1. Usytuowanie psychologii rozwojowej wśród innych działów psychologii.
Psychologia:
teoretyczna
ogólna
społeczna
stosowana
wychowawcza
pracy
rozwojowa
genetyczna
porównawcza
psychopatologia
kliniczna
sądowa
rehabilitacyjna
kulturowa
propagandy
Psychologia rozwojowa - jeden z najszerszych działów psychologii ,aktualnie bada zmiany rozwojowe zachodzące w trakcie całego cyklu życiowego człowieka od poczęcia do śmierci
2. Przedmiot i zadania psychologii rozwojowej
przedmiot:
-opis
-wyjaśnianie
-przewidywanie
-kontekst społeczny zachowania
zadania:
-opisuje zachowania ludzi w poszczególnych okresach rozwoju
-poszukuje przyczyn i procesów powodujących określone zmiany w zachowaniu
3. Główne problemy psychologii rozwojowej
1) natura czy wychowanie
Czy źródłem zmian rozwojowych są czynniki biologiczne(natura), czy środowisko i doświadczenia (wychowanie)
*Natywizm(XIX/XXw.) - rozwój następuje poprzez stopniowe ujawnienie właściwości genetycznie zaprogramowanych, zmiany w zachowaniu zachodzą wraz z wiekiem w drodze dojrzewania.
Nie wymagają ćwiczenia, są w znacznym stopniu niezależne od doświadczenia
Genetyka a dziedziczenie - genetyka odnosi się do źródła pochodzenia bądź początku, jest to naukowe studiowanie tego jak działa dziedziczenie; dziedziczenie dotyczy przekazywania cech rodzicielskich potomstwu
*Enwirontalizm (początek lat 20)- decydująca rola środowiska w determinowaniu zachowania, jesteśmy kształtowani przez wszelkie doświadczenia, które były naszym udziałem po urodzeniu.
Procesy dojrzewania i uczenia współuczestniczą w rozwoju.
Wciąż dyskutowana jest kwestia czy:
rola czynników środowiskowych powiększa się, a zmniejsza się rola dziedziczności, w miarę wzrastania i stopnia złożoności zachowania
czynniki genetyczne wraz z wiekiem zyskują na znaczeniu
2) ciągłość czy brak ciągłości
czy rozwój jest:
stały - równomierny, stabilny, stopniowy, w jednolitym tempie
powiązany - kolejne zachowania budowane są jedna na drugim, rozwój wcześniejszy powiązany jest z rozwojem w późniejszych okresach
czy też:
skokowy - po sobie następują okresy niewielkich oraz szybkich zmian
niepowiązany - niektóre osiągnięcia pojawiają się niezależnie od wcześniejszych
3)rozwój normatywny czy ideograficzny
normatywny - badanie ogólnych prawidłowości rozwoju człowieka
ideograficzny - badanie przyczyn różnic indywidualnych
4. Co stanowi istotę psychologii dziecka i jakie są jej cele? ( str.22)
Celem psychologii dziecka jest opracowanie bazy danych, która umożliwi wgląd zarówno w ogólną istotę dzieciństwa jak i w swoiste cechy poszczególnych dzieci.
Powinniśmy stworzyć sobie możliwość odpowiedzi na trzy pytania:
Kiedy?
-odnosi się do procesu ciągłych zmian. które stanowią atrybut dzieciństwa
-kamienie milowe rozwoju przybierają różne formy np. moment w którym dziecko zaczyna chodzić lub mówić
-celem jest ustalenie przedziału wiekowego, w którym większość dzieci po raz pierwszy powinna ujawnić nowe umiejętności
Jak?
-pytania te dotyczą sposobu zachowania dziecka np. w jaki sposób przedszkolaki tworzą grupy dwu-, trzyosobowe lub większe?czy zawsze spędzają czas w swoim gronie?
-potrzeba rzetelnych opisów, w jaki sposób dzieci w określonym wieku i w określonych okolicznościach radzą sobie z życiem codziennym oraz jak ich umiejętności zmieniają się wraz z wiekiem
Dlaczego? (wyjaśnienia)
-np. dlaczego niektóre dzieci rozwijają się w wolniejszym tempie niż inne
-każdy aspekt rozwoju dziecka wymaga wyjaśnienia
5. Sposoby i metody badania stosowane w psychologii rozwojowej. (str.24-27)
obserwacja - wymaga cierpliwości, skrupulatnego zaplanowania. Należy zdecydować co, kogo, kiedy i gdzie chce się obserwować oraz z których technik obserwacji skorzystać. Obserwacja może mieć charakter uczestniczący i nieuczestniczący, przyjmować formę ciągłego relacjonowania lub odnosić się tylko do pewnych epizodów; może dotyczyć doboru próbki czasowej lub doboru próbki jakiegoś wydarzenia, skupiać się na całym zbiorze różnych kategorii zachowania lub tylko na jednej z nich, ograniczać się do jednej osoby w danym czasie, albo wzajemnych oddziaływań zachowań kilku osób; konieczne jest przeprowadzenie testów rzetelności by obserwacja była bezstronna
wywiad - bezpośrednia rozmowa lub wypełnienie kwestionariusza; mogą przyjmować formy usystematyzowane lub nieusystematyzowane, formalne lub nieformalne, pytania zamknięte lub otwarte. Wybór zależy od celu, dla którego zostały ułożone, a ich precyzyjność i warunek w jakich zostaną zadane mają znaczący wpływ na uzyskanie odpowiedzi.
eksperyment - należy zadbać o to by warunki dla wszystkich uczestniczących w eksperymencie były jednakowe i celowo zmieniać niektóre z tych warunków, by zaobserwować zmiany w zachowaniu dzieci, co pozwoli na zweryfikowanie danej hipotezy i uzyskanie odpowiedzi na konkretne pytania. Metody eksperymentalne umożliwiają dochodzenie do wniosków przyczynowo - skutkowych, co rzadko udaje się przy stosowaniu innych metod.
Badania przekrojowe - różne grupy dzieci w różnym wieku są porównywane pod względem określonej cechy w celu oceniania, jak dana funkcja zmieniła się w wyniku rozwoju.
Badania podłużne - te same grupy dzieci obserwowane są i badane w różnym wieku w celu prześledzenia zmian rozwojowych.
6. Cechy zmiany rozwojowej:
-zmiana względnie długotrwała
-nie pojedyncza, ale pewien ich ciąg
-ciąg ten ma charakter jednokierunkowy, stale rośnie lub maleje
-jest spontaniczna i autonomiczna tzn. wywołana przez czynniki wewnętrzne
-jest względnie nieodwracalna
7. Wyjaśnij pojęcia:
Filogeneza - rozwój życia psychicznego w całym świecie organicznym szuka zaczątków psychiki na wczesnych szczeblach ewolucyjnych i bada jej kształtowanie się u coraz wyższych gatunków zwierząt
Antropogeneza - bada rozwój człowieka jako gatunku od ludzi pierwotnych aż do dzisiejszych czasów
Ontogeneza - analizuje rozwój człowieka od poczęcia poprzez kolejne etapy życia
8.Co wpływa na przebieg rozwoju? ( z neta)
-Czynniki endogenne genetyczne, czyli determinatory rozwoju - to zespół odziedziczonych po rodzicach cech, które wyznaczają rozwój osobniczy. Dlatego nazywane są determinantami. Decydują one o pewnych niezmiennych właściwościach gatunku, jak również o pewnych jakościowych cechach jednostki, określając „w chwili zapłodnienia, z góry i w zasadzie w sposób nieodwracalny, przebieg rozwoju”
-Czynniki endogenne paragenetyczne, czyli stymulatory rozwoju - należą do wrodzonych przyczyn wpływających na proces rozwoju osobniczego. tę grupę czynników nazwano stymulatorami i regulatorami. Jest to grupa czynników współdziałających, które względem organizmu płodu są zewnętrzne, natomiast endogenne w stosunku do organizmu matki
-Czynniki egzogenne, czyli modyfikatory rozwoju: czynniki otaczającego świata oddziałujące na organizm dziecka ciągłymi bodźcami burząc jego równowagę fizjologiczną (homeostazę), zmuszając do przystosowania się do warunków zewnętrznych i modyfikując jego rozwój.
a)Biogeograficzne modyfikatory naturalne, w tym: flora i fauna, zasoby mineralne, skład wody, gleby oraz powietrza, klimat, ukształtowanie terenu;
b)Społeczno - kulturowe - modyfikatory kulturowe, w tym: pochodzenie społeczne, charakter i wielkość środowiska (miasto, miasteczko, wieś), poziom wykształcenia, wysokość zarobków, tradycje i zwyczaje społeczne.
-tryb życia
lub:
-genetyczne uwarunkowania rozwoju jednostki - czynniki, które wiążą się z wyposażeniem organicznym jednostki, z jej genotypem
-ekologiczne(środowiskowe)uwarunkowania rozwoju jednostki - a) Czynniki biogeograficzne - należą do nich ukształtowanie terenu (klimat, temperatura, wilgotność, nasłonecznienie, radiacje, pole elektromagnetyczne, ruchy powietrza itp.), fauna i flora otocznia, zasoby mineralne i wodne wraz z mikroelementami znajdującymi się w glebie i w wodzie
b) Czynniki ekonomiczne i społeczno-kulturowe - należą do nich warunki materialne, wyznaczane przez poziom ekonomiczny całego społeczeństwa oraz wysokość zarobków rodziny w stosunku do liczby osób na utrzymaniu, jak też i składniki środowiska lokalnego, jak gęstość zaludnienia, typowy rodzaj osiedli, stan higieny, warunki mieszkaniowe i komunikacyjne, zróżnicowanie zawodowe mieszkańców, poziom organizacyjny szkolnictwa w danym regionie i w miejscu zamieszkania dziecka itp
-wyznaczniki rozwoju - są to niezbędne, konieczne determinanty kształtowania się procesów psychicznych i form działalności jednostki, uwikłane w całokształt zewnętrznych i wewnętrznych warunków jej życia oraz w złożony układ czynników genetycznych i ekologicznych. Do najważniejszych wyznaczników rozwoju człowieka zaliczamy aktywność własną, bez której udziału rozwój psychiczny nie mógłby w ogóle dokonywać się i przebiegać, oraz wychowanie, kierujące kształtowaniem się świadomości i osobowości człowieka. Oba wyznaczniki rozwoju: aktywność własna i wychowanie są wzajemnie sprzężone. Wychowanie przez innych ludzi i społeczeństwo zostaje w coraz większym stopniu zastępowane przez samowychowanie i samokształcenie, w którym oba te czynniki wzajemnie się przenikają
9.Okresy rozwojowe człowieka przypadające na dzieciństwo.
-okres prenatalny
-wczesne dzieciństwo: od 0-3 lat:
okres niemowlęcy: od 0 do końca 1 r.ż
okres poniemowlęcy: 2-3 lat
-średnie dzieciństwo, wiek przedszkolny: 4-6 lat
-późne dzieciństwo, młodszy wiek szkolny: 7-10 -12 r.ż.
-adolescencja (wzrastanie ku dorosłości): od ok 10 do ok 20 r.ż.
wczesna adolescencja: wiek dorastania od 10-12 do 15 lat
późna adolescencja:wiek młodzieńczy: od 16 do 20-23 r.ż
-wczesna dorosłość
-średnia dorosłość
-późna dorosłość
10). Omów prawa, zgodnie z którymi postępuje rozwój człowieka.
Prawo cefalokandalne - głowowo - ogonowy - kierunek dojrzewania części ciała w kolejności od głowy w kierunku nóg
Prawo proksyomodystalne - od centrum ku obwodowi - tendencja do rozwijania się części ciała w kolejności od tułowia w kierunku obwodu
11). Co odróżnia podejście obiektywne od subiektywnego w poznawaniu dzieci?Podejście subiektywne opiera się na intuicji, własnym doświadczeniu i radach „ekspertów”. Chociaż można z nich korzystać, to na ich podstawie nie można określić rzetelnych wytycznych. Intuicje odzwierciedlają wiedzę intuicyjną, jednak wiążą się ze sporymi wątpliwościami, mogą czasami wrastać z głęboko zakorzenionych uprzedzeń i z góry przyjętych intuicji. Osobiste doświadczenia wpływają na zdolność oceniania w sposób pozytywny(chcemy aby następne pokolenie odniosło te same korzyści) i negatywny(chcemy uchronić dzieci przed tym czego sami doświadczyliśmy). Osobiste doświadczenia mogą zakłócać zdolność osądu poprzez duży ładunek emocjonalny, a także pojedyncze przykłady mogą się okazać nieodpowiednie w pozostałych przypadkach. Porady ekspertów mają charakter niestabilny i często ulegają zmianom.
Podejście obiektywne zakłada przeprowadzanie badań naukowych. Jego głównymi zaletami są przejrzystość, możliwość przeprowadzenia ich dokładnej analizy i środki ostrożności, jakie zostały w nich zastosowane aby ustrzec się wpływów subiektywnych. Procedury badawcze są tu pełne różnego rodzaju zabezpieczeń, polegających na szczegółowym opisie wszystkich aspektów metod wykorzystywanych podczas pozyskiwania danych, ujawnieniu tych aspektów, poddawaniu wyników analizie statystycznej w celu sprawdzenia ich rzetelności oraz naleganiu, by inni badacze powtórzyli te badania, nie zaś opierali się na jednej próbie. Zastosowanie takich środków odróżnia podejście obiektywne od subiektywnego.
12). Jaka jest rola teorii w psychologii dziecka?
Teorie służą zrozumieniu pojedynczych faktów poprzez odniesienie ich do ogólniejszych zasad, uporządkowaniu uzyskanych danych oraz ukierunkowaniu procesu poszukiwania informacji, rodząc nowe kwestie do rozwikłania. Stanowi więc zasadniczy element przedsięwzięć naukowych. Teorię należy pojmować tylko jako narzędzie, które ma pomóc w rozważaniach na temat tego co znane i w szukaniu tego, co nieznane.
13. Zmiany w traktowaniu dzieci w perspektywie historycznej.
* dziecko jako miniaturowy dorosły
-w społeczeństwie średniowiecznym ludzie nie mieli żadnego poczucia specyfiki dzieciństwa, nie było świadomości dzieciństwa
-dzieci były miniaturowymi dorosłymi, brały udział w tych samych czynnościach jak dorośli zarówno w pracy, jak i w zabawie
-wiek chronologiczny nie miał takiego znaczenia jak dziś
-liczyła się siła i zdolność, które różnicowały poszczególne dzieci i pozwalały przyczynić się do utrzymania rodziny i przysparzania korzyści społeczeństwu
-wysoka umieralność niemowląt w średniowieczu
-obojętność matek względem małych dzieci, bliskość emocjonalna i fizyczna nie były tak ważne w relacji rodzic-dziecko jak dziś
-dopiero w XVII i XVIII w. po raz pierwszy pojawiła się obecna koncepcja dzieciństwa
-zaczęto je przedstawiać jako dzieci zarówno w ubiorze jak i wyglądzie(szczególnie chłopcy)
-rewolucja przemysłowa spowodowała wzrost zapotrzebowania siły roboczej - rodzice niejednokrotnie byli zależni od zarobków dzieci, które już w wieku 6 lat wysyłane były do pracy w fabrykach, kopalniach
-w XIX w. przyjęte przez Parlament Brytyjski Ustawy Fabryczne stworzyły dzieciom lepsze warunki, dzieci w wieku od 9 do 13 lat nie mogły pracować więcej niż 48 godz. tygodniowo, a w wieku od 13-18 nie więcej niż 68 godz.
