyczące wypadków na morzu i w portach związanych z ruchem statków.

Sądy powszechne

• Sąd rejonowy - tworzony jest dla jednej lub większej liczby gmin. Wyjątkowo może się zdarzyć, że w jednej gminie jest więcej sądów rejonowych (np. Warszawa). Dzieli się na wydziały:

• wydział cywilny (sprawy z zakresu prawa cywilnego),

• wydział karny (rozpatruje sprawy karne w I instancji, a jednocześnie jest wydziałem odwoławczym od orzeczeń sądów grodzkich),

• wydział rodzinny i nieletnich (sprawy z zakresu prawa rodzinnego i nieletnich, demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, uzależnienia od alkoholu i środków psychotropowych oraz sprawy przekazane do tego wydziału),

• wydział pracy (sąd pracy - wydział ubezpieczeń społecznych),

• wydział ksiąg wieczystych (tylko w sądach rejonowych, urzędnikiem jest referendarz sądowy)

• wydziały gospodarcze (mogą być tworzone w mieście w którym jest sąd okręgowy)

sąd grodzki - dawne kolegia ds. wykroczeń - funkcjonuje na prawach wydziały sądu rejonowego; rozpatrują sprawy o wykroczenia I instancji, wykroczenia i przestępstwa skarbowe zagrożone karą grzywny do 360 stawek dziennych, lub karą ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat dwóch, o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, pozostałe przestępstwa w trybie uproszczonym, cywilne w trybie uproszczonym, sprawy dotyczące depozytów i przepadu rzeczy. Na ogół nie ma siedziby w sądzie rejonowym.

• Sąd okręgowy - tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych. Obszar właściwości nazywa się okręgiem sądowym. Dzieli się na wydziały:

• Wydział cywilny - rozpatruje sprawy w I instancji, bądź jest wydziałem odwoławczym od orzeczeń wydziałów cywilnych sądów rejonowych

• Wydział karny - rozpatruje sprawy karne bądź w I instancji, bądź tez sprawy odwoławcze od wyroków sądów rejonowych orzekających jako sądy I instancji

• Wydział penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych

• Wydział pracy i ubezpieczeń społecznych

• Wydział gospodarczy

• w Warszawie: jako odrębne jednostki na prawach wydziału: sąd antymonopolowy, wydział ds. rejestrowych.

• Sąd apelacyjny - tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów okręgowych. Obszar właściwości sądu apelacyjnego nazywa się obszarem apelacji. Dzieli się na wydziały

• Wydział cywilny - rozpatrujący sprawy z zakresu prawa cywilnego II instancji

• Wydział karny - rozpatrujący sprawy z zakresu prawa karnego w II instancji

• Wydział pracy i ubezpieczeń społecznych - II instancji.

Jeśli w I instancji właściwy jest sąd rejonowy to apelacja kierowana jest do sądu okręgowego. Od prawomocnego orzeczenia sądu okręgowego przysługuje kasacja do SN. Jeśli w I instancji właściwy jest sąd okręgowy to apelacja przysługuje do sądu apelacyjnego, a od prawomocnego wyroku sądy apelacyjnego - kasacja do SN. Kasacja różni się tym od apelacji, że kasację rozpatruje tylko SN i tylko od wyroku prawomocnego i kasacja dotyczy tylko kwestii formalnych, natomiast apelacja także merytorycznych.

Organizacja sądów - są posiada swoje organy:

• Sąd rejonowy - Prezes Sądu i kierownik sądu ds. finansowych

• Sąd okręgowy - Prezes Sądu, Kolegium Sądu Okręgowego (3-5 sędziów) i Dyrektor Sądu

• Sąd apelacyjny - Prezes Sądu, Kolegium Sądu Apelacyjnego (4-8 sędziów) i Dyrektora Sądu

Dyrektor Sądu bądź Kierownik ds. finansowych - zajmują się sprawami finansowo-księgowymi w sądach, (w sądzie składa się kaucje, depozyty, sąd wypłaca honorarium biegłemu, adwokatowi z urzędu, sąd zwraca koszty przejazdu świadkom, biegłym, diety ławników, przyjmuje kary porządkowe, grzywny, opłaty, sąd czyni inwestycje - budowa, modernizacja, remonty), główny księgowy.

Prezes Sądu - kieruje sądem, reprezentuje sąd na zewnątrz, pełni czynności z zakresu administracji sądowej, rozpatruje sprawy administracyjne, także dotyczące sędziów, Prezes Sądu Okręgowego ma uprawnienia w stosunku do Prezesa Sądu Rejonowego oraz sędziów tego sądu, analogicznie Prezes Sądu Apelacyjnego, np. gdy chce podjąć dodatkową pracę wymagana jest zgoda zwierzchnika (otrzymują zgodę jeżeli dotyczy to pracy w wyższych urzędach - nie udziela jej prezes sądu rejonowego)), jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników sądu, wyznacza tzw. sędziego dodatkowy - wyznacza się w przypadkach, jeżeli rozprawa może trwać czas dłuższy, można wyznaczyć do dwóch sędziów dodatkowych dla danej rozprawy, powierza pełnienie funkcji poszczególnym sędziom. Funkcje:

• przewodniczącego wydziału,

• (w sądzie okręgowy) kierownik ds. szkolenia, rzecznika prasowego, sędziego konsultanta (opiekun asesorów w obszarze okręgu sądowego i asystentów sędziego)

