Kanał miednicy:

podział, mięśnie, powięzie, naczynia, nerwy, elementy topograficzne

P O D Z I A Ł

Części (2): kryterium podziałowe stanowi przepona miednicy

część nadprzeponowa (pars supradiaphragmatica) - znajduje się wewnątrz leja przepony miednicy.

części (2): kryterium podziałowe stanowi otrzewna

→ część nadotrzewnowa

→ część podotrzewnowa

1. część nadotrzewnowa (pars supraperitonealis) - zawiera zachyłki (3):

• u kobiet (2):

• zachyłek odbytniczo-maciczny (excavatio rectouterina)

• zachyłek pęcherzowo-maciczny (excavatio vesicouterina)

• u mężczyzn (1): zachyłek odbytniczo-pęcherzowy (excavatio rectovesicalis)

zachyłki: odbytniczo-maciczny i odbytniczo-pęcherzowy są wypełnione pętlami jelita cienkiego i esicą

1. część podotrzewnowa (pars infraperitonealis) - zawiera przestrzenie włókniste (13):

mężczyźni (8)	kobiety (11)
przestrzeń przypęcherzowa prawa i lewa (spatium paravesicale dex. et sin.)
przestrzeń przyodbytnicza prawa i lewa (spatium pararectale dex. et sin.)
przestrzeń przedpęcherzowa (załonowa) spatium prevesicalr s.retropubicum
przestrzeń zaodbytnicza (spatium retrorectale)
przestrzeń zapęcherzowa (spatium rectovesicale)	przestrzeń przymaciczna prawa i lewa (spatium parauterinum dex. et sin.)
przestrzeń odbytniczo-sterczowa (spatium rectoprostaticum)	przestrzeń pęcherzowo-maciczna (spatium vesicouterinum)
	przestrzeń cewkowo-pochwowa (spatium urethrovaginale)
	przestrzeń pochwowo-odbytnicza (spaium rectovaginale)

kryterium podziałowe - płyta naczyniowo-nerwowa (lamina vasonervosa)

część podprzeponowa (pars infradiaphragmatica) - jest położona na zewnątrz leja przepony miednicy

zawiera:

1. dół kulszowo-odbytniczy

2. kanał sromowy

3. zachyłek łonowy

4. przestrzeń głęboką krocza

5. przestrzeń powierzchowną krocza

L A M I N A V A S O N E R V O S A - łącznotkankowa płyta naczyniowo-nerwowa miednicy

zadanie: doprowadzenie naczyń i nerwów do trzewi miednicy

budowa (2):

1. nasada - przy ścianie bocznej miednicy

2. wypustki (4):

a) tkanka łączna przypęcherzowa (paracystium)

• zawiera: tt. pęcherzowe górne i dolne, żż. pęcherzowe górne i dolne, splot pęcherzowy (współczulny)

2. tkanka łączna przyodbytnicza (paraproctium)

• zawiera: tt. odbytnicze środkowe i dolne, żż. odbytnicze środkowe i dolne, splot odbytniczy środkowy i dolny (współczulny)

2. tkanka łączna przymaciczna (parametrium)

• zawiera: t. maciczną, splot maciczny (żylny), splot maciczny (współczulny), moczowód, więzadło obłe macicy

3. tkanka łączna przypochwowa (paracolpium)

• zawiera: t. pochwową, splot pochwowy (żylny), splot pochwowy (współczulny)

OKOLICE DNA MIEDNICY (1)

Okolica kroczowa (regio perinealis) → ma kształt rombu

ograniczenia:

1. od przodu - brzeg dolny spojenia łonowego

2. z boków - gałęzie dolne kości łonowych, gałąź kości kulszowej, guzy kulszowe, więzadło krzyżowo-guzowe

3. z tyłu - wierzchołek kości guzicznej

podział przez linię międzykulszowę na:

1. okolicę moczowo-płciową (regio urogenitalis)

2. okolicę odbytową (regio analis)

Krocze - perineum (sensu stricto) jest to pomost z części miękkich pomiędzy odbytem a przedsionkiem pochwy u kobiet, a moszną (scrotum) u mężczyzn

MIĘŚNIE (5):

Dno (ścianę dolną) miednicy jest utworzone przez dwie przepony:

→ przeponę miednicy (diaphragma pelvis)

→ przeponę moczowo-płciową (diaphragma urogenitale)

Przepona miednicy - ma kształt pochylonego ku przodowi leja z wierzchołkiem w kanale odbytniczym, gdzie tworzy rozwór odbytniczy (hiatus analis)

• w okolicy moczowo-płciowej lej ten jest niedomknięty tworząc wrota mięśnia dźwigacza (porta m. levatoris), które od dołu są domknięte przez przeponę moczowo-płciową

• obwód leja biegnie wzdłuż łuku ścięgnistego mięśnia dźwigacza odbytu (arcus tendineus m. levatoris ani), który stanowi wzmocnienie powięzi zasłonowej, kolca kulszowego i bocznego brzegu kości krzyżowej

mięśnie (5):

1,2) m. dźwigacz odbytu prawy i lewy (m. levator ani dex. et sin.)

1. m. łonowo-guziczny (m. pubococcygeus)

2. m. łonowo-odbytniczy (m. puborectalis)

3. m. dżwigacz stercza s. łonowo-pochwowy (m. levator prostatae s. pubovaginalis)

4. m. biodrowo-guziczny (m. iliococcygeus)

3,4) m. guziczny prawy i lewy (m. coccygeus dex. et sin)

5. m. zwieracz zewnętrzny odbytu (m. sphincter ani externus)

1. część głęboka

2. część powierzchowna

3. część podskórna

unerwienie: nerw sromowy

Przepona moczowo-płciowa - ma kształt trójkątnej, poziomo ustawionej płyty, podstawą zwróconą ku tyłowi, która domyka wrota dźwigacza.

• ma poprzeczne sznurowanie łączące brzegi dolne gałęzi dolnych kości łonowych i kości kulszowych

• zawiera rozwór moczowo-płciowy (hiatus urogenitalis) u mężczyzna dla cewki moczowej, a u kobiet dla dla cewki moczowej i pochwy

mięśnie (7):

1. mięsień poprzeczny głęboki krocza (m. transversus perinei profundus)

2, 3) mięsień poprzeczny powierzchowny krocza prawy i lewy (m. transversus perinei superficialis dex. et sin.)

4. mięsień zwieracz cewki (u mężczyzn) - m. sphincter urethrae

4) mięsień cewkowo-pochwowy (u kobiet) - m. urethrovaginalis

5. mięsień opuszkowo-jamisty seu m. wydzielający nasienie (m. bulbospongiosus seu m. eiaculator seminis)

6, 7) mięsień kulszowo-jamisty prawy i lewy - wspomaga wzwód prącia i łechtaczki (m. ischiocavernosus dex. et sin.)

unerwienie: nerw sromowy

POWIĘZIE (7)

1. Powięź miednicy (fascia pelvis) - stanowi przedłużenie powięzi poprzecznej brzucha poniżej kresy granicznej

części (3):

1. powięź zasłonowa (fascia obturatoria) - tworzy komorę kostno-włóknistą dla m. zasłaniacza wewnętrznego

• wzmocnienie: łuk ścięgnisty m. dźwigacza odbytu (arcus tendineus m. levatoris ani)

• rozdwojenie: kanał sromowy (canalis pudendalis)

1. powięż ścienna miednicy (fascia pelvis parietalis) - wyściela ścianę miednicy mniejszej w części nadprzeponowej; zrasta się z okostną miednicy i powięzią zasłonową; pokrywa mięsień gruszkowaty

2. powięź trzewna miednicy (fascia pelvis visceralis) - powleka narządy leżące w przestrzeni podotrzewnowej (pochwa, odbytnica, pęcherzyki nasienne, pęcherz moczowy). Rozpoczyna się od łuku ścięgnistego powięzi miednicy.

2, 3. Powięź przepony miednicy górna i dolna (fascia diaphragmatis pelvis superior et inferior) - pierwsza pokrywa światło leja, a druga pokrywa ściany leja od zewnątrz

4, 5. Powięź przepony moczowo-płciowej górna i dolna (fascia diaphragmatis urogenitalis superior et inferior) - pokrywają od góry i dołu przeponę moczowo-płciową. Ograniczają przestrzeń głęboką krocza. Ich brzeg przedni tworzy więzadło poprzeczne krocza (lig. transversum perinei)

6. Powięź powierzchowna krocza (fascia perinei superficialis) - występuje w okolicy moczowo-płciowej.

→ z tyłu - zrasta się z przeponą moczowo-płciową (na m. poprzecznym powierzchownym krocza)

→ z boku - zrasta się z gałęzią kości kulszowej i gałęzią dolną kości łonowej

→ ogranicza od dołu: przestrzeń powierzchowną krocza

→ pokrywa: m. kulszowo-jamisty i opuszkowo-gąbczasty

7. Powięź podskórna (fascia subcutanea)

TĘTNICE:

Tętnica biodrowa wewnętrzna (a. iliaca interna) - jest to słabsze przyśrodkowe ramię rozdwojenia tętnicy biodrowej wspólnej

od : stawu krzyżowo-biodrowego na wysokości dolnego brzegu kręgu L ₅

do : otworu nadgruszkowego (gdzie dzieli się na pień przedni i tylny)

przebieg : od dołu i tyłu

1. przed: ż. biodrową wewnętrzną, gał. brzuszną L ₅, m. gruszkowatym

2. za: moczowodem i jajnikiem

→ gałęzie (2):

1. gałęzie tylne

2. gałęzie przednie

I. Gałęzie tylne

• ścienne (3):

1. t. biodrowo-lędźwiowa (a. iliolumbalis) - biegnie wstecznie do góry, za tętnicą biodrową wewnętrzną

gałęzie (2): gał. biodrowa (ramus iliacus), gał. lędźwiowa (ramus lumbalis)

2. tt. krzyżowe boczne (aa. sacrales laterales) - wchodzą do kanału krzyżowego przzez otwory krzyżowe miedniczne, a wychodzą przez otwory krzyżowe grzbietowe

gałęzie (2): gał. rdzeniowa (ramus spinalis), gał. grzbietowa (ramus dorsalis)

3. t. pośladkowa górna (a. glutea superior) - jest przedłużeniem pnia tylnego tętnicy tętnicy biodrowej wewnętrznej

→ biegnie nad m. gruszkowatym, przez otwór nadgruszkowy (wspólnie z n. pośladkowym górnym, ż. pośladkową górną)

→ gałęzie (2): gał. powierzchowna i głęboka

II. Gałęzie przednie

• ścienne (2)

1. t. pośladkowa dolna (a. glutea inferior) - jest to tylno-przyśrodkowe ramię rozdwojenia pnia tylnego t. biodrowej wewnętrznej

biegnie od dołu i tyłu, wyróżniamy w niej dwie części:

