Karolina Łagoda
116959
Anioły Biznesu
1. Anioł biznesu.
Termin anioł biznesu wywodzi się z angielskiego business angel, początkowo określającego bogate osoby z amerykańskiego środowiska Broadwayu inwestujące w realizację spektakli teatralnych. Dziś pojęcie to oznacza zamożną osobę prywatną, posiadającą doświadczenie
w biznesie, dysponującą własnymi zasobami pieniężnymi i gotową do ich zainwestowania. Aniołowie biznesu to osoby zdecydowane na podjęcie ryzyka w postaci inwestycji kapitału, czasu i wiedzy w młode, na ogół innowacyjne przedsiębiorstwa, nienotowane na giełdzie, lecz wykazujące duże prawdopodobieństwo przyniesienia znacznych zysków. Ci nieformalni inwestorzy angażują na ogół kapitał we wczesnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa licząc
na duże zyski pochodzące z rozwiniętej działalności spółki. Oprócz kapitału bardzo cenne
dla młodych przedsiębiorców jest wsparcie w formie know-how, pomocy w zarządzaniu, pozyskaniu kontaktów biznesowych. Aniołowie biznesu to na ogół osoby emerytowane
lub nieprowadzące własnych przedsiębiorstw, chcące wykorzystać swoje ogromne doświadczenie zawodowe, umiejętności oraz kontakty. Czasami współpraca ta odbywa się
na zasadzie non-profit, inwestorzy oczekują jedynie możliwości kontynuowania aktywnego trybu życia, bycia mentorem.
2. Profil typowego anioła biznesu.
Profil inwestorów indywidualnych różni się bardzo w poszczególnych krajach, co sprawia,
że stworzenie jednego, uniwersalnego profilu staje się bardzo trudne a nawet niemożliwe. Różnice te mogą stanowić takie elementy jak:
-wysokość całego zainwestowanego kapitału,
-wysokość kapitału przypadającego na jedną inwestycję,
-średni wiek,
-płeć,
-zawód i doświadczenie,
-motywy działania,
-sektory inwestycji,
-zamożność.
3. Charakterystyka inwestycji.
Aniołowie biznesu angażują swoje środki we wczesnej fazie rozwoju. W większości jest
to finansowanie fazy zasiewu (seed) oraz startu (start-up). Zdarzają się jednak inwestycje
w przedsiębiorstwa rozwijające się lub nawet dojrzałe. Inwestycje trafiają niemalże
do wszystkich branż, jednak preferowanie są te o charakterze innowacyjnym, przyszłościowym oraz te, w których inwestorzy posiadają duże doświadczenie. Przy wyborze konkretnego przedsiębiorstwa inwestorzy kierują się głównie kompetencjami zarządu, możliwościami intelektualnymi pracowników i oczywiści potencjalną stopą zwrotu. Ocena poszczególnych projektów jest bardzo wnikliwa a selekcja ogromna. Z kilkudziesięciu do kilkuset biznesplanów wybierają jeden lub dwa. Aniołowie pragną pozostać anonimowi, nie figurują w żadnych spisach, co bardzo utrudnia kontakt potencjalnych kapitałobiorców
z inwestorem. Większość aniołów angażuje się w kilka przedsięwzięć jednocześnie (2-5 przedsiębiorstw
w ciągu roku. W zamian za wkład finansowy wymagają oni udziału w przedsiębiorstwie,
z reguły 10-25%. Okres inwestycji to na ogół kilka lat. Po tym czasie aniołowie wycofują swoje udziały z inwestycji. Mają oni do wyboru sprzedaż udziałów inwestorowi branżowemu(26% przypadków), poprzedniemu właścicielowi(16%), funduszowi venture capital lub osobom trzecim (10%) lub wprowadzenie spółki na giełdę (8%). Pozostałe 40 % inwestycji to zostają spisane, jako straty.
Schemat inwestycyjny:
- pozyskanie propozycji projektów inwestycyjnych,
- ocena projektów inwestycyjnych,
- wycena projektów inwestycyjnych,
- decyzja o strukturze finansowania projektu,
- negocjacje,
- wsparcie ze strony aniołów biznesu,
- realizacja zysków.
4. Pozyskanie dostępu do potencjalnych inwestycji
Anioły biznesu korzystają z trzech metod pozyskania przedsięwzięć. Najbardziej popularna opiera się na osobistych kontaktach i znajomościach inwestora. 57% inwestorów uzyskało informacje o potencjalnych inwestycjach od rodziny, znajomych i współpracowników. Mogą oni także współpracować z firmami konsultingowymi, audytorskimi czy doradcami podatkowymi. Z porad bankierów i ekspertów skorzystało 31%. 12% inwestorów pozyskało informacje od osób reprezentujących spółki gotowe na przyjęcie kapitału. Ostatnią alternatywą jest sięgnięcie do różnych baz danych, rankingów, analiz, Internetu.
