Działalno

ść

aniołów

biznesu

biznesu

dr Olga Mikołajczyk

Katedra Finansów

Luka kapitałowa

Inwestorzy zwracaj

ą

uwag

ę

na fakt,

ż

e finansowanie nowych,

oryginalnych i nie zweryfikowanych przez rynek pomysłów jest
szczególnie ryzykowne

Niedobór kapitału dla małych przedsi

ę

biorstw nazywany jest luk

ą

Macmillan’a (1931r.)

W USA obszar pomi

ę

dzy finansowaniem federalnym B+R, a

W USA obszar pomi

ę

dzy finansowaniem federalnym B+R, a

pó

ź

niejszymi fazami rozwoju, wspieranymi przez vc nazywany jest

Dolin

ą

Ś

mierci

Istnieje jednak grupa kapitałodawców, która nie zadowala si

ę

zyskiem, jaki przynosi tradycyjny sposób inwestowania i jest skłonna
podj

ąć

ponadprzeci

ę

tne ryzyko w zamian za mo

ż

liwo

ść

uzyskania

ponadprzeci

ę

tnych zysków w przyszło

ś

ci

Eliminowaniu luki powinien równie

ż

słu

ż

y

ć

kapitał ze

ź

ródeł

publicznych; pa

ń

stwo powinno stworzy

ć

system dotacji / por

ę

cze

ń

dla funduszy vc

Rola pa

ń

stwa - KFK

Krajowy Fundusz Kapitałowy - instytucja finansowa,
która powstała z inicjatywy rz

ą

du w lipcu 2005 r. Jej

głównym celem jest zwi

ę

kszenie dost

ę

pno

ś

ci do kapitału

dla przedsi

ę

biorstw innowacyjnych w Polsce, głównie

poprzez wsparcie rozwoju polskiego rynku vc (100%

poprzez wsparcie rozwoju polskiego rynku vc (100%
akcjonariusz BGK)

Zadanie KFK polega na ograniczaniu tzw. luki
kapitałowej poprzez wspieranie finansowe funduszy
vc/pe, inwestuj

ą

cych w rozwojowe oraz innowacyjne

małe i

ś

rednie przedsi

ę

biorstwa

Ź

ródło finansowania KFK stanowi

ą

głównie

ś

rodki

pochodz

ą

ce z funduszy strukturalnych UE, uzupełnione

o

ś

rodki bud

ż

etowe

W latach 2007-2013 z funduszy strukturalnych KFK ma
otrzyma

ć

180 mln złotych

Inwestorzy bezpo

ś

redni

Luk

ę

kapitałow

ą

wypełniaj

ą

tak

ż

e inwestorzy

bezpo

ś

redni, nazywani aniołami biznesu

AB to aktywni inwestorzy prywatni, podejmuj

ą

cy

ryzyko inwestycji w przedsi

ę

biorstwa młode,

głównie innowacyjne, potrzebuj

ą

ce finansowania

ryzyko inwestycji w przedsi

ę

biorstwa młode,

głównie innowacyjne, potrzebuj

ą

ce finansowania

oraz profesjonalnego doradztwa biznesowego

Pocz

ą

tki działalno

ś

ci AB: produkcja

przedstawie

ń

na Brodway’u lata ’50 XXw., Bell

Telephone 1874r., H. Ford 1903r., Apple
Computer 1977r., The Body Shop, Amazon, HP