*dziecko jako ofiara
-w starożytnym Rzymie dzieci stanowiły własność ojca, który sprawował nad nimi władzę absolutną, ich wychowywanie, karanie, a nawet sprawa życia i śmierci były w jego rękach
-kary cielesne, wykorzystywanie seksualne, dzieciobójstwo, brak reakcji społeczeństwa
-surowe karanie dzieci było uzasadniane było moralnością religijną, w myśl purytańskiej doktryny grzechu pierworodnego, wszyscy jesteśmy poczęci i urodzeniu w duchu zła , a zadaniem rodziców i pedagogów jest poskromić zło tkwiące w dziecięcej duszy.
-podstawowym celem wychowania jest więc wykorzenienie zła i negatywnej natury, którą każde dziecko zostało obdarzone
*dziecko dziś:
-dawniej dzieci traktowane były przez pryzmat potrzeb społecznych i swych rodzin ich złe traktowanie było uzasadnione przez dominujące czynniki ekonomiczne, moralne i religijne, oparte na wymaganiach dorosłych
-dopiero w drugiej połowie XX wieku zaczęto formalnie chronić dzieci przez ustawodawstwo
-Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka 1989r. : stwierdza że dzieci mają prawa, wymienia prawa dzieci, stwierdza obowiązek wszystkich r4ządów do pilnowania przestrzegania tych praw
-deklaracja przyjęta przez Światowy Kongres Dzieci: wszystkie dzieci świata są niewinne, wrażliwe i zależne od dorosłych, są ciekawe, aktywne i pełne nadziei. Ich czas powinien być czasem radości i pokoju, zabawy, nauki i rozwoju. Ich przyszłość powinna być kształtowana w harmonii i współpracy, ich życie powinno dojrzewać wraz z poszerzaniem perspektyw i zdobywaniem nowych doświadczeń
- dzieci nie są jedynie dodatkiem do opiekunów, są odrębnymi jednostkami z własnymi prawami
14. Różnice w traktowaniu dzieci w perspektywie kulturowej.
kultura zachodnia - dziecko i matka trzymająca je na kolanach, oboje są sobą zajęci. Matka poprzez tulenie, uśmiech, kołysanie, śpiew, rozmowę stara się utrzymywać bardzo intensywny wzajemny kontakt emocjonalny i upewnia się, że jest w centrum uwagi dziecka
matki kalulijskie - dzieci nie są traktowane jako partnerzy we wzajemnych kontaktach. Matki trzymają dzieci na kolanach tak, że patrzą one na zewnątrz widzą innych z grupy społ. maka rzadko rozmawia z dzieckiem, inni do niego mówią, a ona odpowiada na pytania w jego imieniu, od samego początku dziecko zaangażowane jest w wymianę wieloosobową, przygotowywane do tego by uznawać wspólnotę społeczną za ważną całość
ludność Gusii - wszystko co matka robi z dzieckiem na ma celu unikanie lub tłumienie jakiegokolwiek pobudzenia. Kontakty mają uspokajać, a nie rozbawiać, niewiele kontaktów twarzą w twarz, działania są powolne i pozbawione emocji, najczęstszą reakcją matki na głos, czy spojrzenie dziecka jest odwrócenie wzroku. Spory nacisk kładzie się na trzymanie w ramionach i kontakt fizyczny nawet podczas snu
społeczeństwa zachodnie - przywiązanie uwagi do zabawy, matki często przyłączają się do niej, by rozwijać u dzieci zdolności poznawcze i umiejętność uczenia się
matki meksykańskie - zabawa nie odgrywa żadnej roli w rozwoju dziecka
matki japońskie - dzieciństwo to proces przebiegający od niezależności do uzależnienia. Noworodek jest odrębną jednostką, którą matka musi tak socjalizować by stała się zależna od innych członków grupy
15. Podaj różnice między kulturami indywidualistycznymi, a kolektywistycznymi.
Kultury indywidualistyczne to takie wspólnoty, w których liczy się przede wszystkim niezależność od innych i dlatego dzieci wychowywane są tak, by były samowystarczalne i pewne siebie
Kultury kolektywistyczne - wspólnoty, które akcentują wzajemne zależności między swymi przedstawicielami i które wychowują dzieci tak, by ceniły konformizm społeczny bardziej niż własne cele.
16. Omów wpływ przekonań dorosłych na ich zachowania wobec dzieci.
systemy przekonań funcjonują w ludzkich umysłach. stanowią one struktury pojęciowe i nie maja bezposredniego wplywu na dzieci. Wplywaja natomiast na zachowania doroslych wobec dzieci.Wplyw przekonan ma zatem charakter posredni, gdyz realizuje sie poprzez praktyki wych. to one odzdzialuja na zachowanie dziecka i tym samym na system przekonan, ktore one same wyksztalca
17. Omów wpływ czynników genetycznych na rozwój dziecka.
Każdy gen odpowiada za pewien określony aspekt cechy człowieka lub procesu rozwojowego za wzrost, wagę, poziom inteligencji itp. Pojawienie się określonych umiejętności lub zdolności t.j. pierwsze słowa lub osiągnięcie dojrzałości płciowej jest również wynikiem planu genetycznego. Niektóre geny odnoszą się do cech ogólnoludzkich, określają np., że każdy z nas będzie miał dwie nogi, dwie ręce i powodują, że rozwój przebiega w określonym porządku. Jednakże inne geny odnoszą się do tych aspektów rozwoju, które nas wyróżniają i czynią jednostkami niepowtarzalnymi, należą do nich: wygląd fizyczny, rysy psychiczne, tempo osiągania przez dziecko kolejnych kamieni milowych w rozwoju motorycznym.
Dziedziczenie cech fizycznych kontrolowane jest przez pojedynczy gen, predyspozycje psychiczne kształtowane są przy udziale kilku, a często bardzo wielu genów np. inteligencja.
18. Czynniki pozagenetyczne - teratogeny
Wirusy
Bakterie
Czynniki aktyniczne
Pasożyty
Substancje toksyczne
Konflikt serologiczny
Niedotlenienie
Niedożywienie
Skutki działania niektórych teratogenów:
rodzaj teratogenu |
|
uszkodzenia płodu |
leki |
thalidomin - (zmniejsza nudności u ciężarnych) |
ubytki fragmentów palców rąk i nóg, a niekiedy całych kończyn |
|
niektóre leki obniżające krzepliwość krwi |
wady wrodzone, wylew krwi do mózgu w późnej ciąży |
|
środki antykoncepcyjne |
zajście w ciąże z wkładką domaciczną zwiększa ryzyko poronienia, progesteron (stosowany u kobiet z nawykowymi lub zagrażającymi poronieniami) może powodować maskulinizację płodów żeńskich |
używki |
narkotyki |
kokaina - uszkadza układ krwionośny i nerwowy, prowadzi do wcześniactwa, martwych urodzeń, poronień, wad części twarzowej czaszki, zaburzeń zachowania |
|
papierosy |
zwiększają prawdopodobieństwo poronień oraz przedwczesnych porodów, wpływają na zmniejszenie wagi noworodków, rzadko przyczyna samoistnych zgonów noworodków |
|
alkohol |
wpływa głównie na rozwój dziecka - może hamować rozwój wewnątrzmaciczny i pourodzeniowy, wywołuje wady części twarzowej czaszki, opóźnienie umysłowe, zaburzenia uczenia się |
promieniowanie |
promieniowanie rentgenowskie |
w bardzo małym stopniu zwiększa ryzyko wystąpienia u dziecka białaczki. Zupełnie nieszkodliwe są: prześwietlenie zębów, przejście przez bramkę wykrywającą metalowe przedmiotu na lotnisku, prześwietlenie złamania (należy jednak stosować ołowiane osłony na fragmenty ciała, które nie muszą być naświetlone) |
Infekcje. Infekcje bardzo rzadko powodują uszkodzenia płodu, a większość kobiet jest uodporniona na choroby zakaźne na długo przed zajściem w ciążę, dzięki dobroczynnemu działaniu szczepień ochronnych. Jeśli jednak zakażenia już wystąpi, jego skutki mogą być bardzo poważne. Oto przykładowe wady płodu, powstałe w wyniku infekcji płodu chorobą zakaźną:
rodzaj infekcji |
sposób zakażenia płodu |
uszkodzenia płodu |
jak przeciwdziałać zakażeniu płodu |
ospa wietrzna, półpasiec |
przenika przez łożysko, zakażenie możliwe nawet do 5 dni po porodzie |
brak kończyn, porażenia, opóźnienia rozwoju umysłowego |
szczepionka, zmniejszająca ryzyko wystąpienia choroby ciężarnej i płodu |
cytomegalia (CMV) |
przenika przez łożysko, zakażenie następuje przez karmienie piersią |
bardzo rzadkie uszkodzenia wzroku, wątroby |
rygorystyczne przestrzeganie higieny osobistej |
wirus opryszczki (HSV) |
podczas porodu, z pokarmem matki |
wady układu nerwowego, często zgon dziecka |
wykonanie cesarskiego cięcia |
zespół nabytego braku odporności (HIV) |
podczas porodu, z pokarmem matki (tylko 30% ryzyka zarażenia) |
obniżenie odporności organizmu, co powoduje wystąpienie innych zakażeń |
wykonanie cięcia cesarskiego |
różyczka |
przenika przez łożysko (różny stopień ryzyka, w zależności od czasu, w którym doszło do zakażenia: przed 12. tygodniem - 80%, między 12. a 16. tygodniem - 50%, po 16. tygodniu - mało prawdopodobne) |
ślepota, zaćma, opóźnienie rozwoju umysłowego, wady serca i mózgu, głuchota |
szczepienia profilaktyczne przed zajściem w ciążę |
kiła |
przenika przez łożysko |
posocznica, nasilone zmiany narządów wewnętrznych, najczęściej prowadzi do śmierci płodu |
unikanie przypadkowych kontaktów płciowych przed zajściem w ciążę i w jej trakcie |
toksoplazmoza |
przenika przez łożysko (średnio 60% ryzyka, choć prawdopodobieństwo to uzależnione jest od czasu zakażenia) |
wady mózgu i zaburzenia rozwoju |
ponieważ powoduje ją pasożyt często przenoszony przez koty, należy zachować maksimum higieny w kontakcie ze zwierzęciem np. podczas sprzątania odchodów, przygotowania posiłków, w wypadku gdy doszło do zakażenia stosuje się leczenie antybiotykami |
zakażenia układu moczowo-płciowego |
przenika przez łożysko, możliwe zakażenie podczas porodu |
może prowadzić do przedwczesnego porodu, a nawet do poronienia, czasem wywołuje śmiertelne dla płodu zapalenie płuc |
leczenie antybiotykami, cesarskie cięcie |
19. Scharakteryzuj poszczególne stadia rozwoju prenatalnego.
1) stadium tworzenia listków zarodkowych - trwa ok 2 tyg. od zapłodnienia do momentu zagnieżdżenia się jaja w ściance macicy; pojedyncza komórka , która stanowi nowe życie dzieli się na dwie potem znów na dwie itd. proces pomnażania odbywa się z niezwykłą szybkością, by w ten sposób przekształcić pierwotnie jedną komórkę w złożony, żywy organizm.
Pod koniec tego okresu grupy komórek zaczynają przyjmować role, które później będą pełnić jako części ciała, formując się w narządy, kończyny i układy fizjologiczne.
2) stadium embrionalne (organogenezy) - trwa ok 6 tyg tworzy się coraz więcej komórek, każda z nich pełni określoną funkcję. Powstaje rdzeń kręgowy, główne narządy zmysłów, kończyn górnych i dolnych oraz zaczątki serca i mózgu. Pojawiają się palce rąk i stóp, usta, język i powieki. Pod koniec tego okresu embrion ma zaledwie ok 2,5cm długości, ale z wyglądu staje się powoli rozpoznawalnym organizmem ludzkim. Głowa stanowi o wiele większą część niż w późniejszym okresie. Narządy przyjęły różne funkcje: serce potrafi bić, żołądek produkuje soki trawienne, nerki filtrują krew. Organizm jest bardzo podatny na uszkodzenia mogące wyniknąć z dziłania czynników zewnętrznych.
3) stadium płodowe - trwa 7 m-cy i charakteryzuje się ogromnym przyrostem długości (od ok2,5 cm do ok 55 cm) i wagi (od ok 100g do 3,5kg)
Rozwój w tym okresie polega na rozroście i usprawnianiu części ciała i organów, które powstały w 2 początkowych m-cach życia, od ok 16 tyg matka zaczyna odczuwać ruchy.