Pozyskanie rzetelnych informacji jest bardzo trudne z wielu powodów. Chęć aniołów
do pozostania anonimowymi, znacznie utrudnia docieranie do nich informacji od osób zainteresowanych. Kolejnym utrudnieniem jest fakt inwestowania w fazę zasiewu, gdyż jedynym kapitałem takiego przedsiębiorstwa jest bardzo trudna do zmierzenia własność intelektualna przedsiębiorcy. Przedsiębiorcy mają też skłonność do prezentowania jedynie pozytywnych aspektów zamierzonego przedsięwzięcia. Dlatego większość aniołów biznesu opiera swój wybór na rekomendacjach znajomych i bezpośrednich układach personalnych
z przedsiębiorcami. Paradoksalnie są to informacje dużo bardziej cenne dla inwestora niż
te pochodzące z Internetu. Inwestorzy w swym działaniu w znacznej mierze kierują się zaufaniem do przedsiębiorcy. Zaufanie to jest budowane na podstawie oceny propozycji biznesowej a także samego przedsiębiorcy. Inwestorzy zwracają uwagę na jego umiejętności a także cechy takie jak kreatywność, odwaga, aktywność, znajomość branży, posiadane kontakty, doświadczenie. Dla anioła kluczowe są dwa aspekty. Sygnał wartości oraz sygnał zaangażowania. Jeśli przedsiębiorca wysyła odpowiednio dużo informacji o wartości projektu, jest przy tym uczciwy i wiarygodny to bardzo zwiększy zaufanie. Inwestorzy oczekują danych dotyczących realnej wartości kosztorysowej oraz potencjalnej stopy zwrotu. Zaangażowanie przedsiębiorcy jest pewnym rodzajem gwarancji dla inwestora. Im wyższe zaangażowanie kapitałowe przedsiębiorcy, tym większa pewność inwestora, co do celowości
i opłacalności inwestycji.
5. Ocena projektów inwestycyjnych.
Do aniołów biznesu dociera bardzo wiele propozycji zainwestowania środków finansowych. Etap oceny projektów inwestycyjnych jest formą selekcji tych wartych uwagi od tych bezwartościowych. Aby inwestor dokonał właściwego wyboru musi wykazać się dużymi umiejętnościami analitycznymi, oceny ryzyka oraz wiarygodności projektu. W trakcie tego etapy analizowane są nie tylko umiejętności i możliwości kapitałowe przedsiębiorcy, lecz także szanse rozwojowe danego przedsięwzięcia, otoczenie, zaangażowane osoby oraz wymaganie kontraktowe. Ocena projektów przebiega dwuetapowo. Pierwszy polega
na wstępnej weryfikacji propozycji opartej głównie na pierwszym wrażeniu, spełnieniu przez projekt wymagań inwestora, znajomości danej branży przez anioła. Druga faza jest bardziej szczegółowym zapoznaniem się z projektem, polega ona na rozmowach z kierownictwem, ocena biznesplanów oraz oszacowanie potencjalnych zysków przy pomocy doradców
i analityków. Większość aniołów biznesu dużo większą uwagę przykłada do takich elementów propozycji jak branża, rozwiązania technologiczne, innowacyjność projektu, rekomendacje znajomych oraz osobiste stosunki z przedsiębiorcą oraz zaufanie. Kalkulacje kosztowe mają dla inwestora drugorzędne znaczenie. Częstą przyczyną odrzucenia propozycji są różnego rodzaju braki i ułomności projektów. Aniołowie biznesu najczęściej podają następujące przyczyny negatywnej oceny projektu:
- nierealistyczne założenia biznesplanów,
- niewiarygodne informacje zawarte w biznesplanach,
- niewiarygodne kierownictwo,
- brak dobrych perspektyw na rozwój biznesu,
- brak jasno określonych zasad umowy,
- nieoryginalny produkt,
- brak wystarczającego zaangażowania przedsiębiorcy,
- kłopoty z płynnością.
Oprócz niskiej, jakości biznesplanów i ułomności propozycji istnieją inne bariery dla zainwestowania w dany projekt. Najczęstsze z nich to:
- brak korzystnego systemu opodatkowania w niektórych krajach,
- brak jasności, co do sposobu pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwo,
- niekorzystna lokalizacja inwestycji,
- niedopasowania branżowe do preferencji inwestorów.
Wszelkie bariery sprawiają, że bardzo niewiele propozycji zostaje przyjętych przez aniołów biznesu. W Polsce jest to jedynie 1-2% wszelkich zgłaszanych projektów.
6. Due diligence.
Nieodłącznym elementem wszelkich analiz projektów jest badanie due diligence. Polega ono na ocenie możliwych do uzyskania rezultatów z inwestycji, a w głównej mierze na ocenie ryzyka związanego z zaangażowaniem środków finansowych. Przebieg tego badania bywa bardzo różny i jest dowolny dla każdego indywidualnego projektu. Celem takiego badania jest potwierdzenie wszystkich elementów prezentowanych w projekcie. Oprócz oceny samego projektu badanie to obejmuje szereg analiz z zakresu prawa, finansów, rachunkowości oraz zarządzania mających przedstawić mocne i słabe strony propozycji.