Kolegium Sądu Okręgowego lub Apelacyjnego - określa zasady przydziału spraw i porządek wykonywania pewnych czynności w sądzie, przedstawia opinię o kandydatach na sędziego, opinię o kandydacie na wiceprezesa i prezesa właściwym organom (KRS), wyznacza także sędziów wizytatorów (sędzia, który przeprowadza kontrolę w podległych mu jednostkach), jeżeli prezes sądu odmówił zgody na dodatkowe zatrudnienie to odwołać się od tej decyzji można do Kolegium danego sądu, wyraża opinię o finansach, wyraża zgodę na delegowanie danego sędziego do innego sądu, wypowiada się w sprawach zasad etyki przez sędziego

Przeprowadzanie kontroli (lustracja, wizytacja) - sporządza się określone protokoły, z tego wynikają wnioski i Kolegium danego sądu omawia te wnioski.

Samorząd sędziowski - ciało doradcze, zgromadzenie ogólne sędziów sądu okręgowego i ZO sędziów apelacji. Jeżeli okrąg jest mały to członkami ZO są wszyscy sędziowie sądu rejonowego i sądu okręgowego. Opiniuje KRS kandydatów na sędziów, omawianie najważniejszych problemów sądownictwa, wybiera się przedstawicieli na zgromadzenia wyższe. Rozpatruje się sprawozdania z kolegiów danych sądów.

Nadzór nad sądami - nad prawidłowością orzekania w sądach pieczę sprawuje SN - są uchwały składu 7 sędziów, całej Izby czy połączonych Izb - wytyczne, które nie są źródłami prawa w RP, ale są dyrektywami, które sędzia powinien wziąć pod uwagę, ale nie jest nimi związany.

Nadzór administracyjny nad sądami sprawuje minister sprawiedliwości.

Cztery formy kontroli:

• wizytacja - pełna działalność sądu

• lustracja - obejmuje wybrane zagadnienia z działalności sądu

• badanie toku i sprawności postępowania w poszczególnych sprawach

• kontrola administracji sądu

Wnioski pokontrolne są rozpatrywane, nie mogą dotyczyć merytorycznego rozpatrzenia sprawy.

WYKŁAD 8 - 07.04.2009

• Ustawa z 23 stycznia 2009r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury

• Prezydent jej nie podpisał, ale jego weto zostało odrzucone przez Sejm

• Ustawa tworzy Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury (kssip), a także zmienia kwestie dotyczące aplikacji

Art.1 ust. 3 - Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór nad Krajową Szkołą w zakresie zgodności jej działania z przepisami ustawowymi i statutem.

Zadania:

Art.2 ust.1 - Do zadań Krajowej Szkoły należy:

1. prowadzenie aplikacji: ogólnej, sędziowskiej i prokura­torskiej, których celem jest uzyskanie przez aplikantów niezbędnej wiedzy i praktycznego przygotowania do zajmowania stanowiska sędziego, prokuratora, asesora prokuratury, asystenta sędziego, asystenta prokuratora i referendarza sądowego;

2. szkolenie i doskonalenie zawodowe sędziów, prokuratorów, asesorów sądowych i asesorów prokuratury, w celu uzupełnienia ich specjalistycznej wiedzy i umiejętności zawodowych;

3. szkolenie i doskonalenie zawodowe referendarzy sądowych, asystentów sędziów, asystentów prokuratorów, kuratorów sądowych oraz urzędników sądów i prokuratury, podnoszące ich kwalifikacje zawodowe;

4. prowadzenie analiz i badań służących ustaleniu kompetencji i kwalifikacji przypisanych do stanowisk pracy w sądach i prokuraturze, celem ich wykorzystania w działalności szkoleniowej.

• Szkoła finansowana jest jak każda państwowa szkoła wyższa

KSSIP posiada swoje organy:

1. RADA PROGRAMOWA SZKOŁY

Rada składa się z nie więcej niż 15 członków, w tym: 3 członków wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości; 3 członków wskazanych przez Krajową Radę Sądownictwa; 3 członków wskazanych przez Radę Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym; członka wskazanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego; członka wskazanego przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego; członka wskazanego przez podstawowe jednostki organizacyjne szkół wyższych prowadzące kształcenie na kierunku prawo; członka wskazanego przez Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej; członka wskazanego przez Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych; członka wskazanego przez Prezesa Krajowej Rady Notarialnej.

Art.6 ust.3 - Członkiem Rady może być wyłącznie sędzia, prokurator, osoba posiadająca tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych, sędzia albo prokurator w stanie spoczynku.

• Członek Rady jest wybierany na 4letnią kadencję i może być powołany jeszcze tylko jeden raz

Art.10 ust.1 - Do zadań Rady należy:

1. ustalanie ogólnych kierunków działalności Krajowej Szkoły;

2. opracowywanie rocznych harmonogramów działalności szkoleniowej Krajowej Szkoły;

3. uchwalanie programów aplikacji;

4. opiniowanie składu zespołów i komisji konkursowych oraz zespołów i komisji egzaminacyjnych;

5. ustalanie rocznych planów wydawniczych Krajowej Szkoły;

6. ustalanie zasad rekrutacji na szkolenia;

7. uchwalanie regulaminu organizacyjnego Krajowej Szkoły;

8. uchwalanie regulaminu organizacyjnego Rady;

9. uchwalanie regulaminu działalności szkoleniowej Krajowej Szkoły;

10. zgłaszanie i opiniowanie kandydatów na wykładowców Krajowej Szkoły;

11. zatwierdzanie rocznego sprawozdania z działalności Krajowej Szkoły, przedstawianego przez Dyrektora Krajowej Szkoły;

12. wyrażanie opinii w sprawie odwołania Dyrektora Krajowej Szkoły;

13. wyrażanie opinii we wszystkich sprawach dotyczących działalności Krajowej Szkoły.

