17.11.2010

Wykluwająca się blastocysta Schemat rozwoju błon płodowych

Implantacja zarodka

Implantacja (zagnieżdżenie) to trwałe połączenie morfologiczna trofoblastu z uległą proliferacji błoną śluzową macicy, zachodzące w pobliżu zarodka

Implantacja kończy się w różnych przedziałach czasowych wczesnej ciąży w zależności od gatunku samicy, po wykształceniu się nowego narządu - łożyska (błon płodowych)

Stopień wnikania trofoblastu

Trofoblast może wnikać do błony śluzowej macicy na różną głębokość

Dlatego też mówimy o:

- implantacji powierzchniowej (trofoblast ma ścisły kontakt z nabłonkiem endometrium ale nie niszczy go)

- implantacji śródmiąższowej (trofoblast wnika w tkankę łączną błony śluzowej macicy niszcząc przy tym nabłonek endometrium)

Pierwszy typ występuje u kopytnych, drugi u drapieżnych, gryzoni i naczelnych

Implantacja zarodków

Zjawisko opóźnionej implantacji

U niektórych gatunków ssaków zachodzi zjawisko zwane opóźnioną implantacją, kiedy to występuje przerwa pomiędzy zapłodnieniem a zagnieżdżeniem się zarodka

Embrion rozwija się do blastocysty uwolnionej z osłonki przejrzystej, a potem wchodzi w stan uśpienia (anabiozy)

U ssaków istnieją 4 błony płodowe:

Pęcherzyk (woreczek) żółtkowy (saccus vitelinus)

Kosmówka (chorion)

Owodnia (amnion)

Omocznia (allantois)

Pęcherzyk (woreczek) żółtkowy (saccus vitelinus)

Powstaje najwcześniej (z błon) ale u ssaków ma małe znaczenie bo jego istnienie jest krótkie

Jest on wypełniony substancjami odżywczymi, które się przedostały na drodze osmozy przez trofoblast.

Kosmówka (chorion)

Tworzy zewnętrzną warstwę błon płodowych, która nawiązuje bezpośredni kontakt z błoną śluzową macicy podczas implantacji

Powierzchnię kosmówki można podzielić na część pozbawioną kosmków - tzw. Kosmówkę gładką (chorion leave) i część pokrytą kosmkami (chorion frondosum)

Owodnia (amnion)

Powstaje równocześnie z kosmówką

Na obwodowej części tarczki zarodkowej , uwypuklają się tzw. fałdy owodniowe, których końce łączą się w szwie owodni co prowadzi do powstania zamkniętej przestrzeni wokół zarodka

Wewnątrz owodni płyn owodniowy

Schemat formowania się błon płodowych

Schemat budowy błon płodowych

Omocznia (allantois)

Powstaje jako błona płodowa, tworzy się przez uwypuklenie tylnego odcinka jelita pierwotnego i rozrasta się wsuwając się pomiędzy błonę owodniową a kosmówkową

Jama omoczni wypełniona jest wtórnymi wodami płodowymi - płynem omoczniowym, który jest moczem zarodka a potem płodu

Omocznia doprowadza się naczyń krwionośnych do kosmówki

Średnia objętość wód płodowych u bydła

Łożysko

Jest utworzone z części płodowej (błony płodowe) oraz z części matczynej (ta część endometrium która wchodzi w kontakt z błonami płodowymi)

Funkcje łożyska

Zapewnienie łączności między zarodkiem (potem płodem) a matką - stworzenie warunków do zaspokojenia potrzeb nowo tworzącego się organizmu

- odżywianie

- oddychanie

Ochrona zarodka poprzez wytworzenie wodnego środowiska rozwoju

Umożliwienie wydalania metabolitów

Zapewnienie odrębności immunologicznej zarodka (zapobieganie konfliktowi z systemem obronnym matki)

Łożysko funkcjonuje jako przejściowy gruczoł wydzielania wewnętrznego produkujący hormony białkowe (np. eCG u klaczy, czy hCG u kobiet) oraz hormony steroidowe

U niektórych zwierząt w łożysku magazynowane są substancje odżywcze np. glikogen u drapieżnych

Podział łożysk

W zależności od stopnia wnikania kosmków

- łożysko nabłonkowo-kosmówkowe

- łożysko łącznotkankowo-kosmówkowe

- łożysko śródbłonkowo-kosmówkowe

- łożysko krwio-kosmówkowe

W zależności od umiejscowienia kosmków

- łożysko rozproszone

- łożysko skupione (liścieniowe)