Prawidłowe badanie due diligence powinno obejmować:
- estymację ryzyka,
- dokładne określenie specyfiki funkcjonowania przedsiębiorstwa i branży,
- sprecyzowanie strategii negocjacyjnej,
- opracowanie harmonogramu przebiegu transakcji,
- uzyskanie informacji pozwalających na zaplanowanie procesu integracji podmiotu
w ramach,
- nowej struktury własnościowej.
Zakres badania due diligence jest zawsze dopasowany do konkretnego przypadku. Może
on obejmować analizę finansową, prawną, nieruchomości, obciążeń podatkowych, zarządzania kapitałem ludzkim, analizę techniczną, organizacji, aspektów psychologicznych
i etyczno moralnych, przepływu informacji. Aniołowie biznesu wykorzystują to badanie
do oceny osoby przedsiębiorcy, unikalności produktu, konkurencyjności, potencjalnej stopy zwrotu, czasu oczekiwania na zysk oraz możliwości wyjścia z inwestycji. Due diligence służy, jako podstawa do sformułowania wniosków dotyczących przyszłej transakcji, czasu realizacji, ponoszonego ryzyka, konsekwencji podatkowych oraz konieczności poniesienia kosztów.
7. Wycena projektu,
Wstępna wycena inwestycji daje podstawowe do oceny ile kapitału może być uzyskane
z zainwestowanej gotówki. Oczywiście przedsiębiorcy dążą do jak najwyższej wyceny
a inwestorzy do jak najniższej. Zbyt wysoka wycena może bardzo szybko zniechęcić inwestora. Z drugiej strony zbyt niska wycena będzie działała demotywująco
na przedsiębiorców, którzy Następnym etapem wyceny jest wybór odpowiedniej struktury finansowania przedsięwzięcia. Niezwykle istotne jest dynamiczne podejście do finansowania i bieżąca analiza potrzeb finansowych przedsięwzięcia. Taka koncepcja finansowania pozwala określić finansowe wymagania, zabezpiecza elementy finansowania oraz może zmniejszyć koszty. Etap ten daje podstawy do określenia szans i zagrożeń dla projektu oraz prognoz jego rozwoju i jest coraz bardziej doceniony przez inwestorów, o czym świadczy wydłużający się czas poświęcony na przeprowadzenie takiej analizy.
8. Negocjacje i umowa kapitałowa,
Gdy inwestor podejmie już decyzję o finansowaniu przedsięwzięcia, może przejść
do kolejnego istotnego etapu, czyli do negocjacji warunków z przedsiębiorcą. Negocjacje powinny obejmować kluczowe kwestie dotyczące realizacji projektu. Obowiązkowo przedmiotem negocjacji powinny być warunki umowy, role przedsiębiorcy i inwestora
w podejmowaniu decyzji, wartość zainwestowanego kapitału oraz zabezpieczenia zarówno finansowe jak i niefinansowe. Część aspektów uznanych za niezbędne narzędzie kierowania przedsiębiorstwem przez inwestora nie podlega negocjacjom.
Należą do nich:
- prawo veta w sprawie przejęcia lub sprzedaży spółki,
- wymagana zgoda na plany strategiczne i budżet,
- ograniczona możliwość emitowania opcji przez kierownictwo,
- zakaz konkurencyjnej działalności przez kierownictwo.
Inne aspekty są dla inwestorów mniej istotne i dlatego często są przedmiotem negocjacji. Zaliczamy do nich:
- warunki wyjścia z inwestycji,
- decyzje o zatrudnianiu i zwalnianiu pracowników,
- konieczność wniesienia kapitału przez kierownictwo,
- mechanizmy rozstrzygania sporów.
Inwestorom bardziej zależy na precyzyjnym określeniu w umowie relacji z przedsiębiorcą niż zabezpieczaniu interesów każdej ze stron. Przy podpisywaniu umów niezbędna jest pomoc prawnicza.
9.Przebieg wsparcia ze strony anioła biznesu.
Realizacja przedsięwzięcia jest procesem, w który zaangażowanych jest bardzo wiele uczestników takich jak przedsiębiorcy, aniołowie, doradcy, prawnicy, pośrednicy. Dlatego niezbędna jest doskonała synchronizacja działań tych podmiotów, niemożliwa bez bardzo dobrych umiejętności zarządczych. Skuteczny inwestor powinien posiadać zespół określonych cech oraz przestrzegać pewnych zasad. Najistotniejsze z nich to:
a) odpowiednio przeprowadzone due diligence - Profesjonalnie przeprowadzone badanie jest kosztowne, jednak jest niezbędne do ograniczenia możliwości niepowodzenia przedsięwzięcia umiejętności - inwestor musi być w stanie zrozumieć specyfikę działania przedsiębiorstwa,
co często wiąże się z koniecznością stałego dokształcania się i poszerzania bieżącej wiedzy aktywna rola konsultantów - wielu aniołów biznesu w trakcie swojej działalności z danym przedsiębiorstwem uczy młodszych przedsiębiorców i doszkala ich, co znacznie zwiększa szansę na sukces. Młodzi przedsiębiorcy często określają tego rodzaju wsparcie, jako bardziej cenne niż sam wkład kapitałowy. Udział w zarządzie - takie posunięcie pozwala aniołowi
na aktywny udział w decydowaniu o losach firmy i jest dowodem dla przedsiębiorcy
na zaangażowanie anioła otwarte kontakty - aniołowie wymagają regularnych informacji
i aportów dotyczących działalności firmy. Udział w konsorcjum aniołów - przynależność
do formalnego lub nieformalnego zrzeszenia aniołów przynosi wiele korzyści zarówno
dla inwestorów jak i przedsiębiorców poszukujących kapitału rezerwa kapitału - fundusz rezerwowy jest bardzo rozsądną formą ochrony własnych inwestycji. Oczywiście na sukces inwestycji wpływają także czynniki, na które aniołowie nie mają wpływu. Po pierwsze duży wpływ mają wyniki rynków publicznych. Osłabienie koniunktury na giełdzie może spowodować osłabienie portfeli inwestycyjnych aniołów i prowadzić do ograniczenia
lub nawet wycofania się z inwestycji. Kolejnym czynnikiem jest stabilność geopolityczna. Brak stabilności politycznej, rozruchy, zamachy znacznie zmniejszają skłonność
do inwestycji. Podobne efekty mogą przynieść skandale polityczne, które naruszają zaufanie inwestorów.