1. DYREKTOR SZKOŁY

Art.12 ust.1 - Dyrektora Krajowej Szkoły powołuje Minister Sprawiedliwości na okres 5 lat, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym.

Art.15 ust.1 - Dyrektor Krajowej Szkoły kieruje działalnością Krajowej Szkoły i reprezentuje ją na zewnątrz.

Art.15 ust.2 - Do zadań Dyrektora Krajowej Szkoły należy w szczególności:

1. opracowywanie regulaminu organizacyjnego Krajowej Szkoły;

2. sprawowanie bezpośredniego nadzoru nad komórkami organizacyjnymi Krajowej Szkoły;

3. wykonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy;

4. zapewnianie realizacji procesów dydaktycznych oraz opracowywanie regulaminu działalności szkoleniowej Krajowej Szkoły;

5. ustalanie szczegółowego programu aplikacji;        

6. realizowanie rocznych harmonogramów działalności szkoleniowej Krajowej Szkoły;

7. realizowanie rocznych planów wydawniczych Krajowej Szkoły;

8. realizowanie zadań związanych z przygotowywaniem i przeprowadzaniem  naboru na aplikację ogólną, sędziowską i prokuratorską, a także prowadzaniem tych aplikacji oraz przygotowywaniem i przeprowadzaniem  egzaminów sędziowskiego i prokuratorskiego;

9. sporządzanie i przedstawianie Ministrowi Sprawiedliwości oraz Radzie corocznych sprawozdań z działalności Krajowej Szkoły;

10. realizowanie zadań wyznaczonych przez Ministra Sprawiedliwości, związanych z działalnością Krajowej Szkoły;

11. wydawanie zarządzeń i poleceń służbowych.

KWESTIE DOTYCZĄCE APLIKACJI

Art.16 ust.1 - Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór merytoryczny nad aplikacjami: ogólną, sędziowską i prokuratorską.

Art.16 ust.2 - Minister Sprawiedliwości zarządza, w zależności od potrzeb kadrowych sądów i prokuratury, nabór na aplikację ogólną, sędziowską oraz prokuratorską i jednocześnie wyznacza limit miejsc na te aplikacje.

Art.16 ust.3 - Dyrektor Krajowej Szkoły zamieszcza, w dwóch dziennikach o zasięgu ogólnopolskim oraz w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, zwanym dalej „Biuletynem Informacji Publicznej”, i na stronie internetowej Krajowej Szkoły, zarządzenie Ministra Sprawiedliwości o naborze na aplikacje w danym roku, określające limit miejsc na poszczególne aplikacje, a także ogłoszenie o naborze na aplikację ogólną.

• Ogłoszenie to powinno zawierać:

• termin przeprowadzenia konkursu

• termin, miejsce i sposób złożenia zgłoszenia do konkursu

• wysokość i sposób uiszczenia opłaty za udział w konkursie.

Nabór na aplikacje ogólną odbywa się w drodze konkursu, który składa się z dwóch etapów:

1. testu sprawdzającego wiedzę z poszczególnych dziedzin prawa

2. pracy pisemnej sprawdzającej umiejętność stosowania argumentacji prawniczej, zasad wykładni oraz kwalifikowania stanów faktycznych.

• Warunkiem dopuszczenie do drugiego etapu konkursu jest uzyskanie minimum punktów określonych przez Ministra Sprawiedliwości

Art.18 ust.1 - Po przeprowadzeniu konkursu komisja konkursowa przedstawia Dyrektorowi Krajowej Szkoły listę kwalifikacyjną kandydatów na aplikantów aplikacji ogólnej, zwaną dalej „listą kwalifikacyjną”, zawierającą imiona i nazwiska kandydatów z podaniem liczby punktów uzyskanych przez każdego kandydata i liczby porządkowej wskazującej jego miejsce na tej liście wraz z dokumentacją oraz ogłasza listę kwalifikacyjną w Biuletynie Informacji Publicznej.

Art.18 ust.2 - O kolejności miejsca na liście kwalifikacyjnej decyduje suma punktów uzyskanych przez kandydatów z obu etapów konkursu. Jeżeli 2 lub więcej kandydatów uzyska taką samą liczbę punktów, o kolejności miejsca na liście kwalifikacyjnej decyduje liczba punktów uzyskanych z pracy pisemnej, a jeśli liczba punktów uzyskanych z pracy pisemnej jest taka sama, wszystkich tych kandydatów umieszcza się na jednym miejscu na liście kwalifikacyjnej. W przypadku gdy miejsce na liście kwalifikacyjnej, w którym następuje wyczerpanie limitu, o którym mowa w art. 16 ust. 2, zajmuje więcej niż jedna osoba, limit ulega podwyższeniu o liczbę osób umieszczonych na tym miejscu.

Art.19 ust.2 - Dyrektor Krajowej Szkoły ogłasza listę kandydatów zakwalifikowanych na aplikację ogólną w Biuletynie Informacji Publicznej i zawiadamia pisemnie kandydatów o umieszczeniu na tej liście. Osoba umieszczona na tej liście, w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia, składa pisemne oświadczenie o gotowości podjęcia aplikacji ogólnej.