1. część miedniczna

• przed: splotem krzyżowym i m. gruszkowatym

• za: t. sromową wewnętrzną

• między: gałęziami brzusznymi S 2-3

• pod: m. gruszkowatym

• przez: otwór podgruszkowy (wspólnie z n. pośladkowym dolnym, ż. pośladkową dolną, n. sromowym, t. i ż. sromową wewnętrzną, n. kulszowym, n. skórnym uda tylnym)

1. część pośladkowa

• między: guzem kulszowym , a krętarzem większym

• bocznie: od triady sromowej wewnętrznej (trias pudenda interna)

• przyśrodkowo: od n. skórnego uda tylnego i n. kulszowego

• gałęzie (2):

gał. pośladkowa i gał. udowa [oddaje t. towarzyszącą nerwowi kulszowemu (a. commitans n. ischiadici)]

2. tętnica zasłonowa (a. obturatoria) - biegnie do przodu i dołu w składzie pęczka naczyniowo-nerwowego zasłonowego

• wzdłuż: powięzi zasłonowej

• poniżej: kresy granicznej

• bocznie od: moczowodu i nasieniowodu (u mężczyzn), więzadła obłego macicy (u kobiet)

• w kanale zasłonowym dzieli się na gałęzie końcowe

• oddaje (1): gał. łonową na tylnej powierzchni więzadła rozstępowego (lig. lacunare) (wspólnie z gałęzią zasłonową t. nabrzusznej dolnej tworzą „wieniec śmierci” corona mortis

• gał. końcowe (2): gał. przednie i gał. tylna (+ gał. panewkowa) - zespalają się z zespalają się pełnym światłem wzdłuż brzegów otworu zasłonionego i wytwarzają pierścień tętniczy

• trzewne:

1. tętnica pępkowa (a. umbilicalis)

→ części (2): otwarta (pars patens), zamknięta (pars occlusa)

1. część otwarta - odchodzi powyżej t. zasłonowej i kieruje się do przodu i góry, wzdłuż bocznej ściany pęcherza moczowego

2. część zamknięta - w fałdzie pępkowym przyśrodkowym biegnie do pępka jako więzadło pępkowe przyśrodkowo

gałęzie (2):

1. tt. pęcherzowe górne (aa. vesicales superiores)

2. t. nasieniowodu (a. ductus deferentis) - rzadziej odchodzi bezpośrednio od t. biodrowej wewnętrznej

2. tętnica pęcherzowa dolna (a. vesicalis inferior)

• biegnie wzdłuż ściany miednicy mniejszej, przed moczowodem dochodzi do trójkąta pęcherza moczowego

gałęzie (2):

1. gał. pęcherzowa (r. vesicales)

2. gał. sterczowe (rr. prostatici) ew. gał. pochwowe

3. tętnica maciczna (a. uterina)

• części (3): zstępująca, poprzeczna, wstępująca

1. część zstępująca - biegnie w dół i do przodu zaotrzewnowo w nasadzie przymacicza, bocznie od moczowodu

2. część poprzeczna - przyśrodkowo w więzadle podstawnym macicy (lig. cardinale uteri), do przodu krzyzuje moczowód

3. część wstępująca - biegnie wężowato do góry, wzdłuż bocznego brzegu macicy, pomiędzy blaszką przednią i tylną więzadła szerokiego macicy

gałęzie (2):

1. t. pochwowa

2. gał. maciczne (rr. uterini) - hellicini

gał. końcowe (2):

1. gał. jajnikowa - biegnie wzdłuż więzadła właściwego jajnika do krezki jajnika (+ t. jajnikowa tworzą łuk jajnika)

2. gał. jajowodowa (ramus tubarius) - w krezce jajowodu łączy się z gał. jajowodową od t. jajnikowej

4. tętnica odbytnicza środkowa (a. rectalis media)- odchodzi w pobliżu t. sromowej wewnętrznej, kieruje się w dół i przyśrodkowo, na przeponie miednicy dochodzi do bańki odbytnicy

gałęzie (2):

1. gał. pęcherzowe

2. gał. pochwowe (sterczowe)

5. tętnica sromowa wewnętrzna (a. pudenda interna) - stanowi przednio-boczne rozdwojenie pnia przedniego tętnicy biodrowej wewnętrznej

części (4):

1. część miedniczna - biegnie na splocie krzyżowym

2. część okalająca kolec kulszowy (pars circumspinosa) - za więzadłem krzyżowo-kolcowym, przez otwór podgruszkowy (opuszcza miednicę), wokół kolca kulszowego

3. część kulszowo-odbytnicza (pars ischiorectalis) - przez otwór podguszkowy powraca z powrotem do miednicy, biegnie przez kanał sromowy

4. część moczowo-płciowa (pars urogenitalis) - znajduje się na przeponie moczowo-płciowej, pomiędzy więzadłem łonowym łukowatym (od góry), a więzadłem poprzecznym krocza (od tyłu)

gałęzie (4):

1. tętnica odbytnicza dolna (a. rectalis inf.) - w poprzek, przeszywa ciało tłuszczowe dołu kulszowo-odbytniczego zaopatruje część kroczową odbytnicy (wspólnie z gał. mosznowymi lub wargowymi tylnymi)

2. tętnica kroczowa (a. perinealis) - biegnie w przestrzeni powierzchownej krocza zaopatrując tkanki miękkie krocza

3. tętnica opuszki prącia (a. bulbi penis) lub t. opuszki przedsionka (a. bulbi vestibuli)

4. tętnica cewki moczowej (a. urethralis)

gałęzie końcowe (2):

1. tętnica głęboka prącia (łechtaczki) a. profunda penis vel clitoridis - przebija

odnogę ciała jamistego i biegnie w osi ciała jamistego

2. tętnica grzbietowa prącia (łechtaczki) a. dorsalis penis vel clitoridis - stanowi

przedłużenie t. sromowej wewnętrznej, na grzbiecie prącia (łechtaczki), pod

powięzią głęboką (bocznie od żyły grzbietowej prącia, przyśrodkowo od nerwu

grzbietowego prącia)

→ wzdłuż przebiegu oddaje: tętnice okalające (aa. circumflexae)

ŻYŁY (1):

Żyła biodrowa wewnętrzna (v. iliaca interna)

• powstaje z żył ściennych i trzewnych

• żyły ścienne na całej długości towarzyszą równoimiennym tętnicom

• żyły trzewne z wyjątkiem żyły sromowej wewnętrznej w swych obwodowych rozgałęzieniach wytwarzają obfite sploty żylne i dopiero w części bliższej jako pnie żylne towarzyszą równoimiennym tętnicom

• sploty żylne:

1. splot odbytniczy wewnętrzny i zewnętrzny (plexus rectalis inernus et externus)

2. splot pęcherzowy (plexus vesicalis)

3. splot sterczowy (plexus prostaticus)

4. splot maciczny (plexus uterinus)

5. splot pochwowy (plexus vaginalis)

NERWY

Układ nerwowy somatyczny

→ tworzy go splot sromowy, który jest częścią splotu krzyżowego w neuromerach S _3-5

oddaje nerw sromowy, który przebiega tak jak t. sromowa wewnętrzna (przyśrodkowo od niej)

gałęzie (5):

1. gałęzie mięśniowe - dla przepony miednicy

2. nn. trzewne miedniczne (nn. splanchnici pelvini s. pelvici) - przedzwojowe włókna przywspółczulne dla splotu miednicznego

3. nn. odbytnicze dolne (wspólnie z tętnicą odbytniczą dolną) - dla części kroczowej odbytnicy i mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu

4. nn. kroczowe (nn. perineales) - biegną wspólnie z tętnicą kroczową

1. nn. mosznowe (wargowe) tylne - nn. scrotales (labiales) posteriores

2. gał. mięśniowe dla przepony moczowo-płciowej

5. n. grzbietowy prącia (n. dorsalis penis) - biegnie bocznie od tętnicy grzbietowej prącia

Układ nerwowy autonomiczny

1. część współczulna: splot podbrzuszny dolny (plexus hypogastricus inferior)

2. część przywspółczulna: nn. trzewne miedniczne

1+2 tworzą część śródścienną

Splot podbrzuszny dolny (s. cerebrum abdominale)

kształt: podkowa otwarta do przodu i dołu

położenie:

1. na - mięśniu dźwigaczu odbytu

2. bocznie - od pęcherza moczowego (pochwy i macicy u kobiety)

3. wzdłuż - nasady płyty naczyniowo-nerwowej

posiada zwoje miedniczne

otrzymuje (3):

1. nn. podbrzuszne prawy i lewy (od splotu podbrzusznego górnego)

2. nn. trzewne krzyżowe (z części krzyżowej pnia współczulnego)

3. włókna czuciowe z nerwu sromowego

otacza - gałęzie tętnicy biodrowej wewnętrznej jako splot okołotętniczy dochodząc z nimi do narządów miednicy w postaci splotów wtórnych splotów wtórnych splotu podbrzusznego dolnego (8):

1. splot odbytniczy środkowy (plexus rectalis medius)

2. splot odbytniczy środkowy (plexus rectalis inferior)

3. splot pęcherzowy (plexus vesicalis):

1. nn. pęcherzowe górne

2. nn. pęcherzowe dolne

4. splot sterczowy (plexus prostaticus)

4. splot nasieniowodowy (plexus deferentialis)

5. splot jamisty prącia (plexus cavernosi penis)

4, 5, 6 → występują u mężczyzn

7. splot maciczno-pochwowy (plexux uetrovaginalis)

7. splot jamisty łechtaczki (plexus cavernosi clitoridis)

• jajniki i jądra są zaopatrywane współczulnie przez splot trzewny

Nerwy trzewne miedniczne - są to przedzwojowe nerwy parasympatyczne, które biorą początek w jądrze pośrednio-przyśrodkowym rogów bocznych rdzenia kręgowego S _2-4

• wychodzą przez korzeń przedni, gałąź przednią, dalej biegną samodzielnie, przełączając się dopiero w zwojach miednicy (splot podbrzuszny dolny) lub w zwojach śródściennnych (w ścianie narządów wydrążonych)

zaopatrują przywspółczulnie:

1. 1/3 lewą część okrężnicy poprzecznej, okrężnicę zstęoującą, okrężnicę esowatą, odbytnicę

2. pęcherz moczowy

3. macicę, pochwę, jajowód, łechtaczkę (u kobiet)

4. nasieniowód, gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne, członek (nn. wzwodowe) - u mężczyzn

Część śródścienna (pars intramuralis) - w ścianie narządów wydrążonych, zawiera liczne

zwoje śródścienne

1. splot podśluzowy (plexus submucosus) - w błonie podśluzowej

2. splot warstwy mięśniowej (plexus myentyericus) - w błonie mięśniowej

ELEMENTY TOPOGRAFICZNE

Znajdują się w części podprzeponowej miednicy

1. dół kulszowo-odbytniczy (fossa ischiorectalis)

