Sytuacja przed, w czasie i po I wojnie światowej - niezadowolenie makaroniarzy

2 sierpnia 1913 roku rząd włoski ogłosił neutralność Włoch.

Gdy Niemcy zaczęły ponosić pierwsze klęski, nacjonaliści upojeni wizjami przyszłych zdobyczy terytorialnych zaczęli nawoływać do wojny.

Partia Socjalistyczna pozostała przy swym niezmiennym neutralizmie.

Dochodzi jednak do rozłamu w partii, na skutek podziału zdań przez aktywistów, których skusiła perspektywa skierowania rewolucyjnego zapału mas, w stronę walki z imperializmem i militaryzmem niemieckim.

Konserwatyści skłaniali się w swoich sympatiach ku autorytarnym państwom centralnym, a katolicy popierali Austrię jako bastion Kościoła. Kapitaliści optowali za neutralnością, gdyż oferowała korzystne możliwości robienia interesów z 2 stronami. Po stronie zwolenników interwencji znaleźli się nacjonaliści marzący o sławie i podbojach, radykałowie, oraz reformatorscy socjaliści.

Zapanowało ogromne zamieszanie wśród samych Włochów.

Mniejszość opowiadająca się za wojną dopięła swego w maju 1915 roku.

Klasy średnie poparły tę decyzję dość niechętnie.

Wielu Włochów doszło do przekonania, iż należy dokonać wyboru między wojną, a rewolucją i uznało wojnę za mniejsze zło.

Izba Deputowanych manipulowana przez rząd, a z drugiej zastraszona przez interwencjonalistów, głosowała w większości za wojną. Parlament zdyskredytował się jeszcze bardziej w wyniku prowadzenia nieudolnie wojny i zamiast chwały, przyniosła Włochom upokarzającą klęskę pod Caporetto.

Rząd pozostawał pod nieustannym obstrzałem socjalistów.

Na wiosnę 1917 roku skrajna lewina Partii Socjalistycznej pod wodzą Amadeo Bordigi utworzyła Niezależną Partię Socjalistyczną, z której później wyłoniła się Włoska Partia Komunistyczna, która uzyskała znaczne wpływy w miastach przemysłowych Północy.

W sierpniu 1917 roku wybuchły zamieszki w Turynie.

Przeraziły one klasy rządzące, które obciążyły socjalistów winą za klęskę pod Caporetto, umocniły nieprzejdnane stanowisko skrajnej lewicy, iż rząd winien przedsięwziąć bardziej stanowcze kroki przeciw sabotażystom. Na zjeździe we wrześniu 1918 roku uzgodniono, że nie może być mowy o kompromisie z burżuazyjnym państwem, a celem partii winno być wprowadzenie dyktatury proletariatu.

Włochom odmówiono prawa do aneksji tych terytoriów, jakie im obiecano w traktacie londyńskim z 1915 roku, a nacjonaliści określili konferencję pokojową jako oszustwo, które dało Włochom „kalekie zwycięstwo”

W takiej atmosferze apele premiera Francesco Nittiego o umiar, tolerancję i zgodę na postanowienia traktowane z obawy, aby się nie narazić aliantom, nie odnosiły skutku. Armia była zdecydowana przeciwstawić się planom Nittiego. 12 września 1919 roku Gabriele d'Annuzio - awanturnik i bohater wojenny, poprowadził 2000 zbuntowanych żołnierzy do Fiume, w proteście wobec ustaleń traktatu pokojowego.

Pucz Annuziego spotkał się z poparciem nacjonalistów, jednak zakończył się niepowodzeniem.

Nitti nie był w stanie uzyskać poparcia ze strony lewicy przeciw d'Annuziowi, gdyż nie miała ona zamiaru wspomagać rządu burżuazyjnego.

prawica wsparła d'Annuzia i grzmiała na temat „kalekiego zwycięstwa”

Sytuację polityczną destabilizował również fakt wprowadzenia reprezentacji proporcjonalnej, która miała uniemożliwić sprawowanie kontroli nad parlamentem. Turati i socjaliści odmówili współpracy z partiami burżuazyjnymi. Don Sturzo i ludowcy (Partio Popolare Italiano - PPI) byli trudnymi partnerami

Reprezentacja proporcjonalna miała tendencje do zaostrzenia antagonizmów między neutralistami, a interwencjonalistami, między Południem, a Północą/.