• Wysokość opłaty za konkurs nie może być wyższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę

APLIKACJA OGÓLNA

Art.22 - Aplikantem aplikacji ogólnej może zostać osoba:

1. która posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

2. która posiada nieposzlakowaną opinię;

3. która nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

4.    przeciwko której nie jest prowadzone postępowanie karne o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;

5. która ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;

6. która została umieszczona na liście, o której mowa w art.19 ust.2.

Art.25 ust.1 - Aplikacja ogólna trwa 12 miesięcy.

Art.25 ust.3 - W trakcie aplikacji ogólnej aplikanci odbywają zajęcia w Krajowej Szkole oraz praktyki zgodnie z programem aplikacji.

• Podczas trwania aplikacji ogólnej aplikant otrzymuje stypendium w wysokości ok. 70% wynagrodzenia zasadniczego w stawce podstawowej referendarza sądowego

Art.26 ust.1 - Warunkiem ukończenia aplikacji ogólnej jest uzyskanie pozytywnych ocen ze wszystkich sprawdzianów i praktyk objętych programem aplikacji.

Art.26 ust.2 - Dyrektor Krajowej Szkoły, w terminie 14 dni od dnia zakończenia aplikacji ogólnej, ogłasza w Biuletynie Informacji Publicznej listę klasyfikacyjną aplikantów. Lista zawiera imiona, nazwiska aplikantów, z podaniem liczby punktów uzyskanych przez każdego aplikanta w trakcie aplikacji ogólnej, oraz liczby porządkowej wskazującej jego miejsce na liście.

Art.26 ust.4 - Świadectwem ukończenia aplikacji ogólnej jest dyplom wydawany przez Dyrektora Krajowej Szkoły.

• Po ukończeniu aplikacji ogólnej osoba, w zależności od tego, jakie miejsce zajęła, może ubiegać się o miejsce w ramach aplikacji sędziowskiej lub prokuratorskiej

APLIKACJA SĘDZIOWSKA

• Trwa 54 miesiące

Art.31 ust.2 - W ramach aplikacji sędziowskiej aplikanci odbywają w okresie 30 miesięcy zajęcia w Krajowej Szkole i praktyki zgodnie z programem aplikacji oraz w okresie kolejnych 24 miesięcy staż na stanowiskach: asystenta sędziego, a następnie referendarza sądowego, zgodnie z programem aplikacji(…).

• aplikant aplikacji sędziowskiej zostaje zatrudniony na stanowisku asystenta sędziego na podstawie umowy o pracę na czas określony, a następnie na stanowisku referendarza sądowego na czas nieokreślony

Art.32 ust.1 - W trzydziestym miesiącu aplikacji sędziowskiej aplikanci przystępują do egzaminu sędziowskiego.

• Warunkiem przystąpienia do egzaminu sędziowskiego jest uzyskanie pozytywnych ocen ze wszystkich sprawdzianów i praktyk, objętych programem aplikacji

Art.33 ust.1 - Egzamin sędziowski składa się z części pisemnej i ustnej.

Art.33 ust.2 - Zadania praktyczne na część pisemną oraz kazusy na część ustną egzaminu sędziowskiego opracowuje zespół egzaminacyjny powołany przez Ministra Sprawiedliwości na wniosek Dyrektora Krajowej Szkoły zaopiniowany przez Radę.

Art.34 ust.1 - Dyrektor Krajowej Szkoły może udzielić aplikantowi zezwolenia na przystąpienie do egzaminu sędziowskiego w terminie późniejszym, jeżeli uzna, że choroba, wypadek losowy lub inna wskazana i udokumentowana przez aplikanta przyczyna uniemożliwiają przystąpienie do egzaminu w terminie, o którym mowa w art. 32 ust. 1.

Art.34 ust.3 - Aplikant, który nie przystąpił do egzaminu sędziowskiego w wyznaczonym terminie i nie uzyskał zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, odstąpił bez usprawiedliwienia od egzaminu w czasie jego trwania, a także aplikant, który nie zdał egzaminu sędziowskiego, mogą przystąpić ponownie do egzaminu tylko raz, nie później jednak niż w terminie 18 miesięcy od dnia zakończenia poprzedniego egzaminu.

APLIKACJA PROKURATORSKA

• Trwa 30 miesięcy

Art.36 ust.3 - W ostatnim miesiącu aplikacji prokuratorskiej aplikanci przystępują do egzaminu prokuratorskiego(…).

PRAWA I OBOWIĄZKI APLIKANTA

Art.38 - Aplikant jest uprawniony do bezpłatnego korzystania z bazy dydaktycznej i informatycznej oraz wyposażenia i sprzętu Krajowej Szkoły w celu pogłębiania wiedzy i doskonalenia swoich umiejętności, na warunkach określonych przez Dyrektora Krajowej Szkoły.

Art.39 - Do obowiązków aplikanta należy:

1. uczestniczenie w zajęciach, praktykach i stażach przewidzianych programem aplikacji;

2. samodzielne pogłębianie wiedzy i umiejętności praktycznych, objętych programem aplikacji;

3. przystępowanie do sprawdzianów oraz egzaminów w terminach przewidzianych programem aplikacji;

4. przestrzeganie regulaminu organizacyjnego Krajowej Szkoły oraz zarządzeń i poleceń porządkowych Dyrektora Krajowej Szkoły.