Motywy działania AB

Wzgl

ę

dy społeczne: wspieranie rozwoju regionalnego, wkład

w rozwój przedsi

ę

biorczo

ś

ci ograniczaj

ą

cej bezrobocie,

stymulowanie rozwoju gospodarczego, a tym samym
kreowanie rynku pracy

Motywy altruistyczne: przekazanie własnych do

ś

wiadcze

ń

i

znajomo

ś

ci bran

ż

y młodym przedsi

ę

biorcom, ch

ęć

niesienia

Motywy altruistyczne: przekazanie własnych do

ś

wiadcze

ń

i

znajomo

ś

ci bran

ż

y młodym przedsi

ę

biorcom, ch

ęć

niesienia

pomocy innym, udost

ę

pnianie posiadanych kontaktów

Motywy hedonistyczne: ch

ęć

udziału w tworzeniu nowego

przedsi

ę

biorstwa i jego wchodzeniu na rynek, współudział we

wprowadzaniu nowych koncepcji w zarz

ą

dzaniu firm

ą

,

ekscytacja nowymi technologiami i mo

ż

liwo

ś

ciami ich

stosowania, poszerzanie własnej wiedzy, d

ąż

enie do

utrzymania aktywno

ś

ci w biznesie po zako

ń

czeniu pracy we

własnej firmie, poszukiwanie uznania w

ś

rodowisku z powodu

wspierania przedsi

ę

biorczo

ś

ci

Anioły biznesu vs venture capital -
ró

ż

nice

Fundusze vc/pe to inwestorzy formalni – anioły biznesu to
inwestorzy nieformalni

Fundusze vc/pe inwestuj

ą

cudze

ś

rodki w ró

ż

ne

przedsi

ę

wzi

ę

cia - AB inwestuj

ą

własny kapitał oraz wiedz

ę

biznesow

ą

i zarz

ą

dcz

ą

w dziedzinach, które znaj

ą

i

biznesow

ą

i zarz

ą

dcz

ą

w dziedzinach, które znaj

ą

i

rozumiej

ą

najlepiej

Fundusze vc/pe inwestuj

ą

głównie w istniej

ą

ce firmy - AB

inwestuj

ą

w pomysły w głowach przedsi

ę

biorczych

zapale

ń

ców lub w firmy w bardzo wczesnej fazie zasiewu

(seed capital)

Fundusze vc inwestuj

ą

kwoty wielokrotnie wy

ż

sze ni

ż

AB

Anioły biznesu vs venture capital -
podobie

ń

stwa

AB - podobnie jak fundusze vc/pe - inwestuj

ą

w

przedsi

ę

wzi

ę

cia obarczone du

ż

ym i bardzo du

ż

ym

ryzykiem

AB - podobnie jak fundusze vc/pe - ko

ń

cz

ą

swoj

ą

przygod

ę

z przedsi

ę

wzi

ę

ciem, sprzedaj

ą

c udziały innym inwestorom:

z przedsi

ę

wzi

ę

ciem, sprzedaj

ą

c udziały innym inwestorom:

bran

ż

owym (trade sale), finansowym lub dokonuj

ą

c emisji

pierwotnej na giełdzie (IPO)

AB - podobnie jak fundusze vc/pe - licz

ą

na zyski, lecz...

...w odró

ż

nieniu od inwestorów formalnych STAJ

Ą

SI

Ę

CZ

ĘŚ

CI

Ą

FIRMY, któr

ą

finansuj

ą

Anioły biznesu - definicje

Def. EBAN - AB to osoba prywatna, samodzielnie podejmuj

ą

ca

decyzje inwestycyjne, inwestuj

ą

ca własne

ś

rodki finansowe w

przedsi

ę

biorstwa nienotowane na giełdzie, z którymi nie jest

formalnie powi

ą

zana oraz dziel

ą

ca si

ę

z przedsi

ę

biorc

ą

wiedz

ą

biznesow

ą

i sieci

ą

kontaktów

AB odró

ż

nia si

ę

od zwykłego inwestora tym,

ż

e poza pieni

ę

dzmi

AB odró

ż

nia si

ę

od zwykłego inwestora tym,

ż

e poza pieni

ę

dzmi

wspiera przedsi

ę

biorstwo swoj

ą

specjalistyczn

ą

wiedz

ą

dotycz

ą

c

ą

prowadzenia biznesu, zarz

ą

dzania firm

ą

oraz zasad funkcjonowania

bran

ż

y, w której działa spółka; tzw. „m

ą

dry kapitał”