W okresie dwóch „czerwonych lat” od 1919 - 1920 roku po całych Włoszech rozlała się fala strajków, zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie.

Pracodawcy ustąpili wobec wielu żądań.

Klasy średnie z trudem przystosowały się do nowych realiów.

Dochody były niższe niż przed wojną, wzrosła inflacja, oburzał je traktat pokojowy, który nie przyznawał Włochom Dalmacji, części Istrii, oraz okolic Triestu,

Pogardzały socjalistami, były sfrustrowane, rozgoryczone.

We wrześniu zajęto fabryki przez robotników, co było skutkiem niezorganizowanego wybuchu.

Jego porażka zdemoralizowała klasę robotniczą.

Bordiga i Gramsci utworzyli Włoską Partię Komunistyczną PCI w styczniu 1921 roku, oparta na modelu bolszewickim.

Już w 1921 jednak ruch robotniczy był podzielony i nie przejawiał chęci utworzenia wspólnej opozycji przeciw skrajnej prawicy.

Agrariusze także głośno potępiali rząd za nieokazywanie im pomocy w walce z dzierżawcami i robotnikami rolnymi, obecnie zorganizowanymi w związki zawodowe.

Burżuazja była przerażona tym, że władza w licznych miastach skupiona była przez socjalistyczne rady miejskie, które stanowiły bezpośrednie zagrożenie tradycyjnej kultury, oraz przywilejów elit.

Mussolini i jego „squadristi” zdawali się oferować perspektywę wyzwolenia od socjalistów, związków zawodowych, oraz bojaźliwego rządu.

Mussolini utworzył pierwsze „fasco di combattimento” 23 marca 1919 roku jako kontynuację wojennych tradycji.

Ruch ten był połączeniem nacjonalizmu i rewolucyjnego syndykalizmu.

Jego pierwszy program, opublikowany wzywał do aneksji Fiume i Dalmacji, a także domagal się obłożenia 85% podatkiem zysków z wojny, podatku progresywnego od dochodów, uczestnictwa robotników w zarządzie fabryk, oraz konfiskaty majątków kościelnych.

W listopadzie 1919 roku fasci wypadli fatalnie w wyborach, więc aby przetrwać nastąpił zwrot ku ideologiom prawicowym.

Odstąpiono od założeń socjalizmu.

Mussolini oświadczył, że jest zwolennikiem „wolnego handlu”, co miało oznaczać uwolnienie od związków zawodowych, wysokich podatków, oraz nadmiernego interwencjonalizmu państwa w sprawy gospodarki.

Dawni syndykaliści i socjaliści stanowili większość szeregowych członków partii, pełnili wiele ważnych funkcji, oraz narzucali ogólny ton.

Próba pozyskana weteranów wojennych nie powiodła się, gdyż byli lojalni wobec wspieranych przez rząd organizacji.

Jednak znaczna część oficerów i żołnierzy elitarnych oddziałów szturmowych (arditi) przyłączyła się do fasci, i to oni narzucili faszyzmowi wojskowy charakter, nieufność wobec programów i platform politycznych, radykalizm i przemoc.

Mussolini uzyskał znaczne poparcie finansowe kół przemysłowych Mediolanu, drobni przedsiębiorcy pokładali w nim swe nadzieje.

Na początku 1919 roku Mussolini zaczął tworzyć zbrojne bojówki złożone głównie z weteranów, które po raz pierwszy wkroczyły do akcji w kwietniu, gdy podpalono budynek dziennika socjalistycznego „Avanti”.