2. zachyłek łonowy (recessus pubicus)

3. kanał sromowy (canalis pudendalis)

4. przestrzeń głęboka krocza (spatium perinei profundum)

5. przestrzeń powierzchowna krocza (spatium perinei superficialis)

Dół kulszowo-odbytniczy - jest to przestrzeń zapasowa dla kanału rodnego i pokarmowego

kształt - trójkąt z wierzchołkiem skierowanym ku górze (w płaszczyźnie czołowej)

ograniczenie:

1. boczne - powięź zasłonowa (+ kanał sromowy)

2. przyśrodkowe - powięź dolna przepony miednicy

3. dolne - powięź podskórna (+ skóra) → podstawa trójkąta

- łuk ścięgnisty m. dźwigacza odbytu → wierzchołek trójkąta

zawartość:

1. tkanka tłuszczowa dołu kulszowo-odbytniczego

2. gałęzie triady sromowej a w szczególności : t. odbytnicza dolna oraz nn. odbytnicze dolne

Zachyłek łonowy - jest to przedłużenie światła dołu kulszowo-odbytniczego ponad powięzią górną przepony moczowo-płciowej i połączenie się go ze światłem dołu drugostronnego

ograniczenie:

1. górne - powięź dolna przepony miednicy

2. dolne - powięź górna przepony moczowo-płciowej

Kanał sromowy - jest kanałem dla triady sromowej znajdującym się w bocznej ścianie dołu kulszowo-odbytniczego

ograniczenie:

od → wyrostka sierpowatego więzadła krzyżowo-guzowego

do → brzegu tylnego przepony moczowo-płciowej

w → rozdwojeniu powięzi zasłonowej

zawartość:

1. nerw sromowy

2. tętnica i żyła sromowa wewnętrzna

Przestrzeń głęboka krocza - jest to nieparzysta przestrzeń międzypowięziowa dla przepony moczowo-płciowej

ograniczenie:

1. z góry → powięź górna przepony moczowo-płciowej

2. z dołu → powięź dolna przepony moczowo-płciowej

zawartość:

1. m. poprzeczny głęboki krocza

2. m. zwieracz cewki

3. gruczoły opuszkowo-cewkowe (u mężczyzn)

4. gruczoły przedsionkowe większe (u kobiet tylko dna gruczołów)

5. t. i ż. sromowa wewnętrzna - część moczowo-płciowa

6. nerw grzbietowy prącia (lub łechtaczki)

Przestrzeń powierzchowna krocza - stanowi parzystą przestrzeń położoną pomiędzy opuszką a odnogami prącia (łechtaczki)

ograniczenia:

1. przyśrodkowo → m. opuszkowo-gąbczasty

2. bocznie → m. kulszowo-jamisty

3. od góry → powięź dolna przepony moczowo-płciowej

4. od dołu → powięź powierzchowna krocza

5. z przodu → otwarta

6. z tyłu → m. poprzeczny powierzchowny krocza

zawartość:

1. tkanka tłuszczowa

2. gałęzie triady sromowej a w szczególności

1. t. i ż. kroczowe

2. nn. kroczowe

Narządy moczowe

(nerka, moczowód, pęcherz moczowy, cewka moczowa)

NERKA (ren) - jest największym filtrem krwi produkującym i wydzielającym mocz

Budowa zewnętrzna:

kształt - fasoli

powierzchnie (2) - przednia i tylna

brzegi (2) :

1. brzeg boczny → wypukły (margo convexus)

2. brzeg przyśrodkowy → wklęsły (margo concavus) + wnęka nerki, zatoka nerkowa i korzeń nerki

wnęka nerki - wgłobienie w brzegu przyśrodkowym nerki ograniczone poprzez wargę przednio-dolną i tylno-górną (labium anteroinferius et posterosuperius)

→ zawiera: żyłę i tętnicę nerkową oraz moczowód

zatoka nerkowa - stanowi przedłużenie wnęki nerkowej w głąb nerki

→ zawiera: naczynia nerkowe segmentowe, kielichy i miedniczkę nerkową

końce [bieguny] (2) : górny i dolny

segmenty nerkowe (5) - są to wyodrębnione części nerki, które są unaczynione poprzez jedną większą gałąź tętniczą (tj. tętnicę segmentową)

z przodu (4):

1. górny

2. przedni górny

3. przedni dolny

4. dolny

z tyłu (3)

1. górny

2. tylny

3. dolny

Budowa wewnętrzna:

części (2) - kora i rdzeń, które się wzajemnie zazębiają

1. kora nerki (cortex renalis) - wydziela mocz pierwotny

części:

1) obwodowa (peripherica)

→ części (2): część promienista (pars radiata), część skłębiona - kręta (pars convoluta)

1. część promienista = promienie rdzeniowe (processus medullares), które stanowią obwodowe przedłużenie rdzenia

2. część skłębiona = labirynt kory - zawiera poza ciałkami nerkowymi odcinki kręte kanalików

2. międzypiramidowa (interpyramidalis) = słupy nerkowe (columnae renales) - pomiędzy piramidami

Kora (cortex) - ciałka nerkowe, kanaliki kręte I i II rzędu (tubuli contorti I et II ordinis)

Ciałko nerkowe (corpusculum renis) - kłębuszek objęty torebką

bieguny ciałka nerkowego (2):

1. biegun naczyniowy - powstaje z pętli naczyń włosowatych

1. naczynie doprowadzające - tętniczka (grubsza)

2. naczynie odprowadzające - tętniczka (cieńsza)

3. sieć dziwna tętniczo-tętnicza → pomiędzy 1 i 2

2. biegun kanalikowy - ponieważ stąd odbywa się odpływ moczu pierwotnego do kanalika krętego I rzędu

Rdzeń nerki (medulla renalis) - piramidy nerkowe (10-20) objęte koncentrycznie słupami nerkowymi → wyprowadzają mocz

składniki:

1. pętla Henley`a - pomiędzy kanalikiem krętym I a II rzędu

2. kanalik prosty (tubulus rectus) - droga odpływu moczu wtórnego z kanalika krętego II rzędu do przewodu brodawkowatego (ductus papillaris) na brodawce

Przynerkowe drogi odprowadzające mocz (3):

1. kielichy nerkowe mniejsze (calyces renales minores) → 8 -10 obejmują brodawki nerkowe

2. kielichy nerkowe większe (calyces renales maiores) → 2 - 3 powstają z połączenia kielichów nerkowych mniejszych

3. miedniczka nerkowa (pelvis renalis) - powstaje z połączenia kielichów nerkowych większych, ma kształt lejka, który przechodzi w moczowód

Osłonki nerki (tunica renalis) - 3

1. torebka włóknista (capsula fibrosa)

1. błona podwłóknista (mięśniowa) - powleka ściśle korę nerki i wytwarza brodawki nerkowe (papillae renales)

2. błona włóknista - wyściela ściany wnęki nerki oraz obejmuje od zewnątrz nerkę i korzeń nerki

2. torebka tłuszczowa (capsula adiposa) = ciało tłuszczowe przynerkowe - tworzy miękką osłonę dla nerki i nadnercza

2. powięź nerkowa (fascia renalis)

1. blaszka przednia - powięź przednerkowa (fascia prerenalis)

2. blaszka tylna - powięź zanerkowa (fascia retrorenalis)

a + b obejmują od przodu i tyłu torebkę tłuszczową, ku górze nad nadnerczami blaszki łączą się i przechodzą w powięź przeponową, a ku dołowi otwierają się do dołu biodrowego (fossa iliaca)

Korzeń nerki (radix renalis) - jest utworzony z elementów wnikających przez wnękę do zatoki nerkowej

od przodu do tyłu → żyła nerkowa, tętnica nerkowa (+ splot nerkowy), moczowód i miedniczka nerkowa

1. korzeń nerki lewej → za trzustką, na wys. L₁

2. korzeń nerki prawej → za częścią zstępującą dwunastnicy, na wys. L₂

Położenie nerki

w stosunku do kośćca - w okolicy lędźwiowej

nerka lewa

1. od Th₁₁ do krążka międzykręgowego pomiędzy L_2-3

2. krzyżuje od przodu żebro XI i XII

nerka prawa

1. od Th₁₂ do L₃

2. krzyżuje od przodu żebro XII (rzadko XI)

w stosunku do otrzewnej → pierwotnie i wtórnie zewnątrzotrzewnowo

w stosunku do narządów

z przodu

nerka prawa:

1. pola włókniste (3):

1. pole nadnerczowe

2. pole dwunastnicze (części zstępującej)

3. pole okrężnicze (zagięcie wątrobowe)

2. pola surowicze (2):

1. pole wątrobowe

2. pole jelitowe (area jejunalis)

nerka lewa

1. pola włókniste (3):

1. pole nadnerczowe

2. pole trzustkowe

3. pole okrężnicze (zagięcie śledzionowe okrężnicy)

2. pola surowicze (3):

1. pole żołądkowe

2. pole śledzionowe

3. pole jelitowe

z tyłu → obie nerki (4):

1. pole przeponowe (1/3 górna)

2. pole żebrowe (dla m. lędźwiowego większego)

3. pole czworoboczne (dla m. czworobocznego lędźwi)

4. pole poprzeczne (dla m. poprzecznego brzucha)

Tętnice (1) - tętnica nerkowa

Naczynia limfatyczne - przez węzły chłonne nerkowe znajdujące się we wnęce nerki do węzłów chłonnych lędźwiowych

Nerwy:

1. część współczulna - splot nerkowy od splotu trzewnego

2. część przywspółczulna - nerw błędny (X)

MOCZOWÓD (ureter) - odprowadza mocz z miedniczki nerkowej do pęcherza moczowego

Budowa zewnętrzna

części (2):

1. część brzuszna (pars abdominalis)

1. odcinek przynerkowy (portio adrenalis) - na wys. 1/3 dolnej nerki

2. odcinek podnerkowy (portio infrarenalis) - pomiędzy końcem dolnym nerki, a kresą graniczną

2. część miedniczna (pars pelvina)

1. część ścienna - od kresy granicznej do kolca kulszowego

2. część trzewna - od kolca kulszowego do ujścia moczowodu

zagięcia (3):

1. zagięcie pierwsze (nerkowe) → w przejściu miedniczki w moczowód

2. zagięcie drugie (brzeżne) → na wysokości kresy granicznej

3. zagięcie trzecie = krzywizna miedniczna → część miedniczna moczowodu

Budowa wewnętrzna

błony (3):

1. błona śluzowa → nabłonek przejściowy

2. błona mięśniowa

1. warstwa podłużna wewnętrzna (stratum longitudinale internum)

2. warstwa okrężna

3. warstwa podłużna zewnętrzna

3. błona zewnętrzna (tunica adventitia)

