Prof. dr hab. Kazimierz Kondrat

Instytut Socjologii

Uniwersytet w Białymstoku

Wyższa Szkoła Administracji Publicznej

SOCJOLOGIA OGÓLNA

(kurs uniwersytecki, administracja: I rok, 30 godz. wykład.)

Cele nauczania: Przekazanie wiedzy dotyczącej zasad i mechanizmów funkcjonowania społeczeństw i zbiorowości ludzkich na różnych poziomach struktury, organizacji i instytucji społecznych. Przedstawienie w perspektywie socjologicznej specyfiki funkcjonowania kultury, kontroli społecznej, procesu socjalizacji i instytucjonalizacji oraz szczegółowej charakterystyki nierówności i zmiany społecznej jak również analizy społeczeństwa współczesnego.

Program przedmiotu

1. Wprowadzenie: socjologia i społeczeństwo

1) Co to jest socjologia i czym się zajmuje? 2) Społeczeństwo jako przedmiot socjologii wielowymiarowość sytuacji społecznych. 3) Jednostka w społeczeństwie - kontakty społeczne. 4) Wyobraźnia socjologiczna, język socjologii oraz socjologia jako nauka. 5) Początki socjologii: A. Comte, H. Spencer, E. Durkheim, M. Weber, K. Marks oraz socjologia XX wieku. 6) Perspektywy teoretyczne: teoria funkcjonalna, teoria konfliktu, teoria wymiany społecznej, teoria interakcjonistyczna, teoria fenomenologiczna. 7) Problematyka metodologiczno-badawcza w socjologii.

2. Kultura w ujęciu socjologicznym

1) Pluralizm kulturowy: różnorodność sposobów życia. 2) Anatomia kultury: uniwersalia kulturowe, język jako podstawa kultury, normy i wartości oraz ich akceptacja, sankcje i czynniki regulacji życia zbiorowego: zwyczaj, moralność, prawo. 3) Tworzenie kultury i tradycja kulturowa. 4) Konflikt wartości i relatywizm kulturowy. 5) Zróżnicowanie kulturowe: subkultury, kontrkultury i szok kulturowy. 6) Kultura religijna. 7) Kultura masowa i komercyjna - analiza typowych zjawisk współczesnych. 8) Kultura techniczna i wirtualna. 9) Problem ekonomizacji kultury. 10) Kultura turystyczna.

3. Struktura społeczna i interakcje społeczne

1) Elementy struktury społecznej: a) statusy: status nabyty i uzyskany; b) role społeczne ich rodzaje i konflikt; c) grupy społeczne - ich odmiany i kryteria klasyfikacji; d) instytucje społeczne. 2) Struktura społeczna a społeczeństwo współczesne. 3) Działania społeczne, czynności społeczne i kontakty społeczne. 4) Anatomia interakcji społecznej: a) cztery teorie interakcji; b) interakcje proste i sieci interakcji; c) interakcje powtarzalne, regularne i regulowane. 5) Pojęcie i typy stosunków społecznych. 6) Organizacje społeczne: formalne i biurokratyczne. 7) Pojęcie i typy więzi społecznej. 8) Więź moralna - jej zasięg i treść oraz patologia więzi moralnej.

4. Podziały społeczne

1) Pojęcie nierówności społecznej. 2) Dobra generujące nierówności społeczne. 3) Idea stratyfikacji społecznej. 4) Warstwy i klasy społeczne. 5) Ruchliwość społeczna. 5) Inne nierówności dychotomiczne: a) dyskryminacja zawodowa i instytucjonalna; b) dyskryminacja kobiet; c) mniejszości etniczne i narodowe. 6) Funkcje i geneza nierówności: a) ideologie nierówności; b) teorie nierówności. 7) Władza i autorytet: a) władza jako odmiana nierówności; b) odmiany władzy i formy jej legitymizacji; c) przywództwo.

