Psychologia rozwojowa- jest naukowym badaniem wzrostu, rozwoju i zmianom zachowania ludzi od poczęcia do śmierci.
Obecnie psycholodzy rozwojowi uznają dorosłość za najistotniejszą fazę cyklu życiowego.
Czynniki środowiskowe- są to czynniki wpisowe we wzajemne stosunki między zmieniającą się osobą, a zmieniającym się światem.
3 grupy czynników wpływających na rozwój jednostki.
czynniki normatywne związane z wiekiem:
typowe wyznaczniki, które ściśle wiążą się z liczbą lat danej osoby,
czynniki normatywne związane z historią
zdarzenie o szerokim zasięgu, którym dana kultura doświadcza w konkretnym czasie (natury biologicznej- np. kryzys gospodarczy, wojna,
czynniki nienormatywne- zdarzenia losowe, są nieprzewidywalne,
Dynamika rozwojowa musi brać pod uwagę:
kategorie przejawów zmian rozwojowych- musi zależeć od takich czynników jak:
wzrastanie- oznacza rzeczywiste biologiczne czy też ilościowe zwiększanie rozmiaru,
dojrzewanie- rozwój komórek, obejmuje genetyczne kontrolowane przemiany, które doprowadzą komórkę do stanu dojrzałości,
uczenie się- stosunkowo trwała zmiana zachowania będąca rezultatem doświadczenia. Proces uczenia się jest zależny od dojrzewania,
okres krytyczny- to specyficzny przedział czasu, w którym wydarzenia środowiskowe wywierają największy wpływ na rozwijający się organizm (np. okres szczególnej wrażliwości między 6 a 16 miesiącem życia dziecka).
ZAGADNIENIA związane z charakterem i przebiegiem rozwoju człowieka w ciągu życia:
starzenie się - doświadczenie całego życia:
starzenie się psychiczne- reakcje w zachowaniu towarzyszące doświadczeniu starzenia się poprzez poznanie, samoocenę i motywację,
starzenie się społeczne- związki zachodzące między jednostkowym doświadczeniem starzenia się, a społeczeństwem, w którym dany człowiek funkcjonuje,
starzenie się biologiczne- odnosi się do funkcjonowania ciała
Interakcja dziedziczności i środowiska:
Natura a wychowanie- względna rola genetycznego czy dziedzicznego wyposażenia człowieka wobec względnego znaczenia środowiska wychowawczego,
Natywiści (reprezentujący stanowisko biologiczne ) uważają, że duża część zachowań człowieka zależy od jego wyposażenia genetycznego.
Enwironmentaliści- ( reprezentujący środowisko socjologiczne) - twierdzą, że zasadom czy wpływ na zachowanie jednostki ma środowisko.
Zasada epigenetyczna (uznawana przez natywistów)- teoria zakładająca, że wszystko rozwija się dzięki genetycznie określonemu programowi, struktury genetycznej czyli zbiorowi schematów bądź wyznaczonym kierunku, który posiada każda jednostka.
Zasada ciągłości lub nieciągłości
ciągły model rozwoju- akcentuje nie tyle wyraźne zmiany, co subtelny proces dojrzewania postępujący przez cały cykl życiowy (jednostadialny model wzrostu)- podkreśla zmiany o znacznym i fundamentalnym charakterze.
Nieciągły model rozwoju - kładzie nacisk na zmiany jakościowe, które sprawiają, że obecna postać jednostki różni się od poprzedniej w stopniu zasadniczym (podkreśla fazowość rozwoju, zakładając, że człowiek musi wyjść z poprzedniego stadium zanim zaistnieje w jego życiu kolejny etap rozwoju.).
Aktywny model rozwoju- zakłada, że ludzie nie są biernymi istotami, ale że są zdolni do aktywnego regulowania i kierowania swoim zachowaniem rozwojem.
Reaktywny model rozwoju- podkreśla znaczenie środowiska i uznaje nasze otoczenie za zasadniczy czynnik determinujący, całościowy rozwój jednostki,
Podobieństwa i różnice związane z płcią.