Położenie i przebieg

w stosunku do kośćca:

krzyżuje:

1. wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych III, IV, V (oddzielone od nich przez grubość mięśnia lędźwiowego większego

2. staw krzyżowo-biodrowy i kresę graniczną

w stosunku do otrzewnej → położenie zaotrzewnowe (jest sklejony z blaszką ścienną otrzewnej)

w stosunku do narządów

moczowód prawy	moczowód prawy
część brzuszna na mięśniu lędźwiowym większym
na prawo od żyły głównej dolnej za częścią zstępującą dwunastnicy za jelitem cienkim (i kątnicą)	na lewo od aorty brzusznej za zagięciem dwunastniczo-czczym za okrężnicą esowatą
część miedniczna u mężczyzn: przylega do dna pęcherza moczowego bocznie od pęcherzyków nasiennych
u kobiet wzdłuż brzegu tylnego jajnika bocznie od cieśni i szyjki macicy w przymaciczu przed pochwą przylega do dna pęcherza moczowego

Moczowód krzyżuje:

1. od przodu (2):

1. n. płciowo-udowy

2. naczynia biodrowe zewnętrzne (moczowód prawy), naczynia biodrowe wspólne (moczowód lewy)

2. od tyłu (5):

1. t. jądrową (jajnikową)

2. t. okrężniczą lewą (moczowód lewy)

3. korzeń krezki (moczowód prawy)

4. korzeń krezki okrężnicy esowatej (zachyłek międzyesowaty) - recessus intersigmoideus → moczowód lewy

5. tętnica maciczna (lub nasieniowód)

Tętnice (1):

1. gałęzie moczowodowe od → t. nerkowej, t. jądrowej (jajnikowej), t. odbytniczej środkowej, t. pęcherzowej dolnej, t. macicznej

Naczynia chłonne - przez węzły chłonne biodrowe wewnętrzne i wspólne do węzłów chłonnych lędźwiowych

Nerwy:

1. część współczulna - splot trzewny i podbrzuszny dolny

2. część przywspółczulna - nerw błędny i nn. trzewne miedniczne

PĘCHERZ MOCZOWY (vesica urinaria) - jest to narząd mięśniowy pełniący funkcję zbiornika moczu

Budowa zewnętrzna

części (3):

1. szczyt pęcherza (apex vesicae) - skierowany do przodu i góry przechodzi w więzadło pępkowe pośrodkowe (lig. umbilicale medianum)

2. trzon pęcherza (corpus vesicae)

3. dno pęcherza (fundus vesicae) - skierowany do dołu i tyłu + trójkąt pęcherza moczowego (trigonum vesicae)

kształt - zmienny (tetraedru, gruszki)

Budowa wewnętrzna

błony (3):

1. błona surowicza (tunica serosa) - na powierzchni tylnej trzonu pęcherza i błona zewnętrzna - przydanka (tunica adventitia), która pokrywa pozostałe powierzchnie

2. błona mięśniowa - trzy warstwy przechodzące jedna w drugą na kształt litery „S”

1. warstwa podłużna zewnętrzna

2. warstwa okrężna

3. warstwa podłużna wewnętrzna

mięśnie (2):

1. m. wypieracz moczu (m. detrusor urinae) - utworzony przez 1+2+3

2. m. zwieracz pęcherza (m. sphincter vesicae) - utworzony przez błonę mięśniową trójkąta pęcherza moczowego

3. błona śluzowa (tunica mucosa) + tkanka podśluzowa (tela submucosa) - tworzy fałdy zmiennej wielkości (w trójkącie pęcherza śluzówka jest gładka ponieważ brak tkanki podśluzowej

trójkąt pęcherza moczowego (trigonum vesicae) - znajduje się w obrębie dna pęcherza moczowego

ograniczenia:

1. fałd moczowodowy prawy i lewy (plica ureterica dex. et sin.) i ujście moczowodu prawego i lewego (ostium ureteris) - w kątach przypodstawnych

2. fałd międzymoczowodowy (plica interureterica) - podstawa trójkąta

3. ujście wewnętrzne cewki moczowej (ostium urethrae internum) - wierzchołek trójkąta

Położenie:

w stosunku do kośćca:

w - miednicy mniejszej

za - spojeniem łonowym

w stosunku do otrzewnej:

• położenie zewnątrzotrzewnowe (pierwotnie i wtórnie)

• otrzewna pokrywa tylko powierzchnię górną trzonu pęcherza moczowego (opróżnionego) lub powierzchnię tylną i szczyt (wypełniony)

• bocznie nie przekracza więzadła pępkowego przyśrodkowego (lig. umbilicale mediale)

• do przodu przechodzi w otrzewną ścienną przednią (peritoneum parietale anterius) z wytworzeniem zachyłka brzuszno-pęcherzowego (recessus vesicoabdominalis)

• do tyłu - od kresy (linii) międzymoczowodowej (linea interureterica) tworzy zachyłek pęcherzowo-maciczny (recessus vesicouterinus) - ♀, lub zachyłek odbytniczo- pęcherzowy (recessus rectovesicalis) - ♂

w stosunku do narządów:

z przodu - przestrzeń przedpęcherzowa - załonowa (spatium prevesicale seu retropubicum)

z tyłu:

1. ♂ - zagłębienie odbtyniczo-pęcherzowe (excavatio rectovesicalis) + jelito cienkie, kątnica, wyrostek robaczkowy, okrężnica esowata

poniżej bańki nasieniowodu - trójkąt zapęcherzowy (trigonum retrovesicale) - pole międzybańkowe (seu area interampullaris)

2. ♀ - zagłębienie pęcherzowo-maciczne (excavatio vesicouterina) - jest szczelinowate ponieważ powierzchnia pęcherzowa macicy przylega do pęcherza moczowego tylko szczyt pęcherza styka się z jelitem cienkim

z boków:

1. tkanka okołopęcherzowa (paracystium)

2. m. dźwigacz odbytu

3. m. zasłaniacz wewnętrzny i powięź zasłonowa

4. nasieniowód (♂)

5. więzadło obłe macicy (♀)

u dołu:

1. gruczoł krokowy (♂)

2. przepona moczowo-płciowa i pochwa (♀)

Aparat zawieszeniowy

z przodu:

1. więzadła łonowo-sterczowe (ligg. puboprostatica) + m. łonowo-sterczowy (m. puboprostaticum) (♂)

2. więzadła łonowo-pęcherzowe (ligg. pubovesicalia) + m. łonowo-pęcherzowy (m. pubovesicalis) (♀)

z tyłu:

1. więzadło pęcherzowo-maciczne (lig. vesicouterinum) + m. pęcherzowo-maciczny (m. vesicouterinus) (♀)

2. więzadło odbytniczo-pęcherzowe (lig. rectovesicalis) (♂)

z góry - więzadło pępkowe pośrodkowe - pozostałość po moczowniku

z boków:

1. tkanka okołopęcherzowa

2. więzadło pępkowe przyśrodkowe praw i lewe - część zamknięta t. pępkowej (pars oclusa a. umbilicalis)

Aparat podporowy

1. gruczoł krokowy i przepona moczowo-płciowa (♂)

2. przepona moczowo-płciowa i pochwa (♀)

Tętnice (2) - biegną w tkance okołopęcherzowej

1. tt. pęcherzowe górne (aa. vesicales superiores) - część otwarta t. pępkowej (pars patens a. umbilicalis)

2. t. pęcherzowa dolna (a. vesicalis inferior) od t. biodrowej wewnętrznej

3. t. odbytnicza środkowa - wysyła małe gałązki do dna pęcherza moczowego

Żyły: splot pęcherzowy (plexus vesicalis) - otacza ścianę dolną i boczną pęcherza, przez żyły pęcherzowe górne i dolne krew uchodzi do żyły biodrowej wewnętrznej

Naczynia chłonne - biegną wzdłuż naczyń tętniczych i żylnych, przez węzły chłonne biodrowe wewnętrzne i wspólne (nodi lymphatici iliaci interni et communes) biegną do węzłów chłonnych lędźwiowych (nodi lymphatici lumbales)

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot pęcherzowy (splot podbrzuszny dolny od neuromerów Th₁₁-L₃)

1. pobudza - m. zwieracz pęcherza

2. hamuje - m. wypieracz pęcherza

2) część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne (S₂-S₅)

1. pobudza - m. wypieracz pęcherza

2. hamuje - m. zwieracz pęcherza

1 + 2 tworzą część śródścienną - splot podśluzowy, splot mięśniowy

CEWKA MOCZOWA (urethra)

Jest to ostatni odcinek układu moczowego, służący do odprowadzania moczu (♀) lub moczu i nasienia (♂).

Budowa zewnętrzna

Cewka żeńska = cewka właściwa (urethra femina = urethra propria)

od - ujścia wewnętrznego cewki moczowej (ostium urethre internum) - w pęcherzu moczowym

do - ujścia zewnętrznego cewki - w przedsionku pochwy na brodawce cewkowej (papilla urethralis)

kształt - słabo wygięta litera „C”

części (4):

1. część śródścienna (pars intramuralis) - w obrębie pęcherza moczowego

2. część nadprzeponowa (pars supradiaphragmatica)

1. część wolna (pars libera) - przylega do pochwy

2. część ustalona (pars fixa) - zrasta się ze ścianą przednią pochwy

3. część przeponowa (pars diaphragmatica) - objęta mięśniem zwieraczem cewki (rhabdosphincter)

4. część podprzeponowa (pars subdiaphragmatica) - pomiędzy opuszkami przedsionka (bulbi vestibuli)

Cewka męska (urethra masculina)

od - ujścia wewnętrznego cewki moczowej (ostium urethre internum) - w pęcherzu moczowym

do - ujścia zewnętrznego cewki na żołędzi prącia (glans penis)

kształt

1) litera „S” - w spoczynku (membrum mortuum)

1. krzywizna podłonowa (curvatura subpubica)

2. krzywizna przedłonowa (curvatura prepubica)

2) litera I - we wzwodzie (membrum vitum)

1. krzywizna podłonowa

części (4):

1. część śródścienna (pars intramuralis) - w obrębie pęcherza moczowego

2. część sterczowa (pars prostatica) + języczek pęcherza (uvula vesicae), grzebień cewkowy (crista urethralis) - przedłuża się we wzgórek nasienny (colliculus seminalis) w obrębie gruczołu krokowego

3. część błoniasta (pars membranacea)

1. część przeponowa (pars diaphragmatica) = cieśń cewki (isthmus urethrae) → m. poprzecznie prążkowany (rhabdospincter)

2. część podprzeponowa (pars infradiaphragmatica) - między powięzią dolną przepony miednicy a opuszką ciała gąbczastego (bulbus corporis spongiosi)

4) część gąbczasta (pars spongiosa) - biegnie w ciele gąbczastym prącia

z tyłu ciała gąbczastego znajduje się dół opuszki (fossa bulbi) do którego uchodzą przewody gruczołów opuszkowo-cewkowych (glandulae bulbourethralis)

z przodu - dół łódkowaty (fossa navicularis)

Budowa wewnętrzna

błony (2):

1. błona mięśniowa:

1. warstwa okrężna (stratum circulare) - na zewnątrz tworzy m. zwieracz pęcherza moczowego - m. gładki (lissosphincter)

2. warstwa podłużna (stratum longitudinale) - od wewnątrz

2. błona śluzowa - tworzy fałdy i zatoki cewki (plicae et lacunae urethrales) zawiera gruczoły cewkowe [Littera] (glandulae urethrales) i przewodziki przycewkowe (ductuli paraurethrales)

Tętnice (4):

1. t. pęcherzowa dolna - od t. biodrowej wewn.