Dodatkowo dzieli si

ę

swoj

ą

sieci

ą

kontaktów oraz ponosi ryzyko

finansowe i biznesowe wspólnie z przedsi

ę

biorc

ą

. Wielu AB

przyjmuje rol

ę

doradców lub mentorów przedsi

ę

biorców, w których

pomysł zainwestowali, przyczyniaj

ą

c si

ę

do wzrostu warto

ś

ci firmy

dzi

ę

ki dodatkowym kontaktom biznesowym czy do

ś

wiadczeniu

bran

ż

owemu

Atrybuty aniołów biznesu

1. Zasób wolnych

ś

rodków finansowych

2. Znajomo

ść

bran

ż

y i do

ś

wiadczenie biznesowe, tj.

kompetencje niezb

ę

dne do realizacji danego projektu w

wybranym obszarze

3. Umiej

ę

tno

ść

podejmowania ryzyka, odwaga oraz ch

ęć

3. Umiej

ę

tno

ść

podejmowania ryzyka, odwaga oraz ch

ęć

inwestowania, wyra

ż

ona zaanga

ż

owaniem w inwestycj

ę

,

przekładaj

ą

c

ą

si

ę

na osi

ą

gni

ę

cie wytyczonych celów

Spełniaj

ą

c wszystkie te warunki, inwestor ma mo

ż

liwo

ść

zapewni

ć

sukces pocz

ą

tkuj

ą

cej firmie

Zbiorowo

ść

AB jest jednak grup

ą

ró

ż

norodnych osobowo

ś

ci,

motywów, sposobów działania oraz preferencji
inwestycyjnych, dlatego istnieje wiele mo

ż

liwych klasyfikacji

tej grupy inwestorów

Klasyfikacja AB (B.E.Hill i D.Power)

Core angels – do

ś

wiadczeni przedsi

ę

biorcy, których

nadwy

ż

ki finansowe s

ą

wynikiem akumulacji z długiego

okresu. Inwestuj

ą

c w spółki publiczne i prywatne oraz w

nieruchomo

ś

ci, posiadaj

ą

bogate do

ś

wiadczenie

inwestycyjne

inwestycyjne

Top-guns of high-tech – odznaczaj

ą

si

ę

mniejszym

do

ś

wiadczeniem ni

ż

core angels, ale s

ą

przygotowani na

ponoszenie podwy

ż

szonego ryzyka i maj

ą

aktualn

ą

wiedz

ę

o trendach w sektorze technologii, szczególnie

tej wysokozaawansowanej,

ROI angels – inwestuj

ą

z powodu potencjalnych du

ż

ych

zysków finansowych, ich celem jest osi

ą

gni

ę

cie wysokiej

stopy rentowno

ś

ci i ponadprzeci

ę

tnego zwrotu

z inwestycji.

Klasyfikacja AB szczegółowa
(B.E.Hill i D.Power)

Lead dogs – przyjmuj

ą

rol

ę

inwestorów stoj

ą

cych na

czele danej inwestycji i zach

ę

caj

ą

innych inwestorów do

wej

ś

cia w przedsi

ę

wzi

ę

cie, mo

ż

na ich okre

ś

li

ć

jako

animatorów kolejnych rund finansowania
przedsi

ę

wzi

ę

cia

przedsi

ę

wzi

ę

cia

Guardian angels – pełni

ą

rol

ę

adwokatów i mentorów dla

pomysłodawców przedsi

ę

wzi

ę

cia, pomagaj

ą

dokona

ć

optymalnych wyborów dotycz

ą

cych kwestii zwi

ą

zanych z

inwestycj

ą

Silver spoons with silver wings – to inwestorzy, którzy
wywodz

ą

si

ę

z zamo

ż

nych rodzin. Mimo,

ż

e s

ą

młodsi

ni

ż

typowe AB, to cz

ę

sto maj

ą

ju

ż

du

ż

o nabytego

do

ś

wiadczenia biznesowego dzi

ę

ki pracy na szczeblu

zarz

ą

dzaj

ą

cym w rodzinnych interesach

Klasyfikacja AB szczegółowa
(B.E.Hill i D.Power) c.d.