Squadrismo - było następną charakterystyczną fazą faszyzmu, dając wszystkim wykorzenionym i niepewnym przyszłości poczucie przynależenia do elity, do oddziałów szturmowych nowych wielkich Włoch.

Była to kampania przemocy. Bojówki terroryzowały związkowców, atakowały spółdzielnie rolnicze i likwidowały socjalistyczne spółdzielnie chłopskie.

Radykalni faszyści rozkoszowali się w stosowaniu terrory, który wg. nich był częścią prawdziwe rewolucyjnego kultu oddania dla sprawy, heroizmu i idealizmu.

Cechowała je również antysocjalizm.

W roku 1920 faszyzm miał największe wpływy na wsi, gdzie istniały podobne problemy co w miastach.

Wielka liczba robotników rolnych wstępowała w szeregi fasci, skuszona obietnicą obron7y swych interesów przed właścicielami ziemskimi.

W czasie wyborów w maju 1921 roku Mussolini przyłączył się do bloku narodowego wraz z liberałami Giolittiego i nacjonalistami.

Zdobyli 35 miejsc.

Rząd Giolittiego polegał na poparciu popolarów i ustąpił już w lipcu, gdy poparcie utracił.

Nowy rząd socjalisty Bonomiego zawarł pakt pacyfikacyjny z Mussolinim co wywołało ostry sprzeciw radykalnych faszystów wiejskich.

Na zjeździe założycielskim Narodowej Partii Faszystowskiej PNS w listopadzie Mussolini stwierdził:

„My naprawdę chcemy służyć ludowi, chcemy go wychowywać, lecz także chłostać jeśli będzie błądził.”

Włochy pogrążyły się w wojnie domowej między czarnymi koszulami faszystów, a czerwonymi koszulami socjalistów. Bonomi wyjął spod prawa wszystkie zbrojne bojówki.

Demokracje wycofali poparcie dla Bonomiego i jego rząd upadł.

Popolorzy nie mieli zamiaru popierać GIORDIEGO? socjaliści nie chcieli przyłączyć się do koalicji antyfaszystowskiej.

Faszyści nasilili akty przemocy i rząd nie był w stanie utrzymać ładu i porządku.

Wobec tego socjaliści i popolorzy ogłosili gotowość poparcia rządu antyfaszystowskiego.

To posunięcie zostało jednak zablokowane przez Giorittiego.

Socjaliści wezwali masy do strajku generalnego.

Był to błąd, gdyż strajk został złamany przez faszystów.

troską Mussoliniego było to, że Gioritti może utworzyć rząd, który by wchłonął faszystów.

poparł radykałów w ruchu faszystowskim, który domagał się marszu na Rzym celem obalenia rządu.

Marsz na Rzym

W całych N Włoszech władze skapitulowały wobec faszystów i wydawało się, że całe państwo rozpadnie się.

Większość armii sympatyzowała z faszystami.

politycy Włoscy z wyjątkiem komuchów, byli gotowi zaakceptować faszyzm w przekonaniu, że będą przestrzegać prawa, a w kraju zapanuje ład i porządek.

Król zgodził się z tym poglądem. Dostrzegł jednak, w jego rządzie jedyną szansę uniknięcia anarchii i rozlewu krwii.

W Izbie Deputowanych zasiadało tylko 32 posłów faszystowskich, a w gabinecie Mussoliniego było niewielu faszystów.

Zapewniło to Mussoliniemu większość parlamentarną.

Mussolini objął urząd Ministerstwa Spraw Zagranicznych, jak i urząd premiera.

1922 - Mussolini nie był na tyle silny, aby zaprowadzić dyktaturę całkowitą. Musiał iść na ustępstwa na rzecz demokracji parlamentarnej.

1 ważny krok w kierunku ustanowienia dyktatury podjęto w grudniu.

Utworzono Wielką Radę faszystowską celem ułatwienia kontaktów partii z rządem. Okazała się jednak znacznie ważniejszą instytucją od rządu.

30 grudnia Mussolini nakazał aresztować przywódców komunistycznych Bordigę i Gramzcciego (?), a także członków partii komunistycznej.