10. Motywy działania aniołów biznesu.
Inwestowanie własnych środków w przedsięwzięcia o znacznie podwyższonym ryzyku wymaga odpowiednich motywacji. Najczęstszą formą oczekiwanej rekompensaty
za podejmowane ryzyko jest wysoka stopa zwrotu. Najczęściej sprawdza się reguła,
że im wyższe ryzyko tym wyższy oczekiwany zwrot z zainwestowanego kapitału. Jednak aniołowie biznesu w odróżnieniu od innych inwestorów kapitałowych mogą kierować
się też innym przesłankami. Najczęściej wyróżnia się wśród nich:
- możliwość pełnienia istotnej funkcji w procesie kreowania nowych przedsiębiorstw,
- przyjemność i satysfakcja płynące z uczestnictwa w tworzeniu nowych podmiotów,
- pozyskanie miejsca zatrudnienia,
- poczucie społecznej odpowiedzialności,
- nawiązanie kontaktów biznesowych,
- zwiększenie możliwości zarządczych,
- wsparcie nowych przedsiębiorstw,
- chęć zabawy,
- chęć poprawy swojego wizerunku,
- chęć poczucia ryzyka i adrenaliny,
- potrzebę samorealizacji,
- wspieranie rozwoju regionalnego,
- możliwość kontaktu z nowoczesną techniką,
- dążenie do współudziału w postępie technicznym.
Motywy, którymi kierują się inwestorzy są bardzo zróżnicowane w zależności od kraju pochodzenia anioła. Amerykańscy inwestorzy kierują się głównie motywami ekonomicznymi, czyli wysokim zyskiem, Szkoci są zainteresowani zwiększeniem umiejętności menedżerskich, Duńczycy robią to dla przyjemności z prowadzenia przedsiębiorstwa a Niemcy dla zabawy. Europejskich inwestorów motywują, więc bardziej czynniki pozaekonomiczne.
11. Klasyfikacja aniołów biznesu.
Z upływem czasu instytucja anioła biznesu stawała się coraz bardziej różnorodna i odmienna pod różnymi względami, co zaowocowało bardzo wieloma klasyfikacjami tych inwestorów. Najczęściej dokonuje się rozróżnienia w oparciu o następujące kryteria:
- motywacja działania (active angels - anioły aktywni, enterpreneur angels - anioły przedsiębiorcy, income seekind angels - anioły poszukujące zysku, Wealth maximizing angels, Coprporate angels - anioły korporacyjne, Virgin angels- aniołowie początkujący, Latent angels- anioły ukryte),
- doświadczenie zawodowe (Guardnian angel - anioł stróż, Enterprenuar angel - anioł przedsiębiorca, Operational angel - anioł menedżer, Financial angel - anioł inwestor),
- kompetencje i aktywność inwestycyjna,
- rola w inwestycji (przedsiębiorcy, patriarchowie - zwanymi też demonami biznesu, archaniołowie, aspiranci, konsultanci, doradcy, skarbnicy, stróże),
- doświadczenie inwestycyjne (nascent angels - rodzący się aniołowie, nowice angels - nowicjusze, portfolio angels- aniołowie portfelowi, super angels - superaniołowie),
- sformalizowanie spotkań (nieformalna sieć aniołów, formalna sieć aniołów).
12. Anioły biznesu a fundusze venture capital.
Anioły biznesu pełnią istotną rolę w finansowaniu MSP. Wypełniają one lukę pomiędzy kapitałami pochodzącymi od rodziny i przyjaciół a środkami z funduszy venture capital. Pojęcie anioła biznesu jest często utożsamiane z venture capital, jednak jest to błędne podejście. Pomimo wielu podobieństwami pomiędzy tymi formami finansowania, występują też istotne różnice, które wykluczają traktowanie obydwu terminów wymiennie.