Dark angels – jedynym celem AB przynale

żą

cych do tej

kategorii jest znalezienie dobrej firmy i zainwestowanie w
ni

ą

, by nast

ę

pnie dokona

ć

jej przej

ę

cia, czyli pozbycia

si

ę

jej zało

ż

ycieli i uzyskania pełnej kontroli

Arch angels – do tej grupy nale

żą

dobrze

Arch angels – do tej grupy nale

żą

dobrze

rozpoznawalne, znane publicznie, najbardziej
wpływowe, maj

ą

ce ogromne do

ś

wiadczenie w

inwestowaniu AB, które stanowi

ą

wzór do na

ś

ladowania

dla innych inwestorów i wytyczaj

ą

trendy, w co warto

inwestowa

ć

w danym momencie

Cherubs – młodzi, niedo

ś

wiadczeni, pocz

ą

tkuj

ą

cy

inwestorzy, preferuj

ą

cy zbiorowe inwestycje z udziałem

innych AB

Role aniołów biznesu (D. Amis, H.
Stevenson)

Silent partner - inwestor my

ś

l

ą

cy w kategoriach

finansowych, jego zainteresowanie firm

ą

sprowadza si

ę

do podpisywania dokumentów i do oczekiwania na zwrot
z inwestycji, po

ś

wi

ę

ca mało czasu przedsi

ę

wzi

ę

ciu

Reserve force - inwestor działaj

ą

cy na wezwanie

Reserve force - inwestor działaj

ą

cy na wezwanie

przedsi

ę

biorcy, gotowy, wykazuj

ą

cy si

ę

inicjatyw

ą

i

posiadaj

ą

cy kwalifikacje by pomóc przedsi

ę

biorcy na

ż

yczenie. Współpraca z nim wi

ąż

e si

ę

z jego

sporadycznym nadzorem nad firm

ą

Role aniołów biznesu (D. Amis, H.
Stevenson) c.d.

Team member - pracuje w firmie nad okre

ś

lonymi

projektami lub w wybranym obszarze. Jego działania
zale

żą

od posiadanych umiej

ę

tno

ś

ci i kontaktów oraz od

relacji z przedsi

ę

biorc

ą

Coach - inwestor o najwi

ę

kszym wpływie, lecz

Coach - inwestor o najwi

ę

kszym wpływie, lecz

niekontroluj

ą

cy w pełni firmy. Spotyka si

ę

regularnie z

przedsi

ę

biorc

ą

, zapewnia wsparcie, słu

ż

y pomoc

ą

, rad

ą

.

Przyj

ę

ta rola konsultanta wi

ąż

e si

ę

z du

ż

ym nakładem

czasu z jego strony

Controlling manager - inwestor osi

ą

ga zakres działania

na szczeblu równym z uprawnieniami przedsi

ę

biorcy

poprzez cz

ęś

ciowe przej

ę

cie kontroli i kierowanie firm

ą

,

posiada bardzo silny wpływ na kierunek rozwoju firmy

Rynek aniołów biznesu w USA

Sektory inwestycji AB w 2007 r. w
USA

Zło

ż

one projekty ubiegaj

ą

ce si

ę

o

finansowanie w Europie

Transakcje zawarte w Europie

Sieci aniołów biznesu

Ze wzgl

ę

du na anonimowo

ść

, trudno jest

obydwu stronom transakcji odnale

źć

si

ę

na

rynku, dlatego powstały instytucje zrzeszaj

ą

ce

prywatnych inwestorów
Najwi

ę

ksza sie

ć

w Europie – European Business

Najwi

ę

ksza sie

ć

w Europie – European Business

Angels Network – zrzesza ponad 50 krajowych,
regionalnych i niezale

ż

nych organizacji

Do działa

ń

EBAN nale

ż

y inicjowanie wymiany

do

ś

wiadcze

ń

pomi

ę

dzy krajami oraz pomoc w

realizacji projektów ułatwiaj

ą

cych działalno

ść

AB

Geograficzna koncentracja sieci AB
w Europie w 1999 r.

Geograficzna koncentracja sieci AB
w Europie w 2007 r.