2. t. cewkowa (a. urethralis) od t. sromowej wewnętrznej

3. t. opuszki przedsionka [lub opuszki prącia] - od t. sromowej wewnętrznej

4. t. pochwowa - od t. macicznej

Naczynia chłonne - do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych i pachwinowych (nodi lymphatici iliaci interni et inguinales)

Nerwy:

1. splot pęcherzowy (plexus vesicalis) - m. zwieracz pęcherza (m. gładki)

2. nerw sromowy - m. zwieracz cewki (m. poprzecznie prążkowany)

Narządy płciowe męskie

(narządy wewnętrzne, narządy zewnętrzne, gruczoły dodatkowe)

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE (organa genitalia masculina) [3]:

1. jądro

2. najądrze

3. nasieniowód

JĄDRO (testis)

Jest to męski gruczoł rozrodczy (plemniki) i dokrewny (androgeny)

Budowa zewnętrzna:

kształt - elipsoidalny

powierzchnie (2) - przyśrodkowa i boczna

brzegi (2) - przedni i tylny

końce (extremitas) [2] - górny i dolny

oś jądra - podwójnie skośna: od góry i przodu do dołu i tyłu

Budowa wewnętrzna:

części (2): zrąb i miąższ

1. zrąb (stroma) [3]:

1. błona biaława (tunica albuginea) - torebka włóknista obejmująca miąższ jądra, jest silnie unerwiona i unaczyniona - warstwa naczyniowa (stratum vasculosum)

2. śródjądrze (mediastinum testis) - to klinowate zgrubienie błony białawej, o porowatym utkaniu na tylnym brzegu jądra

3. przegródki jądra (septula testis) - są to blaszki łącznotkankowe łączące śródjądrze z błoną białawą i dzielące miąższ jądra na płaciki (lobuli testis) [200]

2. miąższ (parenchyma) [3] - płaciki :

1. cewki nasienne kręte (tubuli seminiferi contorti) - spermatogeneza

2. cewki nasienne proste (tubuli seminiferi recti) - stanowią one przewód zbiorczy wiodący plemniki z jednego zrazika do sieci jądra (rete testis) położonej w śródjądrzu

3. komórki Leydig`a - budują tkankę śródmiąższową jądra (produkują androgeny)

Położenie - w mosznie (scrotum), otoczone osłonkami (7)

w stosunku do otrzewnej - położenie wewnątrzotrzewnowe

osłonka pochwowa jądra (tunica vaginalis testis), która jest pochodną otrzewnej ściennej tworzy dwublaszkowy worek surowiczy obejmujący jądro i najądrze

części (2):

1. blaszka trzewna (lamina visceralis) - pokrywa błonę białawą jądra, najądrze oraz wyściela szczelinę z boku pomiędzy jądrem, a najądrzem wytwarzając zatokę najądrza (sinus epidydymidis)

przejście blaszki trzewnej w ścienną na tylnym brzegu jądra wytwarza krezkę jądra (mesorchium), które doprowadza do jądra i najądrza naczynia i nerwy

2. blaszka ścienna (lamina visceralis) - zawraca, obejmuje jądro i ogranicza (wspólnie z blaszką trzewną) jamę surowiczą moszny (cavum serosum scroti), która zawiera płyn surowiczy

w stosunku do narządów:

1. koniec górny i brzeg tylny (nie pokryte otrzewną) są zrośnięte z najądrzem

2. powierzchnia przyśrodkowa - przez przegrodę moszny (septum scroti) przylega do drugiego jądra

Zstępowanie jądra (descensus testis)

Jądra zstępują z okolicy lędźwiowej do okolicy sromowej przez kanał pachwinowy dzięki jądrowodowi (gubernaculum testis), który powstaje z więzadła płciowo-pachwinowego (lig. genitoinguinale), łącząc jądro z okolicą pachwinową.

Drogą dla jądra toruje palczasta wypustka otrzewnej tj. wyrostek pochwowy otrzewnej (processus vaginalis peritonei) przenikający do moszny.

Zstępujące jądro w 7-9 m-c życia wypukla przed sobą wszystkie warstwy przedniej ściany brzucha, zyskując w ten sposób 7 osłonek.

Po przejściu przez kanał pachwinowy jądrowód przekształca się w więzadło mosznowe (lig. scrotale), łącząc koniec dolny jądra z moszną .

Część górna wyrostka pochwowego otrzewnej zanika pozostawiając jedynie szczątek wyrostka pochwowego otrzewnej (vestigum processus vaginalis peritonei) zaś w części dolnej powstaje osłonka pochwowa jądra.

NAJĄDRZE (epidydymidis)

Jest to twór długości 4 - 5 cm, którego zadaniem jest magazynowanie nasienia.

Budowa zewnętrzna:

Kształt: fajki, hełmu

Części (3):

1. głowa

2. trzon

3. ogon najądrza (cauda epidydymidis)

Budowa wewnętrzna:

1. głowa - zawiera przewodziki odprowadzające jądra (ductuli efferentes testis) wychodzące z sieci jądra (rete testis); tworzą one płaciki (lobuli) jądra s. stożki najądrza (coni epidydymidis)

2, 3) trzon i ogon - zawiera jeden silnie skręcony przewód najądrza o długości 4 - 5 m. powstały w przedłużeniu stożków najądrza

Położenie: w mosznie; pokrywa tylny brzeg jądra od końca górnego do końca dolnego (patrz niżej)

Tętnice jądra i najądrza:

1. t. jądrowa (a. testicularis) - od aorty brzusznej

2. t. nasieniowodu (a. ductus deferentis) - od t. pępkowej lub biodrowej wewnętrznej bądź t. pęcherzowej dolnej

3. t. mięśnia dźwigacza jądra (a. cremasterica) - od t. nabrzusznej dolnej (a. epigastrica inf.)

Żyły:

Splot wiciowaty (plexus pampiniformis) - daje początek żyłom jądrowym:

1. ż. jądrowa prawa - uchodzi do ż. głównej dolnej

2. ż. jądrowa lewa - uchodzi do ż. nerkowej lewej

Naczynia chłonne jądra - trasą powrózka nasiennego (funiculus spermaticus) biegną do węzłów chłonnych lędźwiowych

Naczynia chłonne najądrza - podążają do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot jądrowy (od splotu trzewnego)

2. część parasympatyczna - n. X

NASIENIOWÓD (ductus deferens)

Jest to przedłużenie przewodu najądrza, którego zadaniem jest przeprowadzić nasienie do cewki moczowej.

Budowa zewnętrzna:

Części (3):

1) część zewnątrzbrzuszna (p. extraabdominalis) - biegnie ku górze:

1. część jądrowa - wzdłuż tylnego brzegu jądra, przyśrodkowo do najądrza

2. część powrózkowa (p. funicularis) - od końca górnego jądra do pierścienia pachwinowego powierzchownego (annulus inguinalis superficialis), znajduje się w części tylnej powrózka nasiennego

2) część pachwinowa (p. inguinalis) - biegnie na bok, do góry i do tyłu

od pierścienia pachwinowego powierzchownego

do pierścienia pachwinowego głębokiego

przez kanał pachwinowy

wzdłuż więzadła pachwinowego

3) część wewnątrzbrzuszna (p. intraabdominalis) - miedniczna

1. CZĘŚĆ ŚCIENNA (pars parietalis) - biegnie do dołu i do tyłu, za naczyniami nabrzusznymi dolnymi (vasa epigastrica inferiora), wzdłuż bocznej ściany miednicy wytwarzając fałd nasieniowodu (plica ductus deferentis)

przyśrodkowo: od naczyń biodrowych zewnętrznych, triady zasłonowej, t. i ż. pęcherzowej górnej, więzadła pępkowego przyśrodkowego (lig. umbilicale mediale)

2. CZĘŚĆ TRZEWNA (pars visceralis) - biegnie do tyłu i przyśrodkowo, lukiem wypukłym ku górze, na tylnej ścianie pęcherza moczowego (przyśrodkowo od pęcherzyków nasiennych) tworzy bańkę nasieniowodu (ampulla ductus deferentis) zawierającą uchyłki bańki (diverticula ampullae), która ma charakter gruczołu.

Prawa i lewa bańka nasieniowodu ograniczają pole międzybańkowe s. trójkąt pęcherzowo-odbytniczy (area interampullaris s. trigonum rectovesicale)

Nasieniowód po połączeniu się z przewodem wydalającym (ductus excretorius) tworzy przewód wytryskowy (ductus eiaculatorius), biegnący w gruczole krokowym i uchodzący dobocznie od łagiewki sterczowej (utriculus prostaticus) → pochwa męska (vagina masculina) na wzgórku nasiennym cewki moczowej

Krzyżuje:

1. od tyłu i góry - naczynia nabrzuszne dolne (ze strony bocznej na przyśrodkową)

2. od przodu i góry - moczowód

Zagięcia nasieniowodu (3):

1. pierwsze - na początku: w przedłużeniu przewodu najądrza

2. drugie - w przejściu części pachwinowej w część wewnątrzbrzuszną

3. trzecie - w przejście części ściennej w część trzewną

Budowa wewnętrzna:

Błony (3):

1. błona zewnętrzna (tunica adventitia)

2. błona mięśniowa

1. warstwa podłużna zewnętrzna

2. warstwa okrężna

3. warstwa podłużna wewnętrzna

3. błona śluzowa

Tętnice (1) - t. nasieniowodu (a. ductus deferentis)

Bańka nasieniowodu i pęcherzyki nasienne są dodatkowo unaczynione przez t. odbytniczą środkową i pęcherzową dolną

Żyły - uchodzą do splotu wiciowatego i pęcherzowego dolnego.

Naczynia chłonne - uchodzą do węzłów chłonnych lędźwiowych

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot nasieniowodowy (pl. deferentialis) - od splotu podbrzusznego dolnego

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne (nn. splanchnici pelvini)

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE (organa genitalia externa)

1. moszna

2. prącie

MOSZNA (scrotum) - jest to wypchnięta podczas zstępowania jądra przednia ściana jamy brzusznej tworząca osłonki powrózka nasiennego i jądra.