• Ustawa z 27 lipca 2001r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych

Art.61 §1 - Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

1. posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

2. jest nieskazitelnego charakteru,

3. ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

4. jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

5. ukończył 29 lat,

6. złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,

7.  pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sądowego przez okres pięciu lat.

• Od 5 maja 2009r. asesorzy nie będą pełnili funkcji sędziego

STATUS SĘDZIEGO

Art.55 §1 - Sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

• Sędzia otrzymuje akt nominacji do określonego sądu

PRAWA I OBOWIĄZKI

1. niezawisłość - polega na tym, że podczas orzekania sędzia podlega tylko i wyłącznie Konstytucji i ustawom

2. posiada immunitet - oznacza to, że nie może być zatrzymany bez zgody właściwego Sądu Dyscyplinarnego; jeżeli został zatrzymany na gorącym uczynku funkcjonariusze mają obowiązek powiadomić o tym Prezesa Sądu Apelacyjnego, który zarządza natychmiastowe zwolnienie sędziego - sprawa trafia do Sądu Dyscyplinarnego

• wykroczenia - sprawa przez Sądem Dyscyplinarnym

• I instancja - Sąd Dyscyplinarny przy Sądzie Apelacyjnym

• II instancja - Sąd Dyscyplinarny przy Sądzie Najwyższym

Orzeka: upomnienie, nagana, przeniesienie na inne stanowisko, złożenie sędziego z urzędu

3. czas pracy normowany zadaniami, które ma do wykonania

4. pisanie uzasadnień wyroku na wniosek strony (14 dni) - najprawdopodobniej składana będzie apelacja do sądu wyższej instancji

5. wynagrodzenie - nie odprowadzane są składki na ZUS

6. apolityczność - zakaz przynależności do partii politycznych

7. możliwość ubiegania się o lokum w pobliżu miejsca pracy

8. obowiązek powiadomienia Prezesa Sądu o każdym postępowaniu sądowym, które toczą się z jego udziałem

9. dodatkowy urlop wypoczynkowy

10. stan spoczynku

• po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego nie mniej niż 25 lat

• 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego nie mniej niż 30 lat.

Art.69 §1 -  Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że Krajowa Rada Sądownictwa na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu, wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez sędziego 70 roku życia.

­­

WYKŁAD 9 - 5. maja 2009r.

Ławnicy

Ławnikiem może być

• Osoba, która posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• Jest nieskazitelnego charakteru

• Ukończyła 30 lat

• Jest zatrudniona bądź zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od 1 roku

• Nie przekroczyła 60 lat.

Ławnik to czynnik społeczny w orzekaniu. Występują przed sądami I instancji.

Kto nie może być ławnikiem:

• Osoba zatrudniona w sądzie powszechnym, innych sądach lub prokuraturze

• Zatrudniona w organach ścigania

• Adwokacji i aplikanci adwokaccy

• Radcowie i aplikanci radcowscy

• Żołnierze w służbie czynnej (dot. Tylko sądów powszechnych, bo ławnikiem może być żołnierz przed sądem wojskowym - ale nie może być niższy stopniem wojskowym od oskarżonego)

• Sędziowie

• Funkcjonariusze służby więziennej

Można być ławnikiem tylko w jednym sądzie. Ławników wybierają rady gmin. Prezes Sądu Okręgowego ustala, ilu ławników jest potrzebnych w okręgu i w poszczególnych sądach rejonowych. Kandydatów zgłaszają do 31 lipca:

• Sądy,

• Stowarzyszenia, organizacje, związki zawodowe,

• Sam zainteresowany, jeżeli zbierze 25 podpisów.

Ławników wybiera się na 4 lata. Wyborów dokonuje się nie później niż do października. Jeżeli komuś wygasa kadencja, może kandydować na następną. Madnat ławnika wygasa:

• W wypadku skazania prawomocnym wyrokiem

• W wypadku niewykonywania obowiązków

• W wypadku niezdolności do wykonywania obowiązków

• W wypadku naruszenia godności sądu

W orzekaniu są niezawiśli i podlega tylko ustawom i konstytucji. Ławnik może być wyznaczony w ciągu 12 dni w roku do rozpraw. Pracodawca jest zobowiązany do zwalniania ławnika wówczas, kiedy ma rozprawy. Pracodawca ma prawo nie płacić ławnikowi wynagrodzenia za dany dzień, ale wówczas ławnik otrzymuje rekompensatę z sądu. Ławnicy mają swój samorząd, wybierają Radę Ławniczą.

Kompetencje sądów

Właściwość sądów:

Art. 24 §1 - Sąd rejonowy orzeka we wszystkich sprawach z wyjątkiem…

Sąd okręgowy z urzędu orzeka jako sąd I instancji w sprawach o zbrodnie, niektóre występki (art. 140, art. 141, art. 142, art. 148 §4, art. 149, art. 150§1, art. 151, art. 152, art. 153, art. 154, art. 156 §3, art. 158 §3, art. 163 §3, art. 163 §4, art. 165 §3, §4, art. 166 §1, art. 173 §3, §4, art. 185 §2, art. 210 §2, art 265 §1, §2, art. 269, art. 278 §1, §2,…. )

Art. 25 §1 pkt. 2 -

Sąd apelacyjny na wniosek sądu rejonowego może przekazać sądowi okręgowemu jako sądowi I instancji daną sprawę o każde przestępstwo, ze względu na trudność sprawy.