Ostateczna likwidacji lewicy zaczęła się

Utworzono milicję, która kontrolowała i dyscyplinowała i dostarczała oddziałów zbrojnych oddanych Mussoliniemu.

W kwietniu 1923 roku popolarów usunięto z rządów, gdyż partia była przeciwna dalszej współpracy z faszystami.

popolarzy sprzeciwiali się planom Mussoliniego dot. planów reformy planów wyborczych.

W myśl prawa Acerbo zatwierdzonego w listopadzie, partia która zdobędzie największą liczbę głosów w wyborach otrzymuje ¾ miejsc w parlamencie.

Księdza Spurzo przywódcy popolarów zmuszono do rezygnacji z przywódca partii.

Partia rozpadła się na 2 części.

1 z nich była gotowa do współpracy z faszystami, a 2 chciała zachować resztki demokracji.

Liberałowie

Poparli faszystów w czasie wyborów.

Według nowego prawa w kwietniu 1924.

Zastraszenie i przemoc, masowa propaganda rządowa, poparcie wielkiego przemysłu, jawne nadużycia przy obliczaniu głosów, przyznające faszystom dodatkowe głosy, dały Blokowi Narodowemu olbrzymie zwycięstwo.

Po zdominowaniu przez faszystów parlamentu, było oczywiste, że reżim wkracza w nowe stadium rozwoju.

Faszyści byli uradowani, że w końcu będzie można podłożyć podwaliny pod prawdziwe państwo, chociaż utrzymywały się rozbieżności co do jego kwiatku.

Diacomo Matteoti - wystąpił z krytyką rządu i określił wybory jako farsę.

10 czerwca zniknął na ulicach Rzymu zamordowany, na rozkaz Mussoliniego.

A jego próby zrzucenia winy na żydów i masonów.

Umiarkowani faszyści zagrozili ustąpieniem z rządu, jeśli Mussolini nie pozbędzie się ekstremistów.

Po pewnych wahaniach ustąpił wobec żądań.

Federzzoni - otrzymał tekę Ministra Spraw Wewnętrznych (umiarkowany),

W kręgach opozycyjnych zapanowało zamieszanie.

Strajk generalny mógł być na rękę faszystom.

Zastanawiano się nad aresztowaniem Mussoliniego.

12 czerwca posłowie opozycyjni, z wyjątkiem komunistów postanowili opuścić parlament

i odmówić powrotu dopóki prawo i ład nie zostaną przywrócone.

Nazwano to SECESJĄ AVENTYŃSKĄ od ruchu plebejskiego w V w. p.n.e

nie utworzono opozycji parlamentarnej, z winy papieża Piusa XI, który zabronił popolarom współpracy z komunistami, a także skazał na wygnanie Don Sturzo.

Opozycja aventyńska nie mogła wiele zdziałać.

Wielu radykalnych faszystów, uważało, że Mussolini stał się zbyt pojednawczy, i czas na likwidację opozycji i ustanowienie rzeczywistej dyktatury.

Szereg demonstracji w niektórych wielkich miastach Włoch.

Mussolini postanowił ustąpić pod naciskiem i wprowadził dyktaturę. Demonstracje w celu poparcia dyktatury.

Mussolini miał zamiar umocnić swoją autorytarną władzę poprzez nawiązanie ścisłych kontaktów z prawicą i centrum, które były gwarantami przeciwko socjalizmowi., jak również z przemysłowcami, którzy popierali jego liberalizm gospodarczy i aprobowali zniszczenie ruchu związkowego.

Mussolini zniósł wolność prasy w listopadzie.

Faszyści wspierali strajki spowodowane inflacją.

Mussolini zdecydował się w końcu na próbę ustanowienia totalitarnego państwa faszystowskiego.

3 stycznia 1925 roku oświadczył w Izbie Deputowanych, że przejmuje władzę.

Usunął z rządów ministrów nie należących do partii faszystowskiej .