Warstwy ściany brzucha	Warstwy ściany moszny
1 . otrzewna ścienna	osłonka pochwowa jądra: a) blaszka ścienna - periorchium b) blaszka trzewna - epiorchium
2. powięź poprzeczna	powięź nasienna wewnętrzna
3. m. skośny brzucha wewnętrzny m. poprzeczny brzucha	m. dźwigacz jądra
4. powięź powierzchowna brzucha i rozcięgno mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha	powięź mięśnia dźwigacza jądra
5. powięź podskórna	powięź nasienna zewnętrzna
6. tkanka podskórna	błona kurczliwa (tunica dartos)
7. skóra	skóra

W ścisłym znaczeniu moszną tworzą skóra, błona kurczliwa i powięź nasienna zewnętrzna.

Przegroda moszny (septum scroti) - jest to nieszczelna przegroda obydwu komór moszny.

Tętnice (2):

1. gał. mosznowe przednie - od tętnicy udowej

2. gał. mosznowe tylne - od t. sromowej wewnętrznej

Żyły mosznowe uchodzą do żyły sromowej wewnętrznej i do żyły odpiszczelowej (v. saphena magana)

Naczynia chłonne - uchodzą do węzłów chłonnych pachwinowych

Nerwy (3):

1. n. płciowo-udowy (n. genitifemoralis) - ruchowo dla błony kurczliwej i m. dźwigacza jądra

2. nn. mosznowe przednie - od n. biodrowo-pachwinowego

3. nn. mosznowe tylne - od n. sromowego

POWRÓZEK NASIENNY (funiculus spermaticus)

Są to twory objęte czterema osłonkami biegnące przez kanał pachwinowy do jądra:

od pierścienia pachwinowego głębokiego

do jądra

Części (2): mosznowa, pachwinowa

Błony powrózka nasiennego (4)

1. powięź nasienna wewnętrzna

2. m. dźwigacz jądra

3. powięź m. dźwigacza jądra

4. powięź nasienna zewnętrzna

Zawartość powrózka nasiennego (8):

z przodu (3):

1. t. jądrowa - od aorty brzusznej

2. splot jądrowy - od splotu trzewnego

3. splot wiciowaty

z tyłu (3):

1. nasieniowód

2. splot nasieniowodowy - od splotu podbrzusznego dolnego

3. t. nasieniowodu

obwodowo (2):

1. gał. płciowa n. płciowo-udowego

2. t. mięśnia dźwigacza jądra

PRĄCIE (penis)

Jest to narząd kopulacyjny, który obejmuje przewód moczowo-nasienny.

Części (3):

1. korzeń

2. trzon

3. żołądź prącia

KORZEŃ (radix) - jest przytwierdzony do przedniej ściany miednicy poprzez:

1. zrośnięcie się błony białawej odnóg ciał jamistych z gałęzią dolną kości łonowej i gałęzią kości kulszowej

2. więzadło wieszadłowe prącia (lig. suspensorium penis)

3. więzadło procowate prącia (lig. fundiforme penis)

TRZON (corpus) - ma dwie powierzchnie: grzbietową i cewkową

ŻOŁĄDŹ (glans) - jest to stożkowate zgrubienie ciała gąbczastego prącia

Podstawa - korona żołędzi (corona glandis) i szyjka żołędzi (collum glandis).

W podstawę żołędzi wnika koniec przedni ciał jamistych, stwarzając mocne podłoże, łączy się z żołędzią przez więzadło przednie (lig. anterius).

Składowe prącia (3):

1, 2) ciało jamiste prawe i lewe (corpus cavernosus dex. et sin.)

3) ciało jamiste (corpus spongiosus)

TABELA PORÓWNAWCZA SKŁADOWYCH PRĄCIA

	Ciało jamiste	Ciało gąbczaste
Tkanka mięśniowa (beleczki)	dużo	mało
Tkanka sprężysta	mało	dużo
Jamki	większe, poszerzone błędnikowato	mniejsze, poszerzone wężowato
Położenie	grzbietowe	brzuszne (prowadzi cewkę)
Części (3):	odnogi, trzon, koniec przedni	opuszka, trzon, żołądź

Przegroda prącia [podobna do grzebienia] (septum pectiniforme penis) - jest ustawiona strzałkowo pomiędzy ciałami jamistymi prawym i lewym.

Osłonki prącia (tunicae penis) - wspólne dla trzech ciał:

1. na poziomie trzonu (4):

1. skóra

2. błona kurczliwa prącia

3. powięź powierzchowna prącia = powięź nasienna zewnętrzna moszny

4. powięź głęboka prącia = powięź powierzchowna krocza

2. na poziomie napletka (5):

napletek (preputium) - jest to fałd skórny znajdujący się w przejściu skóry trzonu prącia w skórę żołędzi prącia

1. skóra

2. błona kurczliwa prącia

3. powięź powierzchowna prącia

4. błona kurczliwa prącia

5. skóra

Naczynia:

1. krążenie czynnościowe (circulatio publica) - dla erekcji

2. krążenie własne - odżywcze (circulatio privata)

Tętnice (5):

1. gałęzie tętnicy sromowej wewnętrznej:

1. t. opuszki prącia (a. bulbi penis)

2. t. cewki moczowej (a. urethralis) - dla ciała gąbczastego

3. t. głęboka prącia (a. profunda penis) - w osi ciała jamistego

4. t. grzbietowa prącia (a. dorsalis penis) - na grzbiecie prącia, pod powięzią głęboką prącia

2. gałęzie tętnicy sromowej zewnętrznej:

1. gałęzie mosznowe przednie

Żyły:

1. żyła grzbietowa prącia - nieparzysta, biegnie na grzbiecie prącia nad przegrodą prącia, pod powięzią głęboką prącia, przyśrodkowo od t. grzbietowej prącia (parzysta), n. grzbietowego prącia (parzysty) uchodzi do splotu sterczowego, a stąd przez żyły pęcherzowe do żyły biodrowej wewnętrznej

2. żyła grzbietowa prącia powierzchowna - parzysta, biegnie w powięzi powierzchownej prącia, przez żyły sromowe zewnętrzne uchodzi do żyły udowej

3. żyła głęboka prącia - parzysta, biegnie w osi ciała jamistego, uchodzi do żyły sromowej wewnętrznej

Naczynia chłonne - uchodzą do węzłów chłonnych pachwinowych i biodrowych wewnętrznych

Nerwy:

1. nerwy somatyczne → nerw sromowy

2. nerwy autonomiczne - regulują mechanizm erekcji

1. nn. sympatyczne - powodują skurcz mm. gładkich

2. nn. parasympatyczne - powodują rozkurcz mm. gładkich i wzwód prącia

ośrodek erekcyjny - znajduje się w odc. S rdzenia kręgowego

ośrodek ejakulacyjny - znajduje się w odc. L rdzenia kręgowego

GRUCZOŁY DODATKOWE (3):

1. gruczoł krokowy

2. pęcherzyki nasienne

3. gruczoły opuszkowo-cewkowe

Gruczoły te produkują część płynną nasienia

GRUCZOŁ KROKOWY (prostata) - największy gruczoł dodatkowy

Budowa zewnętrzna

Kształt - jadalnego kasztana

Części (2):

1. podstawa - skierowana do góry i przodu

2. wierzchołek - skierowany do dołu i tyłu

Płaty (3):

1, 2) płat lewy i prawy (rozdzielone przebiegiem części sterczowej cewki moczowej

3) płat środkowy - cieśń (isthmus) [jest to klin pomiędzy cewką moczową, a przewodem wytryskowym

prawym i lewym]

Powierzchnie (4):

1. przednia

2. tylna

3, 4) dolno-boczna prawa i lewa (f. inferolateralis dex. et sin.)

Budowa wewnętrzna:

Istota (substantia)[2]:

1. istota gruczołowa (s. glandularis) - 30 do 50 gruczołów cewkowo-pęcherzykowych

Przewodziki gruczołu krokowego (ductuli prostatici) [20-30] uchodzą na wzgórku nasiennym (colliculus seminalis)

2. istota mięśniowa (s. muscularis) - składa się z włókien mięśniowych gładkich i dzieli istotę gruczołową

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA - w jamie miednicy

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie podotrzewnowe

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

pod- pęcherzem moczowym

na - przeponie moczowo-płciowej

za - spojeniem łonowym

przed - odbytnicą

przyśrodkowo od - m. dźwigacza odbytu i splotu pęcherzowego (żylnego)

Umocowanie:

1. więzadło łonowo-sterczowe (lig. puboprostaticum) i m. łonowo-sterczowy

2. więzadło odbytniczo-pęcherzowe (lig. rectovesicale) i m. odbytniczo-pęcherzowy

3. cewka moczowa - przymocowuje gruczoł do pęcherza i przepony moczowo-płciowej

4. torebka s. powięź stercza (capsula s. fascia prostatae) - łączy gruczoł z tworami sąsiednimi

Tętnice (1) - gał. sterczowe - od tt. pęcherzowych dolnych

Żyły - splot sterczowy (pl. prostaticus); prowadzi krew przez żyły pęcherzowe do ż. biodrowej wewn.

Naczynia chłonne - wiodą chłonkę przez węzły chłonne biodrowe wewnętrzne

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot podbrzuszny dolny

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne

PĘCHERZYKI NASIENNE (vesiculae seminales) - są to gruczoły stale wypełnione wydzieliną bogatą w enzymy pobudzające ruchy plemników

Budowa zewnętrzna:

Kształt - kłosów zbożowych

Końce (2):

1. koniec górny (extremitas superior) - ślepo zakończony

2. koniec dolny + przewód wydalający (ductus excretorius)

Z połączenia bańki nasieniowodu i przewodu wydalającego powstaje przewód wytryskowy (ductus eiaculatorius)

Budowa wewnętrzna:

Przypomina bańkę nasieniowodu

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA - w miednicy mniejszej

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie podotrzewnowe

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

bocznie od - bańki nasieniowodu

przyśrodkowo od - m. dźwigacza odbytu

za - pęcherzem moczowym

przed - odbytnicą

poniżej - moczowodu

nad - gruczołem krokowym

Tętnice - zaopatrują go drobne gałęzie od t. pęcherzowej dolnej, t. nasieniowodu, t. odbytniczej środkowej i dolnej

Naczynia chłonne - biegną do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych i lędźwiowych

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot podbrzuszny dolny

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne

GRUCZOŁY OPUSZKOWO-CEWKOWE (glandulae bulbo-urethrales)

Produkują wydzielinę przygotowującą cewkę do przyjęcia nasienia

Budowa zewnętrzna:

Kształt - ziarna grochu

Przewód (1) - przewód gruczołu opuszkowo-cewkowego

Budowa wewnętrzna - gruczoły cewkowo-pęcherzykowe

Położenie:

w przestrzeni głębokiej krocza ( i przeponie moczowo-płciowej)

ponad - opuszką ciała gąbczastego prącia

za - cewką moczową

Przebieg przewodów gruczołów opuszkowo-cewkowych:

Przebijają:

1. powięź dolną przepony moczowo-płciowej

2. opuszkę ciała gąbczastego i uchodzi do cewki moczowej (dół opuszki w części gąbczastej)

Naczynia (1) - t. opuszki prącia (a. bulbi penis) - od t. sromowej wewn.