Zaczynają powstawać kości, pojawiają się włosy, oczy, uszy i kubki smakowe osiągają stan pełnej funkcjonalności
ok 28 tyg życia płodowego układ nerwowy, krążenia i oddechowy są w pełni gotowe do podtrzymania samodzielnego życia
20. Przedstaw wpływ porodu i jego skutki psychologiczne w rozwoju dziecka.
Podczas porodu wazne jest:
-miejsce w jakim odbywa się poród
-obecni przy nim ludzie
-pomoc udzielana matce
-obchodzenie się z dzieckiem zaraz po porodzie
-stopnień w jakim poród może przeszkodzić matce w innych aspektach życia
W naszej kulturze:
-poród w szpitalu a nie w domu
-obecność ojca przy porodzie
-środki znieczulające podczas porodu
-cesarskie cięcie a poród naturalny
-techniki obchodzenia się z matką i dzieckiem
Powikłania okołoporodowe:
Niedotlenienie - mózg pozbawiony jest stałych dostaw tlenu z powodu przedłużania się procesu porodowego, komórki mogą ulec trwałemu uszkodzeniu. Doprowadza to do upośledzenia, jak porażenie mózgowe, opóźnienie umysłowe, padaczka lub inne deficyty poznawcze
Skala Apgar - miara kondycji noworodka; uzyskuje się ją ze skal szacunkowych do oceny różnych podstawowych funkcji życiowych
Wcześniaki - poród przed 28 tyg ciąży, niska waga urodzeniowa
21. W jaki sposób noworodek kontaktuje się ze światem zewnętrznym? str 87
-Technika preferencji - niemowlęta potrafią badać otoczenie za pomocą wzroku. Aktywnie poszukują najważniejszych wg nich cech. Dzieci już w tym wieku mają określone preferencje wzrokowe np. wzorzyste powierzchnie, konkretne przedmioty, a nie dwuwymiarowe obrazy, przedmioty ruchome, a nie statyczne, kontury silnie skontrastowane
-Technika przyzwyczajania - gdy dziecko kilkukrotnie widzi dany obraz, przyzwyczaja się do niego
-Technika ssania a nie odżywczego - to jak silnie i jak długo ssą wskazuje na to, które z bodźców odpowiadają ich preferencjom
-Pomiar tętna i oddechu - zmieniają się w zależności od zainteresowania określonym cechom otoczenia
22. Omów przebieg rozwoju ruchowego w okresie wczesnego dzieciństwa.
1 miesiąc
przyjmuje ułożenie płodowe ze zgiętymi kończynami, energicznie zgina i prostuje kończyny
leżąc na brzuszku potrafi podnieść na krótko główkę
unoszone do pozycji siedzącej nie utrzyma główki prosto, opada ona do tyłu
na silne bodźce dźwiękowe lub świetlne reaguje gwałtownym rozrzuceniem rączek i rozprostowaniem paluszków
2 miesiąc
opanowuje ruchy mięśni szyi, tułowia i barków, leżąc na brzuszku unosi główkę na ok. 10 s.
lekko się uśmiecha
3 miesiąc
leżąc na brzuszku potrafi utrzymać uniesioną główkę na ok. 1 min.
podniesione do pozycji siedzącej nieco lepiej utrzymuje główkę
próbuje trzymać i poruszać daną mu do ręki grzechotką
4 miesiąc
opiera się na przedramionach
pewnie i na długo unosi głowę i klatkę piersiową
bawi się rączkami
celowo wyciąga jedną lub obie rączki do grzechotki
5 miesiąc
obraca się z pleców na boki
opiera się na dłoniach
trzymane za ręce unosi się do postawy siedzącej
sięga po przedmioty, trąca je
6 miesiąc
próbuje samodzielnie siedzieć,
w pozycji siedzącej kontroluje proste trzymanie głowy, ale nie potrafi jeszcze samo przejść z pozycji leżącej do siedzenia
przekręca się z brzucha na plecy i odwrotnie
przekłada małe przedmioty z ręki do ręki
7 miesiąc
potrafi już samodzielnie usiąść i siedzi bez podtrzymywania
bawi się nóżkami
podtrzymywane pod paszkami podskakuje z radością, „sprężynuje”
potrafi jednocześnie trzymać przedmioty w dwóch rączkach, trzymany przedmiot precyzyjnie obraca
8 miesiąc
gdy traci równowagę w pozycji siedzącej podpiera się rączką
9 miesiąc
próbuje pełzać lub raczkuje
stoi trzymane za rączki
celowo upuszcza przedmioty, wyjmuje mniejsze naczynia z większych i wkłada je z powrotem
10 miesiąc
samo siada z wyprostowanymi nogami i plecami
próbuje wspinać się po meblach i przytrzymując się ich stoi
postępy w koordynacji rąk
11 miesiąc
chodzi bokiem przytrzymując się mebli, a trzymane za rączki chodzi także w przód
potrafi precyzyjnie i pewnie chwycić drobny przedmiot
je herbatniki i zaczyna pić z kubeczka
12 miesiąc
stawia pierwsze samodzielne, choć jeszcze niepewne kroki
23. Na czym polega istota związków międzyludzkich?
wnioski na temat relacji międzyludzkich można wysuwać jedynie na podstawie obserwacji; to co możemy zaobserwować to interakcje między ludźmi: dotykanie się, całowanie, rozmawianie, krzyczenie, bicie... Dopiero utrzymujące się przez dłuższy czas jakiegoś typu relacje dają podstawy do wnioskowania o charakterze istniejącego związku - to całokształt zachowań a nie pojedyncze epizody pozwalają wnioskować na temat rodzaju związku.
kontakty - „tu i teraz”
charakter relacji - zakłada istnienie stałości zachowań przez określony czas
każdy związek ma unikatowe cechy charakterystyczne, których nie znajdziemy w innych związkach
chcąc w pełni zrozumieć istotę związku należy uwzględnić:
indywidualne procesy fizjologiczne
funkcjonowanie społeczne
grupę/ rodzinę stanowiącą najbliższy kontekst związku
indywidualność każdej osoby pozostającej w związku
środowisko fizyczne i otoczenie kulturowe stanowiące tło związku
WAŻNE JEST UZNANIE, ŻE SĄ TO ODRĘBNE I JEDNAKOWO WAŻNE POZIOMY
związek to zjawisko obustronne
związki nie funkcjonują w izolacji od pozostałych relacji - każdy związek łączy się z innym związkiem, np. to, co dzieje się między małżonkami rzutuje na ich kontakty z dziećmi
24. Wyjaśnij, co to jest teoria systemowa i na jakich zasadach się opiera.
TEORIA SYSTEMOWA to szczególny rodzaj opisu takich instytucji, jak rodziny. Są one postrzegane zarówno jako całość, jak również jako zbiór podsystemów, które w razie potrzeby można traktować jako odrębne jednostki. Zasady:
CAŁOŚCIOWOŚĆ - system to zorganizowana całość, większa niż jej poszczególne części; nie można poznać jej właściwości badając jedynie poszczególne części
W odniesieniu do rodziny: nie można uważać za sumę poszczególnych jej członków, ani ich wzajemnych relacji - rodzina ma własne właściwości - spójność, atmosf. emocjonalna
INTEGRALNOŚĆ PODSYSTEMÓW - złożone systemy składają się z podsystemów, które są ze sobą powiązane - każdy taki związek może zostać uznany za podsystem i też podlegać badaniu
W odniesieniu do rodziny: za systemy mogą być uważane nie tylko relacje między członkami, ale także relacje między ich relacjami (np. powiązania związku męża i żony ze związkiem matki i dziecka mogą stanowić odrębny problem badań)
CYRKULARNOŚĆ WPŁYWÓW - wszystkie komponenty w obrębie systemu są od siebie zależne, wpływ jednego komponentu na inny cechuje pełna wzajemność
W odniesieniu do rodziny: np. zachowanie dziecka oddziałuje na zachowanie obojga rodziców; relacje między ojcem i matką oddziałują na istotę działań rodzicielskich
STABILNOŚĆ I ZMIANA - systemy takie, jak rodziny mają charakter otwarty, tj pozostają pod wpływem czynników zewn. zmiany w obrębie jednego komponentu pociągają za sobą zmiany w pozostałych komponentach
25. Opisz funkcjonowanie rodziny jako systemu.
I WZAJEMNOŚĆ RELACJI (co dzieje się gdy jeden podsystem wpływa na pozostałe podsystemy?)
jakość związku rodziców a zdolności przystosowawcze dziecka
dobre pożycie małżeńskie przekłada się na dobre relacje rodzic-dziecko
kiedy rodzicom nie układa się razem, relacje z dzieckiem mogą ulec pogorszeniu a w wyniku nie ma optymalnych warunków do rozwoju
cechy charakteru dziecka ujawniające się tuż po urodzeniu mają wpływ na sposób, w jaki rodzice się nim zajmą, a także na ich pożycie małżeńskie (np. opiece nad dzieckiem upośledzonym towarzyszy napięcie, które może negatywnie wpływać na relacje m-dzy małżonkami, co w konsekwencji przyczynia się do powstania warunków niekorzystnych dla prawidłowego rozw. dziecka)
zależność pomiędzy relacjami małżonków a relacjami między rodzeństwem
im większe wrogie nastawienie małż. do siebie, tym większe prawdopodobieństwo współzawodnictwa i konfliktów między dziećmi - wrogość może wynikać z pójścia przykładem rodziców, zmiany ich podejścia do dzieci, wytworzenia w rodzinie atmosfery napięcia
konflikt między rodzeństwem jest źródłem napięcia w związku rodziców z powodu różnic co do radzenia sobie sytuacją
wpływ na całą rodzinę może wywrzeć sytuacja, która dotyczy pocz. Tylko jednego czł. Rodziny, np. utrata pracy przez ojca - zmiana wzajemnych stosunków i zachwianie równowagi w rodzinie [badania nad skutkami Wielkiego Kryzysu w USA w latach 30. XX wieku - obowiązek utrzymania rodziny spadł na kobiety, nastoletnie dzieci musiały zarabiać (chłopcy) lub wykonywać domowe obowiązki (dziewczęta)]
Teoria syst. pokazuje, że jakakolwiek zmiana - zgon, choroba, bezrobocie, wyjazd na studia itp. - powoduje zachwianie równowagi systemu i skłania do podjęcia nowych ról, form wzajemnych relacji i wzorców.
26. W jaki sposób typ rodziny wpływa na rozwój dziecka?
PRACA ZWODOWA MATKI
przy sprzyjających warunkach dzieci matek pracujących mogą mieć korzystniejsze warunki rozwoju niż dzieci matek niepracujących, a dzieje się tak za sprawą szerszych kontaktów z dorosłymi w placówkach opieki dziennej
w przypadku bardzo małych dzieci 24-godzinna opieka matki wcale nie jest warunkiem koniecznym do prawidłowego rozwoju
SAMOTNE RODZICIELSTWO
dzieci wychowujące się z jednym rodzicem wypadają gorzej w zestawieniu z rówieśnikami mającymi oboje rodziców pod względem przystosowania emocjonalnego, kompetencji społecznych samowiedzy, osiągnięć edukacyjnych
Powody:
niedostatek materialny
powód samotnego rodzicielstwa (dzieci wdów radzą sobie lepiej niż dzieci rozwódek)
wiek matki (nastolatki są nierzadko mniej kompetentne jako matki)
ilość czasu spędzonego z niemieszkającym razem ojcem lub innym opiekunem
wsparcie społ. na jakie może liczyć matka
zdolność matki do radzenia sobie ze stresem
MĘŻCZYŹNI JAKO GŁÓWNI RODZICE
osiągnięcia rozwojowe dzieci nie zależą od płci głównego opiekuna, a od rodzaju relacji w konkretnym związku (badania i obserwacje dowodzą, że mężczyźni są tak samo zdolni do okazywania ciepła i wrażliwości jak kobiety)
PARY HOMOSEKSUALNE JAKO RODZICE
opinia, że dziecko do zdrowego rozwoju potrzebuje rodziców obu płci, nie znajduje potwierdzenia w badaniach (Golombok, 2000):
dzieci wychowywane przez pary lesbijskie lub gejowskie nie wykazują żadnych różnic w żadnym aspekcie społecznego, emocjonalnego i intelektualnego, w porównaniu do dzieci wyrastających w rodzinach heteroseksualnych
pary lesbijskie i gejowskie są tak samo zdolne do rodzicielstwa, ciepłe i zorientowane na dziecko, co pary heteroseksualne, a niekiedy nawet bardziej, co wynika ze sceptycznego nastawienia środowiska
27. Omów skutki rozwodu w rozwoju dziecka.
rozwód to przewlekły proces, który będzie rzutował na dzieci przez wiele lat, ponieważ to, w jaki sposób dzieci reagują na to wydarzenie, zmienia się w czasie
w miesiącach następujących bezpośrednio po rozwodzie u dzieci pojawiają się problemy, a jakie, to już zależy od wieku dziecka - różnice mają charakter jakościowy
u dzieci rodziców rozwiedzionych dwu- lub trzykrotnie częściej dochodzi do wyraźnych kłopotów z przystosowaniem - dotyczy to jednak mniejszości
na dłuższą metę u dzieci obserwuje się znaczną odporność i zdolność do przystosowania się do nowych okoliczności rodzinnych (problemy mogą powrócić w okresie dojrzewania)
na proces dostosowania się ma wpływ wiele czynników( nic więc dziwnego że jest tak duże zróżnicowanie reakcji dzieci na rozwód):
wiek dziecka
jego płeć
poprzednie kontakty z każdym z rodziców
podział obowiązków związanych z opieką nad dziećmi po rozwodzie
jakość życia z jednym rodzicem
ponowny związek rodzica
badania (Chase-Lonsdale, Cherlin, Kiernan,1995; O'Connor i in. 1999) wykazały, że w okresie dorosłości dzieci rozwiedzionych rodziców częściej niż inne doświadczają problemów psychicznych, jak depresja, i same częściej się rozwodzą
28. Przedstaw istotę i funkcje przywiązania.
PRZYWIĄZANIE - długotrwały i emocjonalny związek z konkretną osobą
Cechy:
selektywność - skupianie się na konkretnej osobie, która wywołuje zachowania przywiązania w sposób i w zakresie nie spotykanym w relacjach z inną osobą
poszukiwanie fizycznej bliskości - staranie się o utrzymanie bliskości z obiektem przywiązania
komfort i bezpieczeństwo - wynikające z osiągnięcia bliskości
lęk separacyjny - pojawia się, gdy więź zostaje zerwana i niemożliwe jest uzyskanie bliskości
Funkcje:
biologiczna - zwiększenie szansy na przeżycie
psychologiczna - zapewnienie sobie bezpieczeństwa
przywiązanie ma za zadanie utrzymać stabilny stan bliskości z rodzicem
29. Jakimi cechami charakteryzuje się przywiązanie?
Więź ta charakteryzuje się następującymi cechami:
Selektywność- tj. skupianie się na konkretnej osobie, która wywołuje zachowania przywiązania w sposób i w zakresie nie spotykanym w relacjach z inna osobą.
Poszukiwanie fizycznej bliskości- co polega na staraniu się o utrzymanie bliskości z obiektem przywiązania.
Komfort i bezpieczeństwo-wynikające z osiągnięcia bliskości.
Lek separacyjny- pojawiający się, gdy więź zostaje zerwana i niemożliwe jest uzyskanie bliskości.
30. scharakteryzuj różne typy przywiązania.
Typ przywiązania |
Zachowanie w „sytuacji obcości” |
|
|
31. ???
32. Omów wpływ relacji rówieśniczych na rozwój.
Nawet najmłodsze niemowlęta interesują się innymi niemowlętami, choć początkowo nie wyraża się to niczym innym jak wpatrywaniem się, dotykaniem. Już bardzo wczesne relacje staja się bardziej wyrafinowane, zwłaszcza gdy dzieci uczą się bawić razem, a nie obok siebie. Dzięki temu Pojawia się współpraca i wzajemność w zabawie, a dzieci zaczynają być wybredne w kwestii doboru partnerów. Od około 3 r. ż. Chłopcy wola się bawić z chłopcami, a dziewczynki z dziewczynkami- można to obserwować przez cały okres dzieciństwa.
Przyjaźń staje się czymś bardzo ważnym i cenionym, a dzieci zaczynają wiązać się z tym kogo lubią i cenią, i czyjego towarzystwa w sposób czynny szukają . Korzyści z relacji z rówieśnikami polegają na tym, ze starannie dobrane dzieci mogą stać się silnie wpływowym elementem codziennego życia dziecka.
Podstawowym zadaniem dzieciństwa jest ustanowienie tożsamości „Kim jestem?”. Poczucie ja tworzy się przede wszystkim w kontekście relacji- na początku z rodzicami, później w coraz większym stopniu z rówieśnikami. Od lat przedszkolnych aż po koniec okresu dojrzewania to, co dzieci myślą i w jaki sposób się odnoszą do siebie na nawzajem ma ogromne znaczenie.