W marcu mianował radykała Barinacciego szefem partii.

Mobilizowano milicję i dokonano aresztowań.

W styczniu opozycja aventyńska utraciła swe miejsce w parlamencie, lecz dopiero w październiku PSU stała się jedyną partią polityczną, którą zdelegalizowano.

W październiku 1926 dokonano próby zamachu na Mussoliniego.

16 letni zamachowiec ginie, był to pretekst do zdelegalizowania wszystkich partii.

przywódcę komunistycznego Gramcciego wtrącono do więzienia.

Włochy stały się państwem jednopartyjnym.

Sytuacja Włoch po dojściu do władzy faszytsów

Partia faszystowska doprowadziła do zwolnienia wielu urzędników państwowych, których uznano za nie dość przyjaznych faszystom.

Utrzymywał się nadal terror squadrisci przeciw masonerii.

Przemoc była na porządku dziennym.

Aktywiści partyjni stali ponad aparatem państwa.

Parlament, urzędnicy państwowi oraz sądowniictwo znalazło się pod ścisłą kontrolą rządu.,

a opozycja została wykluczona

30 kwietnia 1926 odwołano Barinocciego ze stanowiska i zastąpiono Agusto Turattim.

Zdemisjonowano też Federozziego.

5 stycznia 1927 roku Mussolini wydał zasadę zwierzchności prefekta nad lokalnym przywódcą partyjnym (federalnym)

Nie przeprowadzano już wyborów w partii.

Partię poddano surowej kontroli władz centralnych.

Mussolini podporządkował partię państwu, utrzymał ją w rezerwie celem wykorzystania w razie potrzeby.

Za rządów Turottiego radykalnych faszystów odsunięto.

Umowa z Palazo Vidonii 2 X 1925

Włoska konfederacja przemysłowa Confindustria CGII, oraz faszystowskie związki zawodowe uzgodniły, że wszelkie noegeocjacje dotyczące pracy będa prowadzone między tymi 2 stronami.

Rady fabryczne ulegną rozwiązaniu, a niefaszystowkskie związki zawodowe będa zdelegalizowane.

Kontrola rządu w sprawach świata pracy

Pakt z Palazo Vidonii stał się podstawą ustawy syndykalnej z roku 1926, która likwidowała prawo do strajku, oraz rozwiązywała komitety fabryczne, a także zobowiązywała przemysłowców do podporządkowania się przymusowemu arbitrażowi.

Utworzono Komisję Arbitrażową do rozwiązywania sporów.

Przemysłowcy otrzymali miejsca w Wielkiej Radzie Faszystowskiej i parlamencie.

W każdej dziedzinie pracodawcy i robotnicy byli zorganizowani w oddzielne syndykaty, oddzielnej gałęzi gospodarczej.

Confidustrią nadal kierowali przemysłowcy. Ustawa syndykalna utworzyła Ministerstwo od spraw Korporacji, oraz Narodową Radę Korporacyjną.

21 kwiecień 1927 roku Wielka Rada Faszystwoska ogłosiła Kartę Pracy, którą uznano za magna carta faszyzmu.

Stwierdzono, że;

Przedsiębiorczość prywatna wyraża rzeczywisty interes państwa.

pracodawcy nie muszą już obawiać się związków zawodowych.

Utworzono Radę do spraw Pracy, która rozpoczęła działalność od obniżenia płacy o 10 - 20% celem wsparcia polityki rewaluacji lira.

Spowodowało to wzrost bezrobocia.

przemysłowcy byli przeciwni korporacjom.

Rossini (szef Wielkiej Rady Faszystowskiej zostaje usunięty) a po jego rezygnacji, Narodowa Konfederacja Faszystowskich Związków Zawodowych podzieliła się na 6 niezależnych odpowiadających 6 konfederacjom.

Mussolini, aby dojść do porozumienia z Kościołem i pozyskać poparcie dla idei państwa korporacyjnego tak właśnie zrobił :)

W teorii miało wiele wspólnego ze społeczną doktryną papieża Leona XIII wyrażoną w encyklice Rerum Novarum z 1891 roku.