RYNEK ANIOŁÓW BIZNESU W POLSCE
13. Historia rozwoju polskiego rynku aniołów biznesu.
Polski rynek aniołów biznesu można jeszcze nazwać raczkującym. Choć inwestorzy mogą się pochwalić pierwszymi udanymi inwestycjami to ich działalność nie jest nadal rozpowszechniona na skalę, jakiej można by sobie życzyć. Anioły rozpoczynały działalność
w Polsce dopiero pod koniec lat 90. Jednak większe zainteresowanie tego typy inwestycjami pojawiło się wśród inwestorów dopiero po 2000 r. Według Piotra Tymowicza, autora raportu „Business angels, Pomocna dłoń kapitału” polski rynek aniołów biznesu znajduje się
w trzeciej fazie rozwoju. Pierwsza faza to lata 1990-1995/97, czyli od początku przekształceń rynkowych do okresu powstawania Wirtualnej Polski. W okresie tym liczba transakcji charakterystycznych dla działalności aniołów biznesu była niewielka. Był to czas rozwoju strony inwestorskiej, czyli prężnie działających przedsiębiorców, którzy w późniejszych latach przekształcili się w aniołów biznesu.
Druga faza to okres po 95/97 r., kiedy to istniała już pewna grupa przedsiębiorców posiadających doświadczenie w gospodarce rynkowej oraz kapitał, który mógł być zainwestowany. Przedsiębiorcy natomiast zaczęli się interesować bardziej kapitałochłonnymi formami działalności niż handel, który dominował w fazie pierwszej. Przede wszystkim były to przedsięwzięcia związane z internetem. Wysoka koniunktura końca lat 90 bardzo sprzyjała rozwojowi inwestycji. W tym okresie inwestor z Trójmiasta dokonał inwestycji o wysokości 100 tys. zł w bardzo szybko rozwijającą się Wirtualna Polskę. Lata 2001-2003, czyli okres słabszej koniunktury to przygaśnięcie inwestycji oraz koniec drugiej fazy. Z trzecią fazą mamy do czynienia w okresie poprawy koniunktury związanej z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Liczba aniołów na rynku znacznie się zwiększyła, dzięki przedsiębiorcom, którzy odnieśli sukces w okresie internetowej hossy. W okresie tym wielu młodych, kreatywnych przedsiębiorców zaczęło prowadzić swe innowacyjne przedsięwzięcia,
co stworzyło dodatkowe pole do działania dla nieformalnych inwestorów.
14. Rozmiary rynku.
Coraz częściej podkreśla się, wbrew temu, co było dotychczas sądzone, że działalność aniołów biznesu w obszarze luki kapitałowej nie jest marginalna. Co najmniej udanych inwestycji zostało do tej pory dokonanych za pośrednictwem sieci aniołów biznesu. Jednak szacuje się, że znaczna część inwestycji dokonywana jest poza sieciami. W ramach siedzi działa już ponad 80 inwestorów. Ilu inwestorów działa poza sieciami nie wiadomo, jednak prawdopodobne jest, że może być ich nawet mniej niż tych należących do sieci. Aniołowie niezrzeszeni w sieciach działają bardziej prężnie, są bardziej doświadczeni i łatwiej zdobywają kontakty biznesowe oraz inwestycje. Dzięki temu, pomimo, iż jest ich mniej mogą dokonywać większej ilości inwestycji. Prawdopodobnie na polskim rynku działa ok. 100-150 aniołów aktywnych i potencjalnych. Ich łączny kapitał przeznaczony na inwestycje to, co najmniej 150 mln zł a media mówią nawet o 300 mln. Jednak potencjalni aniołowie
(ci, którzy nie dokonali jeszcze żadnej inwestycji) ze względów ambicjonalnych zawyżają deklarowane wielkości kapitału, co może wpłynąć także na zawyżenie łącznej wielkości kapitału, jakim dysponują aniołowie.
15. Profil polskiego anioła biznesu.
Zaskakujący jest fakt, że polski anioł biznesu różni się w swej charakterystyce od swoich europejskich odpowiedników. Przeciętnie polscy inwestorzy są młodsi. Szczególnie dotyczy to tej grupy, która zajmuje się przedsiębiorczością związaną z nową ekonomią. Polscy inwestorzy mogą się pochwalić bardzo dobrym wykształceniem oraz doświadczeniem zawodowym (zarówno w kraju jak i za granicą). Polski rynek aniołów dopiero się rozwija, ale już możemy mówić o pewnego rodzaju segmentacji inwestorów. Grupa młodszych inwestorów, wychowana na nowej ekonomii, to inwestorzy bardziej odważni, poszukująca inspiracji także poza sektorem swojej podstawowej działalności. Jest to grupa, która będzie oczekiwać najwyższych stóp zwrotu a także je osiągać oraz będzie miała na koncie najbardziej spektakularne inwestycje.