Ze względu na kwestię niezawisłości, niezależności niektóre sprawy są rozpatrywane w innym miejscu kraju - na wniosek sądu miejscowości, któremu przysługuje właściwość miejscowa danej sprawy, SN może przekazać innemu równorzędnemu sądowi daną sprawę.

W jakim składzie orzeka sąd:

Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. W sprawach o zbrodnie sąd orzeka w składzie 1 sędziego i 2 ławników. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy sąd I instancji może rozpoznawać sprawę w składzie 3 sędziów zawodowych. W sprawach, w których ustawa przewiduje zagrożenie karą dożywotniego pozbawienia wolności - w składzie 2 sędziów i trzech ławników. Na rozprawie apelacyjnej, czy też kasacyjnej, sąd orzeka w składzie 3 sędziów. Tam, gdzie jest zagrożenie karą dożywotniego pozbawienia wolności - w składzie 5 sędziów.

Na posiedzeniu - sąd rejonowy i okręgowy orzekają jednoosobowo. Sąd apelacyjny i SN w składzie 3 sędziów.

Właściwość miejscowa

Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd w którego okręgu popełniono przestępstwo. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione na polskim statku powietrznym lub morskim - sąd macierzystego portu statku. Jeżeli przestępstwo popełniono w kilku okręgach, właściwym jest sąd w którym jako pierwszym wszczęto posterowanie. Jeżeli nie da się ustalić gdzie przestępstwo zostało popełnione - właściwy dla miejsca zamieszkania oskarżonego. Jeżeli nie da się zastosować żadnej reguły - Warszawa Śródmieście.

Jeżeli oskarżonemu zarzuca się wiele różnych przestępstw popełnionych w różnych miejscach, właściwy jest sąd, w którego okręgu wszczęto postępowanie przygotowawcze. Jeżeli jest kolizja między okręgowym a rejonowym to okręgowy.

­­

Trybunał Stanu

26 marca 1982 - Ustawa o TS

Skład: przewodniczący, 2 zastępców, 16 członków. Przewodniczącym jest I Prezes SN. Pozostali są wybierani na I posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. Połowa członków TS powinna spełniać wymogi do zajmowania stanowiska sędziego. Sędziowie są niezawiśli i posiadają immunitet. I nie otrzymuje wynagrodzenia.

Przed TS odpowiadają:

• Prezydent RP - odpowiedzialność zupełną i wyłączną przed TS, w czasie urzędowania nie może w sprawach karnych odpowiadać przed sądami powszechnymi czy innymi sądami.

• Premier i członków RM, osoby, którym premier powierzył kierowanie ministerstwem, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiTv, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych - odpowiadają za naruszenie Konstytucji bądź za popełnienie przestępstw związanych z zajmowaniem danego stanowiska

• Posłowie i senatorowie - odpowiadają za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub TS bądź nabywanie tego majątku.

Przedawnienie - 10 lat.

Tryb postępowania przed TS

I etap - zgłoszenie wstępnego wniosku:

Jeżeli wniosek ma dotyczyć Prezydenta RP - 140 członków ZN

Jeżeli wniosek dotyczy premiera lub członków RM - Prezydent RP, grupa 115 posłów

Pozostali - Prezydent RP, grupie 115 posłów i komisji śledczej.

Wniosek wskazuje: osobę, stanowisko przez nią zajmowane, zarzut (co zostało naruszone) i uzasadnienie.

Wniosek wpływa do Marszałka Sejmu i Marszałek bada jego kompletność. W razie braku kompletności Marszałek odsyła wniosek do uzupełnienia. Jeśli jest kompletny to przekazuje go Komisji odpowiedzialności Konstytucyjnej

II etap - postępowanie przed Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej - zajmuje się merytorycznie wnioskiem. Może przeprowadzać dowody, powoływać biegłych, przesłuchiwać świadków. Posługuje się Kodeksem Postępowania Karnego. Rezultatem jej prac są:

• Wniosek o postawienie danej osoby w stan oskarżenia

• Wniosek o umorzenie postępowania

III etap - postawienie w stan oskarżenia na wniosek Komisji.

Jeżeli dotyczy Prezydenta - 2/3 głosów ZN

Jeżeli dotyczy premiera i członków RM - 3/5 głosów posłów

Pozostali - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów.

IV etap - wybór 2 oskarżycieli spośród posłów i skierowanie sprawy do TS.

I instancja - 5 sędziów - rozprawie przewodniczy prawnik.

V etap - apelacja do II instancji - 7 sędziów (wyłączeni Ci, którzy orzekali w I instancji) - wyrok jest ostateczny

Kary TS:

Za przestępstwo - wg kodeksu karnego

Oprócz tego inne kary:

• Utrata biernego i czynnego prawa wyborczego na okres od 2 lat do 10.

• Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk i pełnienia określonych funkcji na okres od 2 lat do dożywotniego

• Pozbawienie niektórych lub wszystkich orderów i odznaczeń z zakazem odznaczania od 2 do 10 lat.

• Utrata stanowiska

• Orzeka o winie, ale nie karze.