5. Socjalizacja, kontrola społeczna i proces instytucjonalizacji

1) Zmienność społeczeństwa i geneza ludzkiego sposobu życia. 2) Socjalizacja jako wchodzenie do społeczeństwa. 3) Odmiany i etapy socjalizacji. 4) Czynniki socjalizacji: rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza, mass media i zakład pracy. 5) Efekty socjalizacji. 6) Słabe ogniwa socjalizacji. 7) Granice kontroli społecznej. 8) Przyczyny i mechanizm procesu instytucjonalizacji. 9) Innowacje, innowatorzy i kariera innowacji. 10) Omijanie i erozja reguł.

6. Wybrane problemy instytucji społecznych:

rodzina, religia, rząd i polityka, gospodarka

1) Tradycyjne i współczesne modele rodziny. 2) Funkcje rodziny, status i rola członków rodziny w kontekście zmieniających się uwarunkowań społeczno-kulturowych. 3) Małżeństwa mieszane i związki homoseksualne. 4) Dysfunkcyjność rodziny: problem przemocy, rozwody, pauperyzacja i obniżenie statusu społecznego. 5) Religia w perspektywie socjologicznej. 6) Dymensje i organizacja zachowań religijnych. 7) Integrująca i kontrolna funkcja religii. 8) Przemiany religijności w społeczeństwie współczesnym. 9) Pojęcie władzy i rodzaje autorytetu. 10) Typy sprawowania władzy: monarchia, oligarchia, dyktatura, totalitaryzm, demokracja. 11) Polityczna dywersyfikacja, grupy interesu i nacisku. 12) Systemy ekonomiczne: społeczeństwo feudalne, industrialne i postindustrialne. 13) Powstanie światowego rynku pracy. 14) Profesjonalizacja i zmiany w strukturze zawodowej społeczeństwa. 15) Bezrobocie i ubóstwo ekonomiczne. 16) Formy spędzania czasu wolnego.

7. Zmienność społeczna

1) Zmiana społeczna, rozwój i postęp. 2) Dzieje idei postępu. 3) Trauma zmian społecznych: a) traumatogenne zmiany społeczne; b) poziomy traumy kulturowej; c) genealogia i symptomy traumy kulturowej; d) przezwyciężanie traumy. 4) Przemiany demograficzne w świecie. 5) Przyczyny i problemy społeczne migracji wewnętrznej i międzynarodowej. 6) Teorie zmiany społecznej: a) klasyczny ewolucjonizm i neoewolucjonizm; b) neodarwinizm i socjobiologia; c) teoria modernizacji; d) teoria społeczeństwa postindustrialnego; e) teoria cykli dziejowych; f) teoria konfliktu. 7) Stawanie się społeczeństwa: a) socjologia historyczna; b) teoria podmiotowości. 8) Rewolucje społeczne: pojęcie, przebieg, modele i teorie ewolucji.

8. Charakterystyka społeczeństwa współczesnego

1) Historyczne i analityczne pojęcie nowoczesności. 2) Osobowość nowoczesna. 3) Krytyka nowoczesności. 4) Ponowoczesność. 5) Pojęcie i przyczyny globalizacji. 6) Przejawy globalizacji. 7) Prekursorzy teorii globalizacji. 8) Globalizacja kultury a globalizacja ekonomiczna. 8) Teorie globalizacji kulturowej. 9) Zjawiska i procesy wywołane przez globalizację. 10) Cztery wizje globalizacji - nowy ład społeczno-gospodarczy czy perspektywa globalnego chaosu. 11) Antyglobaliści.

Literatura

1. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002.

2. B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003.

3. Z. Bauman, Socjologia, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań 1996.

4. P. Berger, Zaproszenie do socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

5. J. H. Turner, Socjologia: podstawowe pojęcia i ich zastosowanie, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań 1998.

6. A. Giddens, Socjologia. Zwięzłe lecz krytyczne wprowadzenie, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań 1998.

7. A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Forma zaliczenia: TEST

1

---