Cele działalno

ś

ci PolBAN-u

Poszukiwanie i wspieranie AB w Polsce

Promocja inwestowania zarodkowego kapitału
prywatnego (seed capital) w rozwojowe przedsi

ę

wzi

ę

cia

biznesowe, znajduj

ą

ce si

ę

w pocz

ą

tkowym stadium

rozwoju (start-up)

rozwoju (start-up)

Stwarzanie warunków sprzyjaj

ą

cych do eliminowania luki

kapitałowej, pojawiaj

ą

cej si

ę

na pocz

ą

tku rozwoju firmy

Kojarzenie projektów inwestycyjnych - ze szczególnym
uwzgl

ę

dnieniem projektów, w których dominuj

ą

ce

znaczenie ma wkład intelektualny - z kapitałem
pochodz

ą

cym od indywidualnych inwestorów (BA)

Inspirowanie do tworzenia nowych firm, stymulowanie
przedsi

ę

biorczo

ś

ci

Cele działalno

ś

ci PolBAN-u c.d.

Działania zmierzaj

ą

ce do poprawy klimatu dla

przedsi

ę

biorczo

ś

ci i rozwoju sektora MSP w Polsce

Wsparcie i edukacja w zakresie współpracy przedsi

ę

biorców z

AB

Wymiana do

ś

wiadcze

ń

, wiedzy, kontaktów, współpraca z

Wymiana do

ś

wiadcze

ń

, wiedzy, kontaktów, współpraca z

siostrzanymi organizacjami zagranic

ą

Promowanie zagranicznych inwestycji prywatnych w Polsce,
m. in. poprzez sie

ć

EBAN i inne projekty europejskie

Tworzenie

ś

rodowiska biznesowego, forum współpracy i

wymiana kontaktów - promowanie współpracy w biznesie

Działania na rzecz preferencji podatkowych dla inwestorów
finansuj

ą

cych ryzykowne projekty we wczesnych stadiach

Lewiatan Business Angels

Drug

ą

sieci

ą

krajow

ą

skupiaj

ą

c

ą

AB jest

Lewiatan Business Angels (LBA)

Powstała ona w 2005 r. i działa w formie
wyodr

ę

bnionego projektu afiliowanego przy

Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych

wyodr

ę

bnionego projektu afiliowanego przy

Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych

W 2007 r. wokół tej organizacji udało si

ę

skupi

ć

52 inwestorów

W pierwszych trzech latach działania LBA
zrealizowano siedem inwestycji na 350
projektów przedło

ż

onych przez przedsi

ę

biorców

SILBAN

SILBAN to regionalna

Ś

l

ą

ska Sie

ć

Aniołów Biznesu, powstała w

kwietniu 2006 r.

Sie

ć

ta działa w formie wyodr

ę

bnionego projektu afiliowanego przy

konsorcjum trzech regionalnych instytucji: Funduszu
Górno

ś

l

ą

skiego, Górno

ś

l

ą

skiej Agencji Przekształce

ń

Górno

ś

l

ą

skiego, Górno

ś

l

ą

skiej Agencji Przekształce

ń

Przedsi

ę

biorstw oraz Górno

ś

l

ą

skiego Towarzystwa Gospodarczego

Do działania w ramach sieci udało si

ę

zach

ę

ci

ć

grup

ę

siedmiu

inwestorów, posiadaj

ą

cych kapitał inwestycyjny od 50 tys. zł do kilku

milionów zł

W okresie 12 miesi

ę

cy funkcjonowania inwestorzy nale

żą

cy do sieci

ocenili i rozwa

ż

yli 17 projektów. Wst

ę

pne zainteresowanie dotyczyło

dwóch projektów z bran

ż

y informatyki i budownictwa

RESIK i LSAB

RESIK to kolejna regionalna sie

ć

AB (Regionalna Sie

ć

Inwestorów Kapitałowych) działaj

ą

ca w regionie

Małopolski, powstała w 2006 r.

