PROCESY GRUPOWE
TEMAT 9
M. Marody, A. Giza - Poleszczuk Przemiany więzi społecznych
Rodzina jest procesem, nie bytem. Rodzina rodzi się w momencie zawiązania mniej lub bardziej trwałego związku między partnerami: powiększa się i wzrasta wraz z przychodzeniem dzieci na świat; kurczy w miarę jak dzieci kolejno odchodzą z domu i wreszcie umiera, gdy założyciele umierają. Jest także procesem podczas życia codziennego, jest „swoistym strumieniem zdarzeń”.
Rodzina jako jednostka reprodukcji populacji oraz wiążących ją struktur ładu społecznego (kooperacji), ekonomicznego (pozyskiwania dóbr), oraz politycznego (władzy). Odtwarza populację w sensie czysto biologicznym, ale także poprzez odtwarzanie i przekazywanie zasad porządku wewnętrznego.
W społeczeństwach zbieracko- łowieckich:- rodzina elementarna - para wraz z dziećmi uznawana jest jako jednostkę niesamodzielną, potrzebującą grupy, płodność zaś stanowi główny temat obrzędów, magii oraz sztuki. W tym układzie para rodzi dzieci, nie dla siebie, a dla grupy. W społeczności plemiennej dominującą funkcją rodziny jest reprodukcja populacji, jako najbardziej cennego, a zarazem kruchego zasobu.
W społeczeństwie tradycyjnym - Rodzinna elementarna - para małżeńska i jej dzieci z wyraźnie dominującą figurą ojca jest nadal jednostką niesamodzielną, zatopioną w nadrzędnej wobec niej całości społecznej. Aby zrozumieć to społeczeństwo trzeba sobie uświadomić jak ważnym zasobem ekonomicznym była ziemia. W Polsce liczbę rodziny dyktowała potrzeba na utrzymanie ziemi, dzieci były zabezpieczeniem dla rodziców na starość. Zjawiska wielokrotnego małżeństwa i redystrybucji dzieci w w XVIII-wiecznych folwarkach były powszechne. Zostaje przedłużone trwanie rodziny, rozszerzona jej definicja, do którego odnoszą się trzy pojęcia:
Ród- oznaczający ciągłość genealogiczną od pary założycieli, uwzględniającym wszystkich członków zarówno głównych jak i bocznych.
Rasa - odnosi się do ciągłości męskiego nazwiska, pojęcie związane z pater familias - kreatora rodziny - rasy.
Dom - oznaczał ziemię, której dziedziczenia stanowiło łańcuch ciągłości.
Nowoczesne społeczeństwo - czas wyidealizowanej rodziny - rodziny triumfującej, w dyskursie publicznym, zostaje poruszona problematyka rodziny elementarnej, jako podstawowej jednostki społeczeństwa. Rodzina zyskuje nowy wymiar moralny, powstają liczne uregulowania prawne wobec dzieci, znów dziecko przestaje należeć tylko do bliskich, staje się przyszłością narodu, rasy, ludzkości. Zostaje podważona figura ojca, staje się tym migrującym, rozwiedzionym, nieobecnym. W życie rodzinne wkraczają osoby trzecie: filantropi, mężowie stanu, którzy chcą je chronić, organizować, wychowywać. Ułatwia to dzieciom poszukiwania niezależności ekonomicznej.
Rozkwit społeczeństwa przemysłowego i upadek rodziny - wyidealizowana rodzina XIX wieku nie sprawdziła się jako mini społeczeństwo obywatelskie, w związku z tym do krytycznego rozbioru rodziny przystępują wszelkie szkoły nauk społecznych. Zmiana spojrzenia na rodzinę wynikała ze splotu wydarzeń, zjawisk, jednak głównymi czynnikami są:
Izolacja rodziny, wynikająca z rozpadu sąsiedztwa
Ekspansja rynku pracy jako jedynej w zasadzie możliwości zdobywania środków do życia
W sferę rodziny wkraczają rozwijające się dynamicznie nauki
Rozwija się welfare state, z potężnymi programami socjalnymi, zorientowanymi na pomoc rodziny.
Aby odpowiedzieć na pytanie: czy rodzina przechodzi kryzys czy nie, czy przetrwa go, czy dojdzie do jej rozpadu, nie można opierać się tylko wskaźnikach demograficznych i zdefiniowaniu rodziny jako jednostki reprodukcyjnej tylko w sposób biologiczny. Odpowiadając na to pytanie właściwie trzeba umieścić rodzinę w całości funkcjonowania układu społecznego, innymi słowy należałoby odpowiedzieć na pytanie jaką rolę odgrywa współczesna rodzina w wyłanianiu się tej nowej formy organizacji życia społecznego.