Od czasu zajęcia Rzymu przez wojska Włoskie w roku 1870 papieże odmówili uznania Włoch.

Mussolini zdecydowany antyklerykał.

Wiele aspektów było jednak dla Kościoła atrakcyjnych.

Faszyści byli przeciwnikami państwa liberalnego, stanowili najskuteczniejsze antidotum wobec komunizmu i socjalizmu.

papież Pius XI był zagorzałym konserwatystą.

Mussoili zezwolił na umieszczenie krzyży w szkołach i miejscach publicznych, przystał na nauczanie religii w szkołach, uratował Bank Watykański od bankructwa.

Pius XI zrewanżował się nakazując wiernym milczenie w sprawie afery z Matteotim.

11 lutego 1929 roku podpisano pakty Laterańskie. Zezwolono Akcji Katolickiej na dalszą działalność.

konkordat uznał Kościół za w pełni autonomiczną i przekazanao mu pełną jurysdykcję w kwestii małżeństw między katolikami.

Nauczano religii przymusowo.

traktat koncyliacyjny - uznawał pełną suwerenność państwa watykańskiego.

Religia rzymskokatolicka jedyną religią państwową.

W dokumencie konwencji finansowej państwo Włoskie zgodziło się wypłacić Stolicy Apostolskiej 750 milionów lirów w kasie i miliard w obligacjach.

Z początku faszyści zyskali masowe poparcie katolików dla reżimu.

Radykalni faszyści wystąpili w 1931 ze zmasowanym atakiem na Akcję Katolicką.

Skutkiem tego była utrata przez nią pewnych przywilejów

Papież stwierdził, że nie może zaakceptować ideii państwa totalitarnego.

Piusa XI przerażały też teorie Mussoliniego w myśl których chrześcijaństwo pozostałoby sektą, gdyby nie potęga Rzymu.

Stosunki między Stolicą Apostolską, a Włochami były jednak poprawne.

Kościół pochwalił wojnę w Etiopii, wojnę domową w Hiszpanii.

państwo korporacyjne - odpowiednikiem nauki społecznej Kościoła, co pochwalono w encyklice pt. Quadrodecimo Anno z roku 1931.

Bitwa o zboże i bitwa o lira

Polityka gospodarcza była liberalna i minimalizowała role państwa w gospodarkę.

minister finansów zdenacjonalizował kompanię telefoniczną i towarzystwa ubezpieczeniowe.

Zniósł podatki spadkowe, obniżył podatki przedsiębiorstwom kładąc nacisk na opodatkowanie pośrednie w celu inwestowania w przemysł.

W sierpniu 1926 roku Mussolini wygłosił politykę deflacyjną, która obejmowała rewaluację lira z około 154 do 90 w stosunku do funta.

Była to kwestia prestiżu państwa i demonstracji triumfu siły woli faszystów.

jej celem było zmniejszenie kosztów importu.

Quota Novanta - doprowadza do wzmożonej koncentracji przemysłu.

Bitwa o zboże - miała na celu uczynienie Włoch państwem samowystarczalnym w zboże, a także uświadomić im konieczność zwiększenia liczby urodzin \.

W lipcu 1925 roku wprowadzono cła zaporowe na zboże, celem zahamowania importu spowodowanego słabymi zbiorami.

Wlochy stały się samowystarczalne, lecz w kategoriach gosp i społ = katastrofa.

Osuszano i pozyskiwano grunt = propagandowy sukces.

Nakłaniano kobiety do rodzenia dzieci = nie wyszło.

Kult jednostki

Przywiązywał Mussolini wagę do własnej osoby.

Wspomagał go w tym Giovani Staraco, który wprowadził pozdrowienie rzymskie i okrzyk „viva il duce”

Urządzał parady i masowe demonstrację na cześć faszyzmu i męczenników

Zachęcał do noszenia mundurów.

Sukcesy z Etiopią zwiększyły jego popularność

6

---