W grupie rówieśniczej dziecko odkrywa, jaką role społeczna najlepiej przyjąć- przywódcy czy poplecznika, tyrana czy ofiary, klowna czy jakąkolwiek z wielu możliwych tożsamości, które grupa całkiem naturalnie nakłada na swoich członków. Fakt, że dziecko należy do grupy oznacza, ze jego poczucie JA zawiera pewne normy wyglądu i zachowania oraz wartości moralne. Grupy dziecięce zwykle przyjmują pewne procedury i zwyczaje, których członkowie musza się trzymać.
Wpływ rówieśników na rozwój intelektualny dzieci jest również godny uwagi. Badania nad współpraca rówieśniczą wskazują na to, że niewiele wiedzące dzieci, zmagające się z jakimś problemem w zespole szybciej dochodzą do rozwiązania, niż dzieci pracujące indywidualnie. Dotyczy to rozwoju umiejętności z różnych dziedzin: matematyki, fizyka, komponowanie muzyki; i odnosi się do szerokiego przedziału wiekowego oraz zakresu zdolności. Poprzez czynna dyskusje i wymianę myśli oraz dzielenie się własnymi częściowymi i niepełnymi próbami patrzenia na problem, dojdą one do rozwiązania , do którego działając oddzielnie nie doszłyby. Potrzeba wspólnego działania z kimś, kto ma inny pogląd na dany problem, zmusza dzieci do weryfikowania własnych pomysłów.
Współpraca z rówieśnikami może stymulować zarówno rozwój poznawczy, jak i społeczny.
33. co to jest status w grupie rówieśniczej i jak można i jak można go mierzyć?
Status w grupie rówieśniczej to pozycja jednostki w grupie (popularność) Mierzy się go technikami socjometrycznymi (narzędzia oceniające status społeczny dzieci) mogą przybierać rozmaite formy lecz wszystkie przeznaczone sa do wyznaczania ilościowego wskaźnika pozycji jednostki w grupie
By określić popularność daje się dzieciom na przykład listę z imionami uczniów zdanej grupy i zadaje się pytania''z kim chciałbyś się bawić?'', `'z kim nie chciałbyś się bawić?''
Pięć typów statusu socjometrycznego
-dz .popularne
-dz. odrzucone
-dz. lekcewazone
-dz. kontrowersyjne
-dz. przeciętne
34. Wyjaśnij różnice pomiędzy ekstrrnalizacyjnymi i internalizacyjnymi zaburzeniami u dzieci
ekstrnalizacja obejmuje takie cechy:
-wrogość w stosunkach miedzy ludzkich
-brak panowania nad impulsami
-zachowania destrukcyjne
-działania przestępcze
takie dzieci podejmują szereg brutalnych antyspołecznych zachowań, tyranizują innych, maja trudności przystosowawcze w szkole (słabe wyniki w nauce rezygnacja dalszej edukacji) w okresie dorosłości nadal obserwuje się u nich oznaki uzewnętrzniania problemów w stopniu patologicznym
Internalizacja obejmuje takie cechy:
-niepokój
-samotność
-depresja
-lękliwość
Dzieci posiadajace te cechy latwo staja się ofiarami i wyrastaja na osoby wyilozowane spolecznie,utrzymujace niewielkie kontakty z innymi, posiadajace ograniczone mozliwosci nawiazywania relacji
35. Co to są emocje i jakie są ich funkcje?
Emocja są to subiektywne reakcje na istotne wydarzenia charakteryzowane poprzez zmiany fizjologiczne oraz zmiany na poziomie doświadczenia i widocznego dla innych zachowania
Emocje nie są zakłóceniami w systemie a pełnia pożyteczna role np. lek przed nieznajomym ujawnia się w drugiej połowie 1 z.R., przyjazne gesty ze strony nieznajomego wywołują reakcje łękowa i pobudzenie. Taka reakcja emocjonalna jest użyteczna, wiąże się z reakcjami adaptacyjnymi, takimi jak opr., wycofanie i ucieczka do rodzica. Ponadto płacz dziecka pełni funkcje komunikacyjne(alarmuje matkę); za pomocą reakcji i sygnałów emocji dzieci informuja innych o swoich potrzebach i wymaganiach. Wzorzec leku zapewnia, ze dziecko nie oddala się z byle, kim. Reakcje te maja wiec istotne znaczenie dla przeżycia
Wszystkie emocje pełnia użyteczne, wewnętrzne i interpersonalne funkcje regulacyjne
36. Omów funkcje reguł ekspresji emocji
(reguły ekspresji emocji- odnoszą się do norm kulturowych dotyczących wyrażania emocji-zarówno ich rodzaju, jak i okoliczności, w jakich można je okazać)
Opisują zwyczaje rządzące jawnymi wyrazami emocji w danej grupie spolecznej-kulturze, rodzinie czy grupie rówieśniczej,
-umożliwiają dzięki temu przewidywanie ludzkich reakcji
-ułatwia komunikacje miedzy członkami grupy (wszyscy wiedza, co oznacza dane okazanie uczuć)
-dzięki się regułom dzieci od wiedza od najmłodszych lat, jakie zachowanie emocjonalne przystoi w danej sytuacji a jakie nie, (np. okaz zadowolenie, gdy otrzymujesz prezent, nawet, jeśli ci się on nie podoba)
4 kategorie reguł ekspresji emocji:
Minimalizacja- intensywność okazywanych emocji jest zredukowana w porównaniu z prawdziwymi emocjami
Maksymalizacja- reakcja za bardzo pozytywna w stosunku do prawdziwych odczuć
Maskowanie- zachowanie neutralne- pokerowa twarz
Substytucja - gdy oczekuje się od jednostki by zastąpiła jedne emocje inymi, pozytywnymi.
37.Przedstaw proces rozwoju emocji w wyniku dojrzewania i socjalizacji
-nowe emocje pojawiają się w 2 i 3 r.z. - Dziecko zaczyna dawać np. oznaki poczucia winy, dumy, wstydu i zażenowania. Dochodzi do łączenia emocji (np.zlosc i lek)
-emocje ujawniają się w coraz subtelniejszy sposób-dziecko uczy się panować nad swym zachowaniem i reagować w sposób społecznie akceptowany
-wraz z pojawieniem się słow., dziecko uczy się nazywać emocje i mogą na ich temat rozmawiać. Pokazują innym to, co czują i mogą słuchać innych ludzi opowiadających o swoich przeżyciach
-wraz z wiekiem dzieci nie tylko doświadczają emocji, ale coraz częściej o nich myślą
-najpóźniej w wieku 6 lat dzieci posiadają zdolność pojmowania stanów emocjonalnych innych osob-stawiaja hipotez na temat przyczyn pojawiania się emocji
38. Omów cechy charakterystyczne emocjonalności dziecka w okresie poniemowlęcym
-potrafią interpretować stany emocjonalne innych, pojawia się empatia i działania prospołeczne
-pojawiają się uczucia złożone jak zazdrość, duma, wstyd, poczucie winy wraz z rozwojem własnego ja
-procesy pobudzenia nadal dominują nad procesami hamowania
-uczucia są żywe zmienne, szybko przechodzą w przeciwstawne
39. Omów etapy dłużej trwającej rozłąki małego dziecka z matka
U dzieci powyżej 5 m-ca życia reakcja na dłuższą rozłąkę z matką jest zdecydowanie bardziej niekorzystna. Można w niej wyróżnić trzy fazy.
-faza protestu, dziecko PŁACZE, KRZYCZY, SZUKA MATKI, odpycha osobę usiłującą odwrócić jego uwagę.
-faza rozpaczy, dziecko przestaje wzywać matkę, poszukiwać jej. Pozornie jest to korzystne zachowanie, ale w rzeczywistości dziecko nadal przeżywa rozstanie.
-faza zobojętnienia określanej jako faza oddzielenia, izolacji, dzieci zachowują się różnie. Niektóre szukają oparcia w innej osobie, inne coraz bardziej WYCOFUJĄ SIĘ Z KONTAKTÓW Z LUDŹMI, COFAJĄ SIĘ W ROZWOJU... Okazują więcej zainteresowania PRZEDMIOTAMI NIŻ LUDŹMI. OBNIŻA SIĘ ICH ODPORNOŚĆ. Rozłąka, która doprowadziła do fazy trzeciej, może niekorzystnie odbić się na dalszym rozwoju dziecka.
40. Podstawy biologiczne i społ. emocji: ???
41Czym są kompetencje emocjonalne?
Kompetencje emocjonalne-zdolnosc dziecka do radzenia sobie z własnymi emocjami oraz do rozpoznawania i reagowania na emocje innych ludzi
Podstawowe składniki kompetencji emocjonalnej, każdy odnosi się do innych umiejętności jakie dziecko musi nabywać w drodze do dojrzałości:
1. świadomość własnego stanu emocjonalnego
2. zdolność dostrzegania cudzych emocji
3. zdolność używania słownicta związanego z emocjami powszechnie stosowanego w danej kulturze
4. zdolność do współczującego zaangażowania w cudze doświadczenia emocjonalne
5. umiejętność zdawania sobie sprawy ze wewnetrzne stany emocjonalne nie musza korespondować z ich zewnętrznymi oznakami zarówno u siebie jak i u innych
6. zdolność adaptacyjnego radzenia sobie z przykrymi i nieprzyjemnymi emocjami
7. świadomość ze rodzaj relacji określa się w dużej mierze na podstawie sposobu komunikowania emocji i wzajemności emocji w związku
8. zdolność do samoskutecznosci emocjonalnej tj.poczucie kontroli i akceptacja własnych stanów emocjonalnych
42. Główne strategie autoregulacji emocji
strategia |
Zachowanie |
Moment pojawienia się |
Przekierownie uwagi |
Odwrócenie wzroku od źródła pobudzenia emocjonalnego |
Ok. 3 m-ca |
samouspokojenie |
Ssanie palca, kręcenie loków, kołysanie się |
1 rż |
Poszukiwanie dorosłego |
Uczepienie się, podążania za, przywoływanie i inne zachowania przywiązaniowe mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa |
2 ga połowa 1 rż |
Użycie tzw. przedmiotów przejściowych |
Przytulanie maskotek, szmatek lub innych przedmiotów nieożywionych |
2 połowa 1 rż |
Fizyczne unikanie |
Uciekanie sytuacji trudnych emocjonalnie |
Początek 2 rż |
Zabawa na niby |
Wyrażanie róznych emocji z poczuciem bezpieczeństwa w zabawie na niby |
2 i 3 rż |
Kontrola werbalna |
Rozmowy na temat emocji z innymi, myślenie o nich |
Okres przedszkolny |
Tłumienie odczuć emocjonalnych |
Rozmyślne oddzielanie myśli od źródła niepokoju |
Okres przedszkolny |
Konceptualizacja emocji |
Refleksja nad doświadczeniami emocjonalnymi i werbalizowaniu myśli w sposób abstakcyjny |
Środkowe dzieciństwo |
Dystansowanie się poznawcze |
Świadomość tego w jaki sposób powstają emocje i jak nad nimi panować |
Środkowe dzieciństwo |
43. Przedstaw podstawowe cechy teorii Piageta
Inteligencja nie zaczyna się od dość wyszukanych procesów umysłowych, jakie to słowo prowadzi na myśl, ale od prymitywnych wzorców zachowań odruchowych, obecnych od narodzin. Jednakże wzorce te można modyfikować, będą się one łączy, zmieniać, stawać się bardziej rozbudowane na skutek kontaktu z przedmiotami świata zewnętrznego.
Wiedza jest konstruowana w wyniku wzajemnych oddziaływań dziecka i środowiska. Nie jest ani zorganizowana w sposób wrodzony, ani jest po prostu dostarczana przez środowisko, lecz powstaje w wyniku alternatywnego badania przez dziecko najpierw przedmiotów i potem pojęć. Przyswajanie wiedzy oparte jest na działaniu a nie biernym gromadzeniu informacji.
Rozwój inteligencji należy rozumieć jako proces precyzyjnej i złożonej adaptacji do środowiska. Wszystkie organizmy biologiczne z powodzeniem dążą do dostosowania się do środowiska i osiągają to poprzez bliźniacze procesy asymilacji i akomodacji.
Za każdym razem gdy dziecko zdobędzie nowe doświadczenia nie pasujące do jego dotychczasowej struktury umysłowej, wpada w stan braku równowagi. Pchane przez ciekawość dzieci często mają do czynienia z takimi doświadczeniami i są zmuszane do ich ogarnięcia, tj. szukają równowagi. To zdaniem Piageta jest główną siła sprawczą rozwoju intelektualnego. Dochodzi jednak do tego rozwoju, tylko wtedy, gdy napotkane wydarzenie nie jest zbyt rozbieżne z tym, co dziecko już zna.
44. Przedstaw stadia rozwoju poznawczego wg. Piageta
1) Stadium sensoryczno- motoryczne( od urodzenia do 2 lat)
2) Stadium przedoperacyjne( od2-7 lat)
3) Stadium operacji konkretnych( od 7-11 lat)
4) Stadium operacji formalnych( od11)
45. Podaj cechy stadium sensoryczno-motorycznego w rozwoju poznawczym dziecka
Od sztywnych do elastycznych wzorców czynności- dziecko rodzi się ze spora liczbą reakcji, które od samego początku umożliwiają im ejście w kontakt z otoczeniem. Początkowo pozwalają one radzić sobie tylko z niewielkim zakresem określonych bodźców. Jednak z wiekiem sztywność tych zasad ulega uelastycznieniu, gdyż iecko stopniowo staje się zdolne do prezentowania tych samych zachowań w reakcji na coraz większą liczbę bodźców.
Od pojedynczych do skoordynowanych wzorców czynności- początkowo przedmioty służą, patrzeniu na nie, chwytaniu i ssaniu. Później dziecko uczy się, że jednocześnie w sposób skoordynowany na tym samym przedmiocie można dokonywać całej serii róznych działań.
Od zachowania reaktywnego do intencjonalnego- od urodzenia oddziaływanie dziecka na środowisko ma charakter przypadkowy. Kiedy dziecko uderza rączką w sznurek z grzechotkami zawieszonymi nad jego łóżeczkiem początkowo nie jest świadome związku pomiędzy swoim działaniem a jego skutkiem, dlatego nie podejmuje żądnych rozmyślnych prób jego powtórzeń. Później dziecko zamierza planowac swoje działania, które staja się bardziej świadome i dojrzałe.
Od zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych- pod koniec tego okresu pojawiają się oznaki procesów umysłowych. Początkowo brak jest sygnałów, by dziecko korzystało jakichkolwiek wyobrażeń, symboli i myśl. Większość dzieci w 1roku życia nie widzi związku pomiędzy dwoma przedmiotami zabawką a kijem. Dopiero pod koniec 2 dzieci uświadamiają sobie, że kij można użyć do przysunięcia zabawki.