- łożysko popręgowe

- łożysko tarczowe

Przy bliźniętach różnojajowych możliwość frimartinizmu

Anomalie w obrębie błon płodowych

Zaśniady (mola)

Są to anomalia błon płodowych, którym zazwyczaj towarzyszy obumarcia zarodka we wczesnych fazach rozwojowych

Są to bezkształtne różnej wielkości twory powstające ze zwyrodniałej kosmówki

Nie mają znaczenia w weterynarii

Łożysko dodatkowe

Anomalia spotykana czasem u krów

Obecność dodatkowych kosmków zgrupowanych w nieprawidłowych liścieniach zlokalizowanych pomiędzy prawidłowo wykształconymi kotyledonami

Zmiany mogą być dość rozległe imitując typ łożyska rozsianego

Puchlina wodna błon płodowych (wodnica błon płodowych, wielowodnie)

Jest to nagromadzenie większych niż zwykle ilości płynu omoczniowego (hydrallantois) lub owodniowego (hydramnion), przy czym możliwa jest również akumulacja obu tych płynów (postać mieszana)

Wielowodnie może dotyczyć różnych gatunków, ale największe znaczenie ma u bydła ilość nagromadzonych płynów może wynosić nawet ponad 200 litrów!!!

Przypadek puchliny wodnej błon płodowych u krowy poddanej ubojowi

Objawy kliniczne

Rozszerzenie i napięcie powłok brzusznych

Spadek apetytu

Trudności przy chodzeniu niechęć do kładzenia się, problemy przy wstawaniu

W zaawansowanym stadium choroby zwierzę zalega

Może być utrudnione oddychania co objawia się stękaniem

	hydrallantosis	Hydramnion
Szybkość narastania procesu	Szybko ok. 1mca	Wolno, miesiącami
występowanie	85-95%	Do 10% (do 55%)
Kształt brzucha	Okrągły, napięty	Gruszkowaty, nie napięty
Rektalne wyczucie płodu	Raczej niemożliwe (napięta macica)	Można wyczuć
płód	Mały-normalny	Zaburzenia rozwojowe
Charakterystyka płynu	Wodnisty, klarowny, bursztynowy	Lepki, może zawierać smółkę
komplikacje	występują	Nie występują
konsekwencje	Może wystąpić poronienie lub śmierć matki	Przeważnie poród o terminie

Małowodzie (oligohydraminion)

Rzadka przypadłość polegająca na bardzo małej ilości płynu owodniowego

Przyczyną są prawdopodobnie zaburzenia krążenia i zwyrodnienie nabłonka owodni

Utrudniony prawidłowy rozwój płodu

Niejednokrotnie ronienie w drugiej połowie ciąży

Obrzęk błon płodowych

Rzadka przypadłość występująca samoistnie lub towarzysząca wielowodziu

Błony płodowe są galaretowato nacieczone płynami przez co mogą ważyć nawet do kilkudziesięciu kilogramów

Zapalenie błon płodowych (placentitis)

Przyczyna to głównie infekcje bakteryjne, grzybicze, rzadziej zaburzenia przemiany materii

Proces obejmuje zwykle część matczyną i płodową łożyska

Najczęstszym następstwem są ronienia

Placentitis występuje często przy brucellozie

Zaburzenia w przebiegu ciąży

Ciąża pozamaciczna (graviditas extrauterina)

Pierwotna ciąża pozamaciczna (graviditas extrauterina prymaria)

- ciąża jajnikowa (graviditas ovarialis)

- ciąża jajowodowa (graviditas tubaria)

- ciąża brzuszna (graviditas abdominalis)

Wtórna ciąża pozamaciczna (graviditas extrauterina secundaria), która jest zawsze ciążą brzuszną. To właśnie wtórna ciąża pozamaciczna jest częstsza u zwierząt - choć w stosunku do światowego pogłowia zwierząt występuje zgoła incydentalnie!

Uwaga!