Metoda korelacyjna- (może być wykorzystywana do oceny danych) - technika wykorzystywana do zbadania związku zachodzącego między zmiennymi,
korelacja dodatnia lub inaczej prosta- dwie zmienne są skorelowane, jeśli zmiany jednej pociągają zmiany drugiej, gdyż jedna ze zmiennych rośnie wraz ze wzrostem drugiej.
Korelacja ujemna- odwrotna- jeśli jedna ze zmiennych maleje, podczas gdy druga rośnie.
Metoda eksperymentalna- to ciąg kroków, za pomocą których badacz stara się określić związki zachodzące między różniącymi się zjawiskami dla wykrycia zasad rządzących zachowaniem bądź w celu znalezienia związków przyczynowo- skutkowych.
hipoteza- naukowe przypuszczenia,
stadium pilotażowe- badanie na małą skalę w celu wykrycia problemów, błędów czy innych przeszkód w niektórych rodzajach badań wywiera się 2 grupy:
grupę eksperymentalną- uważna obserwacja poprzez szczególne traktowanie grupy- zmienna niezależna (bodziec jaki otrzymują badani)
zmienna zależna- zachowanie wykazujące ze zmiennej niezależnej (zachowanie jakie wykazują osoby badane).
grupa kontrolna- wykorzystuje się głównie do celów porównawczych,
Strategia zbierania danych
Plan podłużny- procesy rozwojowe jednej i tej samej grupy ocenia się na przestrzeni wielu lat, (pozwala wykryć subtelne zmiany, które są niezauważalne w podejściu poprzecznym),
Plan poprzeczny- są szybsze i łatwiejsze w stosowaniu niż podłużny, ponieważ pozwalają zbierać dane na temat wielu grup wiekowych jednocześnie.
Czynniki związane z wiekiem. W ocenie danych badacze muszą także brać pod uwagę różnice związane z kohorą. Wynikają one z tego, iż osoby urodzone mniej więcej w tym samym czasie historycznym przeżywają sytuacje i wydarzenia specyficzne dla danej grupy wiekowej.
Plan sekwencyjny- kombinacja podejścia podłużnego i poprzecznego w celu wyeliminowania słabości tych podejść udoskonalenia ich mocnych stron należą do nich:
-strategia opóźnienia czasowego- polega na badaniu osób w tym samym wieku ale
z różnym kohort,
- strategia czasowo sekwencyjna- obejmuje co najmniej 2 badania poprzeczne,
strategia generacyjno- sekwencyjna- obejmuje co najmniej 2 kolejne badanie podłużne, pozwalają zaobserwować zmiany zachodzące w ludziach w miarę upływu czasu i sprawdzać czy taka zmiana pojawia się także w innych grupach kohort,
strategia poprzeczno-sekwencyjna- jest mniej więcej kombinacją badania podłużnego i poprzecznego.
Metody badawcze>
Badania w psychologii rozwojowej wykonywane są zgodnie z zasadami:
opisu- systematycznym, zbieraniu dostępnych informacji na temat danego zjawiska czy wydarzenia,
wyjaśnienia- próba wskazania przyczyn jakiegoś wydarzenia lub sytuacji,
przewidywanie- podawanie z wyprzedzeniem, że coś będzie miało miejsce
kontroli- jeżeli dane zjawisko potrafimy wyjaśnić i przewidzieć można je wtedy kontrolować.
Badając zjawiska psycholodzy rozwojowi stosują:
metodę naukową- to zorganizowany ciąg czynności mający na celu uzyskanie maksymalnego obiektywizmu w zbieraniu i interpretacji obserwowalnego materiału badawczego.
Etapy procesu badawczego:
wybór problemu- badacz wybiera obszar zainteresowania,
sformowanie hipotezy- próba wyjaśnienia, przewidywujące wyniki badań,
zapoznanie się z literaturą- związaną z tematem w celu dokładniejszego określenia problemu i wysunięcie odpowiednich hipotez,
sporządzenie wykazu środków- wszystkie dostępne środki przydatne w zbieraniu danych
opisanie badanych osób- takie zrównoważenie liczby badanych