Przykłady polskich business angels
16. Piotr Wilam.
Jest to najprawdopodobniej najprężniej działający anioł polskiego biznesu. Z wykształcenia filozof i matematyk, z zamiłowania pasjonat nowych technologii, prekursor polskiego Internetu. Początek jego sukcesów biznesowych sięga połowy lat 90, kiedy to wraz
z przyjacielem Tomaszem Kolbuszem założył wydawnictwo Pascal, które po kilku miesiącach stało się jednym z liderów rynku przewodników turystycznych. W 1996r. dzięki współpracy z firmą Optimus powstaje wydawnictwo Optimus Pascal Multimedia, prowadzące m.in. bazę polskiej infrastruktury turystycznej oraz inne projekty informatyczne. W 1998 r.
do jego struktur został włączony serwis OptimusNet, którego nazwę skrócono potem
do Onet.pl. W ciągu trzech lat ten zawierający głównie katalog polskojęzycznych stron przerodził się w ogromny portal, gdzie zatrudnienie znalazło ponad 120 osób. Piotr Wilam doprowadził do połączenia wydawnictwo Optimus Pascal Multimedia, prowadzące m.in. bazę polskiej infrastruktury turystycznej oraz inne projekty informatyczne. Następnie sprzedał swoje udziały za 70 mln zł. Transakcja ta zapewniła mu miejsce w setce najbogatszych Polaków. W 2002 r. Piotr Wiliam rozpoczął studia w London Business School, gdzie zdobył wiedzę z zakresu funkcjonowania venture-capital oraz business angels. Dzięki licznym znajomościom i doświadczeniu biznesowemu rozpoczyna on działalność anioła biznesu.
W 2004r. dokonuje inwestycji w producenta oprogramowania wspierającego prace działów human resources, a także w spółkę doradztwa finansowego. Następne inwestycje
to największa dziś internetowa księgarnia Merlin.pl oraz portal społecznościowy Grono.net. Piotr Wilam dokonał też kilku inwestycji w sektorze biotechnologicznym oraz medialnym, np. w kanał Kino Polska. Jego działanie ma bardzo szeroki zakres (Internet, oprogramowanie, media, biotechnologia) a on sam stał się typowym aniołem biznesu, który umożliwia młodym, zdolnym przedsiębiorcom odniesienie sukcesu.
17. Adam Guz.
Jest to anioł biznesu, który doświadczenie oraz zaplecze kapitałowe zdobył w sektorze doradczym. Ma 45 lat, ukończył Wyższą Szkołę Zarządzania oraz Thames Valley University w Londynie. W roku 1990 założył firmę doradczą TAG działającą w obszarze fuzji, przejęć
i generalnie corporate finance. Pierwszych inwestycji kapitałowych Adam Guz dokonał pod koniec lat 90. Początkowo było to obejmowanie niewielkiej liczby udziałów firm, którym doradzał, w ramach wynagrodzenia za świadczone usługi. Pod koniec lat 90 do portfela inwestycyjnego firmy TAG należały udziały pięciu spółek, w tym Superfish - Zachodnio-Pomorskiego lidera branży przetwórstwa rybnego oraz Polskiego Towarzystwa Wspierania Przedsiębiorczości będącego wydawcą miesięcznika gospodarczego „Nowy Przemysł”.
Ze spółki Superfish Guz wyszedł ze stopą zwrotu IRR = 40%. Kolejne inwestycje pojawiły się nieco później. W 2006 zainwestował w utworzenie spółki Positive Advisory, zajmującej się produkcją specjalistycznego oprogramowania oraz doradztwem w zarządzaniu ryzykiem operacyjnym. Następnie objął 50į akcji w firmie Alumast S.A. produkującej maszty flagowe oraz słupy oświetleniowe. Firma ta posiadała bardzo ambitną strategię, zorientowaną
na ekspansję eksportową, co zachęciło Adama Guza do inwestycji. Inwestował również
w sektorze gier komputerowych oraz doradztwa finansowego. Wszystkie te spółki bardzo szybko się rozwijają i osiągają doskonałe wyniki. Strategia inwestycyjna Adama Guza jest bardzo elastyczna. Dokonuje on inwestycji zarówno w początkujące spółki, jak
i te o ustabilizowanej pozycji. Na ogół decyduje się na pakiet większościowy akcji oraz zabezpieczenie pozycji w spółce poprzez miejsce w radzie nadzorczej. Dzięki licznym kontaktom biznesowym nie korzysta on na ogół z pomocy sieci aniołów biznesu.
18. Piotr Pośnik.
Jest to typowy anioł biznesu, który kapitał i doświadczenie zdobył, gdy był przedsiębiorcą. Ukończył SGPiS a następnie pracował i studiował ekonomię na Uniwersytecie w Brukseli. Po studiach krótko pracuje za granicą oraz w zagranicznych firmach w Polsce. Pod koniec lat 90 zostaje współwłaścicielem oraz prezesem firmy Wittchen produkującej galanterię skórzaną, która bardzo szybko staje się liderem w tej branży o bardzo rozpoznawalnej marce. W 2000 r. Pośnik sprzedaje udziały, za które uzyskuje kapitał niezbędny do inwestycji.