Kiedyś niektórzy lekarze praktycy donosili o przypadkach „ciąży pochwowej - graviditas vaginalis”

Nie ma jednak możliwości istnienia takiej ciąży

Wytłumaczenie - czasami u krowy płód zmumifikowany, w związku z pojawieniem się u samicy rui, zostaje wydalany na zewnątrz - ale może w trakcie takiego wydalania utknąc w pochwie co stwarza przesłanki do mylnej diagnozy przy badaniu per rectum

Pęknięcie macicy (ruptura uteri)

Wynik urazów, upadków, gwałtownych ruchów lub jako sprawa wtórna przy skręcie

Konsekwencją może być wtórna ciąża pozamaciczna

Czasami objawy - brak apetytu, przyspieszone tętno i oddechy

Rozpoznanie per rectum (wielkość macicy, bliska obecność kończyn płodu)

Ruja w trakcie ciąży

Nie jest wprawdzie patologią, ale krowy wykazujące ruję w trakcie trwania ciąży(szczególnie w pierwszym jej okresie) są mylnie traktowane jako nieciężarne

Szacuje się że ok. 10% cielnych krów może mieć ruję w pierwszej połowie ciąży

Sztuczne unasiennianie takich samic powoduje utratę ciąży, przy czym ma to miejsce w sytuacji , jeżeli instrument inseminacyjny przejdzie przez kanał szyjki i przebije błony płodowe

Zapłodnienie dodatkowe (superfetatio)

Przy zapłodnieniu dodatkowym rozwija się jakby „ciąża podwójna”

Przemieszczenia ciężarnej macicy

W czasie ciąży i porodu macica może zmieniać swe położenie w różnoraki sposób

Może ona przemieszczać się

- ku przodowi

- ku tyłowi

- na boki

- okręcać (skręcać) się dookoła długiej osi - przede wszystkim - czyli skręt macicy

I - normalne ułożenie macicy

II - dołoskłon (ventroversio)

III - dołozgięcie (ventroflexio)

Przepukliny ciężarnej macicy

Do przepuklin dochodzi u bydła (samoistnie lub na tle urazów) głównie w wyniku pęknięcia mięśni brzusznych

Czynniki sprzyjające - brak ruchu, wiek, przekarmienie, ciąża mnoga u jednopłodowców, wielowodnie

Najczęściej przepukliny wskutek przerwania mięśnia prostego brzucha

Rozpoznanie nie sprawia kłopotów

Wypadnięcie pochwy - prolapsus vaginae

Wypadanie pochwy przez szparę sromową

Poród pozorny - sphalerotocia

Jest to wystąpienie u wysokociężarnych krów lub klaczy przedwczesnych bólów porodowych przed spodziewanym terminem porodu - przy braku skurczów myometrium i przy zamkniętej szyjce

Przyczyny - prawdopodobnie zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, z czym może być związane wciskanie się części macicy do jamy miednicznej

Objawy kliniczne - niepokój, przyśpieszenie tętna i oddechów, parcia

Parcia mogą być tylko u zwierząt leżących (zanikać gdy samica wstanie)lub także u zwierząt stojących

Rozpoznanie opiera się na badaniu przez pochwę (zamknięta szyjka) i przez prostnicę (obecność w jamie miednicznej uchyłku ciężarnej macicy)

Zwierzęciu zapewnić spokój, zad ustawić wyżej, rozważyć ewentualność wykonania znieczulenia epiduralnego niskiego (środki o przedłużonym działaniu)

Przy podejrzeniu śmierci płodu rozważyć sectio cesarea

Anomalie płodowe

Są to nieprawidłowości (większe bądź mniejsze) w budowie płodu

Fizyczne uszkodzenia płodu powodują jego deformację, ale nie koniecznie muszą prowadzić do śmierci płodu w macicy

Anomalie są często określane jako potworkowatości (płody potworkowate)

W wielu przypadkach uszkodzenia wywołane są przez wrodzone nieprawidłowości genetyczne, ale niejednokrotnie trudno jest wyjaśnić konkretną przyczynę

Znaczenie anomalii płodowych

Niejednokrotnie potworki utrudniają poród i są niezdolne do życia po urodzeniu

Są jednak także takie nieprawidłowości, które nie mają większego znaczenia i nie zagrażają życiu (np. polidaktylia u psów i kotów)

Gatunkowe predyspozycje

Można wysnuć tezę, ze najwięcej anomalii płodowych dotyczy bydła

Powinno się zgłaszać urodzenie potworka w stadzie aby wziąć pod uwagę wpływ czynników dziedzicznych (buhaj)

Achondroplazja - skrócenie kończyn

Dotyczy najczęściej cielęt

Jest często określane na Wyspach jako „cielę - buldog”