Stałość przedmiotu- uświadomienie sobie, że przedmioty są bytami niezależnymi, które nie przestają istnieć w momencie gdy jednostka nie jest świadoma tego istnienia
46. Omów stadium przedoperacyjne w rozwoju poznawczym dziecka
Pod koniec 2 roku życia pojawia się nowy pod względem jakościowym rodzaj funkcjonowania psychicznego. Zamiast angażować się w czynności sensoryczno-motoryczne, dzieci podejmują zabawy z wyobraźni. Dziecko staje się zdolne do myślenia opartego na reprezentacjach, które umożliwiają mu umysłowe manipulowanie obrazami przedmiotów, reprezentowanie przedmiotów i osób słowami. Mimo tego myślenie dziecka na tym etapie różni się od myślenia dorosłego dlatego Piaget określił to stadium mianem przedoperacyjnego, gdyż to operacja zdaniem Piageta uwewnętrznia działanie, dzięki któremu docierającymi z otoczenia informacjami można manipulować, według indywidualnego uznania.
Cechy charakterystyczne dla stadium przedoperacyjnego to:
Egocentryzm- dotyczy on tendencji spostrzegania świata wyłącznie z własnej perspektywy. Oznacza naturalną niezdolność dziecka do zrozumienia, że inni mogą postrzegać rzeczy z innego punktu widzenia niż one.
Animizm- dziecko w wieku przedszkolnym nie jest jeszcze w stanie odróżnić rzeczy ożywionych od rzeczy martwych. Próbują przypisywać cechy przedmiotów żywych przedmiotom martwym. Dopiero później dzieci zaczynają odróżniać rzeczy ożywione od nieożywionych, staje się to w momencie kiedy dziecko zda sobie sprawę z tego że życie to tylko cecha ludzi i zwierząt.
Sztywność myślenia- Przedszkolak nie potrafi w myślach odwrócić biegu zdarzeń, ich myślenie jest tak samo sztywne jak ich sposób spostrzegania. Sztywność myślenia doskonale obrazuje przykład doświadczenia, kiedy to pokazano dzieciom psa wszystkie twierdziły, że widzą psa kiedy natomiast na ich oczach badający założył psu maskę kota wszystkie orzekły, że jest to kot. Za każdym razem, gdy zakładał lub zdejmował maskę psu dzieci zmieniały zdanie.
Rozumowanie przedlogiczne- dziecko nie jest w stanie myśleć w sposób indukcyjny i dedukcyjny. Reprezentują typ myślenia określonego przez Piageta jako myślenie transdedukcyjnego , które zakłada związek przyczynowy między dwoma konkretnymi elementami, podczas gdy faktycznie takiego związku nie ma, po prostu te dwa elementy występują jednocześnie.
47. Omów stadium operacji konkretnych w rozwoju poznawczym dziecka
Około 6-7 roku życia dochodzi w procesie rozwoju intelektualnego dziecka do kolejnej zmiany jakościowej. Dzieci stają się zdolne do operacji umysłowych, zaczynają rozumieć w sposób schematyczny. Usiłują rozwiązać problemy w sposób logiczny i wreszcie wybywają się egocentryzmu. W tym stadium myślenie dziecka staje się bardziej elastyczne i efektywne. Nadal jednak pod pewnymi względami jest ograniczone. Ich operacje muszą dalej opierać się na konkretnych przedmiotach i wydarzeniach stąd nazwa stadium.
Cechy charakterystyczne stadium operacji konkretnych to:
Szeregowanie- zdolność umysłowego przyporządkowania przedmiotom pod względem pewnej wielkości, np. czasu, ciężaru, wysokości. Dziecko w stadium operacji konkretnych potrafi spostrzegać kolegów w kategoriach różnic, np. jeden wyższy od drugiego, a nie jak dotąd tylko pojedyncze jednostki.
Klasyfikacja- jest to inaczej rozumienie zależności całość część, która Piaget badał u dzieci za pomocą drewnianych koralików( 7 brązowych i 3 białe). Pytał on dzieci czy więcej jest koralików brązowych czy drewnianych?. Dziecko w stadium przedoperacyjnym odpowiedziałoby, że brązowych co miałoby świadczyć o tym, że nie potrafią jednocześnie myśleć o całej klasie i podklasie. Natomiast dzieci na etapie operacji konkretnych potrafią dostrzec relacje pomiędzy częścią a całością.
Pojęcia liczbowe- Dwie wymienione wyżej zdolności pomagają w rozumieniu pojęcia liczb. Małe dzieci potrafią liczyć, ale jest to tylko czynność, która wykonująca pamięć, czynność pozbawiona prawdziwego rozumienia. Początkowo dzieci myślą o każdej liczbie jako o nazwie przypisanej konkretnemu przedmiotowi, więc każdy numer stanowi cechę danego przedmiotu. Dopiero na początku stadium operacji konkretnych dzieci nabywają nieco dojrzalsze pojęcie. Uświadamiają sobie, że liczenie to procedura arbitralna i dlatego cyfry stosować można zamiennie. Uczą się, że liczby można łączyć w grupy i podgrupy, oraz uczą się pojęcia niezmienności liczby
Zasada zachowania stałości- uświadomienie sobie, że podstawowe cechy przedmiotu nie zmieniają się, mimo iż pozornie zmienia się jego wygląd.
48. Omów stadium operacji formalnych w rozwoju poznawczym dziecka
Około 11-12 roku życia dzieci osiągają najbardziej zaawansowany poziom myślenia. W tym stadium myślenie staje się racjonalne, systematyczne, abstrakcyjne.
Cechy charakterystyczne stadium operacji formalnych to:
Rozumowanie abstrakcyjne- dziecko potrafi rozmawiać na temat rzeczy i zjawisk, których nigdy wcześniej nie doświadczało. Potrafią radzić sobie z problemami hipotecznymi i abstrakcyjnymi.
Stosowanie logiki- możliwe staje się rozumowanie dedukcyjne.
Zaawansowany poziom rozwiązywania problemów- dziecko jest zdolne do zastosowania hipotetyczno- dedukcyjnego sposobu podejścia do rozwiązania problemu.
49. Jakimi metodami posługiwał się Piaget w swoich badaniach
metoda wywiadu klinicznego- ???
obserwacja zachowań- ???
50. Wyjaśnij pojęcia: adaptacja, asymilacja, akomodacja.
ADAPTACJA- dostrzegana u wszystkich organizmów biologicznych wrodzona
tendencja do dostosowania się do wymagań środowiskowych
ASYMILACJA- przyswajanie informacji przy użyciu już istniejących struktur
umysłowych; (proces umysłowy dzięki któremu jednostka włącza
nowe doświadczenia do już istniejącego schematu, a zatem
przetwarza przychodzącą inf. tak by „pasowała” do
dotychczasowego typu myślenia)
AKOMODACJA- modyfikacja struktur umysłowych w celu przyswojenia nowych
informacji; (proces umysłowy dzięki któremu jednostka modyfikuje
istniejące schematy tak, by pasowały do nowych doświadczeń, a
zatem dostosowuje poprzednie tryby myślenia do nadchodzących
informacji)
(są to terminy używane w teorii Piageta)
51. Czym zajmuje się epistemologia genetyczna? ????
52. Które aspekty teorii Piageta zostały poddane krytyce?
Czy Piaget nie doceniał zdolności dziecka?- wiek osiągania kolejnych kamieni milowych rozwoju był błędny. Piaget niewiele dbał o normy wiekowe a bardziej skupiał się na zdolności zdobywania umiejętności (np. zdaniem Piageta dziecko nie może posiąść stałości przedmiotu przed ukończeniem 1 r. ż. co ilustrował eksperyment polegający na ukrywaniu przedmiotu, jednakże przy użyciu innych technik udało się wykazać, że nawet młodsze dzieci rozumieją, iż przedmioty nie przestają istnieć, gdy znikają z pola widzenia)
Piaget nie wziął pod uwagę żadnego z czynników takich jak: środowisko społeczne, interpretacja intencji dorosłego przez dziecko, zastosowane procedury, typ pomiaru- wszystko to może wpływać na otrzymane wyniki.
Czy rozwój ma charakter etapowy? Dla odróżnienia modelu etapowego od modelu, który postrzega dzieciństwo w kategoriach ciągłego procesu zmian wyróżniono 3 kategorie:
-zmiany jakościowe- myślenie dziecka ulega zmianom, które nie polegają na tym, że dziecko potrafi zrobić czegoś więcej, szybciej lub precyzyjniej, jest to raczej sprawa robienia czegoś inaczej np. zastosowanie nowego rodzaju strategii myślenia
-nagłość zmian- model etapowy przypomina raczej schody niż równię pochyłą, każdego rodzaju zmiana następuje raptownie a nie stopniowo
-zmiana powszechna - pojęcie etapu wiąże się z założeniem, że zmiany dotyczą jednocześnie całego szeregu funkcji np. nowy etap rozumowania wpłynie na wszystkie, a nie tylko na wybrane aspekty rozwiązywania problemów
Zastosowanie modelu etapowego wynika z jego prostoty: łatwo go zrozumieć i opisać. Leszczy jest on trafny?
Rozwój różnych funkcji, które Piaget wkładał do jednego worka często przebiega w różnym tempie i różnymi drogami.
53. Podaj charakterystyczne cechy rozwoju poznawczego dzieci w ujęciu
Wygotskiego.
Wygotski zasadniczą rolę w procesie kształtowania się inteligencji przypisuje kontekstowi społecznemu.
Był on przekonany że konkretna kultura w której dziecko jest zakorzenione oraz różnorodne interakcje z ludźmi posiadającymi znacznie większą od niego wiedzę stanowią kluczowy czynnik rozwoju poznawczego
Kierował uwagę na rolę środowiska społecznego oraz procesów interpersonalnych odpowiedzialnych za zmiany w obszarze umysłu.
54. Przedstaw aspekt kulturowy teorii L. Wygotskiego.
Wygotski ujmował naturę człowieka jako produkt społeczno- kulturowy. Dzieci nie muszą odkrywać świata na nowo, mogą korzystać z mądrości nagromadzonej przez poprzednie pokolenia. Zatem każde pokolenie wyrasta na barkach poprzedniego. Przejmuje konkretną kulturę wraz z jej osiągnięciami intelektualnymi, materialnymi, naukowymi i artystycznymi, po to by dalej ją rozwijać, zanim przekaże wszystko kolejnym pokoleniom.
Wygotski by opisać istotę dziedziczenia kultury używał pojęcia:
NARZĘDZIA KULTUROWE- wypracowane przez każde społeczeństwo i służące przekazywaniu tradycji przedmioty i umiejętności, które w tym celu muszą być przejmowane z pokolenia na pokolenie.
Zarówno narzędzia technologiczne jak i psychologiczne. Z jednej strony są to książki ,zegary, rowery, kalkulatory, kalendarze i inne środki fizyczne, a z drugiej takie pojęcia i symbole jak: język, umiejętność czytania i pisania, matematyka i teorie naukowe, a także wartości jak: prędkość skuteczność, siła.
Najważniejszym narzędziem kulturowym przekazywanym dzieciom jest język, ponieważ
1. jest głównym środkiem przekazywania doświadczeń społecznych,
2. umożliwia dzieciom kierowanie własnymi działaniami
3. w późniejszym okresie zostaje zinternalizowany i przekształcony w myśl.
55. Przedstaw aspekt interpersonalny teorii L. Wygotskiego.
Rozwój poznawczy dziecka jest przede wszystkim wynikiem wzajemnych interakcji z osobami posiadającymi większą wiedzę i bardziej kompetentnymi (osoby te muszą przekazać dziecku narzędzia kulturowe potrzebne do jego aktywności intelektualnej).
Życie dziecka jest pełne kontaktów z dorosłymi, którzy posiadają różne możliwości poszerzanie jego wiedzy o świecie.
Zdolność dziecka do czerpania korzyści z pomocy i wskazówek innych ludzi stanowi fundamentalny wyróżnik natury ludzkiej.
Zdolność myślenia i rozwiązywania problemów przez dziecko rozwija się dzięki ukierunkowaniu ze strony osób, które potrafią nauczyć je właściwego posługiwania się narzędziami kulturowymi.
Zatem wszelkie zdolności intelektualne objawiają się najpierw we wspólnych działaniach z kompetentnym dorosłym, dopiero później zostają przez dziecko przyjęte i zinternalizowane. Rozwój poznawczy zatem to postęp od interpsychicznego do intrapsychicznego, od regulacji wspólnej do autoregulacji.
Potencjał dzieckaujawnia się najlepiej w tym co może ono osiągnąć z kimś bardziej kompetentnym, a nie w tym co może zrobić samo.
Koncepcja strefy najbliższego rozwoju (patrz zagadnienie 57)
56. Przedstaw aspekt indywidualny teorii L. Wygotskiego.
Wygotski miał o wiele mniej do powiedzenia ten temat niż na temat dwóch poprzednich aspektów.
Wygotski traktował każde dziecko jako aktywnego współautora własnego rozwoju. Dzieci nie są więc biernymi odbiorcami rad dorosłych. Poszukują, wybierają i systematyzują pomoc osób je otaczających i pomagających im rozwiązywać problemy.
Wygotski podkreślał KONSTRUKTYWISTYCZNĄ rolę rozwoju poznawczego: dzieci odgrywają aktywną rolę w gromadzeniu wiedzy i osiąganiu sprawności w rozwiązywaniu problemów. Najskuteczniejsze uczenie się ma miejsce w e współpracy z innymi
57. Strefa najbliższego rozwoju-wg Wygotskiego to różnica między tym, co dziecko wie, a tym czego może się nauczyć pod kierunkiem innych; rozstęp pomiędzy tym , co dziecko jest w stanie osiągnąć bez pomocy a tym, co może osiągnąć przy pomocy osoby posiadającej większą wiedzę.
Etapy strefy najbliższego rozwoju
I.etap -działania dziecka wspierane są przez inne , bardziej kompetentne osoby(dorosły pokazuje i kieruje a dziecko się do tego stosuje i naśladuje)
II.etap -dziecko samo wspiera się w działaniu(dziecko opiera się na własnych wskazówkach słownych głośno kierowanych do siebie ,powtarza polecenia, prośby ,samo kieruje swoim zachowaniem)
III .etap-działanie dziecka jest zautomatyzowane(wielokrotne ćwiczenie sprawia że niepotrzebna jest już jawna autoregulacja własnego działania, wiedza o wykonaniu zadania jest zinternalizowana ,czyli przeniesiona z poziomu społecznego -interpsychicznego na poziom psychologiczny-intrapsychiczny.
W strefie najbliższego rozwoju występuje ukierunkowane uczestnictwo-procedura dzięki której dorośli pomagają dzieciom w uzyskiwaniu wiedzy na drodze współpracy w rozwiązywaniu problemów.