W pierwszy projekt Pośnik zaangażował się w roli zarówno pomysłodawcy jak i anioła dostarczającego kapitał. Dzięki współpracy ze swoimi przyjaciółmi Aleksandrem Drzewieckim oraz Piotrem Gryko oraz połączeniu firm przez nich prowadzonych powstała firma Acceptus, przekształcona następnie, po fuzji z firmą Specialists & Friends, w „House of Skills”, który jest obecnie liderem rynku szkoleniowo-doradczego. W 2004 r. sieć Lewiatan Business Angels przedstawiła propozycję inwestycji w sieć kawiarni „ W Biegu Caffe”. Dziś sieć ta bardzo szybko się rozwija a minimalna oczekiwana stopa zwrotu z tej inwestycji
to 40%. Strategia działania polega na inwestycjach w udziały mniejszościowe spółek, działających w sektorze premium. Inwestycje trwają na ogół 4-5 lat a minimalna wymagana stopa zwrotu to 40%.
Inni aniołowie biznesu liczący się na polskim rynku
Innymi aniołami biznesu działającymi na polskim rynku są:
- Krzysztof Wingret - współudziałowiec i założyciel w 1990 roku firmy Torrell, specjalizującej się w wyposażeniu biur i sklepów, a w latach 2000-2005 dyrektor zarządzający nowo utworzonego oddziału Sharp Corporation Japan w Polsce. Dokonał on inwestycji w firmę Cama-Soft, otrzymał 25% udziałów oraz fotel prezesa. Cama-Soft to firma specjalizująca się w tworzeniu rozwiązań informatycznych umożliwiających optymalizację zagadnień z zakresu procesów gospodarczych i operacyjnych dla rynku bankowości
i logistyki w celu redukcji kosztów obsługiwanych firm, usprawniania i tworzenia systemów podnoszących, jakość procesów obsługi klientów oraz maksymalizacji wykorzystania danych. Jacek Kawalec - współzałożyciel oraz członek zarządu Wirtualnej Polski. Do tej pory dokonał dwóch inwestycji: w spółkę oferującą nowoczesne oprogramowanie do zarządzania bazami ofert firm pośredniczących w obrocie nieruchomościami oraz w spółkę oferującą produkty internetowe związane z realizacją marketingu bezpośredniego przy wykorzystaniu telefonii. Dla dywersyfikacji ryzyka angażuje się on kapitałowo w Business Angel SeedFund.
20. Instytucje zrzeszające aniołów biznesu w Polsce.
Na polskim rynku funkcjonuje jedynie kilka instytucji zrzeszających anioły biznesu.
Są to sieci młode oraz wciąż rozwijające się, jednak mają na swoim koncie już kilka udanych inwestycji kapitałowych.
PolBAN Pierwszą w Polsce tego typu siecią jest Polska Sieć Aniołów Biznesu. Organizacja rozpoczęła działalność w 2003r. a od 2004r. jest członkiem European Business Angels Network, ( jako jedna z dwóch ogólnopolskich organizacji). Obecnym prezesem oraz założycielem zrzeszenia jest Wojciech Dołkowski. Sieć działa na zasadzie „non-profit” - nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest nastawiona na zysk. PolBAN jest finansowany przez swoich założycieli, sponsorów a także z wynagrodzeń zrealizowanych projektów.
W latach 2006-2008 PolBAN uczestniczył w projekcie EASY (www.earlystageinvestors.org), w ramach programu Komisji Europejskiej PRO INNO. Cele realizowane przez PolBAN
to przede wszystkim poszukiwanie i wspieranie aniołów, tworzenie warunków
do eliminowania luki kapitałowej, kojarzenie projektów, wsparcie sektora MSP, edukacja oraz wymiana doświadczeń, wiedzy kontaktów oraz współpraca z organizacjami siostrzanymi. Aby stać się członkiem PolBAN-u aniołowie muszą dysponować min. 250 000 PLN, chętnie angażować się w nowe projekty, posiadać cechy lidera, nie bać się ryzyka oraz dysponować doświadczeniem w biznesie. Wymagania stawiane zgłaszanym projektom
to zapotrzebowanie na kapitał w przedziale 100.000 PLN - 1.500.000 PLN, innowacyjność przedsięwzięcia, mocny zespół, przedsiębiorstwo na etapie start-up oraz gotowość
do współuczestniczenia w finansowaniu oraz ponoszeniu ryzyka związanego z projektem.
21. Lewiatan Business Angels.
LBA jest drugą siecią aniołów biznesu, jaka powstała w Polsce. Jest to działający przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan klub inwestorów prywatnych. Zadaniem instytucji jest wspieranie przedsięwzięć we wczesnej fazie rozwoju. Anioły biznesu zrzeszone w LBA to byli przedsiębiorcy lub menedżerowie. Do spółki, w którą się angażują, wnoszą na ogół kapitał w wysokości od kilkuset tys. zł do kilku mln zł, wiedzę oraz kontakty w danej branży. Obecnie w bazie LBA znajduje się 68 inwestorów. LBA poszukuje inwestycji
w innowacyjne spółki zarządzanej przez silny, doświadczony w danej branży zespół. Do tej pory LBA miało swój udział przy powstaniu 7 firm. Zadaniem LBA jest kojarzenie atrakcyjnych projektów inwestycyjnych spełniających wymagane kryteria z inwestorami zainteresowanymi daną branżą. LBA nie świadczy usług doradczych dla firm.