WYKŁAD 10 - 12. maja 2009-05-12

Prokuratura

Ustawa z 20 VI 1985 roku o prokuraturze

Stanowi ją prokurator generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy IPN - komisji

Strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw

Zadania szczegółowe:

• Prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych

• sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami

• wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w posterowaniu sądowym w sprawach cywilnych ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli

• podejmowanie środków przewidzianych prawem zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym w sprawach o wykroczenia oraz innych postępowaniach

• sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności

• prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości w zakresie jej zwalczania i zapobiegania (Instytut zwalczania przestępczości)

• gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie w systemach informatycznych danych dotyczących przestępczości, przetwarzanie tych danych w ramach UE, współpraca z innymi organami ścigania UE

• zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych

• koordynowanie działań w zakresie ścigania przestępstw prowadzonych przez inne organy państwa

• podejmowanie działań w zakresie zapobiegania przestępczości

• współpraca z Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych

• współpraca i udział w działaniach międzynarodowych lub ponadnarodowych zespołów na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę

• opiniowanie projektów aktów prawnych

Organizacja prokuratury

Na czele prokuratury stoi Prokurator Generalny, który w jednej osobie jest Ministrem Sprawiedliwości.

Prokuratury powszechne i wojskowe

Prokuratury powszechne: prokuratura krajowa (prokurator krajowy na czele),

Prokuratura apelacyjna (co najmniej 2 prokuratury okręgowe)

Prokuratura okręgowa (co najmniej 2 prokuratury rejonowe)

Prokuratura rejonowa (dla jednej bądź większej liczby gmin, tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości)

Prokuratora wojskowa: Wojskowe prokuratury garnizonowe i ich rozmieszczenie jest zgodne z dyslokacją wojska)

Naczelna Prokuratura Wojskowa

Prokurator w swoich działaniach jest niezależny. Powinien prowadzić postępowanie zgodnie z posiadaną wiedzą i obowiązującymi przepisami prawa. Prokurator jest zobowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora dotyczące rozstrzygnięć merytorycznych. Przełożony powinien je wydawać na piśmie. Jeżeli prokurator nie zgadza się z tymi poleceniami ma prawo wystąpić o uzasadnienia takiego polecenia. Ze względu na nagłość sprawy polecenie może być wydane ustnie, ale prokurator może żądać przesłania tego polecenia na piśmie w późniejszym terminie. Gdy się nie zgadza to może prosić o wyłączenie ze sprawy.

Obowiązki i prawa prokuratora

• Prokurator jest zobowiązany postępować zgodnie ze ślubowaniem

• Powinien w służbie i poza nią strzec powagi sprawowanego urzędu i unikać wszystkiego co mogłoby przynieść ujmę co do godności prokuratora

• Prokurator nie może należeć do partii politycznej, a jeżeli ubiega się o mandat posła to w kampanii wyborczej udziela mu się bezpłatnego urlopu

• Czas pracy jest określony wymiarem jego zadań.

• Ma podległość służbową (wszelkie sprawy służbowe załatwia drogą służbową)

• Jest obowiązany do zachowania tajemnicy czasie trwania stosunku służbowego i po jego ustaniu

• Nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia (wyjątek: stanowisko dydaktyczne, naukowe, naukowo-dydaktyczne) nie może pracować na więcej niż jednym etacie, a zatrudnienie nie przeszkadza wykonywaniu obowiązków prokuratora)

• Nie może być członkiem zarządu rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, spółdzielni i stowarzyszenia, ani posiadać więcej niż 10 % udziałów

• Do 30 czerca każdego roku prokurator ma obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego

• Przysługuje mu immunitet - bez zgody prokuratora apelacyjnego nie może być zatrzymany, przy zatrzymaniu na gorącym uczynku powiadamia się prokuratora apelacyjnego, który może polecić natychmiastowego zwolnenia oraz ma immunitet zakresu użytego słowa (zamiast karnie odpowiada dyscyplinarnie)

• Odpowiada przed sądami dyscyplinami przy Prokuratorze Generalnym: sąd dyscyplinarny i sąd dyscyplinarny odwoławczy (postepowanie jest niejawne; kary:

• Upomnienie

• Nagana

• Usunięcie z zajmowanej funkcji

• Przeniesienie na inne miejsce służbowe

• Wydalenie ze służby prokuratorskiej

Policja

Ustawa o policji z dnia 6 IV 1990r.

Zadania podstawowe policji:

• Ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra

• Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, oraz w środkach publicznych komunikacji itp.

• Inicjowanie… coś tam coś tam

• Wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie sprawców

• Nadzór nad strażami miejskimi gminnymi i innymi organizacjami ochronnymi

• Kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych w miejscach publicznych

• współdziałanie i współpraca z policjami innych krajów

• gromadzenie, przetwarzanie i przechowywanie informacji kryminalnych

• prowadzenie baz danych dotyczących rejestracji daktyloskopijnej, bazy danych DNA, i innych baz danych w ramach systemu informacyjnego Schengen

Organizacja policji

Policja składa się ze służby kryminalnej, prewencyjnej i logistyczno-technicznej.

Zakres uprawnień policji:

• wykonuje czynności administracyjno-porządkowe

• ma prawo legitymować osoby w celu ustalania ich tożsamości

• ma prawo zatrzymać

• ma prawo dokonać przeszukania osób, pojazdów, pomieszczeń

• ma prawo użycia środków przymusu,

• prawo użycia broni

• czynności operacyjno-rozpoznawcze

• ma prawo prowadzenia działań w postaci przeglądu korespondencji, podsłuchów, podglądów, inwigilacji danej osoby - za zgodą sądu

• o kontroli operacyjnej osoba kontrolowana powinna zostać po kontroli poinformowana (przysługuje je zażalenie);

• art. 20a - funkcjonariusze mogą posługiwać się dokumentami legalizacyjnymi (dokumenty na inne nazwisko);

• czynności dochodzeniowo-śledcze

• pobranie odbitek linii papilarnych, oraz innych części ciała, wymazów ze śluzówki do badań DNA, model uzębienia,

• fotografowanie, okazywanie danej osoby w celach rozpoznawczych

WYKŁAD 11 - 19 maja. 2009

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrzngo

Ustawa z 24 V 2002 o ABW i Agencja Wywiadu

ABW zastąpiło Urząd Ochrony Państwa.