W połowie 2007 r. przy sieci afiliowanych było trzech
inwestorów z ł

ą

cznym kapitałem inwestycyjnym

inwestorów z ł

ą

cznym kapitałem inwestycyjnym

wynosz

ą

cym 10 mln zł. Obecnie na potencjalnych

inwestorów czeka kilkana

ś

cie nowych propozycji

projektów

Od marca 2007 r. na rynku aniołów biznesu funkcjonuje
Lubelska Sie

ć

Aniołów Biznesu (LSAB). Do swojego

grona zaprasza inwestorów dysponuj

ą

cych kapitałem

inwestycyjnym minimum 50 tys. zł

Rynek AB w Polsce (P. Tamowicz)

Lata 1990-1995/97 – wyznaczone granice symbolizuj

ą

pocz

ą

tek przemian ustrojowo-gospodarczych i wywołany

przez nie rozkwit prywatnej przedsi

ę

biorczo

ś

ci oraz pocz

ą

tki

narodzin portalu Wirtualna Polska (95/97), który stał si

ę

inicjatorem rozwoju polskiego sektora internetowego. Nast

ą

pił

wzrost liczby przedsi

ę

biorców, którzy z upływem czasu

wzrost liczby przedsi

ę

biorców, którzy z upływem czasu

przekształcili si

ę

w prywatnych inwestorów (strona poda

ż

owa)

Lata 1995/97-2001/03 – przedsi

ę

biorcy zdobyli ju

ż

pierwsze

do

ś

wiadczenia zwi

ą

zane z prowadzeniem biznesu w

gospodarce rynkowej, a cz

ęść

zgromadzonego maj

ą

tku byli

skłonni przeznaczy

ć

na inwestycje, szczególnie zwi

ą

zane z

Internetem. Fala ta zako

ń

czyła si

ę

wraz z nast

ą

pieniem

recesji w latach 2001-2003, która spowodowała,

ż

e

aktywno

ść

inwestycyjna uległa znacznemu zmniejszeniu

Rynek AB w Polsce (P. Tamowicz)
c.d.

Od 2003 r. – trwa trzecia fala rozwoju rynku aniołów
biznesu, cechuj

ą

ca si

ę

wzrostem liczby potencjalnych

nieformalnych inwestorów: przedsi

ę

biorców z okresu

hossy internetowej, przedsi

ę

biorców z ponad

dziesi

ę

cioletnim do

ś

wiadczeniem biznesowym w

dziesi

ę

cioletnim do

ś

wiadczeniem biznesowym w

warunkach gospodarki rynkowej oraz mened

ż

erów

chc

ą

cych polepszy

ć

swoj

ą

sytuacj

ę

finansow

ą

Od strony popytowej nowym zjawiskiem stała si

ę

znacz

ą

ca aktywno

ść

młodych ludzi w obszarze

przedsi

ę

wzi

ęć

innowacyjnych

Potencjał polskiego rynku AB (W.
Dołkowski)

Potencjał jest du

ż

y, niemniej jednak niepubliczny rynek

kapitałowy wci

ąż

jest słabo zorganizowany

Szacuje si

ę

,

ż

e w Polsce jest około 100 tys. osób

dysponuj

ą

cych maj

ą

tkiem ponad 1 mln PLN

(indywidualnie)

(indywidualnie)

Gdyby zało

ż

y

ć

,

ż

e 5% z nich zdecydowałoby si

ę

na

„anielskie” inwestowanie, to polski rynek liczyłby około 5
tys. aniołów biznesu

Je

ś

li ka

ż

dy inwestor miałby portfolio dwóch inwestycji

(ka

ż

da rz

ę

du 50 tys. - 500 tys. PLN) to blisko

10 tys. firm mogłoby liczy

ć

na dofinansowanie

Ź

ródła:

Materiały z internetu, m. in. z portali EBAN, PolBAN, LBA, Center
for Venture Research UNH, EVCA

Materiały prasowe z Pulsu Biznesu, The Economist

Wybrana literatura:

Panfil M. (red.) Finansowanie rozwoju przedsi

ę

biorstwa, Difin,

Warszawa 2008

Warszawa 2008

Amis D., Stevenson H., Winning Angels. The Seven Fundamentals
of Early-stage Investing, Pearson Education

Benjamin G., Margulis J., Angel Capital. How to Raise Early-Stage
Private Equity Financing, John Wiley & Sons, New Jersey 2005

Hill B.E., Power D., Attracting Capital from Angels. How their Money
- and Their Experience- Can Help You Build a Successful Company,
John Wiley & Sons, 2002