22. SILBAN.
Śląska Sieć Aniołów Biznesu powstała w kwietniu 2006 roku. Swoim działaniem obejmuje region województwa śląskiego. Główne cele sieci to utworzenie na terenie Śląska rynku venture capital w formie regionalnej sieci powiązań oraz poszukiwanie nowych metod oraz narzędzi umożliwiających finansowe wsparcie rozwijających się przedsiębiorstw. Swoje cele SILBAN realizuje poprzez umożliwianie i ułatwianie kontaktów pomiędzy przedsiębiorcami a aniołami biznesu. SILBAN bardzo dużą uwagę przykłada do przestrzegania przez uczestników Kodeksu Etycznego Anioła Biznesu SilBAN i Przedsiębiorcy/Projektodawcy SilBAN, Regulaminu Śląskiej Sieci Aniołów Biznesu SilBAN, najwyższych standardów biznesowych oraz norm prawnych szczególnie w zakresie polityki poufności.
23. RESIK.
Regionalna Sieć Inwestorów Regionalnych została założona w 2006 r. przez Małopolską Agencję Energii i Środowiska. Jest to zrzeszenie działające głównie na terenie Małopolski.
W połowie 2007 roku przy sieci afiliowanych było trzech inwestorów z łącznym dyspozycyjnym kapitałem w wysokości 10 mln zł. RESIK to projekt finansowany
z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Działanie 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne. Głównym założeniem zrzeszenia jest usuwanie barier rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, czyli przed wszystkim problemów z uzyskaniem kapitału
na finansowanie działalności. Cele RESIK to: utworzenie Sieci Inwestorów Kapitałowych
dla wymiany informacji, doświadczeń, kontaktów i powiązań pomiędzy zainteresowanymi przedsiębiorcami i inwestorami, opracowanie know-how dla innowacyjnych przedsiębiorców, identyfikacja inwestorów kapitałowych zainteresowanych inwestowaniem w innowacyjne przedsięwzięcia z terenu Małopolski, przygotowanie bazy potencjalnych projektów
i przedsięwzięć innowacyjnych możliwych do sfinansowania, przygotowanie biznesplanów dla najbardziej obiecujących inwestycji oraz pobudzenie współpracy świata nauki i biznesu
w zakresie innowacji.
24. LSAB.
Lubelska Sieć Aniołów Biznesu działa od 2007r. i obejmuje obszar Polski południowo- wschodniej. Jej założenie jest projektem zainicjowanym przez Lubelską Fundację Rozwoju, która pełni funkcję koordynującą. Projekt jest finansowany przez Unię Europejska w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004 - 2006. Cele, misja oraz założenia LSAB są podobne
jak wszystkich innych instytucji tego rodzaju.
Udane inwestycje dokonane przez polskich aniołów biznesu
Pomimo wczesnej fazy rozwoju rynku aniołów biznesu w Polsce mogą się oni pochwalić pierwszymi udanymi inwestycjami. Oto kilka przykładów wsparcia kapitałowego udzielonego przez nieformalnych inwestorów.
- Legic Kompania Importowa Dóbr Luksusowych Sp. z o.o.
- ANT ISS to firma zajmująca się rozwojem i sprzedażą oprogramowania do integracji automatyki przemysłowej - systemu ANT Insight.
- W biegu cafe™ to nowoczesna formuła barów kawowych, które zgodnie ze swoim hasłem:
"Twoja kawa tam gdzie Ty™" mogą znaleźć się wszędzie.
- Likwidator Pomoc Ubezpieczeniowa - zajmuje się egzekwowaniem odszkodowań
od towarzystw ubezpieczeniowych w imieniu klienta.
- MEDICALGORITHMICS - producent i dystrybutor urządzeń do monitoringu pracy akcji serca w trybie rzeczywistym.
- Flashbook - wydawnictwo specjalizujące się w poradnikach biznesowych
i samorozwojowych.
Ozumi films - firma producencka zajmująca się w szczególności obsługą produkcji zagranicznych oraz koprodukcjami, zarówno fabularnymi jak i dokumentalnymi.
Grono.net - serwis społecznościowy
- Merlin - księgarnia internetowa
- Wittchen - producent ekskluzywnej odzieży i galanterii skórzanej
Brzozowska K., Business angels na rynku kapitałowym, CeDeWu, Warszawa 2008, s.73.
Benjamin E, Margulis J. Angel Capital: How to raise Early Stage Private equity Financing, John
Wiley & Sons 2005, s. 6.
www.centrumwiedzy.edu.pl - 04.05.2010 r.
www.doradca.com - 04.05.2010 r.
Mączyńska E., Due diligence w ocenie wartości przedsiębiorstw, www.centrumwiedzy.edu.pl
K. Brzozowska, Bussines Angels...op.cit., s. 87.
Kelly P.,Hay M., Business angel contracts: the influence of contex, Journal of Venture capital, No. 4, 2003.
B. Mikołajczyk, M. Krawczyk, Nieformalni inwestorzy w Europie i USA - analiza porównawcza,
„Gospodarka w teorii i praktyce”, nr 2, 2005, s. 8-83.
10