Szef ABW i AW podlegają premierowi.

Zadania ABW:

• rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń

• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw: szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych godzących w bezpieczeństwo państwa, godzących w gospodarkę państwa, korupcja osób publicznych, produkcja i obrót technologiami, produktami o znaczeniu strategicznym dla państwa, nielegalnego wytwarzania i obrotu bronią, substancjami

• współpracuje z innymi organami ścigania i organami miedzynarodowymi

• prowadzi analizy, badania, statystyki

• zbiera informacje istotne dla ochrony bezpieczeństwa państwa

• uzyskiwanie, analizowanie, przekazywanie właściwym organom informacji mających znaczenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego

• ochrona zagranicznych przedstawicielzt RP

• ochrona kryptograficzna

• rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, obrotu bronią, amunicją materiałami wybuchowymi

• zagrożenia w rejonach napięć

• prowadzenie wywiadu elektronicznego

ABW - kompetencje procesowe. AW brak tych kompetencji.

ABW prowadzi czynności operacyjno-rozpoznawcze, czynności dochodzeniowo-śledcze w celu zapobiegania, wykrywania przestępstw i ścigania sprawców. Wykonuje czynności na polecenie sądu lub prokuratora.

Funkcjonariusze ABW mają prawo:

• wydawania poleceń określonego zachowania się

• Legitymowania osób

• Przeszukania pomieszczeń, obiektów, kontrola osobista

• Rejestrowanie określonych miejsc i zdarzeń przy pomocy środków technicznych

• Prawo użycia broni

• Kontrola operacyjna - przegląd korespondencji, dokumenty legalizacyjne, podsłuchy

Żandarmeria Wojskowa - od 1 stycznia 1990r. przejęła obowiązki Wojskowej Służby Wewnętrznej.

Historia:

Gdy tworzono wojsko polskie w ZSRR na wzór jednostek specjalnych radzieckich utworzono w 1943r Informację Wojskową (kontrwywiad wojskowy o uprawnieniach śledczych). Po zakończeniu działań wojennych IW przetrwała jako sprawny wywiad wojskowy o złej sławie - wynajdywanie afer politycznych, działań na rzecz innych państw. W 1956r. zmiany politycznie spowodowały rozwiązanie IW i została powołana WSW (służba patrolowa - prewencja + kontrwywiad wojskowy - bardzo sprawny, skoncentrowany na ochronie mienia wojskowego + pion dochodzeniowo-śledczy (uprawnienia policyjne). Po okrągłym stole WSW spotkała się z niechęcią opozycji demokratycznej.

WSW rozpadło się na dwie instytucje WSI i ŻW. Dochodzeniówka i prewencja przeszły do ŻW.

Zasady funkcjonowania ŻW (przez 11 lat funkcjonowała bez ustawy) - Ustawa z 24 sierpnia 2001r o ŻW i Wojskowych Organach Porządkowych - przyznano ŻW ogromne uprawnienia:

ŻW jest właściwa dla żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, pracowników cywilnych zatrudnionych w jednostkach wojskowych, dla osób cywilnych, które w ramach wojska przebywają na terytorium RP a pochodzą z innych krajów (np. w ramach NATO).

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Ustawa y 9 VI 2006

Zwalczanie korupcji w instytucjach państwowych.

Legalna definicja korupcji - art. 1. - przez korupcję należy rozumieć…

Szef CBA powoływany jest przez premiera po zasięgnięciu opinii prezydenta i kolegium ds. specjalnych i sejmowych komisji ds. specjalnych na 4 lata

Czynności operacyjno-rozpoznawcze - identyfikacja abonenta usług pocztowych,

Kontrolne

Czynności dochodzeniowo-śledcze i analityczno-informacyjne

Funkcjonariusze mają prawo

• Legitymowania

• Wydawania poleceń

• Zatrzymywania osób

• Przeszukiwanie pomieszczeń, osób, kontroli osobistej

• Rejestrowanie miejsc i zdarzeń przy użyciu środków technicznych

• Użycia broni

Kandydat do CBA: obywatelstwo polskie, nieskazitelna postawa moralna, obywatelska, patriotyczna, pełnia praw publicznych, nie karana za umyślne przestępstwo lub skarbowe, , rękojmia tajemnicy, posiadać co najmniej średnie wykształcenie, zdolność psychiczną i fizyczną do pełnienia służby, nie może pełnić służby zawodowej, pracować ani być współpracownikiem organów wymienionych w ustawie o IPN.

Straż Graniczna

Ustawa 12 X 1990r

Zadania:

• Ochrona granicy państwowej

• Organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego

• Wydawanie pozwoleń na przekroczenie granicy państwowej, w szczególności wiz

• Wykrywanie i ściganie przestępstw należących do właściwości SG (przemyt, nielegalny wwóz osób itp.)

Kompetencje funkcjonariuszy:

Legitymacja, zatrzymania, przeszukiwania, działania operacyjno-rozpoznawcze.

---