58.Procesy poznawcze w modelu przetwarzania informacji:
model przetwarzania informacji ujmuje umysł jako urządzenie do opracowywania informacji ,których przepływ nadzorowany jest od momentu odebrania danych wejściowych za pomocą zmysłów do produktu wyjściowego w postaci określonego działania. W tym czasie zachodzą operacje(procesy poznawcze):
-asymilacja-kodowanie informacji odebranych w postaci symboli ,takich jak obrazy lub nazwy
-magazynowanie-przechowywanie tych informacji w mózgu
-transformacja-interpretacja informacji i przetworzenie
-odzyskiwanie-wydobycie informacji
59.Korzyści teorii Wygotskiego:
-podejście kontekstualne -osoby badane są nie odrębnie, ale w kontekście społeczno-historyczno-kulturowym
-podstawową jednostką analizy w rozważaniach nad dzieckiem jest dziecko w kontekście(społeczno-historyczno-kulturowym) a nie dziecko w próżni(bez kontekstu)
-próba określenia natury kontekstu , w jakim przebiega rozwój i sposobu oddziaływania tego kontekstu na dziecko, gdyż kontekst jest wielowarstwowy-obejmuje nie tylko bezpośrednie otoczenie ,w którym dziecko funkcjonuje ale też wpływy
historii, polityki, ekonomii, techniki, literatury. Kontekst dziecko poznaje za pomącą narzędzi kulturowych (określone środki myślenia, dzięki którym dziecko uczestniczy w życiu społeczeństwa) i strefy najbliższego rozwoju(określa sposób pojmowania kontaktów między dzieckiem a społeczeństwem)
-teoria Wygotskiego umożliwiła pole działań dla badań empirycznych, które dotyczyły głownie roli dorosłych w nauce dzieci
Mankamenty:
-zlekceważenie własnego wkładu dziecka w swój rozwój ,sposobów jakimi dziecko samodzielnie przyczynia się do nauki i rozwoju
-zlekceważenie roli wieku dziecka(zmian jakie następują wraz z wiekiem), brak porównań między grupami wiekowymi(wraz z wiekiem zmieniają się zdolności, sprawności .procesy uczenia się- zdolności sensoryczne, uwaga ,pamięć, myślenie ),nie uwzględnienie zmian zachodzących w tożsamości osoby;
-zlekceważenie aspektów emocjonalnych
60.Co to jest reprezentacja symboliczna? -zdolność zrozumienia, że jedna rzecz oznacza drugą
Cechy reprezentacji symbolicznej:
-to prywatne narzędzie myślenia ,można ją zmieniać i wykorzystywać wg uznania
-dzięki niej można odnieść się do przeszłości, przyszłości ,
-ekonomiczny sposób odnoszenia się do rzeczy poprzez ustanowienie kategorii abstrakcyjnych
-jest elastyczna-jedna rzecz może być symbolizowana na wiele różnych sposobów
-symbole mogą być podzielane z innymi albo czysto osobisty
Przejawy symbolicznego reprezentowania rzeczywistości:
a)Język
-umożliwia dziecku użycie słowa dla oznaczenia przedmiotu
-podczas używania słów po raz pierwszy dzieci robią to tylko w obecności nazywanego przedmiotu(sposób asocjacyjny),później przechodzą do symbolizacji(2r.ż.)
-pierwsze słowa to rzeczowniki
b)zabawa
-sensoryczno -motoryczna -badanie, manipulowanie przedmiotami poprzez dotykanie ,ssanie ,uderzanie, itp.(do 18.miesiąca)
-konstrukcyjna-budowanie za pomocą przedmiotów ,np. klocków(w 2r.ż)
-`'na niby''- przejście ze stadium sensoryczno-motorycznego na poziom funkcjonowania reprezentacyjnego- dziecko nie jest związane z rzeczywistym przedmiotem ale posługuje się wyobraźnią(w 2r.ż.)
-tematyczna-przyjmowanie różnych ról w zabawie(od ok.4r.ż.)
-według reguł-zabawa określona zasadami(od wczesnych lat szkolnych)
c)rysowanie
od końca 2r.ż.dzieci rozumieją że rysunek niesie jakieś znaczenie
4 stadia:
-realizm przypadkowy-od ok. 2 r.ż. dzieci wiedzą że ich rysunki zaczynają przypominać prawdziwe rzeczy ,są symbolami reprezentacyjnymi
-nieudany realizm-dzieci rysują z konkretnym celem stworzenia określonego obrazu
-realizm intelektualny-od 4r.ż.intencje i zdolności rysowania są solidniejsze
-realizm wizualny-od 7-8lat, oddanie wiernej rzeczywistości na rysunku
Stadia zmian rozwojowych w rysowaniu:
-stadium głowonogów 2,5-4lata
-stadium przejściowe 4-5lat
-stadium kanoniczne 5-7lat
-stadium realistyczne od 8lat
61.Przebieg rozwoju pamięci u dzieci:
a)pojemność-z wiekiem nie zmienia się pojemność rejestru sensorycznego ani pamięci długotrwałej, jedynie pamięć krótkotrwała jest lepsza
b)wiedza-im bardziej znany jest nam dany materiał tym łatwiej pamiętamy nowe rzeczy z nim związane
c)strategie:
-powtarzanie wiadomości
-organizowanie-przestawianie informacji i nadawanie im bardziej znanej formy
-przepracowywanie-tworzenie związków między informacjami
-uwaga selektywna-wybiórcze zwracanie uwagi na informacje
-odzyskiwanie informacji-szukanie sposobów aby zachowane wiadomości były łatwiejsze do zapamiętania i przywołania
d) metapoznanie- to świadomość i wiedza na temat własnych procesów poznawczych ,obejmuje np.metapamięć(zrozumienie że własna pamięć funkcjonuje w określony sposób, ma pewne ograniczenia) i metakomunikację
-im dziecko jest starsze tym bardziej obiektywne w samoocenie
e)pamięć autobiograficzna:
-pamięć rozpoznawania(np. głosu matki)
-przypominanie
-amnezja dziecięca-niezdolność przypomnienia sobie wydarzeń jakie zaszły w początkowych latach życia
-system pamięci autobiograficznej-zbiór wspomnień odnoszących się do przeszłości osoby ,którego funkcja polega na dawaniu poczucia ciągłości życia i dlatego ma znaczenie dla powstawania pojęcia samego siebie u dziecka
-style wspominania przeszłości :rodzice wysoce-elaboratywni:często mówią o przeszłości ,zadają dużo pytań o przeszłość dzieciom ;rodzice nisko-elaboratywni:wykazują mniejsze zainteresowanie przeszłością, mało o niej rozmawiają
62.Struktura systemu pamięci:
a) rejestrator sensoryczny-podtrzymuje zewnętrzną stymulację w momencie jej odbioru za pomocą narządów zmysłów;
b)magazyn pamięci krótkotrwałej-otrzymuje informacje z rejestratora sensorycznego ,ma ograniczoną pojemność ;składa się z :magazynu wzrokowo-przestrzennego(odbiera informacje wzrokowe),magazynu fonologicznego(odbiera informacje dźwiękowe),centralnego wykonawcy(koordynuje informacje przepływające przez magazyn pamięci krótkotrwałej ,stosuje różne strategie zapamiętywania informacji)
c)magazyn pamięci długotrwałej-odbiera informacje z pamięci krótkotrwałej i przechowuje je; składa się z pamięci epizodycznej(odnosi się do przeżyć osobistych, uwzględnia porządek chronologiczny zdobytych informacji ) i pamięci semantycznej(odnosi się do wiedzy o faktach, uporządkowane w różne kategorie ale bez odniesienia do czasu kiedy te wiadomości zostały nabyte)
63.Znaczenie tworzenia pojęć i skryptów:
pojęcia: kategorie umysłowe służące klasyfikacji różnych przedmiotów podobnych ze względu na pewną wspólną cechę; służą organizacji doświadczeń we wzorce, przechowywanie ich w sposób ekonomiczny i wyciąganie wniosków na temat nowych doświadczeń; technika preferowania nowości-wielokrotne prezentowanie dziecku danego bodźca ,co powoduje że będzie ono przyciągało coraz mniejszą uwagę dziecka
skrypt-umysłowa reprezentacja określonych wydarzeń życia codziennego oraz właściwych im zachowań i emocji, zawiera pewne działania obowiązkowe w danej sekwencji ,jest otwarty na nowe wydarzenia, wyznacza role pełnione przez różnych aktorów, pozwala przewidzieć i zrozumieć zachowania, emocje innych ludzi;
64 Czym jest język?
Język- określony jako umowny system symboli.
Pojedyncze słowa reprezentują rzeczy- przedmioty, wydarzenia, ludzi -a zadaniem dziecka jest rozpoznać związek pomiędzy symbolem, a tym , do czego się on odnosi, oraz zgromadzić słownictwo, którym będzie się posługiwać. Rzeczywiste słowa mają charakter umowny, jednak jest warunek - symbol musi być zrozumiały dla innych członków danej społeczności.
Język jest podstawowym narzędziem komunikacji z innymi ludźmi . Umożliwia dzielenie się z nimi wiedzą i uczuciami. Musi istniec zgodność pomiędzy członkami społeczności co do tego jak określać posczególne rzeczy. Dziecko uczące się języka, musi zdac sobie sprawę z tego, że rzeczy maja swoje określone nazwy , które należy poprawnie stosować. Język to coś więcej niż tylko zbiór słów; jest to również spójny system, w którym panuja reguły mówiące o tym , w jaki sposób łączyć te słowa. Język pełni wiele funkcji: jest środkiem komunikacji, myślenia i autoregulacji .
65 Omów podstawowe funkcje języka
Podstawowe funkcje języka:
-komunikacji
uwzględnienie punktu widzenia innych, dostosowanie przekazu do słuchaczy, reguły korzystania z języka w interakcjach społecznych, zmiana ról (słuchacz- mówiący), skuteczność języka w porozumiewaniu się
istnieją 2 formy komunikacji (Kaczmarek): niejęzykowe (gest, mimika, głos- nie trzeba znać języka drugiej osoby) oraz językowe (werbalne- słowne i niewerbalne- pisemne, sygnalizacyjne, np. język migowy, alfabet Braille'a; trzeba znać język drugiej osoby)
-myślenia
język narzędziem myślenia, symbole werbalne reprezentują przedmioty, wydarzenia, ludzi, są narzędziem procesu myślenia, umożliwiają przywołanie przeszłości, przewidywanie przyszłości, łączenie rzeczy w rzeczywistości odrębnych, formułowanie pojęć i innych abstrakcji
-autoregulacji
kierowanie własnym zachowaniem, samokontrola, język wpływa na działanie, rozwój mowy wewnętrznej idzie w parze z rosnącą zdolnością hamowania odruchów zewnętrznych i niepokoju, poświęcania większej uwagi zadaniu
według Łurii istnieją 3 etapy:
-1-3 r.ż.: instrukcje innych pobudzają do działania, ale nie hamują
-4-5 r.ż.: reakcja na polecenia impulsywnie
-po 5 r.ż.: reakcja na treść i wykorzystywanie jej do podjęcia i do powstrzymywania działania
66 Omów przebieg rozwoju języka
Przebieg rozwoju języka
-rozwój przebiega w 4 aspektach:
fonologicznym (sposób wymawiania dźwięków; początkowo głużenie i płacz, później gaworzenie; pełnia kompetencji w wieku szkolnym)
semantycznym (znaczenie słów; 2 r.ż.- dziecko zauważa że konkretne słowa coś znaczą; rozwój długotrwały, bo duży zakres słów i złożone znaczenie)
składniowym (łączenie słów w zdania, poznanie reguł gramatycznych, kolejność wyrazów, zasady tworzenia pytań, przeczeń, używania strony biernej; przyswojenie w okresie lat szkolnych, ale niektórym nigdy się to w pełni nie udaje)
pragmatyczny (dostosowanie języka do konkretnych osób, zasady konwersacji, jak rozmawiać i jakie wynieść korzyści z rozmowy)
-dzieci przyswajają umiejętności językowe w momencie urodzenia (biologiczne predyspozycje do uczenia się mowy)
-okres prenatalny: powstają organy biorące udział w tworzeniu dźwięku (krtań, płuca) i narządy odbiorcze mowy (słuch), w 4 miesiącu życia dziecko reaguje już na bodźce akustyczne, odbiera cechy dźwięku (melodia, akcent, rytm)
przedwerbalne formy komunikacji:
-płacz (dostarcza informacji o dziecku, np. kiedy płacze z bólu a kiedy z gniewu)
-spojrzenie
-ruchy ciała
-gesty (wskazujące, reprezentujące- trwałe układu ruchów odpowiadające określonym znaczeniom)
-mimika (wyraża przeżycia dziecka)
-wokalizacja (produkowanie dźwięków zbliżonych do dźwięków mowy:
gruchanie (pojedyncze dźwięki mowy)
gaworzenie (proste sylaby)
ekspresywna mowa niezrozumiała (intonacja podobna do mowy dorosłych)
przebieg rozwoju:
pierwsze słowa (przypominają gaworzenie, wybór słów najłatwiejszych pod względem fonologicznym, najpierw rzeczowniki; podobieństwa w różnych językach- gaworzenie na całym świecie podobne)
nadmierne rozszerzanie (uogólnianie znaczenia na inne rzeczy) i nadmierne zawężenie (ograniczenie konwencjonalnego zastosowania), zasada całości przedmiotu (przy braku dodatkowych informacji dziecko zakłada, że określenie odnosi się do przedmiotu jako całości)
etap wyrazu: holofrazy- wypowiedzi jednowyrazowe o znaczeniu pełnej wypowiedzi
zlepki 2-wyrazowe bez stosowania reguł gramatycznych (mowa telegraficzna, np. „usiąść krzesło”) (2 r.ż.)
mowa związana z działaniem, zrozumiała w kontekście sytuacyjnym (musimy odnieść się do kontekstu, by zrozumieć, co dziecko miało na myśli)
przewaga funkcji ekspresywnej (wyrażanie uczuć) i impresywnej (wywieranie wpływu) nad symboliczną
w 2 r.ż. dziecko zauważa, że słowa coś znaczą
3 r.ż.: znaczenie słów wyraźnie określone, gramatyczne reguły w budowaniu zdań, różnice związane w płcią (chłopcy tworzą krótsze wypowiedzi), kreatywna natura nabywania języka, twórczy wysiłek, nadmierna regularność (tendencja do bezkrytycznego stosowania zasad w każdej sytuacji)
3-5 r.ż.: zgodnie z regułami produktywności (formy preferowane w danej wspólnocie językowej), przejrzystości semantycznej (formy jasno wyrażające znaczenie), regularyzacji (formy regularne, typowe dla danego języka)
4- 5 r.ż.: wiek pytań: pytania synpraktyczne (organizowanie doświadczenia na podstawie własnego działania, np. jeśli nie umiem liczyć, to czy mogę kupować?), heurystyczne
(wyjaśnienie i uporządkowanie wiedzy o świecie, np. skąd się biorą pieniądze?)