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot podbrzuszny dolny

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne

Narządy płciowe żeńskie

części płciowe wewnętrzne, części płciowe wewnętrzne

CZĘŚCI PŁCIOWE WEWNĘTRZNE (partes genitales internae) [4]:

1. jajnik

2. jajowód

3. macica

4. pochwa

JAJNIK (ovarium)

Żeński gruczoł rozrodczy (komórki jajowe) i dokrewny (estrogeny i progesteron)

Budowa zewnętrzna:

Powierzchnie (2):

1. przyśrodkowa

2. boczna

Brzegi (2):

1. przedni - krezkowy (mesovaricus) + wnęka jajnika (hilus ovarii)

2. tylny - wolny

Końce (2):

1. górny - jajowodowy

2. dolny - maciczny

Oś jajnika - potrójnie skośna: z góry, z boku i z tyłu do dołu, przyśrodkowo i do przodu

Budowa wewnętrzna:

Części (2):

1. kora jajnika (cortex ovarii) - na zewnątrz, jest otoczona przez błonę białawą

Zawiera: pęcherzyki jajnikowe pierwotne, wtórne (wzrastające), dojrzewające - dojrzałe do owulacji (folliculi ovarici primarii, secundarii, vesiculosi) oraz ciałka żółte (corpora lutea) - gruczoły dokrewne powstające z pękniętych pęcherzyków

2. rdzeń jajnika (medulla ovarii) - znajduje się wewnątrz jajnika oraz na brzegu tylnym; zawiera dużo naczyń krwionośnych

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA

przed - stawem krzyżowo-biodrowym (art. sacroiliaca)

poniżej - kresy granicznej

w dole jajnika - wgłębienie otrzewnej w bocznej ścianie miednicy, w rozdwojeniu t. biodrowej wspólnej

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie wewnątrzotrzewnowe (jedynie brzeg krezkowy nie jest pokryty otrzewną)

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

w więzadle szerokim macicy

od przodu objęty jajowodem „jakby ramieniem”

pod - naczyniami biodrowymi zewnętrznymi

przed - naczyniami biodrowymi wewnętrznymi i moczowodem

przyśrodkowo od - triady zasłonowej, więzadła pępkowego przyśrodkowego, m. zasłaniacza wewnętrznego

bocznie od - wyrostka robaczkowego (z prawej) i okrężnicy esowatej (z lewej)

Aparat wieszadłowy (4):

1. krezka jajnika (mesovarium) - jest utworzona z blaszki tylnej więzadła szerokiego macicy

2. więzadło wieszadłowe jajnika (lig. suspensorium ovarii) - biegnie od bocznej ściany miednicy

(miejsca skrzyżowania moczowodu z naczyniami biodrowymi), do końca jajowodowego jajnika (prowadzi t. i ż. jajnikową)

3. więzadło właściwe jajnika (lig. ovarii proprium) - od górnego końca brzegu bocznego macicy do końca macicznego jajnika

w - więzadle szerokim macicy

pod - jajowodem

nad - więzadłem obłym macicy (prowadzi gałąź jajnikową t. macicznej)

4. więzadło lejkowo-jajnikowe w obrębie strzępka jajnika (lig. infundibuloovaricum) - wolny boczny brzeg krezki jajnika stanowi dalszy ciąg więzadła wieszadłowego jajnika

Tętnice (2):

1. t. jajnikowa - od aorty brzusznej

2. gałąź jajnikowa - od t. macicznej

w obrębie krezki jajnika tworzą łuk jajnikowy (arcus ovaricus)

Naczynia chłonne - biegną wzdłuż naczyń jajnikowych do węzłów chłonnych lędźwiowych

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot jajnikowy (od splotu trzewnego)

2. część parasympatyczna - n. X

JAJOWÓD (tuba uterina, salpinx)

Jest to przewód, którego zadaniem jest przeprowadzenie komórki jajowej do jamy macicy

Budowa zewnętrzna:

Części (4):

1. lejek (infundibulum)

strzępki jajowodu i strzępki jajnika = podstaw lejka → część ruchoma

ujście brzuszne jajowodu (ostium abdominale tubae uterinae) = wierzchołek lejka

2. bańka (ampulla)

3. cieśń (isthmus)

4. część maciczna (pars uterina) - część nieruchoma

Budowa wewnętrzna:

1. błona surowicza - otrzewna trzewna

2. błona mięśniowa - najgrubsza w obrębie cieśni:

1. warstwa podłużna (na zewnątrz)

2. warstwa okrężna (do wewnątrz)

3. błona śluzowa (brak tkanki podśluzowej) - zawiera fałdy jajowodowe (plicae tubariae) najbardziej rozgałęzione w bańce, które hamują wędrówkę komórek rozrodczych dla uparwdopodobnienia zapłodnienia na tym odcinku

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA - w miednicy mniejszej

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie wewnątrzotrzewnowe → objęty krezką jajowodu (mesosalpinx)

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

między - jajnikiem a macicą

jajowód prawy - sąsiaduje z wyrostkiem robaczkowym

jajowód lewy - sąsiaduje z okrężnicą esowatą

Przebieg (5):

1. część pozioma (pars transversaria) - od ujścia macicznego jajowodu do końca macicznego jajnika

2. zagięcie dolne - przy końcu macicznym jajnika

3. część wstępująca (pars ascendens) - wzdłuż brzegu przedniego jajnika do końca jajowodowego jajnika

4. zagięcie górne - przy końcu jajowodowym jajnika

5. część zstępująca (pars descendens) - wzdłuż brzegu tylnego jajnika do ujścia brzusznego jajowodu

Unaczynienie - tak jak jajnik

Nerwy (2):

1. część sympatyczna:

1. część górna - splot trzewny

2. część dolna - splot podbrzuszny dolny

2. część parasympatyczna:

1. część górna - n. X

2. część dolna - nn. trzewne miedniczne

MACICA (uterus)

Jest to wydrążony narząd mięśniowy, miejsce rozwoju zarodka.

Budowa zewnętrzna:

Kształt - odwróconej spłaszczonej gruszki

Części (4):

1. dno (fundus) - powyżej ujścia macicznego jajowodu

2. trzon (corpus) - najgrubszy, najszerszy i najdłuższy

3. cieśń (isthmus) - najkrótsza, jest to przewężenie pomiędzy trzonem, a szyjką

4. szyjka (cervix s. collum)

1. część nadpochwowa (²/₃ części górne)

2. część pochwowa (¹/₃ część dolna)

Powierzchnie (2):

1. pęcherzowa - z przodu

2. jelitowa - z tyłu

Brzegi (2) - boczne → prawy i lewy

Rogi (cornu) [2] - prawy i lewy

Jama macicy - w kształcie litery T

Części (3):

1. jama trzonu (cavum corporis)

2. kanał cieśni

3. kanał szyjki (canalis cecvicis)

Ujście macicy wewnętrzne (orificium uteri internum) - pomiędzy jamą trzonu, a kanałem cieśni

Ujście macicy zewnętrzne s. ujście macicy (orificium uteri externum) - pomiędzy kanałem szyjki a pochwą

Budowa wewnętrzna:

Warstwy (3):

1. błona surowicza - omacicze (perimetrium)

2. błona mięśniowa (myometrium) - ma charakter spiralny

1. warstwa nadnaczyniowa (stratum supravasculosum) - na zewnątrz

2. warstwa naczyniowa (stratum vasculosum) - w środku

3. warstwa podnaczyniowa (stratum subvasculosum) - wewnątrz

części (2):

1. mięśniówka pierwotna (archimyometrium) - stanowi przedłużenie warstwy okrężnej jajowodu

2. mięśniówka wtórna (paramyometrium) - przedłużenie tkanki mięśniowej gładkiej wzmacniającej więzadła macicy

3. błona śluzowa (endometrium) - bark utkania podśluzowego

1. warstwa podstawna (stratum basilare)

2. warstwa czynnościowa (stratum functionale) - ulega cyklicznym zmianom:

fazy (stadium) [5]:

1. faza wzrostu (s. proliferationis)

2. faza wydzielnicza (s. secretionis)

3. faza niedokrwienna (s. ischemicum)

4. faza złuszczania (s. desquamationis)

5. faza odnowy (s. regenerationis)

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA - w miednicy mniejszej, w osi miednicy

oś miednicy (axis pelvis) - biegnie łukowato w połowie odległości pomiędzy spojeniem łonowym a kością krzyżową i łączy środki wymiarów prostych miednicy

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie wewnątrzotrzewnowe → wyraża się występowaniem tworów otrzewnowych: peri-, meso-, i parametrium

Omacicze (perimetrium) - ponieważ obejmuje całą macicę

blaszki (2): przednia i tylna

1. blaszka przednia (lamina anterior) - pokrywa przednią powierzchnię macicy i wyściela zagłębienie maciczno-pęcherzowe (excavatio vesicouterina)

2. blaszka tylna (lamina posterior) - pokrywa powierzchnię tylną macicy i wyściela zagłębienie odbytniczo-maciczne (excavatio rectouterina)

blaszki a + b schodzą się na brzegu bocznym prawym i lewym tworząc więzadło szerokie macicy (lig. latum uteri)

Krezka macicy (mesometrium) = część więzadła szerokiego macicy przy brzegach macicy

Przymacicze (parametrium) s. więzadło podstawowe macicy (lig. cardinale uteri) zawiera: t. maciczną, splot maciczny (żylny), splot maciczny (współczulny), moczowód, więzadło obłe macicy.