Predyspozycje rasowe - gł cielęta rasy Deuter (co piąte cielę czystej rasy) oraz Kerry - rodzime, małe rasy irlandzkie

Okaleczel bezlędźwiowy - perosomus elumbis

Dotyczy wielu gatunków

Krótki kręgosłup kończy się na odcinku piersiowym

Kończyny miedniczne nie są unerwione, ulegają zesztywnieniu

Poród

Przy położeniu prostym główkowym cielę może zostawć mylnie uznane jako prawidłowe

Pociąganie na siłę nie przyniesie jednak efektu (tylne kończyny nie przejdą przez kanał miednicy)

Zroślaki czyli potworki dwoiste

Występują u wszystkich gatunków, przede wszystkim zaś u cieląt i szczeniąt

Są to zwykle bliźnięta monozygotyczne (syjamskie), które są całkowicie lub częściowo zrośnięte

Rodzaje zroślaków

Diprosopus - potworek ma dwie twarze (ale nie dwie kompletne głowy) i rozszczep podniebienia

Dicephalus - dwie głowy, dwie szyje, które łaczą się w ramionach

Dipygus - podwójny tułów oraz niektóre kończyny

Stomatodidymia (bliźnięta syjamskie) - rozdzielenie bliźniąt jest prawie całkowite, a miejsca połączeń zlokalizowane są m.in. na mostku lub co gorsza na zadzie (pygodidymus)

Bezpostaciowiec kulisty - amorphus globosus

Jest to bardzo rzadko spotykana pozostałość po bliźniaku monozygotycznym

Jego obecność nie komplikuje porodu, a stwierdza się go przypadkowo przy prawidłowo przebiegającym porodzie

Posiada pępowinę, która doprowadza krew do niewielkiej ilości wymieszanych tkanek płodu otoczonych skórą

Wynicowiec zgięty - schistosoma reflexum

Zwany jest też rozszczepielem brzusznym lub przez Brytyjczyków „księżycowym cielęciem”

Jedna z powszechniejszych nieprawidłowości występujących u zw gospodarskich, zwłaszcza u cieląt

Płód ma niezrośnięte powłoki ciała, a narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej mogą wydostawać się na zewnątrz

Płód może przeżyć ciażę, ale komplikuje poród (nie jest zdolny do życia po porodzie, a gdyby jednak jeszcze żył jest usypiany)

Poród

Płód może przodować główką i kończynami (dokładnie omacać) lub narządami wewnętrznymi (wyczuć można jelita, bijące serce - jeśli płód żywy)

Małe wynicowce można wyciągnąć na siłę, w wielu przypadkach jednak cięcie cesarskie lub fetotomia

Inne anomalie płodowe

Wodogłowie - hydrocephalus

Jest to rozszerzenie czaszki na skutek gromadzenia się płynu w komorach lub przestrzeni podpajęczynówkowej

Rozpoznanie jest możliwe jeśli płód jest w położeniu prostym główkowym

Płód z wodogłowiem często nie może przejść przez miednicę matki

Możliwe jest wydalenie (usunięcie)po uprzednim usunięciu płynu igłą lub przez nacięcie

W niektórych przypadkach niezbędna jest fetotomia lub cesarka

Obrzęk płodu (nalaniec) - anasarca

Obrzęk tkanki podskórnej

Brak włosów u cieląt

Duża ilość śr. poślizgowych i potem „par force”

Niejednokrotnie cięcie cesarskie lub fetotomia

Wodobrzusze płodu

Może być spowodowane przez nadprodukcyjne i nieefektywne wchłanianie płynu przez otrzewną

Czasami jest przyczyną ciężkiego porodu

Płód może być wydalony bez problemu, jeżeli zlikwiduje się nadmierne rozdęcie brzucha przez nacięcie

Cyklopia

Hipertrofia mięśni płodu

Jest to przerost mięsni - podwójne umięśnienie

Charakterystyczne dla BB

Jest to anomalia, ale pożądana przez hodowców, ale wymaga zwykle operacyjnego rozwiązania porodu

Wielokończynowość, mnogokończynowość - polimelia

Pomoc porodowa przy potworkach

Większość płodów potworkowatych (szczególnie zroślaki) jest wydobywanych cesarskim cięciem lub drogą fetotomii

Obumarcie płodu w czasie ciąży (przy braku poronienia) czyli mumifikacja i maceracja płodu

---