średnie dzieciństwo: kompetencja narracyjna (bogaci się struktura opowiadania, schemat kompozycyjny opowiadanej historii), zdolności konwersacyjne (uwzględnianie punktu widzenia odbiorcy, słuchanie i analizowanie wypowiedzi innych)
późne dzieciństwo: bardziej dojrzałe formy komunikowania się w parach, w zespole, najważniejsze zadanie to opanowanie czytania i pisania
Skinner
Warunkowanie instrumentalne: nagradzanie za przejawianie określonych wzorców zachowania lub karanie za nieprzejawianie
Wzmacnianie przez nagrodę lub okazanie, że wypowiedź została zrozumiana
Krytyka: rodzice nie są nauczycielami, są tolerancyjni, dopuszczają błędy, a jeśli wchodzą w rolę nauczyciela, to następuje hamowanie rozwoju języka, naśladowanie nie odpowiada za przyswajanie struktur gramatycznych, dzieci aktywnie zdobywają wiedzę, nie są tylko biernymi odbiorcami
N. Chomski
Najważniejsze są wrodzone zdolności dziecka
2 aspekty języka:
Wewnętrzny mechanizm przyswajania języka- wrodzona struktura umysłowa każdego człowieka umożliwiająca szybkie nabycie wiedzy dotyczącej gramatyki
Wrodzona znajomość gramatyki uniwersalnej- zasady tworzenia struktur językowych wspólne dla wszystkich języków świata
Produktywność językowa: zdolność do wykorzystywania nowych słów przez łączenie ich na różne sposoby
Krytyka: brak mowy o czynnikach środowiskowych, idea gramatyki uniwersalnej (języki świata bardziej zróżnicowane pod względem gramatyki)
J. Bruner
Wrodzone predyspozycje i doświadczenia społeczne
System wsparcia przyswajania języka- zbiór strategii dorosłych by pomóc i wspierać nabywanie języka przez dzieci
Formy wsparcia:
fonologia: wyraźna mowa, wyższy ton, przesadna intonacja, wolniejsza mowa, dłuższe przerwy
składnia: krótsze wypowiedzi, zdania poprawnie zbudowane
semantyka: ograniczone słownictwo, odniesienie do tu i teraz
pragmatyka: więcej poleceń, pytań, więcej kierowania uwagi
epizody wspólnej uwagi- sytuacje, gdy dorośli i dziecko jednocześnie skupiają uwagę na pewnym obiekcie i razem nim się zajmują
Jednakowy dla całego gatunku (wszystkie normalne istoty ludzkie go opanowują)
Jego rozwój trudno spowolnić
Rozwój języka zgodnie z pewna regułą i w regularnych sekwencjach (kolejność i czas kolejnych kamieni milowych podobny)
Podstawy w strukturach anatomicznych (aparat głosowy, centralne struktury mózgu)
Powstaje z preadaptacyjnych zdolności obserwowanych już we wczesnym niemowlęctwie, np. zwracanie szczególnej uwagi na głos ludzki
lateralizację prawostronną- dominacja prawej ręki, oka, i nogi (świadczy o dominacji lewej półkuli)
lateralizację lewostronną - dominuje lewa ręka, noga i lewe oko (co świadczy o dominującej roli prawej półkuli mózgu);
lateralizacja niejednorodna (skrzyżowana):
- przeskakują litery
- opuszczają sylaby
- opuszczają wyrazy
- zmieniają kolejność liter.
lateralizacja nieustalona czyli słaba -spotkać ją można gdy nie ma ustalonej dominacji poszczególnych narządów ruchu i zmysłu. Przejawia się oburęcznością, obunożnością i obuocznością.
funkcjonalne lub manipulacyjne (specyficzne i niespecyficzne)- proste, powtarzające się ruchy mięśniowe, wykonywane z przedmiotem lub bez;
konstrukcyjne- manipulowanie przedmiotami w celu stwarzania czegoś (np. rysowanie);
tematyczne- wykorzystywanie przedmiotu lub osoby jako symbol czegoś innego (symboliczne, dramatyczne);
gry z regułami- granie zgodnie z ustalonymi z góry zasadami;
sensoryczno- motoryczna (do 18 r.ż.)- dotyczy manipulowania przedmiotami ( dotykanie, ssanie, rzucanie);
konstrukcyjna (od 2 r.ż.)- przedmioty służą do budowania;
na niby (od 2 r.ż.)- przedmiot przestaje być związany z jego rzeczywistą funkcją;
tematyczna (od 4 r.ż.)- dzieci przejmują różne role;
według reguł ( od wczesnych lat szkolnych)- rozumienie i stosowanie się do ustalonych zasad zabawy.
obserwowanie- bez brania udziału;
samotna- dziecko bawi się samo;
równoległa- bawienie się obok innych dzieci takimi samymi przedmiotami, bez prawdziwej interakcji czy współpracy;
asocjacyjna- bawienie się w grupie zorganizowanej bez podziału ról, bez celu ogólnego;
kooperacyjna- bawienie się w grupie zorganizowanej dla wykonywania jakiegoś działania.
DO 1,5 r.ż.:
STADIUM BAZGROT ( do ok. połowy 4 r.ż.):
SCHEMAT UPROSZCZONY ( do 6 r.ż.):
SCHEMAT WZBOGACONY ( 7-12 r.ż.):
OKRES FIZJOPLASTYKI ( pow. 12 r.ż.):
realizm przypadkowy (ok. 2 r.ż.)- dziecko uświadamia sobie, że któryś z jego ,,gryzmołów” przypomina przedmiot;
nieudany realizm (nieco później)- dziecko rysuje z konkretnym celem stworzenia określonego obrazu; z powodu małych zdolności w czasie rysowania dziecko zmienia pierwotny zamiar;
realizm indywidualny (ok. 4 r.ż.)- intencje jak i zdolności coraz solidniejsze; jednak to co rysują dzieci jest raczej symbolem niż kopią rzeczywistego przedmiotu;
realizm wizualny (7-8 r.ż.)- dziecko wiernie oddaje rzeczywistość rysując coś, co stanowi kopię prawdziwego przedmiotu.
dekodowanie- bez określonego sposobu, tylko wyrazy nieznane i sztuczne; od formy graficznej do dźwiękowej
rekodowanie- drogą konwersji liter na dźwięki; czytanie składając litery;
identyfikacja (rozpoznawanie)- rozpoznawanie całych wyrazów ( wymowa i znaczenie);
identyfikacja wyrazu- rozumienie pojedynczych słów,
integracja wewnątrzzdaniowa- rozumienie znaczenia takich samych słów, mających różne znaczenia,
integracja całego tekstu- rozumienie całości danego tekstu i jego kontekstu (różnica w zdaniach: Darek goni psa/ Darka goni pies),
konkretny- zachowanie bohaterów tłumaczone jest konkretnymi zdarzeniami przedstawionymi w tekście, często słowami autora; dzieci nie wychodzą poza fakty przedstawione w tekście, nie wyjaśniają ich w świetle posiadanej wiedzy;
wyjaśniający- wyjaśniając zachowanie bohaterów dzieci dopełniają tekst własnymi doświadczeniami, nie odrywają tego wyjaśnienia od konkretnego bohatera czy zdarzenia z tekstu;
wyjaśniająco- uogólniający- uogólnione wyjaśnienie przedstawionych zdarzeń; dzieci oceniają i wyjaśniają zdarzenia lub postępowanie bohaterów poprzez znane pojęcia czy normy; w efekcie przetwarzania informacji z tekstu i własnej wiedzy rozwiązują postawione przez autora zadanie;
realistyczny- trzymanie się tekstu, dzieci nie powtarzają całego opowiadania, lecz najistotniejszy wątek; nie rozpatrują go w świetle znanych pojęć, nie odkrywają nowych znaczeń, intencjonalnie ukrytych przez autora;
normatywny- poszukiwanie w rzeczywistych, oficjalnych zdarzeniach nowych znaczeń; wprowadzone normy są związane z przedstawionymi zdarzeniami;
normatywno- uogólniający- ujmowanie ,,nauki moralnej” w kategoriach ogólniejszych, wprowadzona norma jest oderwana od konkretnej warstwy tekstu.
strategie czytania pojedynczych wyrazów: leksykalne, subleksykalne;
strategie czytania tekstów: analityczne, całościowe.
leksykalne- bezpośrednie (wzrokowe); rozpoznawanie całościowe poprzez drogę wzrokową, bezpośrednio od graficznego obrazu słowa do jego znaczenia;
subleksykalne- pośrednie (fonologiczne) za pośrednictwem dźwięku; zamiana kolejnych liter w wyrazie na poszczególne dźwięki (głoski) czyli tzw. dekodowanie fonologiczne i drogą syntezy tych dźwięków następuje przejście od brzmienia do znaczenia słowa.
analityczna (bottom up)- proces postępujący z dołu do góry (wstępujący); od szczegółu do ogółu tzw. synteza przed analizą; Można wskazać empiryczne dowody, przemawiające na rzecz teorii przetwarzania informacji typu „dół-góra”, realizowanego na poziomie słowa. Niestety, tego rodzaju dowody, dotyczące przetwarzania informacji na poziomie zdania oraz większych fragmentów tekstu, są już o wiele mniej jednoznaczne. Co więcej, zdaniem pewnych autorów, związki, jakie zachodzą pomiędzy danymi uzyskanymi „na wejściu sensorycznym” a rozumieniem znaczenia całych wypowiedzi, mają charakter spekulatywny. Wspomniane teorie dostarczyły racjonalnych podstaw nauczania czytania tym nauczycielom, którzy korzystali z instruktażowych programów nauczania, wspomagających rozwój poszczególnych sprawności czytelniczych uczniów. Programy tego rodzaju postulowały, aby uczniowie rozpoczynali przetwarzanie informacji zawartych w tekście „od dołu”, tj. od rozpoznawania poszczególnych liter, a w dalszej swej pracy „wspinali się” wzwyż, czyli opracowywali stopniowo informacje zawarte w tekście na wyższych poziomach ich przetwarzania.
całościowa (top down)- proces zstępujący, od ogółu do szczegółu, wykorzystywanie kontekstu; Autorzy, którzy zakładają, że proces przetwarzania informacji zawartych w tekście przebiega w kierunku: z góry w dół, przyjmują, że czytelnik formułuje pewne hipotezy na temat czytanego tekstu i zaangażowany jest w ich testowanie.
67 Wyjaśnij pojęcia:
- Kompetencja językowa: przyswojenie umiejętności językowych, biegłość w używaniu języka, przyswojenie słownictwa i gramatyki, nabywanie języka, znajmośc systemu językowego, nieuświadomiona wiedza na temat budowania zdań gramatycznie poprawnych i sensownych. Warunkuje ją opanowanie systemu językowego na trzech poziomach: fonologicznym, morfologicznym i składniowym; wiedza o regułach językowych (budowanie i odbiór wypowiedzi)
- Kompetencja komunikacyjna: wiedza na temat użycia języka w grupie społecznej, dopasowanie tego, co się mówi, do konkretnego kontekstu społecznego, do rozmówcy; rozwój złożony i długotrwały; nauka aktów mowy (zastosowanie języka w określonym celu), uczenie się, że można wiele uzyskać za pomocą słów, a to, co się mówi, może wywołać określone konsekwencje; obowiązują pewne konwencje, np. grzecznościowe; rozwój metakomunikacji (myślenie o skuteczności własnej wypowiedzi); zasady konwersacyjne (Grice):
-ilość (tyle informacji, ile potrzeba do zrozumienia; aktualny stan wiedzy)
-jakość (wiarygodność, ale i uzasadnione odstępstwa, np. żarty)
-trafność (mówienie na ten sam temat)
-sposób (wymiana rolami mówiącego i słuchacza)
68 Omów koncepcje wyjaśniające proces przyswajania języka
Koncepcje wyjaśniające proces przyswajania języka
-podejście behawiorystyczne
-podejście natywistyczne
-struktura powierzchniowa (mowa słyszana w wypowiedziach dorosłych)
-struktura głęboka (system określający, jak łączymy słowa, by stworzyć zrozumiałe wypowiedzi)
-podejście społeczno- interakcyjne
-styl mowy dorosłych (dostrajanie mowy do kompetencji językowych dziecka):
-dopasowanie czasowe mowy dorosłego (dopasowanie do tego, czym dziecko się zajmuje)
69 Wyjaśnij, co znaczy , że język jest systemem naturalnym i społecznym
Język- system naturalny: biologiczna właściwość gatunku ludzkiego
Język- system społeczny: twór społeczny właściwy ludzkim społecznościom, ważny element kultury; natura nie wyklucza wpływów wychowania, zdolności rozwoju języka muszą wystąpić w odpowiednim środowisku, znacząca rola tego, jak i w jakiej ilości dorośli dostarczą dzieciom materiału w postaci werbalnej
70 Jaki jest związek pomiędzy językiem i myśleniem
Związek miedzy językiem a myśleniem
-proces myślenia nie wymaga języka, np. myślenie małych dzieci, zwierząt, rozwiązywanie problemów, przewidywanie
-wypowiedzi mogą być bezmyślne, np. gadanie papug, imitowanie przez dziecko wypowiedzi dorosłych
-możliwa jest separacja myślenia i języka
-zdolność posługiwania się językiem zwiększa możliwości poznawcze
-połączenie myślenia z językiem dało przewagę nad innymi gatunkami
-J. Piaget: myśl wcześniejsza niż język (rozwój myślenia za pomocą reprezentacji umożliwia posługiwanie się słowami, język sposobem wyrażania myśli)
-L.S. Wygotski: język nadrzędny wobec myśli (rozwój zdolności posługiwania się słowami umożliwia myślenie za pomocą reprezentacji, język przekształca sposób myślenia, mowa do siebie towarzyszy rozwiązywaniu problemów, staje się myśleniem za pomocą słów; mowa egocentryczna- uzewnętrzniona myśl, skierowana do siebie, choć wyrażana na zewnątrz)
71 Opisz drogę rozwoju takich elementów JA jak : samoświadomość, pojęcie samego siebie i samoocena
??????
72 Wyjaśnij , co oznaczają pojęcia:
-tożsamość osobista - odnosi się do tych aspektów osobowości jednostki, które wyrózniają ja spośrod innych osób
-tożsamość społeczna -odnosi się do charakteryzującego jednostkę poczucia przynależności do konkretnych nategorii społecznych , np wyróżnionych ze względu na płeć lub pochodzenie społeczne
73. Czy można przewidywać zachowania u dorosłych na podstawie ich zachowań w dzieciństwie.
Rozwój istot ludzkich nie biegnie jak prosta linia. Mamy do czynienia z ciągłością, ale też zmianą i choć pod pewnymi względami przez całe życie nosimy te same cechy, pod innymi stajemy się raczej kimś innym niż byliśmy na początku. Przeprowadzono szereg badań i prób prześledzenia postępu w rozwoju konkretnych cech osobowości od wczesnego dzieciństwa do dorosłości. Dzięki temu udało się zgromadzić spory zakres wiedzy, lecz wyniki te są skomplikowane i zagmatwane. Część z nich bada pojedyncze cech osobowości i ich zmiany w czasie, pojawiły się też modele badań kombinacji różnych, a nie pojedynczych cech.