Więzadło szerokie macicy (lig. latum uteri)

Części (3):

1. krezka jajowodu (mesosalpinx)

2. krezka jajnika (mesovarium)

3. krezka macicy (mesometrium)

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

z przodu:

1. na wys. cieśni macicy - zagłębienie pęcherzowo-maciczne (szczelinowata zatoka) i pęcherz moczowy

2. na wysokości szyjki macicy - przestrzeń pęcherzowo-maciczna (spatium vesicouterinum) i pęcherz moczowy

z tyłu:

na wys. tylnego sklepienia pochwy - zagłębienie odbytniczo-maciczne (zawiera jelito cienkie, okrężnicę esowatą i wyrostek robaczkowy) i bańka odbytnicy

bocznie: więzadło szerokie prawe i lewe oraz przymacicze

Statyka

Położenie osiowe i pośrodkowe w osi miednicy (positio axialis et mediana).

przodozgięcie (anteflexio) - kąt pomiędzy długą osią trzonu a szyjką macicy

przodopochylenie (anteversio) - kąt pomiędzy długą osią macicy a pochwą

Umocowanie:

Aparat podporowy:

1. pochwa

2. przepona moczowo-płciowa

Aparat wieszadłowy:

1. więzadło pęcherzowo-maciczne (lig. vesicouterinum) i m. pęcherzowo-maciczny

od - szyjki macicy

do - dna pęcherza moczowego

pod - zagłębieniem pęcherzowo-macicznym

2. więzadło odbytniczo-maciczne (lig. rectouterinum) i m. odbytniczo-maciczny

od - szyjki macicy

do - odbytnicy i kości krzyżowej

pod - zagłębieniem odbytniczo-macicznym

3. więzadło podstawowe macicy (lig. cardinale uteri) - jest to dolna część przymacicza dochodząca do szyjki macicy

od - szyjki macicy

do - ściany bocznej miednicy

4. więzadło obłe macicy (lig. teres uteri)

od - rogu bocznego macicy (poniżej jajowodu i więzadła właściwego jajnika)

do - spojenia łonowego i warg sromowych większych

w - więzadle szerokim macicy

przez - kanał pachwinowy

Tętnice (2):

1. t. maciczna - od t. biodrowej wewnętrznej

2. gał. jajowodowa - od t. jajnikowej

Żyły - splot maciczny (żylny) uchodzi przez:

1. żż. maciczne (vv. uterinae) - do ż. biodrowej wewnętrznej

2. żż. jajnikowe (vv. ovaricae) - do ż. głównej dolnej (po prawej), ż. nerkowej L (po lewej)

3. żż. pęcherzowe (vv. vesicales) - do ż. biodrowej wewnętrznej

4. żż. odbytnicze (vv. rectales):

1. górne - do żyły wrotnej

2. środkowe - do żyły biodrowej wspólnej

3. dolne - do żyły sromowej wewnętrznej

Naczynia chłonne - prowadzą chłonkę czterema drogami przez:

1. węzły chłonne lędźwiowe - z górnej części trzonu

2. węzły chłonne przymaciczne - do węzłów chłonnych biodrowych - dolnej części trzonu i szyjki

3. węzły chłonne pachwinowe powierzchowne (wzdłuż więzadła obłego macicy) - z dna

4. węzły chłonne krzyżowe - z szyjki

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot maciczny (jest to górna część splotu maciczno-pochwowego od splotu podbrzusznego dolnego)

a) hamuje mięśniówkę macicy nieciężarnej

b) pobudza mięśniówkę macicy ciężarnej

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne (z jądra pośrednio-przyśrodkowego S3-4)

1 + 2: tworzą splot śródścienny (pl. intramuralis)

1. splot błony mięśniowej

2. splot błony śluzowej

POCHWA (vagina)

Elastyczny przewód mięśniowo-błoniasty, narząd kopulacyjny i rodny

Budowa zewnętrzna:

Kształt: cylinder - spłaszczony czołowo, litera H (u dołu, na przekroju poprzecznym)

Części (2):

1. część górna - wewnątrzmiedniczna (intrapelvina)

1. sklepienie pochwy (fornix vaginae):

1. przednie

2. tylne - zbiornik nasienia (receptaculum seminis)

3. boczne: prawe i lewe

2. ściany (2) - przednia i tylna

2. część dolna - przeponowa (ujście pochwy, błona dziewicza i strzępki błony dziewiczej)

Budowa wewnętrzna:

1. błona zewnętrzna - łączy z sąsiednimi narządami

2. błona mięśniowa:

1. warstwa podłużna s. błona gąbczasta (tunica spongiosa) - zawiera obfite sploty żylne, tworzące osnowę dla słupów marszczek

2. warstwa okrężna - wewnątrz

3. błona śluzowa - marszczki pochwowe (rugae vaginales) tworzą słupy marszczek przedni i tylny (columna rugarum ant. et post.). Słup przedni ku dołowi przechodzi w wałek cewkowy pochwy (carina urethralis vaginae)

Położenie:

za - pęcherzem moczowym, prawymi lewym moczowodem, cewką i przegrodą cewkowo-pochwową (septum urethrovaginale)

przed - odbytnicą i przegrodą odbytniczo-pochwową (septum rectovaginale)

nad - przedsionkiem pochwy (vestibulum vaginae)

pod - macicą (z wyjątkiem części pochwowej szyjki macicy, którą obejmuje)

przyśrodkowo od parakolpium (t. pochwowa, splot pochwowy żylny, splot maciczno-pochwowy [część dolna], m. dźwigacz odbytu)

Ujście pochwy (ostium vaginae) jest objęte przez m. zwieracz cewki (m. sphincter urethrae) → mięsień poprzecznie prążkowany

Tętnice (2):

1. t. pochwowa - od t. macicznej

2. t. nieparzysta pochwy (a. azygos vaginae) - powstaje z połączenie na tylnej ścianie pochwy gałęzi pochwowych:

1. t. pęcherzowej dolnej

2. t. odbytniczej środkowej

3. t. sromowej wewnętrznej

Żyły - tworzą splot pochwowy odpływający do:

1. ż. biodrowej wewnętrznej

2. splotu pęcherzowego

3. splotu odbytniczego

Naczynia chłonne - chłonka z pochwy odpływa dwiema drogami:

1. z części górnej - przez węzły chłonne biodrowe wewnętrzne

2. z części dolnej - przez węzły chłonne pachwinowe

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot pochwowy (cz. dolna splotu maciczno-pochwowego od splotu podbrzusznego dolnego)

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne (S_3-4)

1+2 = tworzą splot śródścienny (pl. intramuralis):

1. splot błony mięśniowej

2. splot błony śluzowej

CZĘŚCI PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE (partes genitales externae) - srom niewieści (pudendum feminum) [5]:

1. przedsionek pochwy

2. łechtaczka

3. wargi sromowe większe

4. wargi sromowe mniejsze

5. wzgórek łonowy

PRZEDSIONEK POCHWY (vestibulum vaginae) s. zatoka moczowo-płciowa (sinus urogenitalis)

Jest to droga rodna i kopulacyjna (przez ujście pochwy), oraz droga moczowa (przez ujście cewki moczowej.

Ograniczenie:

1. przednie - wędzidełko łechtaczki (frenulum clitoridis)

2. tylne - wędzidełko warg sromowych (frenulum labiorum pudendi)

3. boczne - wargi sromowe mniejsze + opuszki przedsionka i gruczoły przedsionkowe mniejsze (labia minora pudendi, bulbi vestibuli, glandulae vestibulares minores)

4. górne - błona dziewicza (hymen) - jest to fałd błony występujący u dziewic

5. dolne - szpara sromowa (rima pudendi)

ŁECHTACZKA (clitoridis) - s. członek kobiety (penis mulieris)

części (2):

1. korzeń (radix) - przytwierdzony do miednicy przy pomocy odnogi prawej i lewej

2. trzon (corpus) - części:

1. cz. wstępująca

2. kolano

3. cz. zstępująca + żołądź (glans)

składowe i osłonki → patrz prącie; różnica: żołądź łechtaczki utworzona jest przez ciała jamiste (corpora cavernosa)

WARGI SROMOWE WIĘKSZE (labia maiora pudendi)

Są to fałdy skórne, których podłoże stanowi tkanka łączna, tłuszczowa i mięśniowa gładka.

rozdzielone - szparą sromu

połączone:

1. spoidłem tylnym warg - z tyłu (commissura labiorum posterior)

2. spoidłem przednim warg - z przodu (commisura labiorum anterior)

powierzchnie (2):

1. zewnętrzna - owłosiona

2. wewnętrzna - upodobniona do błony śluzowej

WARGI SROMOWE MNIEJSZE (labia minora pudendi)

Są to fałdy skórne, które obejmują przedsionek pochwy.

Z tyłu łączą się przez spoidło warg sromowych (commissura labiorum pudendi) za dołem przedsionka pochwy (fossa vestibuli vaginae)

Z przodu dzielą się na:

1. napletek łechtaczki (preputium clitoridis) - nad łechtaczką

2. wędzidełko łechtaczki (frenulum clitoridis) - pod łechtaczką

W ich podstawie leżą obfite sploty żylne - opuszki przedsionka (bulbi vestibuli)

WZGÓREK ŁONOWY (mons pubis)

Poduszeczka tłuszczowa pokryta owłosioną skórą, górna granica owłosienia - łono (pubes) jest pozioma

Tętnice (2):

1. t. sromowa wewnętrzna (a. pudenda interana) [4]:

1. gał. wargowe tylne (rr. labiales posteriores)

2. t. grzbietowa łechtaczki (a. dorsalis clitoridis)

3. t. głęboka łechtaczki (a. profunda clitoridis)

4. t. opuszki przedsionka (a. bulbi vestibuli)

2. t. sromowa zewnętrzna (a. pudenda externa) [1]:

1. gał. wargowe przednie (rr. labiales anteriores)

Żyły - przez:

1. żż. sromowe zewnętrzne do ż. udowej

2. ż. grzbietową łechtaczki do splotu pęcherzowego

3. ż. głęboką łechtaczki do ż. sromowej wewnętrznej

Naczynia chłonne - do węzłów chłonnych pachwinowych

Nerwy:

1. somatyczne:

1. splot lędźwiowy:

1. n. biodrowo-pachwinowy → nn. wargowe przednie (nn. labiales anteriores)

2. n. płciowo-udowy (n. genitofemoralis)

2. splot krzyżowy:

1. n. skórny uda tylny (n. cutaneus femoris posterior)

2. n. sromowy → nn. wargowe tylne (nn. labiales posteriores)

2. autonomiczne:

1. część sympatyczna - splot podbrzuszny dolny

2. część parasympatyczna - nn. trzewne miedniczne

PORÓWNANIE SKŁADOWYCH UKŁADU PŁCIOWEGO MĘSKIEGO I ŻEŃSKIEGO

UKŁAD MĘSKI	UKŁAD ŻEŃSKI
jądro	jajnik
moszna	wargi sromowe większe
nasieniowód	jajowód
cewka właściwa (urethra propria) - ponad wzgórkiem nasiennym	cewka moczowa
prącie	łechtaczka
ciała jamiste	odnogi łechtaczki
napletek prącia	napletek łechtaczki
opuszka ciała gąbczastego	opuszki przedsionka
przewód moczowo-płciowy	zatoka moczowo-płciowa s. przedsionek pochwy
gruczoły opuszkowo-cewkowe	gruczoły opuszkowe większe
gruczoły cewkowe	gruczoły opuszkowe mniejsze
gruczoł krokowy	przewód okołocewkowy (ductus paraurethrales) - nieczynne

45

---