Na przykładzie nieśmiałości, która ma podłoże genetyczne, można dojść do wniosku, iż bardzo nieśmiałe dziecko wyrośnie na nieśmiałego dorosłego, a dziecko towarzyskie wykaże te cechy pod koniec dzieciństwa i w dorosłym życiu. Jednak nie można wykluczyć wpływów środowiskowych, a przewidywanie o określonym stopniu można zastosować jedynie w grupach skrajnych. Stabilność jest więc raczej prawdopodobna niż pewna.
Kagan- dzieci zahamowane i niezahamowane (ich reakcje na sytuacje stresowe): nieśmiałość jako trwały i stały rys osobowościowy może występować tylko u dzieci sklasyfikowanych jako skrajnie nieśmiałe, ale nawet w tym przypadku Kagan przypuszcza, że by utrzymać taki styl zachowania, musi zadziałać jakiś czynnik stresowy, taki jak śmierć rodzica, konflikt małżeński czy choroba psychiczna w rodzinie. W pozostałych przypadkach widać pewien brak ciągłości. Dzieci rozwijają się w jednym lub drugim kierunku zgodnie z tym, czego doświadczają w swoim środowisku społecznym.
Badania dotyczące agresji także wskazały znaczną stabilność agresywności; wysoki poziom agresji w wieku dziecięcym przeradza się w poważną agresję antyspołeczną w okresie wczesnej dorosłości.
Capi- ciągłość typów osobowości od dzieciństwa do dorosłości:
STYL |
OZNAKI W WIEKU 3 LAT |
OZNAKI W WIEKU 18-21 LAT |
Niedostateczna kontrola |
impulsywny, emocjonalnie niestabilny, drażliwy, niecierpliwy, niespokojny, łatwo się dekoncentruje |
Impulsywny, agresywny, szukający mocnych wrażeń, niesolidny, aspołeczny, beztroski |
zahamowanie |
skrępowany, lękliwy, łatwo się denerwuje w obecności obcych, nieśmiały |
nadmiernie opanowany, ostrożny, nieasertywny, wyobcowany społecznie, przygnębiony |
dobre przystosowanie |
pewny siebie, po początkowej nieufności życzliwy, odporny na frustrację, samokontrolujący się |
normalny, przeciętny, zdrowy psychicznie |
Ogólnie rzecz biorąc można stwierdzić, że wszystkie zauważone w dzieciństwie predyspozycje ulegają modyfikacjom pod wpływem późniejszych doświadczeń. Stąd też tak często zauważalny brak ciągłości.
Przewidywanie przyszłości na podstawie wczesnych zachowań nie jest łatwe, gdyż jednostki o umiarkowanych predyspozycjach pozostają otwarte na wpływy środowiskowe. Środowisko, w którym wychowywane jest dziecko ma wpływ na zmiany osobowościowe, a nawet na rozwój poznawczy i inteligencję dziecka (badania Dennisa)
74. Na czym polega różnica pomiędzy prognostycznymi i retrospekcyjnymi metodami gromadzenia danych.
Prognostyczne- polegają na obserwowaniu dzieci aż do osiągnięcia dorosłości; mówią one, że tylko część dzieci prezentujących zachowania antyspołeczne stanie się antyspołecznymi dorosłymi;
Retrospekcyjne- polegają na wstecznym zbieraniu danych na temat dzieciństwa dorosłych, wykazuje ona, że prawie wszyscy nastawieni antyspołecznie dorośli byli antyspołecznie nastawionymi dziećmi.
75. Wyjaśnij w kontekście rozwoju pojęcia: trajektorie rozwojowe i punkty zwrotne.
Trajektorie rozwojowe- to poszczególne ścieżki prowadzące przez życie, którymi kroczy jednostka, różniące się stopniem ciągłości lub braku ciągłości charakteryzującym każdą z nich. Specyficzne zdarzenia pierwotne doświadczone przez dzieci np. utrata rodzica ma znaczenie długofalowe tak naprawdę dzięki reakcji łańcuchowej jaką uruchamia. Jeżeli po utracie rodzica dziecko nadal przebywa pod należytą opieką, nie wywołuje to zmian w jego dorosłym życiu. Jeśli opieki nie ma, w dorosłym życiu osoby takie mogą wykazywać takie stany jak depresja, lęk, nieszczęśliwe małżeństwo itp.;
Punkty zwrotne- (inaczej punkty przejściowe) są to okoliczności, kiedy jednostki stają w sytuacji kluczowego wyboru dotyczącego dalszego biegu swego życia. Od obranego kierunku zależy, czy wzmocnią się skutki wcześniejszych doświadczeń czy pomoże on je zminimalizować.
76. Wyjaśnij pojęcie lateralizacji i podaj cechy lateralizacji prawidłowej.
Lateralizacja- asymetria funkcjonalna, dominacja czynnościowa w zakresie narządów parzystych ruchu (ręce i nogi) oraz zmysłów (oczy i uszy), ściśle związana z funkcjonowaniem półkul mózgowych.
Lateralizacja jednorodna, do której zaliczamy:
77. Omów modele nieprawidłowej lateralizacji.
polega ona na wyraźnej czynnościowej przewadze narządów ruchu i zmysłu, lecz nie po tej samej stronie, a po obu stronach ciała: można więc spotkać dzieci leworęczne, ale prawooczne i prawonożne. Wariantów tego typu jest kilka i jest to lateralizacja ustalona; lateralizacja skrzyżowana w zakresie ręki i oka powoduje zaburzenia koordynacji wzrokowo- ruchowej. Utrudnia dziecku kontrolę wzrokową pracy ręki.
Dzieci te mają trudności w pisaniu:
- niekształtne litery
- w nierównych odstępach
- opuszczają linijki;
Napotykają także na trudności w czytaniu:
W przypadku bardzo nasilonych zaburzeń zwłaszcza u uczniów silnie lewostronnie zlateralizowanych, występuje czasami tzw. pismo lustrzane, które polega na kreśleniu znaków stanowiących zwierciadlane odbicie pisma normalnego.
78. W jaki sposób można zbadać lateralizację u dziecka.
Badanie lateralizacji u dzieci (wg R. Zazzo i N. Galifret- Granjon)- zestaw prób do dominacji lateralizacji (po dwie próby dla:
- ręki: przekładanie kart (szybkość), diadohokineza czyli marionetki;
- oczu: patrzenie na otwór w przesłonie, zaglądanie np. do kalejdoskopu;
- nogi: gra w klasy, kopanie.
Wskaźnik dominacji lateralizacji: czas ręki lewej - czas ręki prawej
- wynik dodatni- praworęczność,
- wynik ujemny- leworęczność;
- 0 - oburęczność ( +0,3 do - 0,3).
79. Przedstaw klasyfikację zabaw ze względu na ich poziom poznawczy.
lub:
80. Przedstaw rodzaje zabaw ze względu na ich poziom społeczny.
81. Przedstaw charakterystyczne cechy zabawy:
- jest rodzajem zachowania motywowanego wewnętrznie;
- uwaga bawiącego zwrócona jest raczej na środki i sposoby działania, niż na osiągnięcie określonego celu;
- w zabawie bodziec odgrywa rolę drugorzędną w stosunku do organizmu dziecka;
- odbywa się na niby;
- każdą zabawą rządzą reguły, dziecko stosuje się do nich początkowo mimo woli, potem świadomie;
- zabawę cechuje czynne zaangażowanie dziecka;
82. Przedstaw etapy w rozwoju aktywności plastycznej na przykładzie rysunków dzieci.
Wg S. Szumana:
- dziecko nie kojarzy ołówka z papierem;
- przypadkowe ślady w zabawie manipulacyjnej;
- kreślenie krótkich, urywanych linii;
- zamaszyste ruchy całym przedramieniem;
- ołówek trzymany w garści:
- linie faliste, zygzaki, pętle;
- rozwój drobnych ruchów rąk i palców;
- prawidłowe trzymanie ołówka;
- kreślenie linii pod kontrolą wzroku;
- Bazgroty: linearne- linie proste, ukośne, zygzaki, spirale;
figuralne- zamknięte, spiczaste, jajowate, koliste;
nazywane- nadaje znaczenie oraz nazwę;
- forma uproszczona i zgeometryzowana;
- głowonogi;
- postacie sztywne, kanciaste lub zaokrąglone;
- bez uwzględnienia proporcji;
- dzieci rysują to co wiedzą;
- cechy oryginalności;
- formy graficzne płynne;
- wzbogacone o szczegóły;
- od wytworów analitycznych (całość z kilku fragmentów) do syntetycznych (sylwetka);
- tendencja do przedstawiania całych scen czy zdarzeń, a nie pojedynczych osób lub rzeczy;
- faza realizmu wrażeniowego (12-13 lat)- naśladowanie natury w zaznaczeniu indywidualnych cech rysującego, wprowadzenie perspektywy;
- faza realizmu intelektualnego (13-15 lat)- ujmowanie trójwymiarowości, zatracenie indywidualnej świeżości rysunku.
Wg R. Schaffera:
83. Na czym polega proces czytania.
Czytanie- forma komunikacji językowej (zdolność przekazywania i rozumienia informacji zgodnie z regułami języka); złożony proces psycholingwistyczny (dekodowanie i interpretowanie treści); warunkiem rozumienia treści jest dekodowanie; istotą i celem czytania jest rozumienie napisanych informacji:
Proces czytania jest czynnością złożoną. Obejmuje on wzrokowe wyodrębnienie z tekstu mniejszych całości, jakimi są wyrazy, rozłożenie ich na poszczególne znaki graficzne (litery), z których każdy wymaga przyporządkowania odpowiednika dźwiękowego (głosek), a następnie zachodzi konieczność doskonalenia syntezy (złożenia), z zachowaniem ich właściwej kolejności. Nieodzowne jest przy tym rozumienie znaczenia czytanego wyrazu.
84. Wyjaśnij pojęcie dekodowania.
Dekodowanie- pismo to graficzna reprezentacja mowy; dekodowanie to przejście od informacji przedstawionej graficznie do jej formy dźwiękowej, polega na rozpoznawaniu i wyrażaniu symboli graficznych za pomocą których została dana informacja zakodowana;
85. Zróżnicuj pojęcia: dekodowanie, rekodowanie, identyfikacja.
86. Wyjaśnij związek jaki zachodzi między dekodowaniem a rozumieniem czytanego tekstu.
Dekodowanie to czytanie i rozumienie.
W trakcie rozwoju umiejętności czytania następuje stopniowo automatyzacja czynności- znaczenie odnajdywane jest bez odtwarzania formy dźwiękowej.
87. Co oznaczają pojęcia literowanie i głoskowanie, a jak są one rozumiane w kontekście nauki czytania.
Literowanie- wymawianie kolejno nazw liter danego wyrazu ( kot= ka+o+te);
Głosowanie- wymawianie kolejnych głosek w słowach mówionych a nie pisanych.
W trakcie czytania na poziomie elementarnym dzieci rozpoznają poszczególne znaki graficzne (litery) i zmieniają je na odpowiednie dźwięki (głoski).
Literowanie w znaczeniu potocznym to zamiana liter na głoski tzn, przypisywanie kolejnym literom w wyrazie odpowiadających im głosek.
88. Na czym polega proces rozumienia w czytaniu.
Rozumienie w czytaniu- jest to złożony proces myślowy, dzięki któremu nie tylko wnikamy odtwórczo w treści podane nam do przyjęcia, ale i twórczo je przetwarzamy tworząc umysłową reprezentację czytanego materiału.
Rozumienie tekstu, przynajmniej pewnych jego rodzajów, jest takim procesem, dzięki któremu odkrywamy twórczo, po uprzednich wysiłkach myślowych, pewne relacje w nim zawarte, pierwotnie dla nas zakryte lub nieznane. W związku z tym zaczęto przypisywać istotne znaczenie tzw. wyższym procesom poznawczym, takim jak procesy wnioskowania i rozumowania, które zdają się determinować poziom rozumienia tekstu.
89. Co rozumiemy przez hierarchiczną organizację nabywania sprawności rozumienia w czytaniu.
Sposób przekazywania i rozumienia tekstu zmienia się wraz z wiekiem i z wrastającą sprawnością w czytaniu. Warunkiem osiągnięcia wyższego poziomu przetwarzania tekstu (makrostruktury) jest wcześniejsze opanowanie sprawnej analizy na poziomie niższym (mikrostruktury) tekstu.
Mikrostruktura- powstaje w toku przekształcania zdania po zdaniu, są to sądy bezpośrednie wyrażone w tekście tj. punkt interpretacji podstawowej;
Makrostruktura- powstaje na bazie mikrostruktury; stanowi zbiór wszystkich sądów wyjściowych, integruje całość czytanego tekstu, streszcza go by łatwiej zapamiętać.
90. Przedstaw kolejne poziomy w rozwoju rozumienia czytanego materiału.
91. Omów dwie warstwy tekstu wyróżnione przez J. Bałachowicz.
I WARSTWA- rozumienie dosłownej warstwy teksu tj. informacji podanej w sposób bezpośredni;
II WARSTWA- rozumienie informacji domyślnej, ukrytej w tekstach wielowarstwowych;
92. Scharakteryzuj trzy poziomy rozumienia pierwszej warstwy tekstu wg J. Bałachowicz.
93. Scharakteryzuj trzy poziomy rozumienia drugiej warstwy tekstu wg J. Bałachowicz.
94. Wyjaśnij pojęcie strategii czytania.
Strategia czytania- to sposób docierania od informacji napisanej do znaczenia, angażuje określone sprawności umysłowe (psychologiczny mechanizm dekodowania); sposoby odtwarzania dźwiękowej formy informacji nazywane także strategiami dekodowania.:
95. Omów znane ci strategie czytania pojedynczych wyrazów.
96. . Omów znane ci strategie stosowane w czytaniu tekstu.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
WPŁYW ŚRODOWISKA RODZINNEGO NA ROZWÓJ DZIECKA, Problemy i zagadnienia wychowawcze
ZAGADNIENIA+DOTYCZĄCE+ROZWOJU+DZIECKA, położnictwo, pediatria
Rola rodziny w wychowaniu oraz społecznym i uczuciowym rozwoju dziecka, Problemy i zagadnienia wych
Kopia Kopia Rozwoj dziecka
41 etapy rozwoju dziecka
rozwoj dziecka
Rozwój dziecka 3
Rozwój dziecka w 12 miesiącu życia, ciąża tydzień po tygodniu, kalendarz rozwoju dziecka
Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, Gazetka dla rodziców Przedszkolak
10 miesiąc, Kalendarz rozwoju dziecka
Rozwój dziecka w 6 miesiącu życia, ciąża tydzień po tygodniu, kalendarz rozwoju dziecka
Złe sny, Rozwój dziecka, bajki terapeutyczne
wp-yw szkoly na rozwoj dziecka, UCZELNIA
Typy rodzin a rozwój dziecka H R Schaffer „Psychologia dziecka”
Charakterystyka rozwojowa dziecka trzyletniego
więcej podobnych podstron